Арамшөптер және олардың жіктелуі

Пән: Биология
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

Тақырыбы

Арамшөптер және олардың жіктелуі

Орындаған Тексерген

Ж О С П А Р

1) Арамшөптердің жіктелуі.

2) Арамшөптердің биологиялық ерекшеліктері.

3) Арамшөптердің морфологиялық белгілері.

4) Арамшөптерге қарсы жүргізілетін күрес жолдары.

Қазақстанда кең тараған кейбір армшөптер.
Қорытынды.

1) Арамшөптердің алуан түрлілігі бір жағынан, және олардың мәдени өсімдіктермен морфологиялық және биологиялық ұқсастығы екінші жағынан, оларды толық қалыптасқан өмір түрі ретінде қарастыруға мүмкіндік береді. Арамшөптердің биологиялық классификациясы комплекстік белгілердің негізінде жасалуы қажет, оларға морфология, сондай-ақ көбею ерекшеліктері, қоректену тәсілдері, бір орында тіршілік ету түрі және өмір ұзақтығы жатады. Көп қолданылатын биологиялық классификациялары осы ғалымдармен жасалынды:

Г. Н. Высоцкий, И. К. Пачоски, Л. И. Казакевич,

В. В Никитин, А. И Мальцев, Н. Ф Комаров, И. Н Шевелев, С. А Котт, Б. М Смирнов, И. С Косенко,

В. В Скрипчинский т. б.

Олардың әрбіреуі де арамшөптердің негізгі белгілердің негізінде жасалынған болатын. Жаңа ғылыми еңбектерін пайдалана отыра және арамшөптердің жоғары экологиялық төзімділігін, олармен күресу жолдарын ескеріп, төменде берілген кестенің ең қолайлы болып тұрғанын көруімізге болады.

Қоректенуіне және тіршілік ету түріне қарай арамшөптер екі биологиялық түрге бөлінеді.

1) Паразиттік емес 2) Паразиттік және жартылай паразиттік.

Паразиттік емес арамшөптердің саны көп. Олар жеке тіршілік етіп, қоректік заттарды топырақтан органикалық заттардың ыдырауы нәтижесінде алады.

Тіршілік ұзақтығына қарай 3 түрге бөлінеді: біржылдық , екіжылдық және көпжылдық.

Біржылдық арамшөптер 3 түрлі биологиялық топқа бөлінеді: 1) жаздық 2) күзгі 3) қыстайтын.

Жаздық бір вегетативтік кезең бойы тіршілік етеді.

Күзгі біржылдық арамшөптер жаздың соңында не күзде өніп шығады да, қыстап шығып, өзінің дамуын келесі жылда аяқтайды. Қыстайтын арамшөптер жаздың соңында, күзде немесе ерте көктемде өніп шығады.

Екіжылдық арамшөптерге толық дамып шығу үшін екі вегетативтік кезең қажет. 1-ші жыл олар тұқым арқылы, ал келесі жылы вегетативтік жолмен көбейеді.

Екіжылдық арамшөптер 1) нағыз және 2) факультативтік болып екіге бөлінеді.

Көпжылдық арамшөптер бір орында екі жылдан аса тіршілік етеді. Тұқым өсіп дамығаннан кейін, оларда жер үсті мүшелері өліп қалады да, жер асты мүшелері ұзақ уақыт тіршілік етіп, олардан әр жыл сайын сабақ пен гүлдер, ал гүлдерде тұқымдар өсіп жетіледі.

Көпжылдық арамшөптер тамыр жүйесі және вегетативтік көбею түріне қарай жіктеледі.

Көпжылдық арамшөптердің 7 түрі бар.

1) Кіндіктамырлылар 2) Тамыратпалылар

3) Тамырсабақтылар 4) Шашақтамырлылар

5) Пиязшықтар 6) Өрмелегіштер 7) Түйнектілер.

Паразиттік арамшөптерде тамыр және жасыл жапырақтар болмағандықтан, олар фотосинтезді іске асыра алмайды да, өз өсімдік-иесі арқылы тіршілік етеді.

Өсімдікте орналасуына қарай, олар 1) сабақтық және

2) тамырлық болып екіге бөлінеді.

Жартылай паразиттік арамшөптерде жасыл жапырақтар болады да олар фотосинтез процесін іске асыра алады. Бірақ та кейбір заттармен, мысалы: қант, ақуыз, су және суда еріген бейорганикалық заттармен, олар басқа өсімдіктер арқылы қоректенеді. Орналасуына қарай 1) сабақтық және 2) тамырлық болып

2-ге бөлінеді.

2) Арамшөптерге қарсы күрес жүргізу үшін, олардың биологиясын, яғни, олардың көбею және таралу ерекшеліктерін, тұқымдардың табиғи және агротехникалық факторларға төзімділігін, даму кезіндегі мәдени өсімдіктермен қарым-қатынасын, қолданылатын әр түрлі гербицидтерге реакциясын алдын ала білуіміз қажет.

Эволюцияның әр түрлі этаптарында, сыртқы ортаның әсерінен, арамшөптер көптеген қолайсыз жағдайларға бейімделуге мәжбүр болды. Соның нәтижесінде арамшөптер биологиясының ерекшеліктері қалыптасты. Осы ерекшеліктерінің көмегімен арамшөптердің қолайсыз жағдайларға төзімділігі артады, мысалы, мәдени өсімдіктерге қарағанда, арамшөптердің төмен температураға, жұтқа төзімділігі әлдеқайда жоғары. Олардың көбінде күшті тамыр жүйесі дамығандықтан, үлкен тіршілік потенциалы бар. Әр түрлі даму этаптарында, арамшөптердің биологиялық ерекшеліктері оларға қарсы күресін қиындатады.

Жемістілік . Арамшөптердің көбінде көбею қабілеті

жақсы қалыптасқан. Бірақ олардың жемістілігі, өсу жағдайларына толығымен байланысты. Мол жемістілік- әсіресе, құнарлы жерлерде, жолдардың шетінде, өңделмейтін- бірақ ылғалдылығы, жарығы, қоректік заттары мол және температурасы тұрақты жерлерде өсетін арамшөптерде дамыған.

Таралу жолдары . Арамшөптер, көбінесе, тұқымдар арқылы, кейде вегетативтік мүшелері арқылы көбейеді.

Піскен тұқымдар өсімдік желмен қозғалғанда, оны еккен кезде, егілген арамшөптерді тасу кезінде таралады.

Қанатшалары бар тұқымдар- желмен, жабысқыштары бар тұқымдар- жануарлар, құстар, адамдар, көлік арқылы, ал жүзетін тұқымдар- жаңбыр немесе ағын сулары арқылы таралады. Кейбір арамшөптердің

шар тәрізді бұталары далада желмен ұшып, олардың пісіп жетілген тұқымдары аяқ киімге, жануарлардың тұяқтарына, көліктердің дөңгелектеріне жабысып қалады. Сондай-ақ арамшөптердің таралуы дұрыс тазартылмаған тұқым материалы, құс саңғырығы арқылы жиі таралады.

Басқа биологиялық ерекшеліктер .

Арамшөптердің кейбіреулері жануарлардың мен құстардың ішек-қарыннан өтіп те өз белсеңділігін жоғалтпайды. Кейбір арамшөптерге түрліжемістілік (гетерокарпия) тән. Оларға қарасұлы, ақ алабұта, дәрілік бақбақ, тауық тары, крестовник т. б. жатады.

Бұлардың тұқымдары ортақ өсімдікте немесе гүлде дамыған болатын болса да, олардың түсі, көлемі, өсіп-өнуі, биологиялық тыныштықтың периоды әр түрліше болады. Кейбір арамшөптерге мимикрия тән, яғни, олардың жеке мүшелер немесе тұқымдарының мәдени өсімдіктермен ұқсастығы. Осы биологиялық ерекшелік арамшөптердің мәдени өсімдіктермен бірге таралуына мүмкіндік береді.

3) Арамшөптердің көбі- гүлді, жабықтұқымды өсімдіктерге жатады. Гүлді, жабықтұқымды өсімдіктер- даражарнақтылар және қосжарнақтылар деп 2-ге бөлінеді.

Даражарнақты арамшөптердің көбі- дәнді дақылдар .

Топырақтың үстінде алғашқы өркен шығып, мөлдір қынапты жапырақпен, яғни, колеоптильмен оралып тұрады

Дәнді өсімдіктерде жапырақтар салалы болады. Тегіс жапырақ пластинкалардан және сабақты орап тұратын қынаптан тұрады.

Арамшөптердің ішінде, көбі қосжарнықтылар класына кіреді.

Олардың тұқымының ұрығында екі тұқымжарнағы болады. Екі тұқымжарнақтың арасында бүршік орналасады. Кейінірек осы бүршіктен негізгі сабақ және нағыз жапырақтар өсіп дамиды. Қосжарнақтыларда тұқымжарнақтары топырақ үстіне шығып кетуі мүмкін, бірақ, егер жер астында қалса, қор заттарының көзі қызметін атқарады.

Арамшөптердің жапырақтары жай(әр сағақта бір жапырақ тақтасы орналасады) және күрелі(сағақта бірнеше жапырақ тақтасы орналасады) болып бөлінеді. Консистенциясының күйіне қарай жұқа, жұмсақ, етті, шырынды және т. б. болып бөлінеді.

Гүлдер жеке болып келуі мүмкін, бірақ көбінесе гүлшоғырларына жиналған. Гүлшоғырлар моноподиальды және симподиальды болып екіге бөлінеді.

4) Арамшөптер далада мәдени өсімдіктермен бірге тіршілік етеді. Мәдени өсімдіктерге қарағанда, олардың тіршілік үшін күресі, сыртқы әсерлерге төзімділігі әлдеқайда жоғары болады. Сондықтан адам арамшөптерге қажетті қарсы күрес жүргізуі тиіс. Күрес жолдары әр түрлі болады. Олардың жеке түрлері керекті мезгілде жүргізілгені шарт. Арамшөптерге қарсы жүргізілетін күрес жолдары- биологиялық, химиялық, агробиологиялық және т. б. болып бөлінеді.

Агробиологиялық принциптерге егу айналымы, қарасүрі жер көтеру, егу алдындағы өңдеу жұмыстары, сүдіге көтеру т. б. жатады Бұлардың маңызы зор. Олар арамшөптердің пайда болуын алдын ала үшін қолданылады .

Ауылшаруашылықта арамшөптермен күресу үшін гербицидтердің маңызы зор. Гербицидтердің эффекттілігі негізінде өсімдіктердің анатомиялық-биохимиялық, морфологиялық ерекшеліктері жатады.

Гербицидтер химиялық күрестің түріне жатады.

Биологиялық күресті оның бағытына қарап, келесі аспектерде қарастыру керек:

1) Жеке арамшөптердің белсеңділігін баса алатын өсімдіктерді егу. Оларға күзгі бидай, дәнді - бұршақ дақылдары, қарақұмық, қыша т. б. жатады.

2) Кейбір фитофагтарды пайдалану.

3) Фитопатогендік микроағзаларды және вирустарды қолдану.

4) Биогенді препараттарды қолдану.

5) Балықтардың кейбір түрлерін қажетсіз су өсімдіктеріне қарсы қолдану.

6) Арамшөптердің тұқымдарын жою үшін құстарды пайдалану.

5) Дала шырмауығы- шырмауықтар тұқымдастарына жататын арамшөп. Қазақстанда, бұрынғы КСРО елдерінде, шет елдерде Солтүстік Африкада, Солтүстік және Оңтүстік Америкада таралған. Негізгі отаны- Евразия материгі.

Өсімдік шырмалып немесе төселіп өсуге бейімделген. Сабақтарының қалыңдығы 0, 2-0, 3 см, ал өзі өне бойына жалаңаш немесе қысқаша түкшелермен қапталған. Гүлдері ірі, ақ күлгін түсті. Жемістері берік, екі ұялы қорапшалардан тұрады. Тұқымдары жұмыртқа тәріздес, ұзындығы 2-4 мм, ал ені 2, 6 мм. Тамыры өте мықты, тереңге, кейде 7 метрге дейін бойлап, тарамдалған. Жанама тамырлары көбіне тамырланып, кейде жер бетіне жақын келіп, әрі қарай созылып жатады. Осы жер бетіне жақын келген жерлерден жаңа өскіндер өсіп шығады. Көп жылдық атпа тамырлы өсімдік. Өсіп-өнуі тұқым арқылы, ал көбіне вегетативті жолмен тамыр атпалары арқылы көбейеді. Дала шырмауығы республикамыздың егін алқаптарында, бау-бақша, жол бойы, парға арналған жерлерде, ескі қоршауларда, бос алаңдарда, арық бойларында, тіптен, үй маңдарында жиі кездеседі. Барлық дақылдардың - қауіпті арамшөбі. Өсімдіктерді шырмап, әсіресе, бидайдың жатып қалуына әсер етеді, сүйтіп комбайнмен оруды қиындатып, көп зиян келтіреді, бидай алқаптары жатып, көбіне шіріп кетеді. Солтүстік аудандарда жауын-шашын кезінде шырмауықтың зияны сонша, комбайндардың орағына оралып, кейде сындырып жарамсыз етеді.

Сондықтан да дала шырмауығы ауыл шаруашылығына зияны мол қауіпті арамшөп.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.