Еңбек нарығының компоненттері, қызмет ету механизімі

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан республикасы білім және ғылым министірлігі

Абай атындағы Қазақ Ұлттық Педагогикалық Университеті

" Теориялық және қолданбалы экономика " кафедрасы

Курс жұмысы

Тақырыбы: «Еңбек нарығының компоненттері, қызмет ету механизімі»

Орындаған: ҚЭФ- ні

1- курс студенті

Ахметова Динара

5 топ- маркетинг

Тексерген ғылыми жетекші Мұхаметжанова Ж. С.

Алматы - 2007ж

Жұмыссыздық көрсеткіштері мен түрлері

Жұмыссыздық деңгейін (U), жұмыссыздар санын (V) бүкіл экономикалық белсенді халық санына (L) болу арқылы табады және ол пайызбен көрсетіледі:

U=V/L=V/ (V+Е)

Е - жұмыс істеушілер саны.

Ол Халықаралық еңбек ұйымының әдісі бойынша және әр мемлекеттің арнайы заң нормаларымен есептелінеді. Халықаралык еңбек ұйымының әдісі бойынша, мемлекеттік жұмыспен қамту органдарынан баска қызмет орындары мезгіл- мезгіл халықтық сұрақтану жүргізеді. Қазақстанда жұмыссыздық деңгейін есептеумен Статистика бойынша агентсво шұғылданады. Статистикалық мәліметтер соңғы кезде екі көрсеткіш есептелініп жүр: жұмыссыздықтың ресми және жалпы деңгейі.

Қазақстандағы жұмыссыздык, %.

1994ж.: 1994ж.

1995ж.:

1995ж.

1998ж.: 1998ж.

2000ж.: 2000ж.

2001ж.: 2001ж.

Ресми жұмыссыздық деңгейі

1994ж.: 1, 1

1995ж.:

2, 1

1998ж.: 3, 7

2000ж.: 3, 7

2001ж.: 2, 9

Жалпы жұмыссыздық деңгейі

1994ж.: 7, 5

1995ж.:

11 Н

1998ж.: 13, 1

2000ж.: 12, 8

2001ж.: 10, 4

Жұмыссыздық масштабын азайту мақсатында жұмыссыздық ретінде жұмыссыздықтың табиғи деңгейіне жету көзделінеді. Өйткені жұмыссыздықты мүлдем жою мүмкін емес. Жұмыссыздык нарықты қатынастардан туады, сондықтан ол экономикадағы өзгеріспен тығыз байланысты. Американдық экономист А. Оукеннің есептеуі бойынша, егер ұлттық ішкі өнім (¥ІӨ) 2, 7%-ға өссе, жұмыссыздык деңгейі өзгермейді; ал ¥ІӨ қосымша тағы 2%-ға өсуі жұмыссыздық деңгейін бір пайызға азайтады және, керісінше, ¥ІӨ- ң қосымша қысқаруы жұмыссыздық деңгейін көтереді.

Қазақстандағы еңбек нарығының әлеуметтік мәселелері

Еңбек нарығын қалыптастыру және дамытудағы жағдай экономикалық- әлеуметтік дамуы. Осы дамудың деңгейі мен қарқыны нарыққа өту кезіндегі жіберіліп жатқан кемшіліктер мен кателіктердің оңды сипатқа және нэтижелерге әкелер еді. Экономикалық өмірдің ауыр салмағы халыққа оңай тиіп жатқан жоқ. Экономиканы толык тұрақтандыру күн тәртібіне өткір қойылып отыр. Халықтың күнкөріс әрекеті сырғақ бағытка ие болды, әлеуметтік қорғау шараларының жүзеге асуы өте баяу, заман талабына әлде қайда төмен жатыр. Республикамыздағы нарықтық инфрақұрылымдардың дамуы қандай да бір жеңіл- желпі сынды көтере алмайды. Осы жағдайлар еңбек нарығының дамуына белгілі дәрежеде тосқауыл болуды.

Еңбек нарығының негізгі мақсаты- еңбек ресурстарын тиімді жэне нәтижелі қамту. Еңбекке жарамды адамдарды жұмыспен камту аса күрделі әрі мемлекеттік маңызды мәселе. Нарыкка оет алған сайын бұл мәселе экономикалық өмір тіршілігінде өткір және батыл қойылған саяси экономикалық және әлеуметтік мақсаттарға жетудің шартты жағдайларының бірі. Және де экономикалық- әлеуметтік мәселелердің басты қатарына - жұмыссыздықты жатқызамыз. Жұмыссыздық нарықтық қатынастан туындайтын обьективті процесс, бұдан планетамыздағы ешбір мемлекет қашып құтылған емес.

Жұмыссыздық мәні

Кеңес заманында жұмыссыздық мәселесі туралы қайта қүру кезеңінде шын әңгіме бола бастады. 1990 жылы жүмыспен қамтамасыз ету туралы заң қабылданды. Ал бұның алдында жұмыссыз мәселесі тек теориялық тұрғыдан, батыс елдер тәжірибесіне сілтеп, негативтік түрде қарастырылды. Шынында, жұмыссыздық жеке адам және қоғам үшін көптеген әлеуметтік -

Еңбек нарығын қалыптастыру мен әлеуметтік жағдайын көтеру

Қазіргі кезде Қазақстан тұрғындарының еңбекпен камтылуы экономиканың барлық салаларында, эсіресе кәсіпорындарда, құрылыста және ауыл шаруашылығында төмендеді. 1991- 1995 жылдар бойы экономиканың салаларындағы жалпы еңбекпен қамтамасыз етілгендердің жылдық орташа шамасының төмендеуі 3, 7%. Еңбек нарығындағы өзгерістер елдің еңбектің потенциалын жалпы сандық және сапалық қолайсыз уақытында өтті.

Республиканың агрорлык секторындағы өндіріс көлемінің түсуі осы саладағы тұрғындардың еңбекпен қамтамасыз етілуіне қатты ықпал жасады.

Нарыкқа өту өндіріс келемінің түсуіне орай кәсіпорынның еңбектік потенциалын сақтау үшін қолданылған жасырын жұмыссыздық, сонымен бірге, есепке алуға және реттеуге көнбейтін қалыптан тысқарғы еңбектің жэне көлеңкелі нарықтың кеңеюі сияқты арнайы құбылыстардың пайда болуымен қатар жүрді.

Аталмыш ахуал еңбекпен қамтамасыз ету саясатын жүзеге асыруға керекті басты бағыттарды анықтап берді:

-Еңбекпен қамтамасыз етуде альтернативті, экономикалық сектордың мемлекеттен тысқарғыларын дамытудың жағдайын жасау мен кеңейту;

-Еңбектен босанған қызметшілерді санациялық шаралары мен босатылғандарды элеуметтік қорғау үшін кәсіпорындарды реабилитациялау жолдарын біріктіре отырып реттеу;

-Еңбек етуге жарамды тұрғындардың кәсіпкерлік жинақтауларына жұмыссыз азаматтар мен еңбекпен қамтамасыз етілмеген тұрғындарды кәсіптік оқып - үйретудің тиімділігін арттыру мен көлемін кеңейту жолымен көмектесу, босатылған қызметшілермен жеделдетіп үйрету және қайта даярлықтан өткізуді іске асыру;

-Еңбек нарықтың нормативті- құқыктық инфрақұрылымын дамыту;

Еңбек нарығының құрылымы мен әсер ететін факторлар.

Қазақстан Республикасы нарықтық экономикаға көшу кезінде, бұрынғы экономикаға тән емес көптеген қиыншылықтар мен өзгерістерге тап болды. Мемлекетте жаппай дағдарыс көрініс алды, жоспарлы экономикаға үйренген ел жаңа өзгеріске өз бетінше, ешқандай дайындықсыз бет бұрды. Нарықтық экономикаға тән көріністер орын ала бастады, өнеркәсіптер мен кәсіпорындар тұрып, теңге тұрақсызданып, инфляция өсіп, жұмыссыздар саны көбейіп, халық өз уақытында төлемдер мен зейнетақысын ала алмайтын хәлге түсті. Ел экономикасы кұлдырау щегіне жетті. Осыдан экономиканың негізгі құраушы бөлшегі, мемлекеттің негізгі мақсаты- адам, адам факторларына ерекше көңіл бөлу, оны еңбекпен камтамасыз ету. Бұдан экономиканың құраушы бөлшегінің бірі еңбек нарығы болып табылады.

Еңбек нарығы, әлеуметтік еңбек катынастарының жүйесі, ол нарық шарттарының негізінде тұрғызылған. Қазіргі уақытқа сай негізгі екі әлеуметтік экономикалық функция орын алған: адам ресурстарын бөлу (мамандығына, саласына, кәсіпорындарға территориясына қарай) және табысты, еңбекақы мөлшерінде еңбегін ынталандыру үшін бағалау арқылы бөлу. Осы функцияларды іске асыруда өндірістің жоғарылауы мен тиімділік адам ресурстарының қайтарымдылығы мен табыстың жоғары болуы, мемлекеттің экономикалық өсуі мен әлеуметтік әділеттілікке бірлесе отырып, баршаға бірдей қамтамасыз етілуі керек.

Еңбек рыногында жұмыс күші бір жағынан сатылады, ал екінші жағы оны сатып алады. Сондықтан жұмыс күші деген ұғымға тоқталайық. Жұмыс күші дегеніміз адамның физикалық және ой қабілеті, осы қабілетін ол материалдық және рухани игіліктерді өндіруге пайдаланады. «Жұмыс

Жалақының қалыптасуы мен еңбекпен қамтамасыз ету саясаты.

Жалақы - еңбек құнының акшалай көрінісі. Жалданған қызметкердің жалақысы екі бөліктен тұрады:

Тарифтік, ол жұмыс беруші мен кәсіподақ арасындағы келісімнәтижесі болып келеді;
Мерзімнен тыс, түнгі сағаттар, мейрам және демалыс күндеріжұмыс дай- ақ жалақы туріне байланысты екіге бістегені үшін әртүрлі төлемдер және т. б.

Сондай- ак жалақыны түріне байланысты екіге бөлеміз:

Номиналды жалақы
Нақты жалақы

Номиналды жалақы- ақшаға шығарылып берілетін жалақы, оны жалдамалы қызметкер күндік, апталық және айлық еңбегі үшін алады. Номиналды жалақының мөлшері арқылы жалакының дәрежесін білуте болоды, бірақ халық түрмысының дәрежесін анықтай алмаймз. Ол үшін нақты жалакының мөлшерін білу керек.

Нақты жалақы- жұмысшының күнелтуіне қажетті заттарға шағылған жалақысы, яғни түлғаның күнделікті қажеттілігіне байланысты есептеу.

Қызметкердің жалақысы сала жэне қызметкерлер тобы бойынша қатты айырмашылығы бар. Осыған байланысты жалақы қүрылымына және оның өзгеруіне дұрыс теориялық түсіндірме берудің маңызы өте зор. Бұл жерде жалақы құрылымы дегеніміз жалақыны экономика саласы, аймак, жұмыс істеушілердің біліктілігі, жынысы, жасы және тағы басқа нышандар бойынша бөлу.

Қазақстандағы жағдайды талдасақ, салалар бойынша орташа жалакының қатты айырмашылығын көруге болады (1-кесте бойынша) .

Бұл сауалды карастыру үшін еңбек нарығына тікелей әсер ететін себептерді аныктау қажет. Төменде өзара байланысты жэне бір-бірін қиындататын факторлардың тізімі келтіріледі:

Экономикалық нарықтық дүниежүзілік деңгейге көтерілуі;
Демографиялық жарылыс;
Ақпараттық технологиялар.

Бұл факторлардың барлығы да белгілі, бірақ олардың әсері көп жағдайларда тиісті түрде бағаланбайды және осы мемлекеттік немесе әлеуметтік бақылаудан тыс орналасатынын көпшілік түсіне бермейді.

1) Экономикалық нарыктық дүниежүзілік деңгейге көтерілуі.

Ақша массасының, ақпарат, технологиялар, тауарлар мен қызметтердің орнын ауыстыруына ұлттык шекаралардың бұрынғы әсерін жокқа шығарған нарықтык қатынастардың халықаралық жүйесіне үш миллиардқа жуық адам қосылды. Компания иинвестициялары үшін ең қолайлы нарықтық мүмкіндік алды. Осындай шешімдерді қабылдау процессіне көптеген факторлар әсер етеді, бірак еңбек кұны солардың бірі екені сөзсіз.

Халықаралық бәсекелестік, басқа жетістіктердің ішінде ең жақсы өнімді ең қолайлы жағдайларда, ең арзан бағаға жасауды ұйғарды. Яғни, бағалар төмендеуі тиіс, ал көп жағдайларда, жұмыс бастылығының ауысуына алыпкелуі керек. Бірақ, келісіп еткендей, біздің ақша қуған мына заманда мұндай манипуляциялар көп жағдайда өнімділік пен табысты күтуге байланысты акционерлік капитал бағасының өсуіне апарып соғады-Осыған қоса дүниежүзілік деңгейге өту «акша» мен өнім қызметтер арасындағы өзара байланыстардың бұзылуына алып келеді, ал ол болса, арғы жағында әлеуметтік- деструктивтік фактор болып табылады, себебі бүкіл әлемде айналып жүрген миллиардтаған доллардың ішінен тен 10%

-Жұмыссыздарды әлеуметтік қорғауды мемлекеттік кепілдік пен нормативтердің жүйесінің дамуының әр кезеңінде кабылданған шектерді қамтамасыз ету;

-Еңбек нарығының жедел жүйесінің мониторингін жасау;

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.