Әкімшілік жазалау түрлері

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 12 бет
Таңдаулыға:

Жоспар:

Кіріспе

Әкімшілік жазалау түрлері.
Әкімшілік жазалау ұғымы.

Қорытынды

Пайдаланылған әдебиеттер

1. Әкімшілік жазалау түрлері. Әкімшілік жазалау ұғымы

Әкімшілік жаза - әкімшілік терісқылық жасаған тұлғаға заңның негізінде судья, мемлекеттік органдары (лауазымды тұлғалар) қолданатын мемлекеттің мәжбүрлеу (әсер ету) шарасы болып табылады.

Әкімшілік жазалаудың мақсаттары:

> әкімшілік нормаларында көрсетілген іс-қимылдар үшін жауаптылық шарасы;

> құқық бұзушыны тәрбиелеу және қайта тәрбиелеу;

> әкімшілік құқық бұзушылықтың жасалуын алдын ала ескерту.

Әкімшілік жазалау жанға күйзеліс келтіру мен қадыр-касиетке нұқсан келтіруді максат етпейді. Әкімшілік жазалау жойқын сипатқа ие, өйткені әкімшілік құқық субъектілерін белгілі бір құқықтарынан айырады немесе заң арқылы анықталған айыппұлдық міндеттерді оларға жүктейді, мысалы, лицензиядан айыру және т. б.

Жазалаудың төмендегідей түрлері бар:

> ескерту;

> әкімшілік айыппұл;

> әкімшілік құқық бұзушылық жасау құралы немесе әкімшілік кұкық бұзушылықтың тікелей объектісі болған заттың өтемін төлетіп алу;

> әкімшілік құқық бұзушылық жасау құралы немесе әкімшілік құқық бұзушылықтың тікелей объектісі болған затты, әкімшілік құкық бұзушылықты жасау нәтижесінде алынған кірістерді, ақшаларды және бағалы қағаздарды тәркілеу;

> арнайы құқықтан айыру;

> лицензиядан, арнайы құқықтан, біліктілік аттестатынан (куәліктен) айыру немесе оның қолданылуын (оны) белгілі бір қызметке немесе белгілі бір іс-әрекеттердің (іс қимылдардың) жасалуын тоқтата тұру;

> өз бетінше тұрғызып жатқан немесе тұрғызылған құрылысты ықтиярсыз бұзу;

> әкімшілік қамауға алу;

> шетелдіктерді немесе азаматтығы жоқ тұлғаларды Қазақстан Республикасы шегінен әкімшілік жолмен кетіру.

Ескерту шамалы (азғантай) әкімшілік терісқылық жасаған тұлғаларға қолданылады. Психологиялык тұрғыдан алып қарағанда, ол адамгершілік сипатына ие және кінәлі тұлғаны адамгершілікпен құқық нормаларына сай тәрбиелеуге бағытталған. Қаулы қабылдау жолымен жазбаша түрде шығарылады. Ауызша арыздар жазалау болып танылмайды.

Құқық бұзушыға жасалған құкық бұзушылықтың құқыққа қарсы екендігі, ұқсас әрекеттердің жасалуына тыйым салынатындығы және құқық бұзушының ісі қайталанған жағдайда аса қатал шаралар қолданылуы мүмкін екендігі ескеріледі.

Әкімшілік айыппұл - әкімшілік жазалау әкімшілік құқық бұзушылық мезетінде колданыста болған айлық есептік көрсеткіштің сомасына сәйкес болатын мөлшерде төленетін акшалай жаза. Айыппұл мемлекеттік бюджеттің кірісіне төленеді. Егер кінәлі тұлға жұмыс істемесе, немесе тұрақты жалақысы болмаса, онда борышқордың мүлкіне төлем айналу жолымен соттық-орындау тәртібімен жүргізіледі.

Жеке тұлғаға төленетін айыппұл мөлшері айлық есептік көрсеткіштің оннан бірінен кем емес және айлык есептік көрсеткіштің екі жүз есесінен аспайтын, лауазымды тұлғаны айлық есептік көрсеткіштің бесеуінен кем емес және айлық есептік көрсеткіштің төрт жүз есесінен аспайтын, заңды тұлғанікі айлық есептік көрсеткіштің жиырмасынан кем емес және айлық есептік көрсеткіштің екі мың есесінен аспайтын болуы керек.

Әкімшілік құқық бұзушылықты жасау құралы немесе оның тікелей объектісі болған затты өтемін төлеп алып қою дегеніміз - ондай затты ықтиярсыз алу және басқа біреуге сатып, одан түскен ақшаның алынған затты сатқанда шыққан шығынды өтегеннен кейінгі сомасын бұрынғы иесіне қайтарып беру. Затты ақы төлеп алып қоюды судья жүзеге асырады. Аңшылык қаруды, оқ дәрілерді және аңшылықтың өзге қару-жарақтарын алып қою аңшылық күн көрістің негізгі қайнар көзі болып табылатын тұлғаларға қолданылмайды.

Тәркілеу - әкімшілік құқық бұзушылықты жасау кұралдары немесе оның тікелей обьектілері болған заттарды, сондай-ақ әкімшілік кұкык бұзушылықты жасау нәтижесінде алынған кірістерді, ақшаларды және бағалы қағаздарды мемлекет меншігіне мәжбүрлі түрде ақысыз айналдыру. Құқық бұзушының меншігі ғана больып табылатын затты тәркілеуге болады.

Аңшылық қаруды, оқ дәрілерді және аңшылықтың өзге де рұксат етілген қару жарақтарын тәркілеу, аңшылық пен балықшылық күн көрістің негізгі қайнар көзі болып табылатын тұлғалар қолданылмайды.

Арнаулы құқықтан айыру - өрескел түрде, немесе әлсін-әлсін осы құқықты қолдану тәртібін бұзғаны үшін нақты тұлғаға қолданылады. Арнаулы құқықтан айыру мерзімі бір айдан кем және екі жылдан көп болмауы тиіс.

Көлік құралын баскаруға арналған арнаулы құкыктан айыру - мас күйінде көлік баскарған, мас күйін куәландыруды анықтаған тәртіптен бас тарткан кездерден, сонымен катар өзге де занда көрсетілген жағдайларды коспағанда, мүгедектігіне байланысты осы құралдарды қолданатын тұлғаларға колданылмайды.

Аң аулау, балық аулау, аңшылық қару-жарақты сақтау және ұстау арнаулы құқығы аңшылық (балықшылық) негізгі күн көріс көзі болып табылатын тұлғаларға колданылмайды, егер осы құқықты өрескел түрде бұзбаса.

Жеке кәсіпкерлерді немесе заңды тұлғаларды лицензиядан, арнаулы рұқсаттан, біліктілік аттестатынан (куәліктен) айыру немесе оның қолданылуын (оны) белгілі бір кызмет немесе белгілі бір іс-әрекеттердің жасалуын тоқтата тұруды судья шешімі жүргізеді. Белгілі бір қызметке немесе белгілі бір іс-әрекеттердің жасалуына лицензияның колданылуын тоқтату немесе арнаулы құқықтан, біліктілік аттестатынан (куәліктен) уақытша айыру алты ай мерзімге белгіленеді.

Жеке кәсіпкердің немесе заңды тұлғаның қызметін тоқтата тұру не тыйым салу әкімшілік құқыкқ бұзушылық туралы істі карауға уәкілді лауазымды тұлғаның (органның) арызы бойынша тек сотта қарау арқылы жүзеге асады.

Өз бетінше тұрғызып жатқан немесе тұрғызылған құрылысты ықтиярсыз бұзу сот арқылы жүзеге асырылады.

Әкімшілік қамауға алу ерекше жағдайларда 15 тәулік мерзімге дейін, ал төтенше жағдай режімі талаптарын бұзғаны үшін 30 тәулікке дейін белгіленеді. Судья ғана қолданады. Әкімшілік қамауға жүкті әйелдер және он төрт жасқа дейінгі балалары бар әйелдер, кәмелеттік жаска толмағандар, I және II топтағы мүгедектер, сонымен катар 58 жастан асқан әйелдер мен 63 жастан асқан ерлер алынбайды.

Шетелдіктерді және азаматтығы жоқ тұлғаларды ҚР шегінен әкімшілік жолмен кетіру - әкімшілік құқык бұзушылық жасаған шетел азаматтарына және азаматтығы жоқ адамдарға қатысты судъя шешімі арқылы қолданылады.

Әкімшілік жазаны орындау тәртібі

Әкімшілік құқык бұзушылық үшін жаза әкімшілік құқык бұзушылык туралы заңнамалардың қатаң сақталуы негізінде жүзеге асады.

Әкімшілік жаза тағайындау кезінде жасалған құқық бұзушылықтың сипаты, құкық бұзушының жеке басы, оның кінәсінің дәрежесі, мүліктік жағдайы, жауапкершілігін жеңілдететін және ауырлататын жағдайлар ескеріледі.

Бір тұлғаның екі не одан да көп әкімшілік құкық бұзушылық жасағанында, әрқайсысы үшін жеке-жеке жаза қолданылады.

Егер тұлға бірнеше әкімшілік құкық бұзушылық жасаған болса, онда іс бір-ақ сотта, органда (лауазымды тұлғада қаралады, тұлғаға бір текті жаза қолданылған жағдайда ең жоғарғы мөлшердің үш есесінен аспауы тиіс.

Әкімшілік жазаны тағайындау (осы әкімшілік жазаны туғызған) әкімшілік құқык бұзушылық жасаған тұлғаны міндеттемелерден босатпайды.

Әкімшілік жаза азаматқа мынадай түрде тағайындалуы мүмкін:

> әкімшілік құқық бұзушылық жасалған күннен бастап екі айдан (кем емес) кешіктірмей;

> қоршаған ортаны қорғау саласындағы әкімшілік құқык бұзушылық жасалған күннен бастап алты айдан (кем емес) кешіктірмей;

> салық салу саласындағы құқық бұзушылықты жеке тұлға жасаған болса - жасалған күннен бастап бір жылдан кешіктірмей, ал заңды тұлға үшін - жасалған күннен бастап үш жылдан кешіктірмей;

> созылмалы әкімшілік құқық бұзушылық анықтаған мезеттен бастап екі айдан кешіктірмей.

Егер әкімшілік жазаға тартылған тұлға, жаза өтелген мезеттен бастап бір жылдың ішінде жаңа әкімшілік құқық бұзушылық жасамаса, онда тұлға әкімшілік жазаға тартылмаған болып есептелінеді.

"Әкімшілік кұқық бұзушылық туралы" Кодекстің 61 және 62-баптарында жауапкершілікті ауырлататын және жеңілдететін жағдайлар көрсетілген.

Сонымен, әкімшілік жаза дегеніміз - әкімшілік құкық бұзушылық жасалғаны үшін колданылатын жауапкершілік шарасы. Әкімшілік құқык бұзушылық үшін тағайындалатын жаза әкімшілік құқық бұзушылық туралы заңнамаларға сәйкес болуы керек.

Әкімшілік жазаларды тағайындау құқығы уәкілді органдар мен лауазымды тұлғалардың бірталайына берілген.

Республикада қоғамдық тәртіпті, басқару тәртібін орнату, азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын жүзеге асыру, азаматтардың демалу мен еңбек етуі үшін колайлы жағдайлар туғызу мақсатында сақталуы кажетті болатын ережелер өте көп. Ондай ережелерге жолда жүру, санитарлық, мал дәрігерлік, өртке қарсы, кедендік, кауіпсіздік, табиғи ресурстарды қорғау ережелері жатады.

Егер осы ережелердің бұзылуы үлкен қоғамдық зиян келтіретін болса, онда олар қылмыстық жауапкершілікті туғызады. Көпшілік құқық бұзушылықтар мардымсыз қоғамдык зиян келтіреді. Сондықтан ондай кұқық бұзушы-лықтар әкімшілік құқық бұзушылықтар деп саналады және әкімшілік жауапкершілікті тудырады.

Әкімшілік жауапкершілік жасалынған әкімшілік кұқык бұзушылыққа деген мемлекеттің реакқиясы болып табылады. Әкімшілік жауапкершілік - қылмыстық, тәртіптік және азаматтық-құкықтықпен қатар жауапкершіліктің бір түрі.

Әкімшілік жауапкершіліктің мәні болып, әкімшілік кұқық бұзушылық жасағаны үшін құқық бұзушыға әкімшілік нормаларды бұзғаны үшін әкімшілік жаза түріндегі мемлекеттік мәжбүрлеу шаралары қолданылады. Бұл шаралар мемлекеттік уәкілді органдармен тағайындалады.

Әкімшілік жауапкершілікті Парламент, Президент, Үкімет, жергілікті мемлекеттік өкілді және аткарушы органдар айқындайды. Жеке тұлғаның әкімшілік жауапкершілігі 16 жастан басталады.

Еңбектік тәртіпті бұзғаны үшін кінәлі тұлға тәртіптік жауапкершілікке тартылады (ескерту, сөгіс, еңбек шарттын бұзу) . Келісімшарттық міндеттемелерді бұзғаны үшін азаматтық-құқықтық жауапкершілік пайда болады (зиянды өтеу т. б. ) . Қылмыс жасағаны үшін қылмыстық жауапкершілік орнайды (бас бостандығынан айыру, қамауға алу және т. б. )

Әкімшілік жауапкершілік мәселелерін реттейтін Қазақстан Республикасьшдағы негізгі нормативті құқықтық акт болып 2001 жылдың 30 қаңтарында кабылданған Әкімшілік құқық бұзушылық туралы Кодекс табылады. Кодекс екі бөлімнен тұрады - Жалпы және Ерекше. Кодекстің Жалпы бөлімінде әкімшілік жауапкершілік институтының негізгі ережелері, ал Ерекше бөлімде - жекелеген әкімшілік құқық бұзушылықтардың топтастырылуы, оны жасағаны үшін жазасымен бірге көрсетілген.

Әкімшілік жауапкершіліклік белгілері

> қоғамдық тәртіпті қорғау амалы болып табылады;

>мәжбүрлеумен байланысты, яғни құқық бұзушы үшін жағымсыз салдармен;

>іс-жүргізу нысанында жүзеге асырылады;

>сотпен, сондай-ак өзге де уәкілді органдармен қолда-нылады;

>соттауға болмайды және жұмыстан шығарылмайды;

>жұмыс орнына қарамастан, барлық азаматтарға бағытталған.

Әкімшілік жауапкершілікті жуктейтін органдар

Әкімшілік жауапкершілік органдармен және лауазымды тұлғалармен өзара бағынышты емес құқық бұзушыларға тағайындалады. Оларға келесі органдарды жатқызуға болады:

> аудандық арнаулы және оларға теңестірілген әкімшілік соттың судьялары;

> кәмелеттік жасқа толмағандардың құқықтарын қор-ғайтын аудандық (қалалық), қаладағы аудандык комиссиялар;

> ішкі істер органдары, мемлекеттік инспекция органдары және мемлекеттік қадағалау мен бақылаудың өзге органдары (олардың лауазымды тұлғалары) .

Әкімшілік құқық бұзушылық

Әкімшілік жауапкершіліктің негізі болып, әкімшілік құқық бұзушылық (әкімшілік терісқылық) табылады.

Әкімшілік құқық бұзушылық - жеке және заңды тұлғаның әкімшілік-құқықтық норманы бұзатын және әкімшілік жауапкершілікті тудыратын құқыққа қарсы, кінәлі іс-әрекеті немесе әрекетсіздігі.

Әкімшілік құқық бұзушылықтың белгілері

> құқыққа қарсылық, яғни қалыптасқан әкімшілік-құқықтық норманы бұзады;

> кінә. Кінә - тұлғаның өзінің құқыққа қарсы іс-әрекетіне және оның салдарына деген психологиялық көзқарасы, қатыстылығы кінәнің болуы - әкімшілік құқық бұзушылықтың міндетті белгісі, кінәнің болмауы жауапкер-шілікті жоққа шығарады.

> жазалаушылық, яғни әкімшілік жазасы көрсетілген іс-қимыл ғана, әкімшілік құқық бұзушылық болып саналады.

> іс-қимыл әрекет не әрекетсіздік түрінде. Әрекет - міндеттерді белсенді түрде орындамау немесе заңмен тыйым салынған іс-қимылдар жасау. Әрекетсіздік - міндеттерді бәсең түрде орындамау.

Әкімшілік жауапкершілікте туындайтын, құқықпен аныкталған белгілердің жиынтығы - әкімшілік құқық бұзушылықтың құрамы.

Әкімшілік құқық бұзушылықтың құрамы болып келесі элементтердің (белгілердің) жиынтығы табылады: объект, объективтік жақ, субъект, субъективтік жақ.

Объект болып, құқық нормаларымен реттелген және әкімшілік жауапкершілік мөлшерімен қорғалатын коғамдық қатынастар табылады. Объект ретінде нақты нормалар, заңдық талаптар, шектеулер танылады.

Объективтпі жақ - жүріс-тұрыстың өзін сипаттайды, әкімшілік құқықпен тыйым салынған іс-әрекеттер мен әрекетсіздіктерді жасаумен сипатталады.

Объективті жақты анықтағанда құқық бұзушылықты жасау амалы, сипаты (қайталанбалылык, созылмалылық), орны (қоғамдық орын, әуе құрамы, шекара шебі) және уакыты (түнгі), зиян мөлшері, құқық бұзушылықты жасауда қолданылған құрал-жабдықтар (көлік құралы, спирттік ішімдіктер, есірткі заттар, оқ дәрі, қару-жарақ) мәні өте зор.

Субъекті болып табылатын әкімшілік құқық бұзушылықтар:

1) 16 жаска толған, есі дұрыс жеке тұлға;

2) заңды тұлғалар, яғни мекемелер, ұйымдар, кәсіпорындар.

және оның салдарына деген психологиялық катыстылығы, ол қасақаналық және абайсыздық түрінде көрсетілуі мүмкін.

Әкімшілік құқық бұзушылық қасақана жасалынған болып есептеледі, егер оны жасаған тұлға өзінің әрекеттерінің (әрекетсіздіктерінің) құқыққа қарсы екендігін сезді, оның зиянды салдарын болжады және осы салдардың болуын тіледі немес саналы түрде болуына жол берді, әлде оған немқұрайлылықпен қарады.

Егер құқық бұзушы өз әрекетінің (әрекетсіздігінің) зиянды зардаптары болуы мүмкіндігін алдын ала білсе, біракқ оған жеткіліксіз негіздермен оларды болдырмауға ұшқалақтыққа салынса немесе оларды алдын ала болжай алмаса, бірақ болжауға міндетті болса, әкімшілік құқық бұзушылық абайсызда жасалған болып саналады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.