Қазақстан Республикасының даму кезеңдері

1990 жылғы жиырма бесін¬ші қазанда сол кездегі Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің депу¬тат¬тары біздің дербестігіміздің не¬гізін қалаған құжатқа – Еге¬мен мемлекет туралы деклара¬ция¬ға қол қойды. Бұл еліміздің тәуелсіздігі тарихындағы жаңа белестерді ашқан тарихи күн болды, ол ресми түрде мемле¬кеттік мереке деп жарияланды. Жиырма бесінші қазанды біз Республика күні ретінде атап өтеміз.
Қазақстанның мемлекеттік егемендігі туралы декларация еліміз Конституциясының не¬гізіне айналған республиканың тұңғыш заң актісі болып табы¬ла¬ды. Бұл құжатта Қазақстан “халықаралық қатынастардың дербес субъектісі болуға, сырт¬қы саясатты өз мүдделеріне сай белгілеуге, халықаралық ұйым¬дардың қызметіне қаты¬суға құқығы бар” еге¬мен мемлекет деп жария¬лан¬ды. Декларация алғаш рет та¬би¬ғи ресурстардың, экономи¬ка¬лық және ғылыми-техни¬ка¬лық әлеуетінің Қазақ¬стан мен¬шігінде болуының ерекше құ¬қығын баянды етті, егер еге¬мен¬дік қағидаттарына қайшы келетін болса, Қа¬зақстан аума¬ғында КСРО заңдарын тоқтату құқығын белгіледі.
Декларацияға қол қою тұтас бір дәуірді аяқтаған оқиға бол¬са, ал 1990 жылғы 25 қазанда Қазақ КСР-ның мемлекеттік егемендігін жариялау Қазақ¬стан үшін өз дамуының жолын дербес анықтау мүмкіндігін аш¬қан тұңғыш акті болды. Тоқ¬са¬ныншы жылдардың басы қайта құрудан егемен мемлекетті, өзі¬нің дербес саяси жүйесін құру белгілерімен атап өтілді. Сол тұста дербес заң актілерінің ал¬ғаш¬қы буыны –“Қазақ КСР-інде мемлекеттік билік құры¬лымы мен басқаруды жетілдіру және Қазақ КСР Конститу¬ция-сына өзгертулер мен толықты¬ру¬лар енгізу туралы”, “Өтпелі кезеңде Қазақ КСР Конститу¬ци¬ясының жекелеген норма¬ла¬ры¬ның күшін тоқтату туралы” заңдар өмірге келді. Қазақ¬станда жаңа жоғары лауазымды тұлға институты – Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің төрағасы енгізілді, ол халықаралық қаты¬настарда Қазақстанның атынан өкілдік ету құқығына ие болды. Сол уақыттағы елеулі оқиға¬лардың бірі – республикада елдің жоғары өкілетті органы – Қазақ КСР Жоғарғы Кеңе¬сі¬не алғашқы баламалы сайлау¬лардың өткізілуі болатын. Осы кезде Қазақстанда алғаш рет Президент лауазымы белгілен¬ді, ол Республика басшысы бо¬лып табылды және өкім етуші-атқарушы жоғары билікке ие болды. Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесіне бүкіл рсепублика хал¬қы атынан сөз сөйлеу құқығы ғана емес, сонымен бірге заң шығару саласына, ішкі және сыртқы саясатқа, Үкімет қыз¬метін бақылауға ықпал ету құқығы берілді.
Декларацияда белгіленген заңдық нормалар шеңберінде Қазақстан егемен мемлекет ре¬тінде республика мәртебесін іске асыратын жаңа Консти¬ту¬ция мен басқа да заңдық-құ¬қық¬тық актілерді әзірлеу мүм¬кіндігін алды.
Ал 1991 жылғы 16 желтоқ¬санда “Қазақстан Республика¬сы¬ның мемлекеттік тәуелсіздігі туралы” Конституциялық заң¬ның қабылдануы сол тұстағы ең маңызды оқиға еді. Эко¬но¬микалық саладағы оқиғалардың маңыздылығы меншіктің сан алуан түрлерінің заң жүзінде бекітілуімен, салыстырмалы түр¬де алғанда дербес қаржы-кредит, салық және кеден сая-сатына негізделген эко¬номи¬калық жүйенің енгізілуі¬мен сипатталды.