Фармацевтикалық нарық
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3
1. Маркетингтік зерттеулердің теориялық негіздері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..5
1.1. Маркетингтік зерттеулердің мәні мен классификациясы ... ... ... ... ... ... 5
2. Қазақстан Республикасындағы фармацевтикалық нарықтың жағдайын талдау және бағалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...9
2.1. Қазақстанның дәрілік препараттар нарығының жалпы сипаттамасы ... .9
2.2. Қазақстан Республикасының фармацевтикалық нарығын талдау («Химфарм» компаниясының мысалында) ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 11
3. Фармацевтикалық нарықты жетілдірудің негізгі бағыттары ... ... ... ... ... ...29
3.1. Дәрілік препараттар нарығын дамутудың бағыттары бойынша ұсыныстар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...29
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 32
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 34
1. Маркетингтік зерттеулердің теориялық негіздері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..5
1.1. Маркетингтік зерттеулердің мәні мен классификациясы ... ... ... ... ... ... 5
2. Қазақстан Республикасындағы фармацевтикалық нарықтың жағдайын талдау және бағалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...9
2.1. Қазақстанның дәрілік препараттар нарығының жалпы сипаттамасы ... .9
2.2. Қазақстан Республикасының фармацевтикалық нарығын талдау («Химфарм» компаниясының мысалында) ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 11
3. Фармацевтикалық нарықты жетілдірудің негізгі бағыттары ... ... ... ... ... ...29
3.1. Дәрілік препараттар нарығын дамутудың бағыттары бойынша ұсыныстар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...29
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 32
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 34
Қазіргі замандағы әлемдік медицина әртүрлі дәрілік препараттардың шамамен он мыңдай түрін пайдаланады. Медициналық тәжірибеде қолданылатын маңызды препараттардың тізіміне шамамен 700 түрі кіреді. Әлемдік елдердің бірде біреуі медикаменттердің толық номенклатурасын өндіре алмайды. Әлемнің дамыған елдері маңызды дәрілердің өндірісін қамтамасыз етуге, ал тапшылықты өзара жабдықтаулармен толықтыруға тырысады. Тәуелсіздік алғаннан кейін Қазақстан Республикасының фармацевтикалық өнеркәсібі дамуы жағынан артта қалды. Біздің мемлекетіміздің қажеттілігі соммасы 500 миллион АҚШ долларынан асатын медикаменттерге болып отыр. Ішкі күштер жылына қажеттіліктердің 11 пайызын қамтасыз етеді. Қалғаны жақын және алыс шетелден импортталады. Осыған байланысты, бүгінгі күні республиканың денсаулық сақтау басқармасы шетелден дайын дәрілік препараттарды сатып алу үшін қажет валюталық құралдардың бар болуына 94 пайыздан астам тәуелді.
Нарықтық экономикаға өту кезеңінде Қазақстан Републикасында қалыптасқан қаржылық тапшылық кезінде дәрілік препараттар импортына тәуелділік дәрілік қамтамасыз ету жағдайын кенет нашарлатты. ЮСАИД мәліметтері бойынша, Қазақстандағы медикаменттердің бағасы (2005 жылы) 1993 жылмен салыстырғанда 386 ретке ұлғайды. Өзіндік дамыған фармацевтикалық өндірістің болмауы нәтижесінде бұл жағдай әлеуметтік маңызы бар мәселеге айналды. Сонымен қатар, импорт бойынша дәрілік препараттарды сатып алуды жалғастыру экономикалық мағынада мынаны білдіреді – шетелдік фармацевтикалық фирмаларды қазақстандық қаржы көздерінен қаржыландыру.
Осының барлығы фармацевтикалық нарық құрылымын зерттеудің өзектілігін және оны жетілдіру бағыттарын жасауды көрсетеді.
Курстық жұмыстың мақсаты – дәрілік препараттар нарығын зерттеу, проблемаларды анықтау және осы нарықты жетілдіру үшін ұсыныстар беру.
Нарықтық экономикаға өту кезеңінде Қазақстан Републикасында қалыптасқан қаржылық тапшылық кезінде дәрілік препараттар импортына тәуелділік дәрілік қамтамасыз ету жағдайын кенет нашарлатты. ЮСАИД мәліметтері бойынша, Қазақстандағы медикаменттердің бағасы (2005 жылы) 1993 жылмен салыстырғанда 386 ретке ұлғайды. Өзіндік дамыған фармацевтикалық өндірістің болмауы нәтижесінде бұл жағдай әлеуметтік маңызы бар мәселеге айналды. Сонымен қатар, импорт бойынша дәрілік препараттарды сатып алуды жалғастыру экономикалық мағынада мынаны білдіреді – шетелдік фармацевтикалық фирмаларды қазақстандық қаржы көздерінен қаржыландыру.
Осының барлығы фармацевтикалық нарық құрылымын зерттеудің өзектілігін және оны жетілдіру бағыттарын жасауды көрсетеді.
Курстық жұмыстың мақсаты – дәрілік препараттар нарығын зерттеу, проблемаларды анықтау және осы нарықты жетілдіру үшін ұсыныстар беру.
1. Қазақстан Республикасы. Үкімет. Қазақстан Республикасындағы фармацевтикалық өнім өндірісін дамытуды мемлекеттік қолдау туралы: 18 шілде 1997 ж. Қаулысы // ҚР қаржы Министрлігінің Информбюллетені. – 1997. - №8 – 29 бет.
2. Қазақстан Республикасы. Президент. ҚР фармацевтикалық және медициналық өнеркәсіпті дамытудың мемлекеттік бағдарламасы туралы: Жарлығы // ҚР Президенті мен ҚР Үкіметінің Актілер жинағы. – 1997. - №39. – 58 бет.
3. Қазақстан Республикасының фармацевтикалық өнеркәсібін дамыту шаралары туралы: 1993 ж. 18 қараша №1149 Қазақстан Республикасының Министрлер Кабинетінің Қаулысы.
4. Баева Е. Основные составляющие потребительских предпочтений покупателей лекарственных средств // Аль Пари. – 2006. - №3–4. – с.236 – 237.
5. Бердыбекова А. Фармацевтические услуги в Южно-Казахстанской области на современном этапе развития // Аль Пари. – 2006. - №3–4. – с.232 – 235.
6. Колмаков А. Таблетки от головной боли: Развитие отечественной фармацевтической промышленности не должно ограничиваться стратегией имортозамещения // Эксперт Казахстана. – 2005. - №1. – с.12 – 16.
7. Ормантаев Р.К. Формирование и развитие фармацевтического рынка в РК // Фармация Казахстана. – 2006. - №6. – с.13 – 15.
8. Оценка работы медицинских представителей фармацевтических компаний // Практический маркетинг. – 2004. - №91. – с.32.
9. Положение на международном рынке лекарств // Экономика и управление в зарубежных странах: Информ. Бюллетень. – 2005. - № 5.
10. Сейдалиева А. Хит – парад препаратов: фармацевтический рынок // Маркетинг товаров и услуг. – 2004. - №4. – с.21 – 22.
11. Дюсембекова Ж.М. Маркетинговые исследования :Учебное пособие. – Алматы: Экономика, 2005. – 320 с.
12. Есімжанова С.Р. Маркетинг. Оқу құралы. – Алматы: «Эко» Баспа үйі, 2005. – 448 бет.
2. Қазақстан Республикасы. Президент. ҚР фармацевтикалық және медициналық өнеркәсіпті дамытудың мемлекеттік бағдарламасы туралы: Жарлығы // ҚР Президенті мен ҚР Үкіметінің Актілер жинағы. – 1997. - №39. – 58 бет.
3. Қазақстан Республикасының фармацевтикалық өнеркәсібін дамыту шаралары туралы: 1993 ж. 18 қараша №1149 Қазақстан Республикасының Министрлер Кабинетінің Қаулысы.
4. Баева Е. Основные составляющие потребительских предпочтений покупателей лекарственных средств // Аль Пари. – 2006. - №3–4. – с.236 – 237.
5. Бердыбекова А. Фармацевтические услуги в Южно-Казахстанской области на современном этапе развития // Аль Пари. – 2006. - №3–4. – с.232 – 235.
6. Колмаков А. Таблетки от головной боли: Развитие отечественной фармацевтической промышленности не должно ограничиваться стратегией имортозамещения // Эксперт Казахстана. – 2005. - №1. – с.12 – 16.
7. Ормантаев Р.К. Формирование и развитие фармацевтического рынка в РК // Фармация Казахстана. – 2006. - №6. – с.13 – 15.
8. Оценка работы медицинских представителей фармацевтических компаний // Практический маркетинг. – 2004. - №91. – с.32.
9. Положение на международном рынке лекарств // Экономика и управление в зарубежных странах: Информ. Бюллетень. – 2005. - № 5.
10. Сейдалиева А. Хит – парад препаратов: фармацевтический рынок // Маркетинг товаров и услуг. – 2004. - №4. – с.21 – 22.
11. Дюсембекова Ж.М. Маркетинговые исследования :Учебное пособие. – Алматы: Экономика, 2005. – 320 с.
12. Есімжанова С.Р. Маркетинг. Оқу құралы. – Алматы: «Эко» Баспа үйі, 2005. – 448 бет.
М А З М Ұ Н Ы
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3
1. Маркетингтік зерттеулердің теориялық
негіздері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... 5
1. Маркетингтік зерттеулердің мәні мен
классификациясы ... ... ... ... ... ... 5
2. Қазақстан Республикасындағы фармацевтикалық нарықтың жағдайын талдау
және
бағалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... 9
1. Қазақстанның дәрілік препараттар нарығының жалпы сипаттамасы ... .9
2. Қазақстан Республикасының фармацевтикалық нарығын талдау (Химфарм
компаниясының мысалында) ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ...
11
3. Фармацевтикалық нарықты жетілдірудің негізгі
бағыттары ... ... ... ... ... ...29
1. Дәрілік препараттар нарығын дамутудың бағыттары бойынша
ұсыныстар ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ...29
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..32
Пайдаланылған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
..34
К І Р І С П Е
Қазіргі замандағы әлемдік медицина әртүрлі дәрілік препараттардың
шамамен он мыңдай түрін пайдаланады. Медициналық тәжірибеде қолданылатын
маңызды препараттардың тізіміне шамамен 700 түрі кіреді. Әлемдік елдердің
бірде біреуі медикаменттердің толық номенклатурасын өндіре алмайды. Әлемнің
дамыған елдері маңызды дәрілердің өндірісін қамтамасыз етуге, ал тапшылықты
өзара жабдықтаулармен толықтыруға тырысады. Тәуелсіздік алғаннан кейін
Қазақстан Республикасының фармацевтикалық өнеркәсібі дамуы жағынан артта
қалды. Біздің мемлекетіміздің қажеттілігі соммасы 500 миллион АҚШ
долларынан асатын медикаменттерге болып отыр. Ішкі күштер жылына
қажеттіліктердің 11 пайызын қамтасыз етеді. Қалғаны жақын және алыс
шетелден импортталады. Осыған байланысты, бүгінгі күні республиканың
денсаулық сақтау басқармасы шетелден дайын дәрілік препараттарды сатып алу
үшін қажет валюталық құралдардың бар болуына 94 пайыздан астам тәуелді.
Нарықтық экономикаға өту кезеңінде Қазақстан Републикасында
қалыптасқан қаржылық тапшылық кезінде дәрілік препараттар импортына
тәуелділік дәрілік қамтамасыз ету жағдайын кенет нашарлатты. ЮСАИД
мәліметтері бойынша, Қазақстандағы медикаменттердің бағасы (2005 жылы) 1993
жылмен салыстырғанда 386 ретке ұлғайды. Өзіндік дамыған фармацевтикалық
өндірістің болмауы нәтижесінде бұл жағдай әлеуметтік маңызы бар мәселеге
айналды. Сонымен қатар, импорт бойынша дәрілік препараттарды сатып алуды
жалғастыру экономикалық мағынада мынаны білдіреді – шетелдік
фармацевтикалық фирмаларды қазақстандық қаржы көздерінен қаржыландыру.
Осының барлығы фармацевтикалық нарық құрылымын зерттеудің өзектілігін
және оны жетілдіру бағыттарын жасауды көрсетеді.
Курстық жұмыстың мақсаты – дәрілік препараттар нарығын зерттеу,
проблемаларды анықтау және осы нарықты жетілдіру үшін ұсыныстар беру.
Курстық жұмыстың міндеттері:
- маркетингтік зерттеудің теориялық аспектілерін зерттеп білу;
- дәрілік препараттар нарығына жалпы сипаттама беру;
- Химфарм акционерлік қоғамының жалпы сипаттамасын беру;
- дәрілік препараттар нарығын зерттеу және талдау;
- осы нарықтағы проблемаларды анықтап, оларды шешу жолдарын ұсыну.
1. Маркетингтік зерттеулердің теориялық негіздері
1. Макетингтік зерттеулердің мәні мен классификациясы
Маркетингтік зерттеулер – бұл анықтау тиімділігін жоғарлатуға және
маркетингтік мәселелерді (мүмкіндіктерді) шешуге бағытталған ақпаратты
идентификациялау, жинау, талдау және таратудың жүйелі және объективті
үрдісі.
Олардың негізгі мақсаты маркетингтік шешімдерді қабылдау және олармен
байланысты белгісіздік деңгейін төмендету үшін ақпараттық – талдау базасын
құру болып табылады.
Міндеті – ақпараттық қажеттіліктерді бағалау және шаруашылық
субъектісінің қызметінің шынайы жағдайын көрсететін объективті, сенімді,
дәл уақыттағы ақпаратпен қамтамасыз ету.
Осындай зерттеудің пәні – нарықтағы маркетингтік қызмет, сондай-ақ
онымен байланысты нарықтық үрдістер.
Объект ретінде шаруашылық субъектінің өзі, ол қызмет жасайтын
маркетингтік орта, ол бәсекелік белсенділігін көрсететін нарық, сонымен
бірге тауарлық, бағалық, коммуникациялық және өткізу қызметі саласындағы
онымен жүргізілетін маркетингтік тырысулар болуы мүмкін.
Маркетингтік зерттеулер басқарушылық үрдістің барлық кезеңдерінде
ақпараттық – біріктіруші рөл атқарады және шаруашылық субъектінің
маркетингтік қызметін жоспарлау, мәселелерді шешу және бақылау үшін сенімді
ақпараттық база болып табылады.
Маркетингтік зертеулерді жүргізуге қажеттілік мына жағдайларда болады,
егер шаруашылық субъектісі:
- қойылған корпоративтік және маркетингтік мақсаттарға жетпесе;
- бәсекелік стратегиялар мен бәсекелік белсенділіктің тиімділігін
бағаласа;
- өсу стратегиясын іске асыруды жоспарласа;
- инвестициялық жобалармен байланысты жаңа портфельді стратегияларды
жасаса;
- сегментеу және позициялаумен байланысты функционалдық
стратегияларды таңдаса.
Маркетингтік зерттеулердің міндеттері стратегиялық және тактикалық
сипатта болуы мүмкін және шаруашылық субъектінің бәсекеге қабілеттілігіне
маркетингтік ортаның әртүрлі факторларының әсер ету дәрежесін анықтауға
бағытталуы мүмкін. Осыған байланысты маркетингтік зерттеулер келесідей
болуы мүмкін:
• сыртқы – маркетингтік макро ортаның факторларын (демографиялық,
экономикалық, табиғи, технологиялық, әлеуметтік – мәдени),
тұтынушыларды, бәсекелестерді, делдалдарды, жабдықтаушыларды,
байланыс аудиторияларды зерттеуге бағытталған.
• ішкі – шаруашылық субъектінің ішкі ортасын зерттейді (өндіріс,
қаржы, НИОКР, маркетинг, ұйымдастырушылық құрылым мен
менеджмент, персонал мен корпоративтік мәдениет).
Кесте 1 – Маркетингтік зерттеулер классификациясы.*
№ Классификация белгілері Маркетингтік зерттеулер түрлері
1 Зерттеулер бағыттары сыртқы
бойынша ішкі
2 Қолдау саласы бойынша проблеманы анықтау үшін
проблеманы шешу үшін
3 Зерттеулік дизайн бойынша ізденушілік
қорытынды
4 Зерттеулердің мақсаты мен ізденушілік (барлаушылық)
типіне байланысты сипаттамалық (дескриптивті)
каузальді (себеп – салдарлық,
эксперименттік)
5 Қолданылатын ақпарат кабинеттік (екінші ретті)
көздеріне байланысты далалық (бастапқы)
6 Алынатын нәтижелердің сандық
сипатына қарай сапалық
7 Проблеманы қамту толық
дәрежесіне қарай ішінара (толық емес)
8 Зерттеулерді жүргізу бір ретті
тұрақтылығына байланысты көп ретті (панельдік)
9 Мүдделер саны бойынша жеке
ұжымдық
10 Территориялық қамту аймақтық
бойынша үлттық
халықаралық
11 Зерттеулерді жүргізудің маркетингтік зерттеулерді өзіндік
ұйымдастырушылық формаларымаркетинг бөлімі арқылы жүргізу
бойынша маркетингтік зерттеулер бойынша
қызмет көрсететін тәуелсіз
зерттеу компаниялары мен
фирмаларды тарту
*Дюсембекова Ж.М. Маркетинговые исследования: учебное пособие. – Алматы:
Экономика, 2005.
Маркетингтік зерттеулер шаруашылық субъектінің сыртқы және ішкі ортасы
туралы ақпарат бере алады, ал оның нәтижелері нарықтағы маркетингтік
қызметтің тиімділігін жоспарлау, іске асыру және бақылау үшін негіз болып
саналады.
2. Қазақстан Республикасындағы фармацевтикалық нарықтың
жағдайын талдау және бағалау.
2.1. Қазақстанның дәрілік препараттар нарығының жалпы
сипаттамасы.
Халық пен Қазақстан Республикасының денсаулық сақтау мекемелерін
дәрілік препараттармен және арнаулы медициналық бұйымдармен қамтамасыз ету
маңызды әлеуметтік мәні бар проблемалардың қатарына жатады. Халықтың ауру –
сырқауының жалпы жоғары деңгейі салдарынан медикаменттерді тұтынудың ұлғаюы
сипат алады. Осыған байланысты дәрілік препараттарға сұраныс анықталады.
Қазіргі кезде Қазақстан Республикасында 6,5 мың фармацевтикалық қызметтің
объектілері әрекет етеді. Олардың ішінде 2% өнеркәсіптік өндірістер, 8%
дәріханалық қоймалар, 90% дәріханалық ұйымдардың тармақталған желісі. ҚР
дәріханалық ұйымдардың 98% жеке меншікте, 3% мемлекеттік меншікте болып
отыр.
ҚР фармацевтикалық өнеркәсібінің тұрақты даму тенденциясы бар. Егер
1997 жылы соммасы 9 миллион АҚШ долларын құрайтын дәрілік препараттар
шығарылса, 1998 жылы – 10 миллион АҚШ доллар, ал 1999 жылы – 11,5 миллион
АҚШ доллары. 1997 жылы дәрілік препараттардың 132 түрі өндірілді, ал 2003
жылы бұл көрсеткіш 30 - 40% өсіп, 700 түрді құрады.
Отандық өндіріс галендік препараттарды, дәрілік өсімдік шикізатты,
антибиотиктерді, вакциналарды, сарысуларды, рентген құрал – жабдықтарын,
таңу материалдарын өндіретін 90 кәсіпорындармен көрсетілген. Олардың ішінен
51 кәсіпорын Алматы қаласында қызмет етеді. Осы кәсіпорындардың тек
алтауында ғана өмірлік маңызы бар дәрілік заттардың 64 түрі шығарылады.
ҚР фармацевтикалық қызметтер нарығының даму үрдісін шартты түрде
келесі кезеңдерге бөлуге болады:
1992 - 1994 жылдар - өтпелі кезең мен бағалардың либерализациясы
жағдайында фармацевтикалық қызметтер нарығының қалыптасуы;
1995 – 1999 жылдар – фармацевтикалық қызметтер сферасындағы нарықтық
қатынастардың эволюциялық дамуы жеке меншіктегі фармацевтикалық бизнестің
заңды түрде тіркелуімен сипатталады;
2000 – 2002 жылдар – фармацевтикалық қызметтер нарығын мемлекеттік
реттеудің белсенділігі;
2002 жыл – қазіргі уақытқа дейін – фармацевтикалық қызметтер нарығының
тұрақтылығы.
ҚР фармацевтикалық және медициналық өнеркәсібінің ірі кәсіпорындары
мыналар болып табылады:
1. Химфарм АҚ (Шымкент қаласы) дәрілік препараттарды жасау мен
ендіруге, ампулдық, дәрілік түрлерді, антибиотиктерді өндіруге
маманданған. Бұл республикада наркотиктік препараттар
(прамедал, морфин, эфедрин) мен этил спиртінің үлкен
көлемдерін өндіретін жалғыз өндіруші.
2. Алматы фармацевтикалық фабрикасы АҚ (Алматы қаласы)
тұнбалардың, эликсирлердің, тамшылардың, экстрактардың,
майлардың, линименттердің ірі өндірушісі.
3. Береке АҚ (Орал қаласы) флакондардағы залалсыздандырылған
ерітінділердің өндірушісі.
Дәрілік препараттарды өндіретін шетел үлесі бар кәсіпорындар:
1. Қазақ Аджанта фарма ЛТД ЖШС БК (қазақстан – үнді кәсіпорны).
2. Ақсу – Дзен ЖШС БК (қазақстан – корей кәсіпорны).
3. Глобал фарм ЖШС БК (қазақстан - корей кәсіпорны).
4. Экофарм ЖШС БК (қазақстан – бельгиялық кәсіпорны).
2002 жылдан бастап республикада Дәрілік препараттардың мемлекеттік
реестры деген электронды анықтамалық шығып жатыр. Көп жылдар бойы осында
өмірлік маңызы бар дәрілік препараттар жетіспей жүр.
Қазақстанның фармацевтикалық нарығының сиымдылығы әртүрлі ақпарат
көздерінің мәліметтері бойынша 150 – 300 миллион АҚШ долларын құрайды.
Бүгінгі күні Қазақстанда 6000 астам дәрілік препараттар тіркелген.
Дәрілік тәуелсіздік мәселесінің тиісті шешімі – мемлекеттік дәрілік
саясаттың басымдылығы – отандық зерттемелерді мемлекеттік қолдау кезінде
және сапалы бәсекеге қабілетті дәрілік препараттарды өндіргенде ғана мүмкін
болады.
2.2. Қазақстан Республикасының фармацевтикалық нарығын талдау (Химфарм
компаниясының мысалында)
Қазақстанда дәрілік препараттарды өндірумен айналысатын 100-ге тарта
кәсіпорын тіркелді. 2005 жылы жалпы соммасы 3,16 миллион теңгені құрайтын
медициналық препараттар өндірілді, бұл 2004 жылмен салыстырғанда 110 %-ке
жоғары. Айта кететін жайт, 2005 жылы медициналық препараттардың экспорты
305,8 миллион теңгені құрады.
Қазақстан Республикасын медициналық препараттармен негізгі
жабдықтаушылар препараттарды әкелу көлемінің қысқару ретімен келесі кестеде
көрсетілген:
Кесте 2 - ҚР медициналық препараттармен негізгі жабдықтаушылар.*
Бағасына байланысты Санына байланысты
1.Ресей 1. Ресей
2.Германия 2. Үндістан
3.Үндістан 3. Беларусь
4.Венгрия 4. Литва
5.Словения 5. Германия
6.Франция 6. Польша
7.Польша 7. Франция
8.Литва 8. Венгрия
9.Болгария 9. Швейцария
*Сейдалиева А. Хит-парад препаратов: фармацевтический рынок
Маркетинг товаров и услуг.-
2004. - № 47.
2005 жылы импорт көлемі 26 миллиард теңгені (186,6 миллион АҚШ
долларын) құрады, 2004 жылмен салыстырғанда 26 % өскенін білдіреді.
Берілген мәлімметтер бойынша ішкі күштер нарық қажеттіліктерінің 11%
қанағаттандырады (сурет 1).
Бірақ орташа қазақстандық тұтынушының дәрілік препараттарды сатып
алудың нақты көлемдері дамыған елдердегі (АҚШ, Батыс Еуропа) медициналық
препараттарды тұтынумен салыстырғанда бірнеше рет (шамамен 10 рет) төмен.
Бұл өмір сүру деңгейі деген факторға байланысты.
* Сейдалиева А. Хит-парад препаратов: фармацевтический
рынок Маркетинг товаров и услуг.-
2004. - № 47.
Сурет 1 – дәрілік препараттарда ішкі қажеттіліктердің қанағаттану
құрылымы.*
Дәрілік препараттарды таңдағанда тұтынушылар мыналарды басшылыққа
алады:
• Өзіндік тәжірибесі. Тұтынушылардың негізгі бөлігі өзін нашар
сезінген кезде дәрігерге бармай, тексеруден өткен дәрілік
препараттарды қолданады. Бұл ОРЗ мен ОРВ – ді емдеуге арналған
халық арасында кең тараған дәрілерге қатысты.
• Дәрігер кеңесі. Негізінен дәрігерге екі жағдайда: қатты қысқан
кезде немесе бұндай бұрын болмаған кезде барады.
• Таңыс адамдардың кеңесі. Таңыстардың кеңесіне негізінен аурулардың
алдын алу кезінде жүгінеді.
• Жарнама. Көптеген адамдар дәрілерді сатып алғанда жарнамаға
сүйенетінін мойындамайды. Сонымен бірге, кейбіреулері жарнаманы
естіген кезде көбінесе жарнамаланған дәрілік препаратқа сапалы зат
ретінде сенім білдіретінін айтады.
• Фармацевтердің кеңестері. Адамдардың көпшілігі алдымен дәрігерге
бармай, дәріханаға барып, сол жерде кеңес сұрайды.
Бұл жағдай келесі суретте көрсетілген:
* Сейдалиева А. Хит-парад препаратов: фармацевтический
рынок Маркетинг товаров и услуг.-
2004. - № 47
Сурет 2 – Дәрілерді таңдау қалай жүзеге асырылады.*
Қазақстандағы нарықтық қарым – қатынастардың дамуымен байланысты
тауарлардың әртүрлілігінің өсуі тек қана азық – түлік тағамдарының нарығына
ғана емес, сондай-ақ дәрілік препараттар нарығына да үлкен әсерін тигізді.
Қазіргі уақытта дәрілік препараттар нарығында әлемдік фармацевтикалық
нарықтың барлық танымал өндірушілері ұсынылған. Бұл жағдай тұтынушыға өзіне
негұрлым ыңғайлы және тиімді дәріні таңдауға мүмкіндік береді.
Қазақстандағы дәрілік препараттар нарығын қарастыралық. TNS Gallup
Media Asia компаниясының Қазақстаннның он бір ірі қалаларында жүргізген
пікір – сұрауларының нәтижелері Қазақстанда дәрілік препараттарды бүкіл
халықтың 80 пайызы пайдаланатынын көрсетті.
Халық арасында неғұрлым кең тараған дәрілік препараттар болып бас
ауруына қарсы дәрілер және ауырмайтын етуге (жансыздандыруға) бағытталған
дәрілер саналады. Осындай препараттарды дәрілік препараттарды алатын
тұтынушылардың 72,5 пайызы сатып алады. Екінші орында – суық тию мен
тұмауға қарсы дәрілерді тұтынушылардың 54,3 пайызы сатып алады. Ал үшінші
орында – тұтынушылардың 40,7 пайызы сатып алатын жөтелге қарсы дәрілер
тұрады (кесте 2).
Кесте 3 – Жарты жыл бойынша дәрілер мен медициналық препараттарды сатып
алу.*
Дәрілер медициналық препараттар %
Бас ауруына қарсы дәрілер және басқа да ауырмайтындай етуге 72,5
көмектесетін препараттар
Суық тию мен тұмауға қарсы дәрілер 54,3
Жөтелге қарсы дәрілер 40,7
Антибиотиктер 32,1
Байлайтын (таңатын) материал 30,4
Тұмауды (насморк) емдеуге арналған препараттар 30,4
Дәрілік шөптер мен терімдер 28,7
Тамақ ауруына қарсы препараттар 23,9
Балаларға арналған қызуды төмендететін препараттар 23,2
Дәрумендер 22,6
*Баева Е. Основные составляющие потребительских предпочтений
покупателей лекарственных
средств Аль-Пари. – 2006. - № 3-4.
Дәрілік препараттарды тұтынушылар осы заттарды көбінесе дәріханада
алуды ұнатады, дәрілерді сатып алудың осы орнын респонденттердің 96,2
пайызы көрсетті. Тек қана тұтынушылардың 6,9 пайызы дәрілік препараттарды
дәріханалық дүнгіршектерде де сатып алатынын көрсетті.
Кесте 4 – Дәрілерді медициналық препараттарды сатып алу орны.*
Сатып алу орны %
Дәріханада 96,2
Дәріханалық дүнгіршекте 6,9
Супермаркетте 0,8
Басқа жерде 0,8
Қолдан сатып алу 0,2
*Баева Е. Основные составляющие потребительских предпочтений
покупателей лекарственных
средств Аль-Пари. – 2006. - № 3-4.
Дәрілік препараттарды сатып алғанда респонденттер көбінесе олар сатып
алатын тауардың сапасына көңіл бөледі (бұндай жауапты дәрілік препараттарды
тұтынатын сатып алушылардың 88 пайызы берді). Тұтынушылардың тек 12 пайызы
ғана дәрілерді таңдап алғанда олардың сапасына емес, көбінесе бағасына
қарайды (сурет 3).
*Баева Е. Основные составляющие потребительских предпочтений
покупателей лекарственных
средств Аль-Пари. – 2006. - № 3-4.
Сурет 3 – Дәрілерді медициналық препараттарды сатып алғанда бағасына
көңіл бөлу.
Сонымен қатар айта кететін жайт, дәріқағазсыз (рецепті жоқ) дәрілік
препараттарды сатып алған кезде ер адамдар мен басқа жастағы топтардың
респонденттеріне қарағанда көбінесі 25 пен 44 жас аралығындағы әйелдер
жауапты болады.
Нарықта ұсынылған әртүрлі ауруларды емдеуге бағытталған көптеген
дәрілік препараттардың арасында көбінесе жыл бойы халықты қинайтын тұмауға
қарсы дәрілер белгілі болып табылады.
Қазақстанның фармацевтикалық нарығы қарқынды даму үстінде және жақын
болашақта украиналық нарықты басып озуы мүмкін. Бірақ бұл тек мына жағдайда
болуы мүмкін: егер Ресейдің табысты мысалына жүгініп, Қазақстанның билік
күштері отандық фармацевтерге қажетті қолдау көрсеткенде.
Сарапшылардың пікірінше, бүгінгі таңда ресейлік фармацевтикалық нарық
ТМД елдерінің арасында дамыған болып есептеледі, ал медициналық
препараттардың украиналық нарығы дамуы жағынан 2 жылға артта қалып қойды,
ал қазақстандық нарық 4 жылға артта қалды. Ресейдегі фармацевтикалық
саланың дамуында маңызды рөлді қосымша дәрілік қамтамасыз етудің
мемлекеттік бағдарламасы атқарады. Бұл бағдарлама мемлекет бюджетінен қаржы
құралдарын бөлу есебінен нарық көлемін ұлғайтуға мүмкіндік туғызды. Осы
бағдарлама есебінен 2005 жылы ресейлік нарық 25 – 28 % - ға өседі деп
болжанған еді.
Қазақстанның дамуы дәрілік препараттар нарығына шетелдік өндірушілер де
қызығушылық білдіреді. Сарапшылардың айтуынша, бірнеше шетелдік
фармацевтикалық компаниялар Қазақстандағы өздерінің фирмалары мен
өкілдіктерінің инфрақұрылымына күрделі инвестициялар салуды жоспарлап отыр.
Бұл нарықта отандық фармацевтердің позициялары едәуір көзге түседі. Ірі
украиналық компаниялар, атап айтқанда, Дарница, Фармак және
Борщаговский ХФЗ компаниялары нарықтың 57 % алып жатыр. Бірақ күшейіп
жатқан бәсекелестікті және Қазақстан нарығының даму
қарқынын есепке алғанда, нарық үлестерінің бөлінуі жақын уақыт аралығында
өзгеруі мүмкін.
Денсаулық – адам бақытының маңызды бөлігі. Бұл жерде кәсіптік мансап
пен қаржылық тұрақтылық та екінші орында болады. Осы денсаулық туралы
құттықтауларда, салтанатты сөз сөйлегенде айтады, туыстары мен жақындарына
үнемі ескертіп отырады. Бірақ денсаулықтың ерекше рөлін жақсы біле отырып
адамдар бұл нәрсені алыс жәшікке салып, жұмысқа немесе жай демалысқа
өздерінің қалауын білдіреді.
Адамдардың өз денсаулығына деген қарама – қайшы қарым – қатынасы – бұл
қорқу, жалған наным, сенбеушілік, жалқаулыққа негіделген кәдімгі адамдық
фактор ма? Осы сұраққа жауап ретінде GFK компаниясының мамандары
жүргізген зерттеулердің нәтижелері болады.
Бұл жоба бір уақытта әлемнің 14 елінде жасалды. Бұған біздің
азаматтармен қоса 15000 ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3
1. Маркетингтік зерттеулердің теориялық
негіздері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... 5
1. Маркетингтік зерттеулердің мәні мен
классификациясы ... ... ... ... ... ... 5
2. Қазақстан Республикасындағы фармацевтикалық нарықтың жағдайын талдау
және
бағалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... 9
1. Қазақстанның дәрілік препараттар нарығының жалпы сипаттамасы ... .9
2. Қазақстан Республикасының фармацевтикалық нарығын талдау (Химфарм
компаниясының мысалында) ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ...
11
3. Фармацевтикалық нарықты жетілдірудің негізгі
бағыттары ... ... ... ... ... ...29
1. Дәрілік препараттар нарығын дамутудың бағыттары бойынша
ұсыныстар ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ...29
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..32
Пайдаланылған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
..34
К І Р І С П Е
Қазіргі замандағы әлемдік медицина әртүрлі дәрілік препараттардың
шамамен он мыңдай түрін пайдаланады. Медициналық тәжірибеде қолданылатын
маңызды препараттардың тізіміне шамамен 700 түрі кіреді. Әлемдік елдердің
бірде біреуі медикаменттердің толық номенклатурасын өндіре алмайды. Әлемнің
дамыған елдері маңызды дәрілердің өндірісін қамтамасыз етуге, ал тапшылықты
өзара жабдықтаулармен толықтыруға тырысады. Тәуелсіздік алғаннан кейін
Қазақстан Республикасының фармацевтикалық өнеркәсібі дамуы жағынан артта
қалды. Біздің мемлекетіміздің қажеттілігі соммасы 500 миллион АҚШ
долларынан асатын медикаменттерге болып отыр. Ішкі күштер жылына
қажеттіліктердің 11 пайызын қамтасыз етеді. Қалғаны жақын және алыс
шетелден импортталады. Осыған байланысты, бүгінгі күні республиканың
денсаулық сақтау басқармасы шетелден дайын дәрілік препараттарды сатып алу
үшін қажет валюталық құралдардың бар болуына 94 пайыздан астам тәуелді.
Нарықтық экономикаға өту кезеңінде Қазақстан Републикасында
қалыптасқан қаржылық тапшылық кезінде дәрілік препараттар импортына
тәуелділік дәрілік қамтамасыз ету жағдайын кенет нашарлатты. ЮСАИД
мәліметтері бойынша, Қазақстандағы медикаменттердің бағасы (2005 жылы) 1993
жылмен салыстырғанда 386 ретке ұлғайды. Өзіндік дамыған фармацевтикалық
өндірістің болмауы нәтижесінде бұл жағдай әлеуметтік маңызы бар мәселеге
айналды. Сонымен қатар, импорт бойынша дәрілік препараттарды сатып алуды
жалғастыру экономикалық мағынада мынаны білдіреді – шетелдік
фармацевтикалық фирмаларды қазақстандық қаржы көздерінен қаржыландыру.
Осының барлығы фармацевтикалық нарық құрылымын зерттеудің өзектілігін
және оны жетілдіру бағыттарын жасауды көрсетеді.
Курстық жұмыстың мақсаты – дәрілік препараттар нарығын зерттеу,
проблемаларды анықтау және осы нарықты жетілдіру үшін ұсыныстар беру.
Курстық жұмыстың міндеттері:
- маркетингтік зерттеудің теориялық аспектілерін зерттеп білу;
- дәрілік препараттар нарығына жалпы сипаттама беру;
- Химфарм акционерлік қоғамының жалпы сипаттамасын беру;
- дәрілік препараттар нарығын зерттеу және талдау;
- осы нарықтағы проблемаларды анықтап, оларды шешу жолдарын ұсыну.
1. Маркетингтік зерттеулердің теориялық негіздері
1. Макетингтік зерттеулердің мәні мен классификациясы
Маркетингтік зерттеулер – бұл анықтау тиімділігін жоғарлатуға және
маркетингтік мәселелерді (мүмкіндіктерді) шешуге бағытталған ақпаратты
идентификациялау, жинау, талдау және таратудың жүйелі және объективті
үрдісі.
Олардың негізгі мақсаты маркетингтік шешімдерді қабылдау және олармен
байланысты белгісіздік деңгейін төмендету үшін ақпараттық – талдау базасын
құру болып табылады.
Міндеті – ақпараттық қажеттіліктерді бағалау және шаруашылық
субъектісінің қызметінің шынайы жағдайын көрсететін объективті, сенімді,
дәл уақыттағы ақпаратпен қамтамасыз ету.
Осындай зерттеудің пәні – нарықтағы маркетингтік қызмет, сондай-ақ
онымен байланысты нарықтық үрдістер.
Объект ретінде шаруашылық субъектінің өзі, ол қызмет жасайтын
маркетингтік орта, ол бәсекелік белсенділігін көрсететін нарық, сонымен
бірге тауарлық, бағалық, коммуникациялық және өткізу қызметі саласындағы
онымен жүргізілетін маркетингтік тырысулар болуы мүмкін.
Маркетингтік зерттеулер басқарушылық үрдістің барлық кезеңдерінде
ақпараттық – біріктіруші рөл атқарады және шаруашылық субъектінің
маркетингтік қызметін жоспарлау, мәселелерді шешу және бақылау үшін сенімді
ақпараттық база болып табылады.
Маркетингтік зертеулерді жүргізуге қажеттілік мына жағдайларда болады,
егер шаруашылық субъектісі:
- қойылған корпоративтік және маркетингтік мақсаттарға жетпесе;
- бәсекелік стратегиялар мен бәсекелік белсенділіктің тиімділігін
бағаласа;
- өсу стратегиясын іске асыруды жоспарласа;
- инвестициялық жобалармен байланысты жаңа портфельді стратегияларды
жасаса;
- сегментеу және позициялаумен байланысты функционалдық
стратегияларды таңдаса.
Маркетингтік зерттеулердің міндеттері стратегиялық және тактикалық
сипатта болуы мүмкін және шаруашылық субъектінің бәсекеге қабілеттілігіне
маркетингтік ортаның әртүрлі факторларының әсер ету дәрежесін анықтауға
бағытталуы мүмкін. Осыған байланысты маркетингтік зерттеулер келесідей
болуы мүмкін:
• сыртқы – маркетингтік макро ортаның факторларын (демографиялық,
экономикалық, табиғи, технологиялық, әлеуметтік – мәдени),
тұтынушыларды, бәсекелестерді, делдалдарды, жабдықтаушыларды,
байланыс аудиторияларды зерттеуге бағытталған.
• ішкі – шаруашылық субъектінің ішкі ортасын зерттейді (өндіріс,
қаржы, НИОКР, маркетинг, ұйымдастырушылық құрылым мен
менеджмент, персонал мен корпоративтік мәдениет).
Кесте 1 – Маркетингтік зерттеулер классификациясы.*
№ Классификация белгілері Маркетингтік зерттеулер түрлері
1 Зерттеулер бағыттары сыртқы
бойынша ішкі
2 Қолдау саласы бойынша проблеманы анықтау үшін
проблеманы шешу үшін
3 Зерттеулік дизайн бойынша ізденушілік
қорытынды
4 Зерттеулердің мақсаты мен ізденушілік (барлаушылық)
типіне байланысты сипаттамалық (дескриптивті)
каузальді (себеп – салдарлық,
эксперименттік)
5 Қолданылатын ақпарат кабинеттік (екінші ретті)
көздеріне байланысты далалық (бастапқы)
6 Алынатын нәтижелердің сандық
сипатына қарай сапалық
7 Проблеманы қамту толық
дәрежесіне қарай ішінара (толық емес)
8 Зерттеулерді жүргізу бір ретті
тұрақтылығына байланысты көп ретті (панельдік)
9 Мүдделер саны бойынша жеке
ұжымдық
10 Территориялық қамту аймақтық
бойынша үлттық
халықаралық
11 Зерттеулерді жүргізудің маркетингтік зерттеулерді өзіндік
ұйымдастырушылық формаларымаркетинг бөлімі арқылы жүргізу
бойынша маркетингтік зерттеулер бойынша
қызмет көрсететін тәуелсіз
зерттеу компаниялары мен
фирмаларды тарту
*Дюсембекова Ж.М. Маркетинговые исследования: учебное пособие. – Алматы:
Экономика, 2005.
Маркетингтік зерттеулер шаруашылық субъектінің сыртқы және ішкі ортасы
туралы ақпарат бере алады, ал оның нәтижелері нарықтағы маркетингтік
қызметтің тиімділігін жоспарлау, іске асыру және бақылау үшін негіз болып
саналады.
2. Қазақстан Республикасындағы фармацевтикалық нарықтың
жағдайын талдау және бағалау.
2.1. Қазақстанның дәрілік препараттар нарығының жалпы
сипаттамасы.
Халық пен Қазақстан Республикасының денсаулық сақтау мекемелерін
дәрілік препараттармен және арнаулы медициналық бұйымдармен қамтамасыз ету
маңызды әлеуметтік мәні бар проблемалардың қатарына жатады. Халықтың ауру –
сырқауының жалпы жоғары деңгейі салдарынан медикаменттерді тұтынудың ұлғаюы
сипат алады. Осыған байланысты дәрілік препараттарға сұраныс анықталады.
Қазіргі кезде Қазақстан Республикасында 6,5 мың фармацевтикалық қызметтің
объектілері әрекет етеді. Олардың ішінде 2% өнеркәсіптік өндірістер, 8%
дәріханалық қоймалар, 90% дәріханалық ұйымдардың тармақталған желісі. ҚР
дәріханалық ұйымдардың 98% жеке меншікте, 3% мемлекеттік меншікте болып
отыр.
ҚР фармацевтикалық өнеркәсібінің тұрақты даму тенденциясы бар. Егер
1997 жылы соммасы 9 миллион АҚШ долларын құрайтын дәрілік препараттар
шығарылса, 1998 жылы – 10 миллион АҚШ доллар, ал 1999 жылы – 11,5 миллион
АҚШ доллары. 1997 жылы дәрілік препараттардың 132 түрі өндірілді, ал 2003
жылы бұл көрсеткіш 30 - 40% өсіп, 700 түрді құрады.
Отандық өндіріс галендік препараттарды, дәрілік өсімдік шикізатты,
антибиотиктерді, вакциналарды, сарысуларды, рентген құрал – жабдықтарын,
таңу материалдарын өндіретін 90 кәсіпорындармен көрсетілген. Олардың ішінен
51 кәсіпорын Алматы қаласында қызмет етеді. Осы кәсіпорындардың тек
алтауында ғана өмірлік маңызы бар дәрілік заттардың 64 түрі шығарылады.
ҚР фармацевтикалық қызметтер нарығының даму үрдісін шартты түрде
келесі кезеңдерге бөлуге болады:
1992 - 1994 жылдар - өтпелі кезең мен бағалардың либерализациясы
жағдайында фармацевтикалық қызметтер нарығының қалыптасуы;
1995 – 1999 жылдар – фармацевтикалық қызметтер сферасындағы нарықтық
қатынастардың эволюциялық дамуы жеке меншіктегі фармацевтикалық бизнестің
заңды түрде тіркелуімен сипатталады;
2000 – 2002 жылдар – фармацевтикалық қызметтер нарығын мемлекеттік
реттеудің белсенділігі;
2002 жыл – қазіргі уақытқа дейін – фармацевтикалық қызметтер нарығының
тұрақтылығы.
ҚР фармацевтикалық және медициналық өнеркәсібінің ірі кәсіпорындары
мыналар болып табылады:
1. Химфарм АҚ (Шымкент қаласы) дәрілік препараттарды жасау мен
ендіруге, ампулдық, дәрілік түрлерді, антибиотиктерді өндіруге
маманданған. Бұл республикада наркотиктік препараттар
(прамедал, морфин, эфедрин) мен этил спиртінің үлкен
көлемдерін өндіретін жалғыз өндіруші.
2. Алматы фармацевтикалық фабрикасы АҚ (Алматы қаласы)
тұнбалардың, эликсирлердің, тамшылардың, экстрактардың,
майлардың, линименттердің ірі өндірушісі.
3. Береке АҚ (Орал қаласы) флакондардағы залалсыздандырылған
ерітінділердің өндірушісі.
Дәрілік препараттарды өндіретін шетел үлесі бар кәсіпорындар:
1. Қазақ Аджанта фарма ЛТД ЖШС БК (қазақстан – үнді кәсіпорны).
2. Ақсу – Дзен ЖШС БК (қазақстан – корей кәсіпорны).
3. Глобал фарм ЖШС БК (қазақстан - корей кәсіпорны).
4. Экофарм ЖШС БК (қазақстан – бельгиялық кәсіпорны).
2002 жылдан бастап республикада Дәрілік препараттардың мемлекеттік
реестры деген электронды анықтамалық шығып жатыр. Көп жылдар бойы осында
өмірлік маңызы бар дәрілік препараттар жетіспей жүр.
Қазақстанның фармацевтикалық нарығының сиымдылығы әртүрлі ақпарат
көздерінің мәліметтері бойынша 150 – 300 миллион АҚШ долларын құрайды.
Бүгінгі күні Қазақстанда 6000 астам дәрілік препараттар тіркелген.
Дәрілік тәуелсіздік мәселесінің тиісті шешімі – мемлекеттік дәрілік
саясаттың басымдылығы – отандық зерттемелерді мемлекеттік қолдау кезінде
және сапалы бәсекеге қабілетті дәрілік препараттарды өндіргенде ғана мүмкін
болады.
2.2. Қазақстан Республикасының фармацевтикалық нарығын талдау (Химфарм
компаниясының мысалында)
Қазақстанда дәрілік препараттарды өндірумен айналысатын 100-ге тарта
кәсіпорын тіркелді. 2005 жылы жалпы соммасы 3,16 миллион теңгені құрайтын
медициналық препараттар өндірілді, бұл 2004 жылмен салыстырғанда 110 %-ке
жоғары. Айта кететін жайт, 2005 жылы медициналық препараттардың экспорты
305,8 миллион теңгені құрады.
Қазақстан Республикасын медициналық препараттармен негізгі
жабдықтаушылар препараттарды әкелу көлемінің қысқару ретімен келесі кестеде
көрсетілген:
Кесте 2 - ҚР медициналық препараттармен негізгі жабдықтаушылар.*
Бағасына байланысты Санына байланысты
1.Ресей 1. Ресей
2.Германия 2. Үндістан
3.Үндістан 3. Беларусь
4.Венгрия 4. Литва
5.Словения 5. Германия
6.Франция 6. Польша
7.Польша 7. Франция
8.Литва 8. Венгрия
9.Болгария 9. Швейцария
*Сейдалиева А. Хит-парад препаратов: фармацевтический рынок
Маркетинг товаров и услуг.-
2004. - № 47.
2005 жылы импорт көлемі 26 миллиард теңгені (186,6 миллион АҚШ
долларын) құрады, 2004 жылмен салыстырғанда 26 % өскенін білдіреді.
Берілген мәлімметтер бойынша ішкі күштер нарық қажеттіліктерінің 11%
қанағаттандырады (сурет 1).
Бірақ орташа қазақстандық тұтынушының дәрілік препараттарды сатып
алудың нақты көлемдері дамыған елдердегі (АҚШ, Батыс Еуропа) медициналық
препараттарды тұтынумен салыстырғанда бірнеше рет (шамамен 10 рет) төмен.
Бұл өмір сүру деңгейі деген факторға байланысты.
* Сейдалиева А. Хит-парад препаратов: фармацевтический
рынок Маркетинг товаров и услуг.-
2004. - № 47.
Сурет 1 – дәрілік препараттарда ішкі қажеттіліктердің қанағаттану
құрылымы.*
Дәрілік препараттарды таңдағанда тұтынушылар мыналарды басшылыққа
алады:
• Өзіндік тәжірибесі. Тұтынушылардың негізгі бөлігі өзін нашар
сезінген кезде дәрігерге бармай, тексеруден өткен дәрілік
препараттарды қолданады. Бұл ОРЗ мен ОРВ – ді емдеуге арналған
халық арасында кең тараған дәрілерге қатысты.
• Дәрігер кеңесі. Негізінен дәрігерге екі жағдайда: қатты қысқан
кезде немесе бұндай бұрын болмаған кезде барады.
• Таңыс адамдардың кеңесі. Таңыстардың кеңесіне негізінен аурулардың
алдын алу кезінде жүгінеді.
• Жарнама. Көптеген адамдар дәрілерді сатып алғанда жарнамаға
сүйенетінін мойындамайды. Сонымен бірге, кейбіреулері жарнаманы
естіген кезде көбінесе жарнамаланған дәрілік препаратқа сапалы зат
ретінде сенім білдіретінін айтады.
• Фармацевтердің кеңестері. Адамдардың көпшілігі алдымен дәрігерге
бармай, дәріханаға барып, сол жерде кеңес сұрайды.
Бұл жағдай келесі суретте көрсетілген:
* Сейдалиева А. Хит-парад препаратов: фармацевтический
рынок Маркетинг товаров и услуг.-
2004. - № 47
Сурет 2 – Дәрілерді таңдау қалай жүзеге асырылады.*
Қазақстандағы нарықтық қарым – қатынастардың дамуымен байланысты
тауарлардың әртүрлілігінің өсуі тек қана азық – түлік тағамдарының нарығына
ғана емес, сондай-ақ дәрілік препараттар нарығына да үлкен әсерін тигізді.
Қазіргі уақытта дәрілік препараттар нарығында әлемдік фармацевтикалық
нарықтың барлық танымал өндірушілері ұсынылған. Бұл жағдай тұтынушыға өзіне
негұрлым ыңғайлы және тиімді дәріні таңдауға мүмкіндік береді.
Қазақстандағы дәрілік препараттар нарығын қарастыралық. TNS Gallup
Media Asia компаниясының Қазақстаннның он бір ірі қалаларында жүргізген
пікір – сұрауларының нәтижелері Қазақстанда дәрілік препараттарды бүкіл
халықтың 80 пайызы пайдаланатынын көрсетті.
Халық арасында неғұрлым кең тараған дәрілік препараттар болып бас
ауруына қарсы дәрілер және ауырмайтын етуге (жансыздандыруға) бағытталған
дәрілер саналады. Осындай препараттарды дәрілік препараттарды алатын
тұтынушылардың 72,5 пайызы сатып алады. Екінші орында – суық тию мен
тұмауға қарсы дәрілерді тұтынушылардың 54,3 пайызы сатып алады. Ал үшінші
орында – тұтынушылардың 40,7 пайызы сатып алатын жөтелге қарсы дәрілер
тұрады (кесте 2).
Кесте 3 – Жарты жыл бойынша дәрілер мен медициналық препараттарды сатып
алу.*
Дәрілер медициналық препараттар %
Бас ауруына қарсы дәрілер және басқа да ауырмайтындай етуге 72,5
көмектесетін препараттар
Суық тию мен тұмауға қарсы дәрілер 54,3
Жөтелге қарсы дәрілер 40,7
Антибиотиктер 32,1
Байлайтын (таңатын) материал 30,4
Тұмауды (насморк) емдеуге арналған препараттар 30,4
Дәрілік шөптер мен терімдер 28,7
Тамақ ауруына қарсы препараттар 23,9
Балаларға арналған қызуды төмендететін препараттар 23,2
Дәрумендер 22,6
*Баева Е. Основные составляющие потребительских предпочтений
покупателей лекарственных
средств Аль-Пари. – 2006. - № 3-4.
Дәрілік препараттарды тұтынушылар осы заттарды көбінесе дәріханада
алуды ұнатады, дәрілерді сатып алудың осы орнын респонденттердің 96,2
пайызы көрсетті. Тек қана тұтынушылардың 6,9 пайызы дәрілік препараттарды
дәріханалық дүнгіршектерде де сатып алатынын көрсетті.
Кесте 4 – Дәрілерді медициналық препараттарды сатып алу орны.*
Сатып алу орны %
Дәріханада 96,2
Дәріханалық дүнгіршекте 6,9
Супермаркетте 0,8
Басқа жерде 0,8
Қолдан сатып алу 0,2
*Баева Е. Основные составляющие потребительских предпочтений
покупателей лекарственных
средств Аль-Пари. – 2006. - № 3-4.
Дәрілік препараттарды сатып алғанда респонденттер көбінесе олар сатып
алатын тауардың сапасына көңіл бөледі (бұндай жауапты дәрілік препараттарды
тұтынатын сатып алушылардың 88 пайызы берді). Тұтынушылардың тек 12 пайызы
ғана дәрілерді таңдап алғанда олардың сапасына емес, көбінесе бағасына
қарайды (сурет 3).
*Баева Е. Основные составляющие потребительских предпочтений
покупателей лекарственных
средств Аль-Пари. – 2006. - № 3-4.
Сурет 3 – Дәрілерді медициналық препараттарды сатып алғанда бағасына
көңіл бөлу.
Сонымен қатар айта кететін жайт, дәріқағазсыз (рецепті жоқ) дәрілік
препараттарды сатып алған кезде ер адамдар мен басқа жастағы топтардың
респонденттеріне қарағанда көбінесі 25 пен 44 жас аралығындағы әйелдер
жауапты болады.
Нарықта ұсынылған әртүрлі ауруларды емдеуге бағытталған көптеген
дәрілік препараттардың арасында көбінесе жыл бойы халықты қинайтын тұмауға
қарсы дәрілер белгілі болып табылады.
Қазақстанның фармацевтикалық нарығы қарқынды даму үстінде және жақын
болашақта украиналық нарықты басып озуы мүмкін. Бірақ бұл тек мына жағдайда
болуы мүмкін: егер Ресейдің табысты мысалына жүгініп, Қазақстанның билік
күштері отандық фармацевтерге қажетті қолдау көрсеткенде.
Сарапшылардың пікірінше, бүгінгі таңда ресейлік фармацевтикалық нарық
ТМД елдерінің арасында дамыған болып есептеледі, ал медициналық
препараттардың украиналық нарығы дамуы жағынан 2 жылға артта қалып қойды,
ал қазақстандық нарық 4 жылға артта қалды. Ресейдегі фармацевтикалық
саланың дамуында маңызды рөлді қосымша дәрілік қамтамасыз етудің
мемлекеттік бағдарламасы атқарады. Бұл бағдарлама мемлекет бюджетінен қаржы
құралдарын бөлу есебінен нарық көлемін ұлғайтуға мүмкіндік туғызды. Осы
бағдарлама есебінен 2005 жылы ресейлік нарық 25 – 28 % - ға өседі деп
болжанған еді.
Қазақстанның дамуы дәрілік препараттар нарығына шетелдік өндірушілер де
қызығушылық білдіреді. Сарапшылардың айтуынша, бірнеше шетелдік
фармацевтикалық компаниялар Қазақстандағы өздерінің фирмалары мен
өкілдіктерінің инфрақұрылымына күрделі инвестициялар салуды жоспарлап отыр.
Бұл нарықта отандық фармацевтердің позициялары едәуір көзге түседі. Ірі
украиналық компаниялар, атап айтқанда, Дарница, Фармак және
Борщаговский ХФЗ компаниялары нарықтың 57 % алып жатыр. Бірақ күшейіп
жатқан бәсекелестікті және Қазақстан нарығының даму
қарқынын есепке алғанда, нарық үлестерінің бөлінуі жақын уақыт аралығында
өзгеруі мүмкін.
Денсаулық – адам бақытының маңызды бөлігі. Бұл жерде кәсіптік мансап
пен қаржылық тұрақтылық та екінші орында болады. Осы денсаулық туралы
құттықтауларда, салтанатты сөз сөйлегенде айтады, туыстары мен жақындарына
үнемі ескертіп отырады. Бірақ денсаулықтың ерекше рөлін жақсы біле отырып
адамдар бұл нәрсені алыс жәшікке салып, жұмысқа немесе жай демалысқа
өздерінің қалауын білдіреді.
Адамдардың өз денсаулығына деген қарама – қайшы қарым – қатынасы – бұл
қорқу, жалған наным, сенбеушілік, жалқаулыққа негіделген кәдімгі адамдық
фактор ма? Осы сұраққа жауап ретінде GFK компаниясының мамандары
жүргізген зерттеулердің нәтижелері болады.
Бұл жоба бір уақытта әлемнің 14 елінде жасалды. Бұған біздің
азаматтармен қоса 15000 ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz