Айқын газетінде сұхбат жанрының берілуі

Пән: Журналистика
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 54 бет
Таңдаулыға:

Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті

Журналистика факультеті

Мерзімді баспасөз кафедрасы

Абдикалиева Гүлжан

«АЙҚЫН ГАЗЕТІНДЕ СҰХБАТ ЖАНРЫНЫҢ БЕРІЛУІ»

(2006-2008жж. )

Жоғарғы оқу орнын бітіру үшін

қорғалатын бакалавриаттық

ДИПЛОМ ЖҰМЫСЫ

050504 - журналистика

Ғылыми жетекшісі - Жақсылықбаева Р. С., филол. ғ. к., доцент

Ресми сарапшысы -

Мерзімді баспасөз кафедрасының

2009 жылғы . . . мәжілісінде

талқыланып, қорғауға жіберілді.

Кафедра меңгерушісі . . . филол. ғ. д., профессор Ш. Ы. Нұрғожина

Мемлекеттік емтихан комиссиясының сараптауына қабылданды.

Диплом қорғау күні: 2009 жылғы мамыр

Комиссия хатшысы . . .

Алматы, 2009

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ . . . 3-5 бб

НЕГІЗГІ БӨЛІМ

І ТАРАУ

«Айқын» газетіндегі «Ақ сөйле!» айдарының тақырыптық, проблемалық ерекшелігі . . . 6-23 бб

ІІ ТАРАУ

«Ақ сөйле!» айдарында журналист, қаламгерлердің

азаматтық позициясының көрінуі . . . 24-36 бб

ІІІ ТАРАУ

Қоғамдық пікір қалыптастырудағы «Ақ сөйле!» айдарының

рөлі . . . 37-45 бб

ҚОРЫТЫНДЫ . . . 46-47 бб

СІЛТЕМЕЛЕР . . . 48 б

ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР . . . 49 б

КІРІСПЕ

Қазақ журналистикасы өтпелі кезеңді бастан кешіріп отыр. Бұның тек еліміздегі демократиялық жаңарулар мен нарықтық экономика үрдістері ғана емес, бұқаралық ақпарат құралдарындағы ауқымды өзгерістерге де байланысты туындап жатқан дәуір сабақтастығы екендігі даусыз. Ең маңыздысы - халықаралық деңгейдегі әлем журналистикасы жаңа кезеңге көшуде. Оның бірнеше себептері бар. Біріншіден, журналистиканың қызметіне кең мүмкіндіктер ашатын жаңа ақпараттық технологиялар өсіп келеді. БАҚ заман ағымына ілесіп, шапшаңдығымен, жеделділігімен жаңашыл сипат алып отыр. Екіншіден, ақпарат алу, тарату ауқымы кеңеюде, спутниктік технология әлемнің кез-келген түкпірінен жедел хабар алуға мүмкіндік беруде. Үшіншіден, әрі ең бастысы, ауқымды құрылымдардың қалыптасуымен, жаңа ақпарат технологиялардың дамуымен қатар, аз ғана қауымның мүддесін қамдаған шағын ақпарат құрылымдары пайда болуда. Яғни, халықтың белгілі бір топтарына хабар тарататын бұқаралық коммуникациялар кең өріс алып келеді. Дүниежүзілік ақпарат әлемінде болып жатқан осынау өзгерістер сөз жоқ, қазақ баспасөзіне де өз ықпалын тигізіп отыр. Заман ағысы, уақыт үрдісі енгізіп жатқан жаңалықтар ендігі сәтте қазақ журналистеріне дағдылы жайбасар қалыптан айырылып, жаңаша ойлауды, қайсыбір тосын жайды дәл тауып, лайықты түйін жасауды, тіпті, алда болар беймәлім өзгерістерге дайын отыруды талап етуде.

Қазір әлемдік ақпарат құралдарында «ақпараттың еркін ағымы» деген теория дәуірлеп тұр. Ол қағиданың мәні мынаған келіп саяды: адам баласы - жарық дүниенің иесі. Ол әлемдегі жаңалық атаулыдан хабардар болуы керек. Сондықтан, ақпаратқа шекара қойылмауы тиіс. Ақпарат - сол мемлекеттің идеялық айнасы. Ұстанған бағыт, бағдар, саяси ауқым, экономикалық тұрақтылық алдымен ақпарат көздері арқылы жалпақ әлемге тарайды. Осы ретте қазақ баспасөзі бірінші беделге ие болуы тиіс.

Журналистика - хабар таратып, насихат жүргізудің, БАҚ арқылы өмірдегі жаңалықтар мен оқиғалар, болмыс құбылыстар жөнінде жұртшылыққа мағұлмат беріп, пікір айтатын публицистің қоғамдық қызметінің түрі. Журналистика - бірнеше мекемелер жүйесінен тұратын ерекше әлеуметтік институт. Сондықтан да, журналистика - қоғамның өзекті ақпараттарымен жұмыс істеп, баспасөз арқылы тарататын қызметі бар мамандық.

Әлем таныған қазақ елі тәуелсіздікке оңай жете қойған жоқ. Қай кезде де дәуір тамырын дөп басып отыратын публицистиканың мұндағы үлесі орасан зор. Қай журналист болмасын алдымен ол - өз заманынның, өз ортасының перзенті. Сондықтан да ол тек өз дәуірінің шындығын ғана шығармаларына арқау етеді. Халқының мәдени, рухани өмірінің дәрежесін сол уақыт өлшемімен бағалайды. Өзі өмір сүрген кезеңдегі қоғамның даму заңдылықтары мен халқының қадір-қасиетін өткен тарихымен таразылап барып, қаншалықты деңгейге көтерілгенін, жетістігі мен кемшілігін салмақтайды. Сол арқылы өткен дәуірдің бағдарын барлап, өзі өмір сүрген кезеңінің қыры-сырына қанығып, болашаққа болжам жасайды.

Әр дәуір келбетін жаңғырта жеткізуде, бүгінгі заман талабына лайық байлам жасауда әркім әрқалай жолды таңдап алады. Мәселен, тарихшы дәуір талғамына тарихи тұрғыдан баға беруге ұмтылса, әдебиетші көркем туындылары арқылы үлес қосады. Ал журналист дәуір дауылпазы публицистика тілімен шындықтың шырайын ашып көрсеткенді жөн көреді. Ол заманды жалаң суреттеп, оқиғаны тізіп шығушы емес, елдің тіршілік, қам-қарекетімен етене араласа отырып, әрбір жағдайды әр қырынан үңіле зерттеп, танымдық сырын, қоғамдық мәнін терең ашып көрсетуді мұрат тұтады. Коммунистік идеологияның саяси сахнадан түсуі, сөз жоқ, республиканы қоғамдық-саяси және мәдени-рухани өміріне елеулі өзгерістер әкелді. Ғасырға жуық уақыт бойы бір жақты, үстем идеология мүддесі тұрғысында бағаланып келген публицистикаға деген жаңаша көзқарас туды.

Осы заманғы жағдайда, яғни тасқа басылған сөздің оқырманға әсер етуі тұрғысынан алғанда, мұндай сан алуан басылымдардың қатар өмір сүруі - заңды нәрсе. Нәтижесінде, бұл жағдай әрбір баспасөз құралының ақпарат ағынындағы дербес орны мен рөлін нақты анықтап алуына әсер етіп отыр. Негізінен алғанда, баспасөздің қоғамнан тысқары тұра алмайтыны - шындық. Қоғамдағы ақпарат ұйымының қызметі мен қағидасы сол қоғамда қалыптасып отырған нақты саяси-экономикалық, мәдени-әлеуметтік жағдайлар мен құбылыстар аясынан шығады. Ал, қоғам қозғалысқа кірген тұста сөз өнерінің публицистика сияқты саласының мәртебесі өсе түсетіні - табиғи жағдай. Қоғам үшін қажетті ойларды оятып, халықтық пікірлерді орнықтыратын, оқырманды нақты іс пен қимылға шақыратын публицистика екені белгілі. Әлбетте, публицистиканың құқықтық мемлекет құру жағдайындағы қызметі Қазақстан Республикасының «Баспасөз және басқа да бұқаралық ақпарат құралдары туралы» Заңның аясынан шығып, соның шеңберінде реттеліп отыруға тиіс. Сондықтан да, Бұқаралық ақпарат құралдары дегеніміз - күнделікті өмірден әртүрлі хабар алып, оларды халыққа арнайы техникалық құралдар арқылы ашық әрі жария түрде жеткізетін саяси институттардың бірі. Әлеуметтік қоғамның рухани өмірін қалыптастыруда БАҚ маңызды рөл атқарады.

Еліміздің ақпарат кеңістігін салмақты материалдармен толықтырып, қоғамдағы саяси, әлеуметтік, ағартушылық, танымдық т. с. с. әр саланы қамтып, көсемсөздің атасы Ахмет Байтұрсынов айтқандай «Халықтың көзі, құлағы мен тілі» болып жүрген қазақ баспасөзінің бүгінгі бет-бейнесі шүкір көңілге қонымды деп айтуға болады. Бүгінде қазақ мерзімді баспасөзінің ішінде өзіндік орны бар, қалың бұқараның жоғын жоқтап, мұңын мұңдап жүрген іргелі басылымдар өте көп.

Бүгінгі қазақ баспасөзінің ішінде қоғамдық пікірдің ұйтқысына айналып жүрген «Егемен Қазақстан», «Ана тілі», «Қазақ әдебиеті», «Жас қазақ» газеттерінің қатарына сөзсіз «Айқын» газеті де жатқызылады. Өйткені, «Айқын» газетінде әлеуметтік маңызы бар тақырыптар жиі көтеріледі, терең жазылады. Сонымен қатар, елдік мүдде, жерді қорғау, теңсіздікті болдырмау, ұлттық тарих, әдебиет пен мәдениет, салт-дәстүрге жаңа ұлттық сипаттағы көзқарасты қалыптастыру тәрізді мәселелерде өзіндік өрнек-нақышымен көзге түсіп, бедері бар басылымға айналып отырғандығы қуантады. Осы ретте біз диплом жұмысымыздың тақырыбын «Айқын» газетінде сұхбат жанрының берілуі» деп алуды жөн көрдік. Өйткені, бүгінгі қазақ журналистикасына өзіндік үлесін қосып келе жатқан «Айқын» газетінің «Ақ сөйле!» айдарында жарық көрген материалдарда экономикалық, әлеуметтік-саяси және рухани өмірдің шынайы шындық фактілерінен көрінуі бүгінгі оқырман сұранысын толығымен өтеп отыр. Басылым бетіндегі осы айдарда жарияланған сұхбаттардың әрқайсысында ұлттық сипаттың басым болуының өзі бізді осы тақырыпты алуымызға себепкер болды.

«Айқын» газетінде сұхбат жанрының берілуі» атты диплом жұмысы кіріспеден, негізгі үш тараудан, сілтемелер және әдебиеттер тізімінен тұрады. Жұмыстың бірінші тарауы «Айқын» газетіндегі «Ақ сөйле!» айдарының тақырыптық, проблемалық ерекшелігі» деп аталады. Бұл тарауда «Айқын» газетінің тұрақты түрде шығып тұратын «Ақ сөйле!» айдары материалдардың тақырыптық, мазмұндық, проблемалық ерекшеліктеріне нақты фактілер арқылы тоқталып өтеміз.

Диплом жұмысының «Ақ сөйле!» айдарында журналист, қаламгерлердің азаматтық позициясының көрінуі» атты екінші тарауында басылымда қызмет етіп жүрген журналистердің жазбагерлік ерекшеліктеріне баға беріп, өзіндік қолтаңбаларын айқындаймыз. Олардың өздеріне тән ерекшеліктерін жарияланған материалдары арқылы таразыланып, талданса, «Қоғамдық пікір қалыптастырудағы «Ақ сөйле!» айдарының рөлі» атты үшінші тарауында «Айқын» газетінің «Ақ сөйле!» айдарының қоғамдық мәні мен маңызы қарастырылады.

Қорытындыда бітіру жұмысының негізгі мақсаттары мен міндеттері айтылып, екі тараудағы ой-пікірлер тұжырымдалады.

І ТАРАУ

«Айқын» газетіндегі «Ақ сөйле!» айдарының тақырыптық, проблемалық ерекшелігі

Соңғы зерттеулердің нәтижесінде ұлттық баспасөз тарихының сонау көне дәуірлердегі ежелгі түрік бітіктастарындағы рухани жәдігерлерімізден басталатындығына көз жеткіздік. Кезінде ежелгі ата-бабаларымыз бұқаралық ақпарат таратудың әдіс-тәсілдерін меңгеріп, өркениетке VІ-VІІ ғасырлардың өзінде-ақ қол жеткізгендігінен хабардар бола бастадық. Тарихи жәдігерлеріміз «Күлтегін», «Тоныкөк» сияқты тасқа қашалып жазылған кітаптардың сюжеттік оқиға құрылымы мен жанрлық белгілері ақпараттың алғашқы үлгілерін қалыптастырды. Сондай-ақ, кеңестік дәуірде «пантүркист» деп есімін атауға тыйым салынған Ысмағұлбек Ғаспрәлінің 35 жыл бойы үздіксіз жарық көріп тұрған «Тәржіман» (1883-1918) газетінің қазақ халқы үшін де рухани маңызы ерекше болғандығын айта кеткеніміз жөн. Сонымен қатар, ұлтымыздың татарлармен бірігіп шығарған «Пікір» (1905-1907) газеті де төл баспасөзіміздің тарихын қалыптастыруға айрықша үлес қосты.

1917 жылғы Қазан төңкерісіне дейінгі орыс мерзімді басылымдарындағы қазақ тақырыбы және баспасөз тарихы коммунистік идеологияның қатаң сүзгісі мен талабының салдарынан Қазақстан өз алдына тәуелсіздік алғанға дейін шынайы түрде зерттелмей келді. Әйтсе де, ХІХ ғасырдың соңы мен ХХ ғасырдың басындағы отаршылдық пиғылдағы газет-журналдар туралы ешқандай еңбек жазылмай қалған екен деген пікір тумаса керек.

Қазақ зерттеушілерінің арасында алғаш рет қазақ және орыс баспасөзінің тарихына арнайы қалам тербеген көрнекті көсемсөзші Ахмет Байтұрсыновтың «Қазақ» газетінің оқырмандарына арнау сөзінде: «1907-ші жылғы санаққа қарасақ, Россияда сол жылы мың бір жүз жетпіс үш есімді газет пен журналдар шыққан екен. Оның бір мың үш жүз тоқсан алтысы рус тілінде, сегіз жүз алпыс жетісі басқа тілде», - деген деректер бар [1] . Қазақ баспасөзінің даму сатыларын ғылыми тұрғыдан қарастырған Қ. Бекхожин, Б. Кенжебаев, Т. Қожакеев, Т. Амандосов сияқты ғалым-зерттеушілер Коммунистік партияның «қырағы көзінен» сескенбей, саясаттың суық, сұрапыл талаптарынан қаймықпай, ретін тауып көптеген құнды еңбектер қалдырғандары ерлікке пара-пар деп қарауға тиістіміз.

Кешегі кеңестік дәуір кезінде «ұжымдық үгітші, ұжымдық насихатшы және ұжымдық ұйымдастырушы» деп аталған бұрынғы кезең баспасөзін қазіргі жаһандану кезеңіндегі баспасөзбен салыстыра алмаймыз. Арада өткен біршама уақыт ішінде бұқаралық ақпарат құралдарының сыры мен сипаты, бағыты мен бағдары, бұрыннан атқарып келе жатқан қызметтері мен қағидалары күрт өзгерді.

Мұндай өзгерістер алдымен қоғамдық-саяси өмірдегі жаңа жағдайдан туды, оған тың тұрпатты мемлекет құру жолындағы өтпелі кезеңнің бастан кешірмеген қитұрқы құбылыстары да ықпал етпей қалмады. Соның нәтижесінде ежелгі бір идеологияға бағынған коммунистік баспасөздің орнына жаңаша құрылған, әлемдік журналистика мен ұлттық басылымдар тәжірибесін тірек етуге бейім баспасөз органдары пайда болды.

Еліміз тәуелсіздікке қол жеткізгеннен кейін ғана қазақ журналистикасының өткен тарихының «ақтаңдақ» тұстары қайта ашылып, кезінде «ұлтшыл» деген жаламен жабылып қалған «Қазақ», «Алаш», «Сарыарқа», «Ұран», «Бірлік туы», «Жас азамат» сияқты газет-журналдарда жарық көрген А. Байтұрсынұлы, М. Дулатұлы, Ә. Бөкейхан, М. Шоқай, Х. Досмұхамедұлы, М. Тынышбайұлы, А. Мәметұлы, Х. Ғаббасұлы, С. Қожанұлы, Н. Төреқұлұы, Т. Шонанұлы сынды қазақ халқының бір топ зиялы қауымының ұлттық мүдде тұрғысында жазған публицистикалық мақалалары ғылыми айналымға түсіп, өзінің тиісті бағаларын алып та үлгерді. Сондықтан біз төл баспасөзіміздің тарихын ежелгі тас ескерткіштердегі ақпарат үлгілерінен бастап, ХІХ ғасырдың екінші жартысындағы сапалық түрлері («Түркістан уалаятының газеті», 1870), кеңестік дәуір (1917-1990) мен 1991 жылдан басталатын тәуелсіздік жылдарынан бүгінгі таңға дейінгі аралықты қамтып, төрт кезеңге бөліп қарастыруды дұрыс деп таптық.

Профессор Қ. Бекхожин қазақ баспасөзінің тарихын екі дәуірге бөлсе, ғалымның әріптесі, профессор Ә. Ыдырысов та зерттеу еңбектерінде дәл осылай қарастырады. Бұл жөнінде профессор Ә. Ыдырысов: «1870-1917 жылдар аралығында шығып тұрған газеттер мен журналдар - қазақ қоғамының Ресей патшалығының тұтас отарлау езгісіне түскен заманға сәйкес келді. Сондықтан ол халықты шын мәнінде біртұтас ұлт етіп біріктіру күресін уағыздай да, жүргізе де, ұйымдастыра алмады. Табиғаты жағынан - балаң күйде, ұйымдық жағынан негізсіз, сипаты жағынан - жалтақ, жағымпаз, екі жүзді, қорқақ, тұрақсыз, жалпысөзді болды», - деп жазады [2] .

Қазақ журналистикасының екінші дәуірі бұл - «Қазан төңкерісі» деп аталатын 1917 жылдан кейінгі 1985 жылға дейінгі 80 мыңға жуық әкімшілік-әміршілдік, коммунистік-кеңестік аралық. Бұл аралықта қазақ қоғамы, қазақ халқы үшін билеудің түр-түсі өзгерді, қызыл коммунистік болды. Сөз, баспасөз бостандығы бар! делінгенімен, іс жүзінде «баспасөз - партиялық құрал» деп сол нұсқауға негізделді.

Қазақ баспасөзінің үшінші кезеңі деп 1985-1991 аралығы мен тәуелсіздік алған жылдан бастап бүгінгі күн аралалығын атайды. Қайта құруға дейінгі республикалық «Социалистік Қазақстан», «Лениншіл жас» газеттерінің қатарына «Алматы ақшамы» (1988), «Өркен» (1988), «Әділет» (1989), «Ана тілі» (1990), «Халық кеңесі» (1990), «Денсаулық» журналы (1990), «Азия» (1991), «Ақ босаға» (1991), «Аманат» (1991), «Қазақ батырлары» (1991), «Қазақ тілі мен әдебиеті» (1991) деп аталатын газет-журналдар шоғыры қосылды.

Жариялылықтың нәтижесінде Қазақстанда пайда болған саяси партиялар мен қозғалыстардың да өз баспасөзі көріне бастады. Мысалы, «Невада-Семей», «Азат», «Желтоқсан», «Қазақстан Халық Конгресі» т. б. қозғалыстардың газеттері өз мүддесі тұрғысынан түрлі бағыттарда үгіт-насихат жұмыстарын жүргізді. Бұдан кейінгі 1991 жылы Қазақстан тәуелсіздік алғаннан кейін жеке меншік және тәуелсіз басылымдар жарық көрді. А. Байтұрсынұлының редакторлығымен 1913 жылы жарық көрген «Қазақ» газетіне рухтас «Қазақ үні» (1994) жеке меншік газеті шыға бастады. Тәуелсіз мерзімді баспасөз қатарын «Түркістан» (1994), «Заман-Қазақстан» (1995), «Қазақ елі» (1995) сияқты жаңа газеттер толықтырды. Оқырман қауымды «Айқын», «Жас қазақ», «Дала мен қала» сияқты газеттер легі ұлттық мемлекетіміздің саяси-экономикалық, қоғамдық-әлеуметтік, рухани-мәдени, жаңа ұлттық идеологиялық бағдарламасы қалыптастыру үшін мақалалар даярлап, шығармашылық жағынан дамыды.

Осы тұста республикалық қоғамдық-саяси «Айқын» газетінің орны ерекше. Ол - тұрақты түрде жарыққа шығып келе жатқан күнделікті газет. Басылым оқырмандардың көңілін ақпаратты жедел беруімен, күнделікті шығуымен тапты. Республикалық қоғамдық-саяси «Айқын» газетінің «Саясат», «Әлеумет», «Экономика», «Мәдениет», «Ақ, сөйле!», «Спорт» сынды тұрақты айдарларында Айгүл Аханбайқызы, Құбаш Сағидолла, Қуанышбек Қари, Танакөз Толқынқызы, Мақпал Қаратайқызы, Кәмшат Тасболатқызы, Ғалым Сүлеймен, Нұрболат Аманжол т. с. с. жас журналистердің мақалаларын көруімізге болады.

«Айқын» газетіндегі «Ақ сөйле!» айдарына тұрақты түрде жүргізіп отыратын журналистер қатарынан саясаткерлермен сұхбат құратын Кәмшат Тасболат, Айхан Шәріп, экономистердің тілін табатын Гүлнәр Жұмабайқызы және Айбатыр Сейтақ және тағы басқалар. Газеттің «Ақ сөйле!» тұрақты айдары сұхбат жанры түрінде беріледі. Онда салмақты, дәлелді пікірлер беріледі. Сондықтан да болар айқындықтар «Ақ сөйленің» сұхбат берушісі етіп айтары бар кісілерді алады. Енді сол сұхбат берушілер пікірлеріне құлақ түрсек. Газет бетінде 2006 жылдан бері жарық көрген «Ақ сөйлеге!» журналистиканың майын ішіп, жілігін мүжіген Нұртілеу Иманғалиұлы, қоғам қайраткері Мұрат Әуезов, Қазақстан Республикасының еңбек сіңірген қайраткері, ақын Кәкімбек Салықов, ҚР ҰҒА-ның академигі Серік Қирабаев, жазушы Төлен Әбдік, тарихшы Тұрсын Жұртбай, ақын Темірбек Медетбек т. с. с. секілді белгілі азаматтар сұхбат берген.

2007 жылдың желтоқсан айында «Ақ сөйленің» 13 саны шыққанын ескерсек, онда біз қарастыратын екі жылда неше ақ сөйлеушілер болғанын есептей беріңіз. Сонымен екі жылда жарық көрген «Ақ сөйленің» тақырыптарын талдай келе былай жіктеуге болады:

саяси тақырыптағы сұхбаттар; экономика тақырыбында алынған сұхбаттар; әлеуметтік және құқық тақырыбындағы сұхбаттар;

өнер тақырыбындағы сұхбаттар, т. с. с.

«Айқын» газетінің тақырып пен айдар қоюының өзі ұтымды. Осы ретте зерттеуімізге негіз болып отырған «Айқын» газетінің «Ақ сөйле!» тұрақты айдарын айтуымызға болады. «Айқынның» «Ақ сөйле!» айдары материалдарында экономикалық, әлеуметтік-саяси және рухани өмірдің шындық фактілері негізінде ой елегінен өткізе отырып таразылау, оларға нанымды түрде жан жақты баға беру, сөйтіп, ұлттық мүддеге сай келетін міндеттерді орындауға бағытталған қоғамдық пікірді қалыптастыру талаптары айқын көрініс табады. Бұл газет айдарының қандай да бір қоғамдық пікірде болмасын халыққа шынайы түрде жеткізе білетіндігімен оқырман көңілінен шығып отырғандығы даусыз. Бүгінгі журналист міндетінің өзі халықтың ойынан шығып, қоғамдық ой-санаға әсер ету екені көпшілікке аян. «Айқын» газеті ұжымы бір ғана «Ақ сөйле!» айдары арқылы өз мақсатына жетіп отырғаны айдан анық. Осы тұста сұхбат жанрына біршама тоқталып өтсек.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.