Ұлы Жiбек Жолы жайлы

Пән: Қазақстан тарихы
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 36 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

КIРIСПЕ3

I-ТАРАУ. ҰЛЫ ЖIБЕК ЖОЛЫНЫҢ ТАРИХЫНА ШОЛУ5

1. 1 Жiбек жолының қалыптасуы мен Жiбек ролi5

1. 2Батыс пен шығысты байланыстырудағы Ұлы Жібек Жолының рөлі7

1. 3 Жiбек жолының Қазақстанда жандануы9

II-ТАРАУ. ҰЛЫ ЖIБЕК ЖОЛЫНЫҢ ТУРИСТIК ПОТЕНЦИАЛЫ11

2. 1 Ұлы Жiбек жолы бойындағы қала мәдениетiнiң қалыптасуы11

2. 2Жібек жолы бойындағы керуен жолдары13

2. 3 Ұлы Жiбек жолының рухани мұрасы19

ҚОРЫТЫНДЫ22

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТIЗIМI24

КIРIСПЕ

Қазақстан Республикасының егемендiк алып, экономикалық жағдайының көтерiлуi туризмдi дамытуға қол жеткiздi. Бұл саланың елiмiздегi болашағы зор объектiсi - ұлы Жiбек жолының тармағы болмайды.

Ұлы Жiбек жолы - Батыс пен Шығыстың ежелгi өркениеттерiн байланыстыратын ерекше сауда және дипломатиялық қарым-қатынас магистралi. Ұлы Жiбек жолының дүниежүзiлiк өркениеттiң дамуында үлкен роль атқарғаны бәрiмiзге мәлiм. Бұл трансконтинентальды жол тек ғана сауда-саттықтың көтерiлуiне емес, сонымен қатар қалалар мен өнердiң гүлденуiне, мәдениеттер, дiндер мен тiлдердiң араласып-толысуына, жалпы айтқанда адамзат мұрасының қалыптасуына әсер еттi.

Ұлы Жiбек жолы адамзат тарихында алғаш рет Жерорта теңiзiнен Тынық мұхитқа дейiн ұшаң-ғайыр аймақтағы түрлi ұлттар мен елдердiң мәдениетiн бiрiктiрген едi. Шын мәнiнде бұл халықтар диалогының жолы болды.

Мыңдаған жылдар бойы мыңдаған адамдар Жiбек жолы бойымен елдер кезiп жүрген. Ал ендi қазiр, ұзақ жылдар өткен соң, әрбiр адам осы ежелгi жолды жаңадан ашуға, оның бай тарихына үңiлуге мүмкiндiгi бар.

Ұлы Жiбек жолын тарихи, географиялық, мәдени аспектiлер жағынан ғылыми зерттеу жұмыстары шын мәнiнде XIX ғасырдың екiншi жартысында басталды. Оның зертеулерiне үлкен үлестi Батыс еуропалық, орыс және жапон ғалымдары қосты. 1877 жылы классикалық ғылыми “Қытай” атты еңбегiнде белгiлi немiс ғалымы Фердинанд Пауль Вильгельм Рихтгофен Еуразия материгiнiң түрлi бөлiктерiн байланыстыратын жолдар жүйесiн “Жiбек жолы” - Seidenstrassen, кейiннен ұлы Жiбек жолы деп атап кеттi. Осыдан кейiн Жiбек жолына бұқаралық қауымның қызығушылығы артты. Бұл заңды да, өйткенi Жiбек жолының тарихи-мәдени мұрасын бағалау қиын.

Қазiргi кезде күптеген елдердiң ынтасымен ұлы Жiбек жолын қайта жандандыру шешiлген. Мәдени, экономикалық, туристiк байланысты дамытудың аса маңызды каналы ретiнде, Шығыс пен Батыс арасында қарым-қатынасты нығайту мақсатында көзделмек.

Соңғы жылдары ЮНЕСКО, ДТҰ сияқты iрi ұйымдар Ұлы Жiбек жолын комплекстi түрде зерттеу мен онда ерекше туристiк концепцияны дамытуға байланысты iс-шаралар жүргiзуде. Бұл заңды да, өйткенi жылдан-жылға бұқаралық қауымның ұлы Жiбек жолына деген қызығушылығы артуда.

Тарихқа жүгiнсек ұлы Жiбек жолының “Дала жолы” атты тармағы Жетiсу мен Оңтүстiк Қазақстан территориясынан өтiп, нәтижесiнде қазiрге дейiн сақталып келген Сырдария, Арыс, Талас өзендерi бойында көптеген қалалардың бой көтеруiне ұйытқы болды. Қазiргi уақытта ұлы Жiбек жолының Қазақстандық бөлiгi (1700 км) қайталанбас тарих, архитектура, археология, қала салу мен монументтi көркем-өнердiң үлгiлерiне ие. Сондықтан да ұлы Жiбек жолының Қазақстандық бөлiгiндегi ескерткiштерi мен жол тораптарын зерттеп, оларды болашағы бар туристiк маршруттарға енгiзу - көкейкестi мәселелердiң бiрi.

Ұлы Жiбек жолы трассасын жандандырудың практикалық қажеттiлiгi - ол Қазақстан туризм индустриясынның берiк негiзiнiң кепiлi болмақ. Ғылыми тұрғыда бұл жұмыс ежелгi керуен жолына тарихи жақтан ғана емес, сонымен қатар туристiк саланың маңызды объектiсi ретiнде қарауға мүмкiндiк бередi.

Сөйтiп зерттеудiң басты объектiсiне ұлы Жiбек жолы трассасы мен оның тарихи-мәдени мұрасы айналды.

Жұмысты жазу барысында әрi зерттеу кезiнде тарихи, статистикалық, анализ бен синтез, картографиялық, географиялық әдiстер қолданылды.

Тарихи тұрғыдан зерттеуге келесi авторлардың еңбектерi негiз болды: Байпақов К. М., Ртвеладзе Э., Бартольд В. В., Акишев К. А., т. б. Ұлы Жiбек жолының туристiк потенциалын әр облыс бойынша қарастырып, топтастырдық. Ұлы Жiбек жолының Қазақстан бөлiгiн дамыту проблемалары жөнiнде нақты кiтаптар жазылмағандықтан, соңғы мәлiметтердi интернет, бұқаралық ақпарат құралдарынан iздестiрдiк.

1 ҰЛЫ ЖIБЕК ЖОЛЫНЫҢ ТАРИХЫНА ШОЛУ

1. 1 Жiбек жолының қалыптасуы мен Жiбек ролi

«Жібек жолы» дегеніміз не, ол қашан пайда болып, қандай кәдеге жарады, қай жерлерді басып өтті - әркімді -ақ толғандыратын алғашқы сұрақтар осындай.

Бұтқа табынушы (будда дініндегі - ауд) қажы Сюань-Цзан 629 жылы «Будданың қасиетті қалдықтарын көзбен көру және дін ілімін шыңдап зерттеу үшін» Қытайдан Үндіге сапар шекті. Ол Қытайды Батыспен байланыстырып жатқан және техникалық жаңалықтарға дінге мұраттар мен мәдени жетістіктерге мұрындық болып тұрған осы халықаралық жолмен жүрді.

Чань-Анань шыққан саудагерлердің қоспақ-түйелі керуенімен атақты Гоби шөлін жағалап Дунхан арқылы «Ұлы айдаһар құмы» аталатын сортаң шөлейтті Хами мен Тұрфан алқаптарын, Тянь-Шаньның солтүстік бөктерімен мұздақ тауларын шамасы, Музур-Ола жоталарын басып өткен Сюань-Цзян түрік қағаны тұрған Суяб қаласына келді. Сюань - Цзян түрік қағаны мен оның жанпеліндегілер жөнінде былай сипаттайды: «Бұл қателіктердің аттары керемен екен. Қаған үстіне жасыл жібек шекпен киген, жолақ басына ұзындығы чжан (3, 2м) ұштары желкесіне түскен жібек шолпа орап алған. Оған оқалы - зерлі жібек шапан киіп, шаштарын айдар - тұлындап өрген екі жүзден астам тархан (нөкер) еріп жүрді. Өзге жауынгерлер тері астарлы киімдер киіп, айбалта, садақ асынып ту көтеріп жүреді. Түйеге, атқа мінгендердің көптігі сонша, көзбен шамалаудың өзі мүмкін емес» [1] .

Бұл әңгіме барысында ежелгі дәуір мен орта ғасырда халықаралық қатынастың күретамырына айналған ұлы жолға өз атауын берген және Шығыс пен Батыстың негізгі сауда затына айналған жібек бірнеше рет аталады. Ал бұл жол қай кезден «жұмыс істей бастады» деген сұраққа күні бүгінге дейін әрқилы жауап беріліп келеді.

Егер Жібек жолының жекелеген бөліктерінің сыңарлары жөнінде айтар болсақ, ондағы қатынастар мен зат алмасу байланыстары біздің дәуірімізге дейінгі 3-2 мыңжылдықтарда басталған. Мұндай байланыстар Бадахшан тауынан лазурит (көк лағыл) кені, ал Хотан аймағындағы Яркент (Жаркент) - Дарияның жоғарғы ағысынан нефрит (көк минерал) кені ашылуына орай жолға қойылды.

Бадақшаннан шығарылған лазурит Иранға, Месопотамияға, Анатолийге, Египет пен Сирияға тасылып жатты. Бадахшан лазуриті, 1 мыңжылдықтың жартысында Қытайға да жеткізіле бастады.

Орта Азия мен Орта шығысты Жерорта теңізімен және Үнді мен жалғастырып жатқан «Лазурит жолымен» қатар дүниеге келген «Нефрит жолы» Шығыс Түркістанды Қытаймен жалғастырды.

Біздің дәуірімізге дейінгі 1 мыңжылдықтың орта кезінен «Дала жолы» деген жол болғаны белгілі. Егер тарихтың атасы Геродоттың жазбаларына жүгінсек, бұл жолдың сорабы мынадай бағытта болғанын байқаймыз: Қара теңіз жағалауынан Дон жағасына дейін, одан әрі савроматтар мекендеген Орал тауы етегінен Ертіске, Алтайға, сонан Жоғары Ертіс пен Зайсан көлін мекендеген агриппийлер еліне қарай созылады. Бұл жолмен былғарылар мен терілер, иран кілемдері, құнды металдардан жасалған бұйымдар кең таралып жатты.

Жібек жасап шығару және онымен сауда жасау кезеңі күні кешеге дейін біздің дәуірімізге дейінгі 1 мыңжылдық саналып келеді.

Қымбат бағалы жібектерді тарату ісіне сақтар мен скифтердің көшпелі әулеттері де атсалысты. Солардың қатынасаралық көмегімен сол кезде қасқалдақтың қанындай қымбат тауар Орталық Азия мен Жерорта теңізіне дейін тарады.

Жібек жолы тек біздің дәуірімізге дейінгі 2 ғасырдың орта шенінен бастап қана тұрақты дипломатия мен сауданың күре тамырына айналды. Ал осының бәрі император У - Дидің көрмеген Батыс елдеріне жұмсаған книязі Чжон Цзян бастаған елші керуенінің Хань астанасынан шыққан кезінен, яғни 138 жылы басталды. Чжон Цзян 13 жылдан кейін қайтып оралды (сурет 1) .

Сурет 1. Ұлы Жібек жолымен тауарды жеткізуге ат салысқан

қытайлық У- Ди [2]

Ол осы күнгі Ауғаныстанның шет аймақтарына жете алды және Қытайдың ішкі аудандарынан Орталық Азияға дейін тура жолмен тұңғыш рет жүріп өтті. Содан соң жібек тиелген керуен Батысқа соның ізімен аттанып, Қытайға, Жерорта теңізінен, Таяу және Орта Шығыстан, Орта Азиядан тауарлар алып қайтты.

Ұлы Жiбек жолы - Жерорта теңiзiнен қытайға дейiн Еуразияны көктей өтiп жатқан керуен жолдарының тоғысқан тоқсан торабы, ал сонау ежелгi дәуiрдегi орта ғасырдағы осы аймақтың сауда және мәдени байланыстарының тұсауын кескен аса маңызды қатынас жолы. Мiне осы ежелгi өркениеттiң аса бiр тамаша жетiстiгi қашан пайда болып, қандай қадеге жарады, қай жерлердi басып өттi - әркiмдi ақ толқандыратын алғашқы сұрақтар болмақ.

Ұлы Жiбек жолы -ұрпақтар жадыларында мәңгiлiкке қалатын адамзат iс әрекетiнiң ерекше құбылыстар қатарына жатады. Ал ең бастысы -бұл уақыт байланысының символы, оның өткенiн бiлмей Еуразиялық кеңестiкте өркениеттердiң даму динамикасын анықтайтын көптеген тарихи құбылыстарды бақылап түсiндiрү мүмкiн емес.

Жiбек жолының қалыптасу уақыты туралы нақты мәлiмет жоқ, тек қана жекелеген бөлiктерi туралы айтуға болады.

Пұтқа табынушы қажы Сюань Цзан 629 жылы Будданың қасиеттi қалдықтарын көзбен көру үшiн және дiн iлiмiн шындап зерттеу үшiн Қытайдан Ұндiге сапар шектi. Ол қытайды Батыспен байланыстырып жатқан және техникалық жаналықтарға, дiни мұраттар мен мәдени жетiстiктерге мұрындық болып тұрған осы халықаралық жолмен жүрдi.

Жiбек жолының жекелеген бөлiктерiнiң сыңарлары жөнiнде айтар болсақ, ондағы қатынастар мен зат алмасу байланыстары б. д. д. III-II мыңжылдықтарда басталған.

Мұндай байланыстар Бадахшан тауынан лазурит кенi, ал Хотан аймағындағы Яркент дарияның жоғарғы ағысынан нефрит кенi ашылуына орай жолға қойылды [3] .

Орта Азия мен Орта шығысты Жерорта теңiзiмен және Ұндiмен жалғастырып жатқан Лазурит жолымен қатар дүниеге келген Нефрит жолы Шығыс Түркiстанды Қытаймен жалғастырды.

Б. з. д. бiрiншi мыңжылдықтың орта кезiнен Дала жолы деген жол болғаны белгiлi. Егер тарихтың атасы Геродоттың жазбаларына жұгiнсек, бұл жолдың сорабы мынадай бағытта болғанын байқаймыз: Қара теңiз жағалауынан Дон жағасына дейiн, одан ары савроматтар мекендеген Орал тауы етегiнен Ертiске, Алтайға, сонан Жоғарғы Ертiс пен Зайсан көлiн мекендеген аргийпилер елiне дейiн Қытайға қарай созылады.

Бұл жолмен былғарылар мен терiлер, иран кiлемдерi, құнды металдардан жасалған бұйымдар кең таралып жатты.

Ұлы Жiбек жолы атауы Батыс үшiн аса қымбат тауар - жiбекпен байланысты. Жiбектi жiбек құртының уыршағынан жасауды қытайлықтар V мың жыл бұрын ашқан деп есептеледi. Жiбек зертеумен айналысқан белгiлi ғалым ТихомировА. А. бұл ашылудың дәл уақытын айтады - 2698 жылы б. д. д. Басқа зерттеушiлер бұдан да ерте кезеңдi белгiлейдi - VI-VII мың жыл бұрын [4] .

Қытай аңызы бойынша алғашқы жiбек жiбiн ашқан Хоанг-ти жұбайы Си Линг Чи ханшасы едi. Шай iшiп отырғанда ханша кесесiне ағаштан жiбек қуыршағы түскен. Си Линг Чи қуыршағтан шығып тұрған жiптi тартып едi, ол сол күйiше созыла берiп, қуыршақ жiптен босай бастады. Солай алқашқы жiбек жiбi ашылып, ал Си Линг Чи ханшасы соның құрметiне Аспан патшалығының құдайы боп атанды. Оның құрметiне Қытайдың көптеген аудандарында жыл сайын түрлi мейрамдар өткiзiледi. Ал жiбектi алу процесi ежелден мүлдем өзгермеген.

Кейбiр зерттеушiлер жiбек өсiрудiң отанын Шань-дунь провинциясын санайды. Бiраз жылдар өткен соң жiбек маталар бүкiл Қытайға тарайды. әсiресе жiбек өсiру б. з. д. 1 мыңжылдықтың екiншi жартысында кең дамиды. Бұл кезде жiбектен ақша, маталар жасалып, сауда-саттықта төлем ретiнде қолданылатын. Б. д. д. VI-V ғасырларда қытай жiбегi басқа елдерге, оның iшiнде батысқа да шығарыла бастады.

Көп ұзамай халықаралық сауда тiзгiнiн орта Азияның Зеравшан мен Қашқария алқаптарын мекендеген Соғды елi саудагерлерi қолына алды. Олар Шығыс Түркiстан мен Қытай қалаларының iшiнде сауда отарларын ұстады.

Алқашқы Жiбек жолы Қытай жiбегiнiң батыс елдерге экспорттауына қызмет еткен. Алайда Рим, Византия, Ұндi, Иран, Араб халифаты кейiнен Ресей және басқа Еуропалық елдерден Жiбек жолы арқылы Қытайға түрлi тауарлар жеткiзiлетiн. Бұл экзотикалық тауарлардың тiзiмi Ұлкен. Мирра мен ладан, жасмин суы мен амбра, кармадон ж„не мускат жаңғағы, кiлемдер, бояғыштар мен минералды шикiзат, алмастар мен яшма, пiл сүйегi мен алтын-күмiс, былғары мен тиындар, садақ пен жебе, қанжар мен семсер. Жiбек жолы бойымен Ферғана аттарын, араб пен ниссия жүйрiктерiн, пiл мен түйе, арыстан мен гепарттар, тотықұс пен түйеқұстарды сатуға апаратын. Жемiс жидек түрлерi де кең таралды жүзiм, шабдалы, қауын қарбыз.

II-V ғасырларда Жiбек жолы шығыстан бастасақ Чаньаньнан басталып, Хуанхе арқылы Ланджоу ауданына өттi, ары қарай Тянь-Шаньның солтүстiк бөктерiмен ұлы Қытай қорғанының батыс жағына және Ямалық қақпаға қарай өттi. Бұл жерде жол бөлiнiп Такла Макан шөлiн солтүстiк пен оңтүстiк жағынан айналды. Солтүстiгi Хами Оазисi, Турфан, Бешбалық. Шихоны басып Iле өзенiнiң алқабына апарса, ортаңғысы Чаоган, Қашғар, Ықсу, Бедел асуы арқылы Ыстық көлдiң оңтүстiк жағалауына өттi, ал оңтүстiк жолы Дунхуан, Хотан, Яркент арқылы Бактрия, Ұндi елi мен Жерорта теңiзiне барды. Солтүстiк жол Қашғардан Ферғанаға ары Самарқанд, Бұхара, Мерв арқылы Хамадан мен Сирияға апарды.

Мiне осылай ұлы Жiбек жолы адамзат тарихында алғаш рет Жерорта теңiзiнен Тынық мұхитқа дейiн ұшаң теңiз аймақтарды бiрiктiрдi [5] .

Қымбат бағалы жiбектердi тарату iсiне сақтар мен скифтердiң көшпелi әулеттерi де атсалысты. Солардың қатынасаралық көмегiмен сол кезде қасқалдақтың жанындай қымбат тауарлар Орталық Азия мен Жероорта теңiзiне дейiн тарады.

Жiбек жолы тек б. д. д. II ғасырдың орта шенiнен бастап қана тұрақты дипломатиялық және сауда тамырына айналды. Ұлы Жiбек жолы тарихында маңызды оқиға болып 138 жыл саналады. Бұл жылы батыстың белгiсiз елдерiне У Ди императоры жiберген елшiлiк керуенi хан астанасынан алыс сапарға атанған болатын. Елшiлiк қазiргi Ауғаныстанға дейiн жетiп, алғаш болып Қытайды iшкi аудандарынан Орталық Азияға жол салады. Елшiлiк керуен Чжан-Цзян басқаруымен Қытайға тек 13 жылдан соғ қайтып оралды. Бұл оқиғадан соң Батысқа осы жолмен жiбек керуендерi барып, ал Қытайға Таяу, Орта және Орталық Азиядан тауарлар тасылды.

Сөйтiп екi ұлы жолдар қосылған едi. Бiреуi, Александр Македонский жорықтары кезiнде эллиндiктер мен макендондықтар басып-шарлап өткен жерортатеңiздiк елдерден Орталық Азияға дейiн созылып жатты. Ал екiншiсi Шығыстан Хань империясынан Орталық Азияға дейiн өттi. Бұл жолды Чжан-Цзян Давань, Қанғұй, Соғды, Бактрия арқылы солтүстiктен оңтүстiкке қарай басып өткен.

1. 2 Батыс пен шығысты байланыстырудағы Ұлы Жібек Жолының рөлі

Жібек жолы 2-5 ғасырларда, егер Шығыстан бастасақ Чаньниден басталып, Ланчжоу ауданындағы Хуанхэ өткеліне беттейді, одан әрі Нан-Шаньның солтүстік сілемдерін қуалай Ұлы Қытай қорғанының батыс беткейіне және «Яшмо қақпалары заставасына» жетеді. Ол жерде жалғыз жол Такла-Макан шөлін солтүстігі мен оңтүстігінен орап өтіп, үшке айрылады. Солтүстік тармағы Хами, Турфан, Бесбалық, Шихо алқаптары арқылы Іле өзені бойына жетеді, ортаңғы жол тармағы Чаочаннан Қарашәрге, Ақсуға және Ыстық көлдің оңтүстік жағалауына жетеді, оңтүстіктегі тармағы Дунхан, Хотон, Яркент арқылы Бактрияға, Үнді мен, Жерорта теңізіне жетіп, «Оңтүстік жолы» аталады. «Солтүстік жолы» Қашқардан Ферғанаға, ал одан әрі Самарқан, Бұхара, Мерв арқылы Хамадан Сирияға жетеді. Қытайдан Батысқа Ферғананың үстінен өтіп баратын бұрынғы қысқа да қолайлы жолға қарағанда Жетісу мен оңтүстік Қазақстан арқылы өтетін жаңа жол 6-7 ғасырларда барынша жандана түсті. Негізгі жолдан басталған біреулері жарамсыз болып қалды, басқалары, керісінше, қызу жұмыс істеді, ал жолдармен бірге сауда жолдары мен қиылыстарында тұрған қалалар, селендер және керуен сарайлары дамыды немесе қаңырап қалды. Жібек жолының бағыттары қатып қалған бірдеңе болмағанын атап көрсеткен жөн, жүз жылдың барысында оның жеке учаскелері мен тармақтарының бағыттары өзгеріп отырды [6] .

Бұл жол бас жолға айналды да 7-14 ғасырлардағы елшілер мен сауда керуендері негізінен осы жолмен ғана өтіп жүрді. Алайда Жібек жолының бұл бағыты да толық өзгеріссіз қала алмады. Жүздеген жылдар көлемінде оның анау, не мынау бөлігі, не жекелеген тармақтары жанданып, жоғарырақ мәнге ие болды. Ал кейбіреулері, керісінше, мәнін жойып, жоғалып кетті де олардың бойындағы қалалар мен сауда бекеттері құлдырай бастады. Сөйтіп, 6-8 ғасырларда негізгі жол сорабы Сирия - Иран - Орта Азия - Оңтүстік Қазақстан - Талас алқабы - Шу алқабы - Ыстықкөл қазан-шұңқыры-Шығыс Түркістан арқылы таратылды. Бұл жолдың тармақталған бір бұтағы, дәлірек айтқанда тағы бір жол Византиядан Дербент арқылы шығып, Каспий жағалауын - Маңғыстауды - Арал жағалауын - Оңтүстік Қазақстанды кесіп өтіп, жоғары аталған негізгі жолға келіп қосылды (сурет 2) .

Сурет 2. Ұлы Жібек Жолының жылжу тармақтары [7]

Біріншіден, Жетісуда Орта Азия арқылы өтетін сауда жолдарын қадағалап отыратын түрік қағандары отырды. Екіншіден, Ферғанадан өтетін жол 6 ғасырдағы өзара қырқысулар салдарынан қауіпті жолға айналды. Үшіншіден, түріктің ауқатты қағандары мен олардың жанпеліндегілер теңіздің арғы бетінен әкелінетін тауарларға құштар ірі тұтынушыларға айналды [8] .

Сөйтіп бұл жол бас жолға айналды да 7-14 ғасырлардағы елшілер мен сауда керуендері негізінен осы жолмен ғана өтіп жүрді. Алайда Жібек жолының бұл бағыты да толық өзгеріссіз қала алмады. Жүздеген жылдар көлемінде оның анау, не мынау бөлігі, не жекелеген тармақтары жанданып, жоғарырақ мәнге ие болды. Ал кейбіреулері, керісінше, мәнін жойып, жоғалып кетті де олардың бойындағы қалалар мен сауда бекеттері құлдырай бастады. Сөйтіп, 6-8 ғасырларда негізгі жол сорабы Сирия - Иран - Орта Азия - Оңтүстік Қазақстан - Талас алқабы - Шу алқабы - Ыстықкөл қазан-шұңқыры-Шығыс Түркістан арқылы таратылды. Бұл жолдың тармақталған бір бұтағы, дәлірек айтқанда тағы бір жол Византиядан Дербент арқылы шығып, Каспий жағалауын - Маңғыстауды - Арал жағалауын - Оңтүстік Қазақстанды кесіп өтіп, жоғары аталған негізгі жолға келіп қосылды.

Батыс Түркі қағанаты Византиямен сауда-дипломатиялық одақ келісім жасасқан кезде бұл жол олардың қарсыласы Сасанидтік Иранды айналып өтті. Дегенмен 9-12 ғасырларда Орта Азия, Орта және Таяу Шығыс, Кіші Азия арқылы Сирияға, Египет пен Византияға баратын жолға қарағанда бұл жол тиімсіздеу пайдаланылды.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.