Өзен абботинасы

Пән: Экология, Қоршаған ортаны қорғау
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 46 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

бет

КІРІСПЕ . . . 4

I ӘДЕБИЕТТЕРГЕ ШОЛУ . . . 5

1. 1 Қазақстан суқоймаларындағы жүргізілген жерсіндіру жұмыстарының сипаттамасы . . . 5

1. 2 Өзен абботинасының сипаттаматикалық орны . . . 8

1. 3 Өзен абботинасының мрфологиялық сипаттамасы . . . 9

1. 4 Өзен абботинасының биологиялық сипаттамаы . . . 10

II ЗЕРТТЕУ ӘДІСТЕРІ МЕН МАТЕРИАЛДАРЫ . . . 17

2. 1 И. Ф. Правдиннің морфоанализ көрсеткіштері . . . 17

2. 2 И. Ф. Правдиннің морфоанализ көрсеткіштерінің жіктелуі . . . 17

2. 3 Балықтардың биологиялық анализі . . . 19

2. 4 Гонаданың жыныстық жетілу стадиялары . . . 20

2. 5 Алматы облысындағы тоған шаруашылықтарын зерттеудің

сипаттамасы . . . 22

2. 6 Балықтардың морфоанализ әдістерінің экологиялық негіздері . . . 25

2. 7 Қазақстан су қоймаларының ихтиологиялық зерттеулері . . . 26

III ЗЕРТТЕУ НӘТИЖЕЛЕРІ . . . 20

3. 1 Өзен абботинасының қазіргі таралуы . . . 29

3. 2 Өзен абботинасының морфобиологиялық

сипаттамасы . . . 30

ҚОРЫТЫНДЫ . . . 43

ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . . 44

КІРІСПЕ

Қазақстанға балықтарды жерсіндіру тарихы бойынша үш кезеңге бөліп қарастырылады.

Республикамыздың суқоймаларына балықтардың алғашқы жерсіндірілуі революциялық кезеңге дейінгі уақытта болған. Ол 1885 - 1890 жылдары Алматы қаласының тоғандарына бірнеше дана сазан балықтарын жіберуден басталған.

Екінші кезең 1848 - 1956 жылдары аралығында әр түрлі суқоймаларға балықтардың 18 түрі, сонымен қатар бірінші кезеңнен екі есе көп отырғызылған. Арал бассейініне балықтардың 13 түрі енгізілген. Осы уақыт аралығында Арал теңізіне шоқыр балықты жерсіндіру жұмыстары оралдың дельта бөлімінен алынды.

Үшінші кезең 1950 жылдардан басталды. Бұл кезеңде ақсаха, көксерке және өсімдікжемді балықтарды жерсіндіру жүзеге асырылды. Осы уақытта Қазақстанда әдейі ұйымдастырылған топтың қатысуымен КазПАС жерсіндіру станциясына әкеліп отырғызды. Қазақстанның тоған шаруашылықтарына және Орталық Азия суқоймаларына - Қытай елінің суларынан және Амур бассейіндерінен әкеліп ақ амур және ақ дөңмаңдай балықтарын жерсіндіргенде кездейсоқ әкелінген тағы басқа бірнеше түр балықтары болды. Солардың ішінде амур жалған теңге - балық кездескен.

Өзен абботинасы Abbottina rivularis (бұрынғы атауы Pseudogobio rivularis ) кең тараған түр. Олар Жапония, Қытай және Амур өзенінің төменгі бассейінде мекендейді [1] .

Қазақстанда бір ғана түрі кездеседі. Ол Abbottina rivularis . 1956 - 1958 жылдары өсімдікжемді балықтарды Қытайдан жерсіндіру кезінде Қазақстан мен Орта Азия тоған шаруашылығына кездейсоқ әкелінген [2-5] .

Өзен абботинасы 1968 жылы табылған. Түр - жылу сүйгіш. Маусым - шілде айларында өрістейді [1, 6, 7] .

Бұл ұсақ балықтар ихтиофаунаның әртүрлілігін толықтырып тұрады.

Өндірістік маңызы жоқ, бірақ Амур өзеніндегі өндірістік маңызы бар балықтардың қорегі ретінде маңызы бар. Қорек ретінде бағалы бентофагпен бірге конкуренциялық қатынаста болады.

Мақсаты: Өзен абботинасы - балықты оқып зерттеу, көптеген ғылыми кітаптар арқылы терең танысу, зерттеу методикасын үйрену, құралдармен жұмыс істеп үйрену.

Міндеті: Балқаш бассейндігі әр түрлі суларында мекендейтін Өзен абботинасының экологиялық өзгерістерін морфоанализ арқылы зерттеу.

НЕГІЗГІ БӨЛІМ

I ӘДЕБИЕТТЕРГЕ ШОЛУ

1. 1 Қазақстан суқоймаларындағы жүргізілген жерсіндіру жұмыстарының сипаттамасы

Балқаш - Іле бассейніне ең алғашқы жерсіндірілген объект болып сазан балығы саналады. Жерсіндірудің бұл үлгісі қазіргі күнге дейін толық анықталмаған және мамандардың айтуынша ешбір ғылыми негізсіз өздігінен енген сазан балығының Балқашқа жерсіндірілуі ең үздік үлгі ретінде танылады [2] .

Жалпы, Балқаш көлінің ихтиофауна құрамының «кедейлігі» көптеген ихтиологтардың назарын өзіне аудартты. Көлдің балық түріне «кедей» екендігі жөнінде өткен ғасырда А. М. Никольский де айтып өткен [3] . Бұл жағдайдан кейін де, көлде тиімді жерсіндірудің бірнеше үлгілері орын алған, атап айтқанда, Балқашқа енген жайын балығы да өздігімен енген интродуцент болып табылады.

Қазақстан суқоймаларына ресми түрде жерсіндіру жұмыстарының басталуы 1929-1935 жылдар болып саналады. Бұл кезеңге алдыңғы жасалынған жұмыстар алғышарт ретінде болса, жерсіндіруге арнайы ғылыммен негізделген теориялық көңіл аударылды. Балықтарды тасымалдау әдістемесіне, тасымалдау техникасына, отырғызылатын материалдың жастық іріктелуі жөніндегі алуан түрлі ғылыми сұрақтар теориялық тұрғыдан пысықталды. Осы кезеңде бассейнге арал қаязы, пілмай, ақсаха, солтүстік каспий майшабағы жерсіндірілді. Айтылған екі түрдің - арал қаязы мен пілмайдың популяциясының түзілуі ұзаққа созылғанымен бассейнде үлкен жетістікпен натурализацияланды.

Ал ақсаха және майшабақтардың жерсіндірілуі оң нәтижелер берген жоқ, мамандардың айтуынша бұл балықтардың жерсіндірілген уақытысында, олар жергілікті балықтарға жем болып, көбеюіне ешбір жағдай болмауында делінген [4] .

Жерсіндірудің бірінші кезеңінде (1927-1935 жж. ) республиканың суқоймаларына 9 балық түрлерін акклиматизациялауға талпыныс жасалған. Соның ішіндегі екеуі жоспардан тыс жерсіндірілген түрлерге жатады (елец және жайын балықтары), ал қалған 6 түр жерсіндіріліп, әр түрлі деңгейде щаруашылық тиімділігін көрсетті, жерсіндірілген соңғы объектіге гамбузия балығы жатады. Қазақстан суқоймалары үшін бүл түр - жаңа түр болып саналады.

Осы жұмыстардан кейін жерсіндіру жұмыстары біраз уақытқа тоқтатылып қалды. Бұндай үзіліс алдыңғы, жасалған жұмыстарды түйіндеп, алынған нәтижелерді қортындылау үшін де керек болған сияқты. Ал екіншіден, Ұлы Отан соғысы жылдарына тұспа - тұс келгендіктен жерсіндіру жұмыстары бірден жалғаса қойған жоқ.

Екінші екпінмен, жерсіндіру жұмыстары 1948 жылдары қайта жалғастырылды. Бұл кезеңде (1948-1956 жж. ) әр түрлі суқоймаларға 18 балық түрлері жерсіндірілген. Соның ішінде Арал бассейніне 13 түр жерсіндірілген. Аралға севрюганы, амудария құбылмалы бахтағы жерсіндірілді, ал жерсіндірілген қара теңіз кефалі, сингиль, остронос балық түрлерімен бірге жоспардан тыс, құнсыз балық түрлерінен атерина, ине - балығы, бұзаубас балығының алты түрі еніп кетті. Кефаль жерсінбегенімен аталған құнсыз балық түрлерінің барлығы үлкен жетістікпен натурализацияланып, суқоймаға сіңіп кетті.

Осы кезеңде Балқаш су бассейніне балықтың 3 түрі жерсіндірілді. Н. П. Серовтың (1975) мәліметі бойынша оңғақ балығы бұл жерде кездейсок жерсіндірілген балық болды. Себебі, 1948 ж. күз айында самолетпен Зайсаннан алынған оңғақ балықтарының 10 ұясы Мәскеуге жерсіндірілуді көздеген, алайда, ауа - райының қолайсыздығына байланысты самолеттің кешігуінің салдарынан балықтар Алматы тоған шаруашылығына мәжбүрлі түрде түсірілген. Соңынан балықтың бұл түрі 1949 ж. тез көбейіп, Іле өзеніне де енді. Алайда, Іле өзенінен кейін оңғақ кең таралған жоқ [5] .

Күміс мөңке балығы да оңғақ балығы тәрізді жоспардан тыс жерсіндірілген объектіге жатады. 1946 жылы Алтай өлкесінен Қаратал өзеніне енгізілген, ал кейіннен 1950 жылдан Үштөбе ауылының суларында да кездесе бастады. Бұдан кейін күміс мөңке балығы Балқаш көліне енген. Ал Алматы тоған шаруашылығына мөңке балығы Қостанай облысының суқоймаларынан 1958 жылы әкелінген болатын. Қазіргі кезде бұл түр Балқаш бассейні суларында кең таралған, натурализацияланған түр болып саналады.

Балқаш көліне шығыс табан балығын жерсіндіру күз айында 1949 жылы Казахрыбвод басқармасымен ешбір ғылыми негізсіз ұйғарылған болатын. Арал теңізінде, сырдария өзенінің сағасында ауланған массасы 615-1050 г болатын 5-7 жастағы балықтарды тірі балық тасымалдайтын вагондармен тасымалдап, Іле өзенінен (402 данасын) және Шығыс балқаштың Қарашаған шығанағына (196 данасын) жіберген. Бұл жерде келесі жылдан бастап - ақ, табанның уылдырық шашқандығы байқалды, ал 1952 жылдан табан балығының шабақтары үнемі Балқашқа құятын өзендердің сағаларында кездесіп отырды. (Кичагов, 1964) . Сазан және талма балықтары тарапынан болған маңызды және айтарлықтай қоректік бәсекеске қарамастан табанның жерсіндірілуі өте тез аяқталды [6] .

1949 жылы шығыс табан балығы сондай - ақ, Зайсан көліне де жерсіндірілген. Алғашқы табан балығының 386 данасы Сырдария өзенінен әкелініп, 1949 жылдың 2 қарашасында ҚазССР ҒА Зоология Институтының және ҚазССР Минрыбпромның бастамасымен көлге жіберілген. Отырғызылған материал толық тірі қалғанымен, балықтардың көлге уылдырық шашуы тіркелмеді, осыған байланысты 1955 жылы Гидрорыбпроект жоспарына сәйкес Зайсан көліне тағы да табан балығының 13 мың дана тұқымдық даралары Сырдария өзенінің төменгі ағысынан ауланып жіберілді. Балықтардың көктемгі уылдырық шашу кезеңі сол жылы байқалған. Алайда, табан балығы популяциясының Зайсан көліндегі түзілуі өте баяу қалыптасты. Көлде табан балығы тек 1960 жылдардың соңында ғана натурализацияланды [7] .

Осы кезеңдегі сәтсіз аяқталған жерсіндіру жұмысына Волга өзеніне шоқыр балығын Шу өзеніне (1950 ж. ) және Алакөл көлдер жүйесіне (1951 ж. ) жерсіндіру жұмыстарын айтуға болады.

Сөйтіп, жерсіндіру жұмыстарының екінші кезеңінде Қазақстанға әр түрлі суқоймалардан 18 балық түрі жерсіндірілді. Оның тек жартысы, яғни 9 түрі жоспарлы түрде жерсіндірілсе, қалған 9 түрі жоспардан тыс өздігімен жерсіндірілген балық түрлері болды. 13 балық түрі натурализацияланды, соның ішінде 4 жоспарлы түр (салака Аралда, оңғақ Билікөлде, табан балығы Балқашта және жоғарғы Ертіс бассейнінде, сазан Нұра өзенінде) және 9 жоспардан тыс енген балық түрлері (Аралда 8 түр, Балқашта күміс мөңке балығы) осыған қосымша Балқашқа енген кездейсок оңғақ балығын айтуға болады. Ал 5 түр үшін жерсіндіру жұмыстары сәтсіз аяқталды, олар: Аралда шоқыр мен кефаль балықтары, сүйрік пен амудария құбалмалы бахтағы. Осы түрлердің ішінде Қазақстан суқоймалары үшін жерсіндірілген тек салака балығы жаңа түр болды.

Республикадағы жерсіндіру жұмыстарының үшінші кезеңі - 1950 жылдардың екінші жарсытысна басталды. Бұл кезең ақсаха балықтарын, көксерке және өсімдік қоректі балықтарды жерсіндірумен сипатталады. Осы кезеңде Қазақстанда балықтарды тасымалдау және жерсіндіру бойынша арнайы жерсіндіру стансасы - Қазақ өндірістік - акклиматизациялық стансасы (КазПАС) ұйымдастырылды. Осыған байланысты жерсіндірілетін балық түрлері және жерсіндіру суқоймаларының саны кенеттен өсті. Осы кезеңде жерсіндірудің жаңа бағыты - балықтардың қорегі болып саналатын азықтық омыртқасыздарды тасымалдап, жерсіндіру бағыты пайда болды. Бұл идеяның практикалық тұрғыдан бастаушысы Қазақстанда С. К. Тютеньков болды.

Осы кезеңде Солтүстік және Орталық Қазақстанның барлық көңіл аударуға тұралық көлдері мен суқоймаларына ақсаха балықтары толығымен енгізілді. Оның біразында ақсаха балықтарының тірі қалуы байқалып, ал кейбіреулерінде жыныс өнімдерінің жетіліп, уылдырық шашу фактілері анықталды.

Көксерке балығы Жайық және Сырдария өзендерінің сағаларынан ауланып, Балқаш және Талас, Ертіс және Алакөл бассейндеріне жерсіндірілді. Содан кейін республиканың солтүстігінің көптеген суқоймаларына еніп кетті. Көксеркемен бірге Балқашқа ақмарқа, жайын, таутан балықтары енді. Аталған кездейсоқ түрлер қазіргі уақытта бассейнде кеңінен таралып, натурализацияланған. Алайда, жерсіндіру нәтижесінде ең көп кездейсоқ балық түрлері өсімдік қоректі балық түрлерін жерсіндіру барысында еніп кеткен. Атап айтқанда, ақ амур және ақ дөңмаңдай балықтарын жерсіндіру барысында Қытай суларынан Қазақстан және Орта Азия суқоймаларының ихтиофаунасына 14 кездейсок, жоспардан тыс балық түрлері еніп кеткен. Бұл балық түрлерін басқаша «қытай ихтиофауна кешені», «құнсыз балықтар кешені», «бөгде балық түрлері», «қажет емес интродуценттер» деп те атайды. Осы жоспардан тыс интродуценттерді негізгі таратушылары болып Сырдария бассейні үшін Ташкент маңына жақын орналасқан Аққорған балық питомнигі, Балқаш бассейні үшін Алматы тоған шаруашылығы және Шелек тоған шаруашылығы болып саналады. Осы жерде жыланбас балығының таралу жолдары әлі де белгісіз. Қазіргі кезде жыланбас балығы Талас және Шу өзендерінен басқа Балқаш бассейнінің кебір суларында, атап айтқанда Қапшағай суқоймасында, Балқаш көлінде, Қапшағай уылдырық шашу - шабақ өсіру шарашылығында, Шелек тоған шаруашылығында да кездеседі деген мәліметтер бар. Жоспардан тыс жерсіндірілген балықтардың түрлері бойынша айтарлықтай толық, қанағаттанарлық мәліметтер өте аз. Себебі, жоспарланған объектілер бойынша барлық материалдар фактілі тіркелген, ал, жоспарсыз енген балықтар бойынша әдетте ешқандай мәліметтер тіркелмеген. Жалпы, республикамыздың әр түрлі суқоймаларына барлығы 65 балық түрі жерсіндірілген. Олар 19 тұқымдасқа жатады (соның ішінде 1/3 бөлігі, немесе 22 түрі тұқы тұқымдасына жататын балық түрлері, 7 түрі - бұзаубастар тұқымдасына жататын балық түрлері, 6 түрі - ақсаха тұқымдасына жататын балықтар, 5 түрден - албырт және алабұғалар тұқымдасының түрлеріне жататын балықтар, 4 түрі - бекіре тұқымдасына жататы, 2 түрден - майшабақтар, кефальдар және элеотрлар тұқымдасына жатады. Жерсіндірілген балық түрлерінің ішіндегі 32 түрі, яғни 50%-ы Қазақстан суқоймалары үшін жаңа түр болып табылды. Жаңа түрлерден Қазақстан суларына бейімделгені -7 түр болды, ал жерсіндірілуі әлі де белгісіз болған 6 түр, ақсахалардан 5 түрі жайылымда, 14 балық түрі (43, 8%) толық натурализацияланды.

1. 2 Өзен абботинасының систематикалық орны

Тип Chordata - Хордалылар

Тип тармағы Vertebrata - Омыртқалылар

Бөлім Gnathostomata - Жақтылар

Класс үсті Pisces - Балықтар

Класс Osteichthyes - Сүйекті балықтар

Отряд үсті Cyprinimorpha - Циприноидтар

Отряд Cypriniformes - Тұқытәрізділер

Тұқымдас Cyprinidae - Тұқылар

Туыс Abbottina - Абботина

Түр Abbottina rivularis - Өзен абботинасы [8, 9]

Ертеде өзен абботинасын Pseudogobio rivularis түріне жатқызылған. Бірақ соңғы мәліметтерге қарағанда бұл түр Abbottina туысына жатқызылады. Туыстық өзгерістерге байланысты орысша атауы өзен абботина деп өзгерген. Жапондық және континентальды түрлері жеке түр астына жатқызылуы мүмкін [6, 10-12] . Өзен абботинасының кездейсоқ жерсіндірілгеніне республикада 25 жыл уақыт өтті.

1. 3 Өзен абботинасының морфологиялық сипаттамасы

Амур өзенінде Д II - III 7, А II - 5, бүйір сызықтарының қабыршақтар саны - 36 - 41, жұтқыншақ тістері - бір қатарлы 5 - 5, Балқаш - Іле бассейінінде: Д III 7, 5; А II - III 5, 5; Бүйір сызығының формуласы 33х 5 - 7/4 - 5, 39 орташа қабыршағы 36, 6; омыртқа саны - 30 - 34; кеуде - 14 - 16; құйрығы - 15 - 18, 1 -ші желбезек доғаның саны 10 - 14 орташа 12, аузы - төменгі үстіңгі жағы төмен қараған. Төменгі ерні үзілмеген, бірақ ол 3 бөліктен тұрады. Мұртшасы - қаралау қысқа, олардың ұзындығы көзінің қарашығының диаметріне тең. Қабыршақ көлемі - орташа, тамағының асты жалаңаш [13] .

Тұмсығы танау тесігінің алдында, тікке жоғары қараған. Көзі жоғары орналасқан. Арқа жүзбе қанаты құрсақ қанатының алдына қарай орналасқан. Дененің биіктігі - 5, 1 - 5, 4. Арқасы - сұр - қоңыр. Арқа, ал кейде құйрық қанаттарында ашық қара дақтары бар, бұл жас шабақтарында жақсы байқалған. Арқа және құйрық қанаттары қатты [13] .

Бұл түрдің максимальды мөлшері өзі туған су қоймасында 8, 5 - 10, 5 см - ге тең, ал Балқаш - Іле бассейіндерінде 12 см - ге дейін. Көп жағдайда 8 см. дене массасы 4, 7 - 11, 34 г [14] . Денесі бүйірінен қысыңқы, денесі шығыңқы, тұмсығы ұзарған. Түсі біршама кәдімгі құмқазғышқа ұқсас. Арқасының түсі - күңгірт, көбіне күңгірт - қоңыр, құрсағы - ақ күміс түсті. Денесіндегі дақтары - ұқсас, құйрық және арқа қанатында біршама ашық түсті.

Ауыз бұрышында қысқа мұртшасы бар. Д II - III 7 - 8; А II - III 5 - 7; желбезек өсінділері -8 - 15; жұтқыншақ тістері бірқатарлы 5 - 5. Жақын түрлердің кариотипі 2n = 50 ( A. ecocinus ) [1, 6, 15] .

1 сурет - Abbottina rivularis - Өзен абботинасы

1. 4 Өзен абботинасының биологиялық сипаттамасы

Таралуы. Тұщсулық түр. Өзен абботинасы- жылу сүйгіш. Әдетте судың ақырын ағысында және тоқтанды суларда тіршілік етеді.

Ханка көлінің бассейінде, Роздольный өзенінде кездеседі. Жалпы тіршілік ету ареалы - шығыс Азияның тұщы суларында, Амур өзенінің Меконг өзеніне дейін кездеседі.

Қытайдағы Янцызяннан Солтүстікке дейін, Кореяда да кездеседі. ТМД аумағында ертеде Амурдың төменгі және ортаңғы ағыстарында кездеседі [1, 6, 7] .

1956 -1958 жылдары өсімдік жемді балықтарды Қытайдан жерсіндіру кезінде Қазақстан және Орта Азияның тоған шаруашылығына кездейсоқ әкелінген. Балқаш - Іле, Арал бассейіндері осы суқоймаға жатады, Сарысу, Талас, Шу өзендерінде табылған. В. П. Митрофановтың пікірінше түркістандық пескармен гибридті форма түзеді [2-5, 16] .

Өте көп тараған Амур бассейіні мен жапон теңізінің өзенгі бассейінінен бастап оңтүстігі меконкаға дейін. Қытайда, Кореяда және жапонияда кездеседі. Россияда жоғарғы және ортаңғы Амур ағыстарында, Ханка өзенінің бассейінде тіршілік етеді [6, 10] .

Өсімдік жемді балықтарды Амудария мен Сырдарияға жерсіндіргенде кездейсоқ келген.

Өзбекстан суқоймасына өсімдік жемді балықтарды жерсіндіргенде бірге келген 1960 жылдың басында Ташкент облысында «Балыкчи» балық совхозына әкелінді (Сырдария өзені) . Отырғызу материалы ретінде, ертедегі суқоймаға, бассейіндерге өзендер арқылы барлық балық совхозын толықтырып тұрды[17] .

Көбеюі. Бір жылда жыныстық жағынан жетіледі (Амур өзенінде) кейде кеш 2 жылда (Балқаш - Іле) жетіледі, денесінің мөлшері 4 - 5 см - ге жеткенде жыныстық жағынан жетіледі. Аталығы аналығынан үлкен. Жыныстық кезеңінің байқалуы және кеуде қанаттарында болатын тікенектерінде. Өрістеу кезеңі - сәуірдің соңы - майдың басы және тамыздың басында порциялап және ұзақ шашады, маусым - шілдеде, Амур өзендерінде 2 - ші және 6 - шы порция уылдырықтарында бір - бірінен айырмашылықтары бар. Тұқымдылығы - Балқаш - Іле бассейіндерінде ұзындығы бойынша 6 - 8 см, 0, 8 - 1, 2 мың уылдырық, ал қапшағай суқоймасында тұқымдылығы біршама жоғары - 1, 55 - 7, 55 мың уылдырық. Амур өзенінде ол көрсеткіш өзгеріп 1, 2 - 1, 98 мың уылдырық алынған. Өрістеу кезеңі - өзен, көл, суқойманың системасында жүреді. 10 - 40 см тереңдікте судың әлсіз ағысымен, құмды және құмаралас грунтта өтеді. Икрасы шұңқыр ұяшыққа салынады, оның диометрі 15 -25 см, аталықтары ұяшықтарды құрады, мәлімет бойынша аналық суқоймалар үшін кеңдігі(1 - 2, 3 см) ұяда орналасқан уылдырығы жерсіндірілген суқоймаларда белгіленбеген. Бір ұяшықта кездескен уылдырықтар саны өте төмен: 1711 дана. Амур өзенінде және Іле бассейінінде 172 - 537 дана [1, 3, 6, 18-23] .

Шыққан уылдырық су температурасына байланысты аталықтың қарауымен 4 - 8 күнде дамиды. Өзінің ұрпағын қорғау үшін уылдырықтарын басымен, кеуде қанатымен қорғайды, оттегінің болуын жақсартады. Уылдырығы жабысқыш, диометрі 2 - 2, 5 күнде түсіп қалады 4 - 4, 2 мм эмбриондардың сарыуыз қапшығы болады., кеуде қанаттары ұзын, құйрық бөлімі біраз қайырылған 4 - 5 күндей аралығында су түбінде болады, судың қалың қабатында болады. 11 - 15 тәуліктен кейін шығады, ұзындығы 5 - 6 мм. Заводтарда өзендерде концентрацияланады, осы даму сатысы жүреді. Әр жылда Іле бойында 0, 06 - 2, 16 мм дана ұсталады, жас өзен абботинасы шабақтары ұсталады. А - В кезеңдерінде осындай ұсталған түрлердің 0, 05 - 4% - ын мыналар құрайды: дрифт личинкалары және т. б. түрлер (амур чебачогы, амур бычогы т. б. ) миграция кезеңі бұл бассейінде мамыр ортасы маусым соңына дейін болады. Маусымның бірінші декадасында максимумге жетті [6, 24, 25] .

ГЭС плотинасынан Балқашқа дейінгі барлық өзендерде өзен абботинасы түрлері табылған. Белгілі бір аймақта барлық өзендерде түрлердің өрістегіштігі тіркелмеген. Бұл түрдің жас шабағының кіру орны болып Іле өзеніндегі Ақдала суару массиві саналады. Осы жерде лөзен абботинасы активті көбейді және су түсіргіш каалмен саға бөліміне жиналды. Сырдариядағы бұл түрдің көбеюі туралы мәліметтер бізге беймәлім. Өзен абботинасы бұл өзенде табылмаған [26, 27] .

Өрістеу уақыты келгенде алдыңғы жүзбе қанатында өсінділер қалыптасады, сол арқылы жыныстық жетілгенін білуге болады. Кеудесінің төменгі бөлігі осы кезде сарғыш түс береді, ұзындығы - 5 см жеткенде 1 жылда жыныстық жетіледі, өрістеуі - порционды, аталығы ұясын шұңқыр түрінде салады, ол жерге аналығы - 1000 уылдырыққа дейін салады. өрістеуі топпен де болады, онда бір аталыққа 2 - 3 аналықтан келетін топ өрістеуге шығады. Инкубациялық кезең су температурасы 2 С ⁰ тең болғанда, 4 - 5 күнге созылады[27] .

Уылдырығын және дернәсілдерін аталығы қарауылдап жүреді. Аквариумдағы балықтар 6 - 8 см - ге дейін өседі. Қоректің барлық түрімен қоректене береді. Оптимальды жағдайдың құрамы; Судың қаттылығы 2 ден 12 С ⁰ , рН - 6, 5 - 7, 5; t = 16 - 22 C ⁰ . суда міндетті түрде аэрация және фильтравание болуы тиіс.

Уылдырығын конус тәрізді шұқыр ұяға салады, ондағы уылдырықты аталықтары қарауылдайды.

Егер аквариумда дұрыс жағдай жасалған болса, балықтар өзін қалыпты сезінеді. Олардың мінез - құлығын және көбеюін және т. б. сұрақтарға жауап іздеуге болады [28] .

Ұясы - шұқыр табақ тәрізді. Ішкі диометрі - 20 см, тереңдігі 5 см дейін терең. Ұясы жағалауға орналасады, ұсақ аймақтарда ұясы 8 - 40 см тереңдікке салады және әр түрлі грунттарға: құмды, құмды - лайлы және қарапайым лайлы грунттарға орналасады.

Осы грунта ұялар ашық дөңгелек дақтар сияқты көрініп тұрады. Осындай ұсақ сулардың температурасы - 30 С ⁰ -ге дейін жетеді. Аталық ұяны активті түрде қорғайды. Ол өзімен бірдей жастағы аналықтан ірілеу. Өрістеу уақытында аталықтың басында және кеуде қанатында өсінділер пайда болып, сол арқылы ұяны қорғап жүреді. Ол активті түрде ұяны басқа балықтардан қорғайды. Ұяға адам жақындаса аталығы ұядан біршама құмға немесе өсімдіктерге қарай кетеді. Біраз уақыт қозғалмай бақылап отырсақ, біраздан соң ұяға қайтып оралады. Содан кейін ұясында уылдырығын қарауылдайды. Кеуде қанаттарын қозғалту арқылы аталықтары ұясындағы суда ток шығарады[1] .

Уақыт өткен сайын, аталықтары уылдырығын біршама айналдырып қозғайды. Аузына бірнеше уылдырықты салып, қайта орнына қояды. Бұл жағдай ұядағы газдық режимді жақсартады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.