Әл – Фараби жайлы мәлімет

Кіріспе

Орта ғасырда араб халифатының ықпалында болған Азия, Африка, Индия мен Испанияға дейінгі жерлерде біртұтас мұсылман мәдениеті жасалды. «Мұсылман мәдениеті» феноменін жасаушылар арабтар ғана емес, араб халифаты қол астына қараған түрлі елдер еді. Сол өркениетті, сол мәдениетті жасаушылардың ішінде ежелгі қазақ жерін жасаушылардың ішінде ежелгі қазақ жерін мекендеген ру-тайпалар да бар.
Мұсылман мәдениеті көне антикалық мәдениет дәстүрі мен шығыс дүниесі өркениетін дәстүрі мен шығыс дүниесі өркениетін біріктіру арқылы Еуропалық оянушылықтың негізін жасады. Еуропа елдері философия, математика, астрономия, медицинаны мұсылман өркениеті арқылы білді.
Орта ғасырда ислам дәуірінде қазақ жерінен көптеген ғалымдар шықты.
Әбунасыр әл-Фараби, Ғаббас әл-Жауһари, Исмаил әл-Жауһари, Жамал Түркістани, әл-Сығанақи т.б.
Мұсылман мәдениеті VІІ –ХІІ ғасырларда шарықтау шегіне жеткен. Аса үлкен мәдени орталықтары: Бағдад, Дамаск, Куфа, Басра қалалары болды. Осы кезде Сыр бойындағы Отырар қаласынан болашақта бүкіл шығыс қаласынан Аплатон (Платон) мен Аристотельден кейінгі екінші ұстаз деп ат берген, кейін әлемге Әбунасыр әл-Фараби болып танылған 16 жасар бала оқу іздеп, керуенге ілесіп, Бағдадқа аттанды. әл-Фараби шыққан Сыр бойы епжелден көне мәдениеттің ошағы еді. Отырарда Александриядан кейінгі бай кітапхана болғандығын Птоломей жазып кеткен. Ал әл-Фарабидің туған қаласы Түркістан маңындағы Отырар екенін ғалым-географ Ибн Хаукал әл-Фарабидің замандасы жазған болатын.
Әл-Фараби Бағдадқа келген соң Александрия, Византия ғалымдарынна оқыған, грек, араб тілдерін үйренген. Кей аңыздарда оны жеті тіл, тіпті жетпіс тіл біледі деп айтады. Әл-Фараби Бағдадқа ең әуелі дарынды ақын, музыкант ретінде танылған. Содан кейін Сайф ад-Даула деген әмірдің тапсырмасы бойынша музыканың заңдылықтарын зерттеп, оны екі тараудан тұратын «Музыканың үлкен кітабы» атты күрделі еңбек жазған. Бұл кітапта музыканың

Пән: Тарихи тұлғалар
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

Тақырыбы: Әл – Фараби
Орта ғасырда араб халифатының ықпалында болған Азия, Африка, Индия
мен Испанияға дейінгі жерлерде біртұтас мұсылман мәдениеті жасалды.
Мұсылман мәдениеті феноменін жасаушылар арабтар ғана емес, араб халифаты
қол астына қараған түрлі елдер еді. Сол өркениетті, сол мәдениетті
жасаушылардың ішінде ежелгі қазақ жерін жасаушылардың ішінде ежелгі қазақ
жерін мекендеген ру-тайпалар да бар.
Мұсылман мәдениеті көне антикалық мәдениет дәстүрі мен шығыс дүниесі
өркениетін дәстүрі мен шығыс дүниесі өркениетін біріктіру арқылы Еуропалық
оянушылықтың негізін жасады. Еуропа елдері философия, математика,
астрономия, медицинаны мұсылман өркениеті арқылы білді.
Орта ғасырда ислам дәуірінде қазақ жерінен көптеген ғалымдар шықты.
Әбунасыр әл-Фараби, Ғаббас әл-Жауһари, Исмаил әл-Жауһари, Жамал
Түркістани, әл-Сығанақи т.б.
Мұсылман мәдениеті VІІ –ХІІ ғасырларда шарықтау шегіне жеткен. Аса
үлкен мәдени орталықтары: Бағдад, Дамаск, Куфа, Басра қалалары болды. Осы
кезде Сыр бойындағы Отырар қаласынан болашақта бүкіл шығыс қаласынан
Аплатон (Платон) мен Аристотельден кейінгі екінші ұстаз деп ат берген,
кейін әлемге Әбунасыр әл-Фараби болып танылған 16 жасар бала оқу іздеп,
керуенге ілесіп, Бағдадқа аттанды. әл-Фараби шыққан Сыр бойы епжелден көне
мәдениеттің ошағы еді. Отырарда Александриядан кейінгі бай кітапхана
болғандығын Птоломей жазып кеткен. Ал әл-Фарабидің туған қаласы Түркістан
маңындағы Отырар екенін ғалым-географ Ибн Хаукал әл-Фарабидің замандасы
жазған болатын.
Әл-Фараби Бағдадқа келген соң Александрия, Византия ғалымдарынна
оқыған, грек, араб тілдерін үйренген. Кей аңыздарда оны жеті тіл, тіпті
жетпіс тіл біледі деп айтады. Әл-Фараби Бағдадқа ең әуелі дарынды ақын,
музыкант ретінде танылған. Содан кейін Сайф ад-Даула деген әмірдің
тапсырмасы бойынша музыканың заңдылықтарын зерттеп, оны екі тараудан
тұратын Музыканың үлкен кітабы атты күрделі еңбек жазған. Бұл кітапта
музыканың тарихы, табиғи заңдылықтары, дыбыстардың табиғаты, әуені, оның
реті, жеке дауыстан көп дауысқа айналу құбылысын талдаған. Дыбыстың нотаға
бөліну заңын және тоғыз шекті музыка аспабының құрылысы, күйшінің шеберлігі
жайында ғылыми тұжырымдар айтқан. Әл-Фарабидің осы еңбегі көп заман
Еуропа елдерінде музыка тарихынан оқытылып келген. Оны зерттеген батыс
ғалымдары Әл-Фараби ғылымның бар саласында екінші ұстаз болғанымен,
музыкаға келгенде, бірінші ұстаз деген баға берген. Ол музыка теориясында
түбірлі өзгерістер жасаған.
Осы кітабын арабшадан француз тіліне Барон де Ерланже аударып
бастырған. Америка ғалымы Г.Фармер Араб музыкасының тарихы деген
еңбегінде зор баға берген.
Әл-Фараби қарапайым ғана өмір сүрген. Бос уақытын түгелдей ғылымға
арнаған. Фараби Көзге көрікті зат – құлаққа жағымды дыбыс береді. Табиғат
көркі – аспан шырақтары, жердегі көрік - музыка, дыбыс - деген. Әл-Фараби
тоғыз шекті музыка аспабын сипаттап жазған. Ол туралы Мағжанның өлеңі бар.
Тұранның кім кеміткен музыкасын,
Фараби тоғыз шекті домбырасын.
Күңірентіп тоқсан тоғыз күй тартқанда,
Тебірентіп кім төкпеген көзден жасын.
Әл-Фарабидің музыкамен қатар айналысып, аса зор нәтижеге жеткен
ғалымдары – астрономия мен геометрия.
Ол оптикалық астаптар жасаған. Оның ішінде ойыс-парабола айна, уақыт
өлшегіш күн сағаты бар. Осы ойыс парабола айна (арабша: Мухарак, оны
еуропалықтар фокус деп аударған) Еуропаға, Әл-Фарабидің шәкірті Ибн
–Хайтам арқылы, кеплерге жеткен екен. Әл-Фарабидің күн сағатын жасау әдісі
осы күнге дейін қолданылады. Ғылымда көлеңке өлшеу әдісі, күн сағаты
арқылы жердің меридианын табу Әл-Фараби әдісі деп саналады, сондай-ақ
сфералық тригонометрияға негіз салған. Әл-Фараби еңбектерінің көрсеткішінде
жүз алпыс шығарма тізімделген.
Әл-Фараби ежелгі грек оқымыстылары Платон, Аристотель, Пифагор,
Евклид,Птоломей еңбектерін түгелдей меңгеріп, араб тіліне аударып,
дамытқан адам.
Грек ойшылдарының еңбегін кейінгі шығыс ғалымдары Әл-Фарабидің
түсініктеме аудармалары арқылы оқыған. Грек ойшылдарын түсіну үшін Әл-
Фарабидің өзі қаншалықты тер төккені туралы дерек Гегель шығармаларында
бар. Онда Әл-Фараби Аристотельдің Жан жайында кітабын жүз рет, Табиғат
үйлесімін - 40, Шешендік кітабын – 200 рет оқыпты. Сөйтіп осы ғылымдарды
өзі үйреніп қана қоймай, әрі қарай дамытты. Сондықтан, бірінші ұстаз
Аристотель болса, Әл-Фараби Екінші ұстаз деген атақ алды.
Әл-Фараби әлемге дүние, жаратылыс туралы өзіндік көзқарас әкелген ұлы
ойшыл, философ болып табылады. Әсіресе, Жоғарғы табиғатты тану негізі
еңбегі бүкіл шығыс философиясының тереңдігін, көне тылсымын қорытқан еңбек
еді. Фарабидің осы еңбегін түсіну арқылы шығыс әдебиетіндегі көптеген аңыз,
мифологияны танып-таразылауға болады.
Фарабидің жаратылыс жайлы ойларын Фарабитанушы ғалым А.Машанов былай
түсіндіреді: Дүние затының бөлшектері дүркін-дүркін араласудан және
ажырасудан ғаламның бірнеше дүркін бөлімдері пайда болған. Мысалы, бір
араластан соңғы ажырасуда жұлдыздар пайда болса, екінші сол ген сияқты
дүркінде жеті қат көк пайда болған. Сол сияқты тағы бір дүркінде жер пайда
болған, оның бетінде тіршілік пайда болған, адам өмірге келген Әл-Фараби
айтқан түрлі күштер – қазіргі ғылымда анықталған тартылыс күші.
Әл-Фарабидің ойшылдық келбеті Қайырлы қала тұрғындарының көзқарасы
атты трактатынан көрінеді. Ғалымның осы еңбегі Гомос Мордың Утопиясына
негіз болған деседі. Ең жетілген, адам арманындағы ел қандай болмақ? Ондай
бақытты елдің әкімі кісілікті, әділетті, инабатты, батыл, жомарт, өнерді
сүйеді. Әл-Фараби бұл шығармасын мамыражай, құт-берекелі елді аңсай жазған.
Әл-Фарабидің осы арман қаласы өзінен ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.