XIV-XV ғасырдағы Қазақстан

А) XIV.XV ғасырдағы Қазақстан
Ә) XIV ғасырдың 50.60 жылдарынан Ақ Орданы мекендеген тайпалар
Б) Ақ Орда мен Әбілқайыр хандығының бірігуі.

XIV-XV ғасырларда Қазақстан аумағының тұрғындарына байланысты
«қазақ» атауымен қатар деректемелерде басқа да: «өзбек», «өзбек-қазақ», «моңғолдар», «ноғайлар» ұғымдары да аталады. Бұл атаулар осы кезенде Қазақстан аумағында өмір сүрген Ақ Орда, Моғолстан, Әбілқайыр хандығы, Ноғай Ордасы мемлекеттерінің тұрғындарына қатысты айтылады. Олар халықты емес, этносаяси қауымдастықты құрады. Тарихи-этнографиялық әдебиетте белгілі бір тарихи-этнографиялық аймақшебінде құрылған мемлекет тұрғынының этносаяси қауымдастық деп аталатынын білеміз.Қандай халық болса да, өзінің ұзаққа созылған қалыптасу жолында көбіне көп әр түрлі феодалдық мемлекеттер шеңберінде оқшауланып қалады да, басқа халықтар бөлшектерімен бірге өздерінің жекелеген құрамаларымен әр түрлі этносаяси қауымдастық құрайды. Көшпелі қоғам жағдайында мемлекеттердің шекаралары әдетте халық болып топтасып, сол мемлекеттердің шеңберінде уақытша этносаяси қауымдастық құрған рулардын, тайпалар мен өзге де этникалық бөлімшелердің көшпелі және жартылай көшпелі мал шаруашы-лығы кезіндегі этникалық қоныстануының өзгермелі шекараларьшен сәйкес келе бермеді. Пайда болып, жойылып кеткен мемлекеттер мен туыс тайпалардың этникалық орналасу шекараларының сәйкес келмеуі олардың этникалық жағынан жақындасуын қиындатты, өйткені саяси бөліну ежелден қалыптасқан шаруашылық, мәдени, этникалық байланыстардың сақталуы мен орнығуына кедергі жасады. Бұл жағдайдың қазақ халкы қалыптасуының соңғы кезеңінде де (XIII ғасырды айтпағанның езінде, ХІУ-ХУ ғасырларда) едәуір дәрежеде әсері болды. Ол әсіресе XV ғасырдың екінші жартысының аяғына қарай, кезінде жергілікті халықтың этникалық, мемлекеттік дамуында зор рөл атқарған мемлекеттер құлдырай бастап, қалыптасқан халықтардың барлық бөліктерінің мемлекет болып бірігуіне объективті қажеттігі пісіп-жетілген кезде ерекше айқын аңғарылды.
Қазақстан аумағында белгілі бір этносаяси қауымдастық қалыптасқан халықты түгел қамтымай, оның бір бөлігін ғана қамтығандықтан, қазақ халқының тарихы тек Ақ Ордамен және оның өзбек, өзбек-қазақ, сонан соң қазақ зтносаяси қауымдастығымен ғана байланысты емес. Қазақ халқын құраған тайпалардың бәрі Ақ Ордаға ғана кірген жоқ. Қазақтардың зтникалық тарихы Әбілқайыр хаңдығы мен оның көшпелі өзбектерінің этносаяси қауым-дастығымен де, Ноғай Ордасы мен оның этносаяси қауымдастығымен (қазақ, ноғай) де, ақырында Моғолстан мен оның этносаяси қауымдастығымен (мо ғолдар) де байланысты.
Этникалық бірлесу Моғолстанға қарағанда Ақ Ордада (және Әбілқайыр хандығьшда) жылдам жүрді. Ақ Ордадағы этникалық топтасу сырттай да, шьш мәнінде де Моғолстанға қарағанда неғұрлым айқын жүрді. Ол деректемелерде айкынырақ көрсетілген, өйткені мемлекеттердің біріншісіне — Ақ Ордаға негізінен алғанда қыпшақ одағының этникалық жағынан жақын рулары мен тайпалары негіз болса, екіншісі екі қауымдастық - қазақ (үйсін) және қырғыз кауымдастықтарының, ал кейде Шығыс Түркістанның ұйғыр халқын қоса, үш кауымдастықтың да саяси бірлестігіне негізделді.