Адам өміріне қарсы қылмыстар

Жоспар
Кіріспе

1.1Кіріспе.
1.2 Адам өміріне қарсы қылмыстар түсінігі,түрлері
2.1Негізгі бөлім
2.2 Қылмыстық кодекстегі адам өміріне қарсы қылмыстарды талдау
3.1Қорытынды
3.2 Адам өміріне қарсы қылмыстардың қауіптілігі мен ерекшелктері

Адам өміріне қарсы қылмыстар түсінігі,түрлері
Адам өлтіру қылмысы өмірге қарсы қылмыстардың ішіндеп ең ауыр түріне жатқызылғандықтан, оны ашу өте қиындыққа әкеліп соғады.
Қылмыскерлер әр түрлі айла-амалдарды, беттерін көрсетпеу, т.с.с.қылмысты жасыру үшін артына із қалдырмауларына тырысады, сол себептен қылмыстарды ашу өте қиын. Қылмыс жасаған кезде қылмыскер қылмысты ашық, айналадағылар көзінше, жабық, тығылып немесе жасырып, қылмыстық әрекеттер жасауы мүмкін(жасайды).
Адам өлтіру қылмысының (тергеу эрекеті)істі қозғау әрекеті өлік табылғаны хабарланғаны кезінде, куәлардың немесе жәбірленушілердің арызымен, тірі қалғандар мен жақын туыстарының арызы бойынша, жоғалып кетті деп жазылған арыздары келіп түскен кезден басталады.
Осы айтылып кеткендер бойынша (тек жоғалып кеткеннен басқа)істі қозғаудың сүрағын шешу оңайырақ, бірақта өлімнің қалай болған себебін білу керек, яғни адам қартайып, не ауырып, не сәтсіз оқиға жағдайынан қайтыс болды ма, әлде жоқ па?
Адамды іс-түссіз жоғалды деп тану үшін, яғни істі қозғау үшін тексерулер бастан аяқ жүргізіледі, содан кейін ғана адамды іздестіру шаралары жүргізіледі.
Егер де істі қозғау үшін жеткілікті материалдар болмаса, онда тергеуші тиісті тергеу әрекеттерін жүргізуге құқылы.
Кісі өлтірудің криминалистикалық сипаттамасын мына элементтер қүрайды: қылмысты жасыру; қылмыскердің жеке түлғасы мен жэбірлденуші туралы мәліметтер.[2, С.201]
Қылмысты жасалу тәсіліне қарай кісі өлтіруді екі негізгі түрге бөліп қарауға болады:
• ашық түрде кісі өлтіру, яғни кісі өлтірушінің жанында оны
білетін адамдардың болуы. Егер көрген адам болмаған
жағдайдың өзінде де, кісі өлтіруші өзінің істеген ісін жэне кінәсін
жасырмаған жағдайда.
• жасырын түрде кісі өлтіру, яғни қылмыстың ешкім көрмеген
жағдайда жасалуы, қылмыскердің өзі кінәсін белсенді түрде
жасыруға тырысуы, куәгерлер қатысқан жағдайдың өзінде
бейтаныс адамның қылмыс жасап, жауапкершіліктен қүлылып
мақсатын іске асыруы.
Қылмыстың бүл түрі тергеу үшін күрделі болады. Тергеу әдістемесін жасағанда кісі өлтірудің әдістерін зерттеумен қатар, олардың қылмыстарын жасыру тэсілдерін де зерттеу керек. Кісі өлтірушілер көбінесе бір нәрсені теріс көрсетуге тырысып, түрлі айла жасайды. Әр түрлі жағдайларға сэйкес олар: табиғи болған өлім, өзің-өзі өлтіру, жазатайым жағдайда, абайсызда болған өлім жэне т.б.көріністер.

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 21 бет
Таңдаулыға:

Адам өміріне қарсы қылмыстар
Жоспар:
1.1Кіріспе.
1.2 Адам өміріне қарсы қылмыстар түсінігі,түрлері
2.1Негізгі бөлім
2.2 Қылмыстық кодекстегі адам өміріне қарсы қылмыстарды талдау
3.1Қорытынды
3.2 Адам өміріне қарсы қылмыстардың қауіптілігі мен ерекшелктері
Адам өміріне қарсы қылмыстар түсінігі,түрлері
Адам өлтіру қылмысы өмірге қарсы қылмыстардың ішіндеп ең ауыр түріне
жатқызылғандықтан, оны ашу өте қиындыққа әкеліп соғады.
Қылмыскерлер әр түрлі айла-амалдарды, беттерін көрсетпеу, т.с.с.қылмысты
жасыру үшін артына із қалдырмауларына тырысады, сол себептен қылмыстарды
ашу өте қиын. Қылмыс жасаған кезде қылмыскер қылмысты ашық, айналадағылар
көзінше, жабық, тығылып немесе жасырып, қылмыстық әрекеттер жасауы
мүмкін(жасайды).
Адам өлтіру қылмысының (тергеу эрекеті)істі қозғау әрекеті өлік табылғаны
хабарланғаны кезінде, куәлардың немесе жәбірленушілердің арызымен, тірі
қалғандар мен жақын туыстарының арызы бойынша, жоғалып кетті деп жазылған
арыздары келіп түскен кезден басталады.
Осы айтылып кеткендер бойынша (тек жоғалып кеткеннен басқа)істі қозғаудың
сүрағын шешу оңайырақ, бірақта өлімнің қалай болған себебін білу керек,
яғни адам қартайып, не ауырып, не сәтсіз оқиға жағдайынан қайтыс болды ма,
әлде жоқ па?
Адамды іс-түссіз жоғалды деп тану үшін, яғни істі қозғау үшін тексерулер
бастан аяқ жүргізіледі, содан кейін ғана адамды іздестіру шаралары
жүргізіледі.
Егер де істі қозғау үшін жеткілікті материалдар болмаса, онда тергеуші
тиісті тергеу әрекеттерін жүргізуге құқылы.
Кісі өлтірудің криминалистикалық сипаттамасын мына элементтер қүрайды:
қылмысты жасыру; қылмыскердің жеке түлғасы мен жэбірлденуші туралы
мәліметтер.[2, С.201]
Қылмысты жасалу тәсіліне қарай кісі өлтіруді екі негізгі түрге бөліп
қарауға болады:
• ашық түрде кісі өлтіру, яғни кісі өлтірушінің жанында оны
білетін адамдардың болуы. Егер көрген адам болмаған
жағдайдың өзінде де, кісі өлтіруші өзінің істеген ісін жэне кінәсін
жасырмаған жағдайда.
• жасырын түрде кісі өлтіру, яғни қылмыстың ешкім көрмеген
жағдайда жасалуы, қылмыскердің өзі кінәсін белсенді түрде
жасыруға тырысуы, куәгерлер қатысқан жағдайдың өзінде
бейтаныс адамның қылмыс жасап, жауапкершіліктен қүлылып
мақсатын іске асыруы.
Қылмыстың бүл түрі тергеу үшін күрделі болады. Тергеу әдістемесін жасағанда
кісі өлтірудің әдістерін зерттеумен қатар, олардың қылмыстарын жасыру
тэсілдерін де зерттеу керек. Кісі өлтірушілер көбінесе бір нәрсені теріс
көрсетуге тырысып, түрлі айла жасайды. Әр түрлі жағдайларға сэйкес олар:
табиғи болған өлім, өзің-өзі өлтіру, жазатайым жағдайда, абайсызда болған
өлім жэне т.б.көріністер.

10
Қылмыскердің айлаларын анықтау барысында мына негізгі
факторларға көңіл бөлінуі қажет: жәбірленушілерге өлтіру уақытында
жасалған зақымдардың сипаттамасы және өзін ақтайтын дәлелдердің
шынайылығы.
Кісі өлтірушілер мәйітті немесе оның бөліктерін жәбірленушінің кім
екендігін танытпау үшін жасыруға тырысады.Мәйіт басының кесіліп алынуы,
бүлдірілуі(құлақ, мұрын, ерін, көз шығарылуы мүмкін), бас терісін сыпыруы,
өртеуі, суға батырылуы, дененің бөлшектелініп тасталуы мүмкін.
Қылмыскер өлім болған жердегі өз-өзіне жэне киіміне түскен таңбаларын жоюға
тырысады. Іздер мен басқа да заттар айғақтар сәйкес материалдары болуға,
қылмыскердің іс-әрекеттері туралы айтуға мүмкіндік береді.
Өлтіру құралдарындағы қол іздер кейде кісі өлтірушінің солақай екендігін
анықтауға мүмкіндік туғызады.
Қылмыс жасау тәсілдері туралы мәліметтерді пайдаланып, негізгі тұлғалардың
арасынан қылмысты кім жасағанын анықтап, болжауға болады.
Қылмыстар деректі жағдайда жасалады. Жағдайды зерттеп, қылмыскер мен
жэбірленушінің эрекеттеріне әсер еткен объективтік факторларды, оқиға
тетігін,, өлтіру тэсілдерін анықтауға болады.[.2, С. 221]
^ Мысалы: қаладан алыс емес (ағаш отырғызылған) жерден жас ер адамның
мәйіті табылған. Мәйіттің жанында жатқан қанды еске түсіретін, қызыл қышқыл
түсті шаш жабысқан үлкен тас, тергеушінің пікірінше кісі өлтіру құралы деп
танылады. Оқиға бодған жерде алыс-жұлыс іздері болмаған. Өлтірілген адамның
жаңа костюмі мен аяқ киімі, қалтасында ақша болған. Осылардың бәрі өлтіру
қасақана емес, таластан, кек алудан, жәбірленушінің таныстары тарапынан
болған деген ойға экелді.
Қылмыскер мен жәбірленуші туралы мәліметтер криминалистік сипаттаманың
маңызды бөлігін қүрайды. Оларды зерттеу, әсіресе тергеудің бастапқы
кезеңінде жасалған қылмыстың себебі мен оларға әсер еткен жағдайларды ашуға
көмектеседі. Көптеген адамдар қылмыс жасағандарына дейін жүйелі түрде
қоғамдық тәртіпті бүзып, күш көрсерумен айналысатындығын байқатқан.
Қылмыскерлер жүйелі түрде спирт ішімдіктерін шамадан тыс ішіп, құқық бұзу
әрекеттерін мас күйлерінде жасайды. Өлтіру алдында жағдайлар болады,
болашақ жәбірленушілер кей жағдайларда өздерін дұрыс ұстамайды. Көбінесе,
әйелдер ерлерінің өмірі мен денсаулығына қастандық жасайды: мастықтан, қол
жұмсаудан, қорлық көрсетуден.
Егер өлтіру себептеріне көңіл бөлінбесе, олар: бүзақылық пиғылдар,
қызғанушылық, пайдақорлық, басқа қылмысты жасыруға тырысуы және т.б. онда
қылмыскердің жеке тұлғасы толық зерттелмейді.
Кісі өлтірушілік қылмыстық- қүқық классификациясы нормалар негізінің әр
түрлі классификациясына жатады, олардың негізі болып субъективтік тараптың
(кінә түрі, ниет пен мақсаттары) моменттері болы табылады, өлтіру алдындағы
жағдай, жэбірленуйіінің тәртібі(жан күйзелісі жағдайында, қажетті
қорғаныстан асқан жағдайда өлтіру), мүнда йкриминалистік классификация
тәсілдері кең қолданылады.
Кісі өлтірушілік жасалу тэсілі бойыңша олар дайындалып жасалған ба, әлде
жоқ па дифференциялануы мүмкін. Статистикалық мэліметтердің куәландыруы
бойынша көптеген қылмыскерлер кісі өлтірушілікті дайындалмай жасайды,
жәбірленуші өміріне қасақаналық ниеттен пайда болып, сол арада жүзеге
асырылады.
Адам өлтіру қылмысының жеткізілуіне, оның тез ашылуына тергеушінің жинаған
материалдары эсерін тигізеді.
Адам өлтіру қылмысының қысқаша криминалистикалық сипаттамасын төмендегі
элементтер бойынша ашуға болады:
1)адам өлтіру кезіндегі қолданылатын амалдар:
• суық қару немесе атылғыш қаруын қолдану;
тұрмыс заттарын қолдану;
• уландыру;
• тұншықтыру;
• қылқындыру;
• өртеу;
• жарылыспен;
• биіктіктен лақтыру(қүлату);
көлік қү-ралдарын қолданумен.
2)адам өлтіру субъектілері, жасаушылары:
• туыстарымен, таныстарымен, яғни адам өлтіру тұрмыс
тіршілігінде;
• алдын-ала келісілген жағдайда;
• ұйымдасқан топ болып;
• жалдаумен;
• пайда табу мақсатымен немесе қарақшылықпен;
• қорқытып алу немесе бандитизммен үлггасқан адам өлтіру;
• басқа қылмысты жасыру мақсатында;
бұзақылық ниетпен адам өлтіру;
Т
3) адам өлтірудің материалдық іздері:
• биологиялық әсерден болған іздер, соның ішінде қылмыс болған
жердегі қан іздері(киімде, қылмыс құралдарында, көлік құралдарында);
• өлік, өліктен қалған бөлек заттар;
• оқиға болған жердегі қылмыс қү_ралдары;
• басқа жерлердегі немесе күдіктінің жеке басындағы қылмыс
құралдары;
• аяқ іздері, қол іздері, күдіктінің күнделікті тү-рмысында
қолданылатын құралдары оқиға болған жерде қалған болса;
4) адам өлтірудің эрекеттері:
• өліксіз;
• төбелес кезінде (қанды кек себебі бойынша);
• суық қаруды дұрыс қолдана алм$у себебінен;
• қажетті қорғану шегінен асып кеткен кезде;
• жан күйзелісі жағдайында жасалған адам өлтіру;
• анасының жаңа туған баласын өлтіруі;
аса қатыгездікпен жасалған адам өлтіру;
5) адам өлтіруге тңгізген жағдайлар:
• тұрғын үйде(адам өлтіруге ішімдік эсерінен тигізген ұрсыс,
төбелес нэтижесінде);
• тздэғын үйде емес (қарақшылық, криминалдық(разборка), қанды
кек себебі бойынша, зорлауға эрекет ету);
ч таңертенгі, кешкі жэне түнгі уақытта;
і
қылмыстың бейнесі:
• 16-55 жас аралығындағы ер адам;
• 20-35 жас аралығындағы әйел адам;
• қылмыскер жэбірленушімең 90% шамасында таныс немесе туыс
қатынасында болады(күйеуі,зайыбы, басқа да туған- туысқандары,
көзтаныстары, таныстары, жора-жолдастары, бірге істейтіндер);
• бұрын бірнеше рет эр түрлі қылмыстар үшін сотталғандар адам
өлтіру қылмысының 13 -ін құрайды,
• көптеген адамдардың өміріне қауіпті тісілмен жасалған адам
өлтіру;
• адамгершілігінің төмен болуы;
• пайда табу мақсатымен;
• қызметтік іс-әрекетінің төмен болуы салдарынан;
Т 7) адам өлтірудегі қаза болғандар:
• адамгершілігі жоқтар, ұрсысқыштар;
• бет-алды танысқандар;
• арақ-шарап ішуге душар адамдар;
• нашақорлыққа бет бұрғандар;
• туған-туысқандарымен, бірге жұмыс істеушілерімен,
таныстарымен ұрсысып қалғандар;
• ішкі істер қызметкерлері, сот және прокуратура қызметкерлері;
• ақша,басқа да құнды заттарды сақтауға,алуға, күзетке алғандар;
Жеке адамға қарсы қылмыстар туралы істер жөніндегі қылмыстарды саралау
және тиісінше, оларды жасаған адамдарға әділ жаза тағайындау кезінде
қылмыстық заңды дұрыс қолдануды қамтамасыз ету үшін кінә нысанын, ниетінің
түрін, қылмыс жасаудың мәні мен мақсатын, тәсілін, жағдайы мен сатысын,
келтірілген зардаптардың ауырлығын анықтау қажет. Қылмыстық процесті
жүргізетін органдар іс жүргізу құжаттарында (айыптау қорытындысында,
үкімде) өз тұжырымдарын жол берілетін анық дәлелдемелерді келтіре отырып
негіздеулері тиіс.
Қылмысты бірнеше адам жасаған кезде олардың арасында қылмыс жасауға алдын
ала сөз байласу болған-болмағанын, рөлдері бөлінген-бөлінбегенін, қылмыс
жасалған кезде олардың әрқайсысының қандай әрекеттер жасағанын, сондай-ақ
барлық өзге де мән-жайларды анықтап, солардың негізінде адамдардың топ
болып, алдын ала сөз байласу бойынша топ болып немесе ұйымдасқан топ болып
әрекеттер жасағандары туралы қорытынды жасау және жауаптылыққа тартылған
адамдардың әрқайсысының қатысу нысанын айқындау, олардың әрекеттерін жеке-
жеке саралап әділ жаза тағайындау қажет.
Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 28-бабының екінші бөлігіне
(бұдан әрі- ҚК) сәйкес, бір ниетпен әрекет еткен, осыған орай қылмыс жасау
процесіне тікелей өздері қатысқан (қылмыстың объективтік жағын орындаған)
не жасына, ақыл-есі дұрыс еместігіне немесе ҚК көзделген басқа да
жағдайларға байланысты қылмыстық жауаптылыққа тартылуға жатпайтын басқа да
адамдарды пайдалану арқылы қылмыс жасаған, сондай-ақ тетіктер мен
жануарлардың көмегімен қылмыс жасаған адамдарды қылмыстың орындаушылары деп
тану керек. Олардың әрекеттері қылмыс жасағаны үшін жауаптылық көздейтін
тиісті баптың бөлігі (тармақтары) бойынша саралануға жатады.
Заңға сәйкес ұйымдастырушы, көмектесуші, қылмысқа айдап салушы деп
танылған басқа қатысушылардың әрекеттері, егер олар бір мезгілде осы
қылмыстың қоса орындаушысы болып табылмаса, ҚК 28-бабына сілтеме жасала
отырып, орындаушы жасаған қылмыс үшін жауаптылық көздейтін бап бойынша
саралануы қажет.
Адамның өмірі мен денсаулығына қарсы аяқталған қылмыс тікелей де, жанама
қасақаналықпен де жасалуы мүмкін, ал оларды жасауға оқталғандық
субъективтік жағынан тек тікелей қасақаналық болып сипатталады. Сондықтан
қылмыс жасау сатысын айқындаумен қатар кінә нысанын да ескеру, кінәлінің
ниеті неге бағытталғанын, қылмыс нәтижесінде қандай зардап туындағанын және
нақ осындай нәтиженің туындауына кінәлінің субъективті қатысын анықтау және
белгілеу керек. Егер қылмыс оны аяқтағанға дейін үзілген болса, онда кінәлі
өз әрекеттерін не себепті тоқтатқанын, бұл оның еркіне тәуелді болған-
болмағанын, бұл ретте қылмысты жалғастыруға оның нақты мүмкіндігі болған-
болмағанын, қоғамға қауіпті зардаптың туындауына қандай мән-жайлардың
кедергі болғанын анықтау қажет.
Осыған байланысты, ҚК 96-бабында көзделген адам өлтіруге оқталған кезде
кінәлі оның қоғамға қауіпті сипатын сезгендіктен, жәбірленушіге құқыққа
қарсы қаза келтіру мақсатында әрекет жасаған, оның іске асатынын алдын
ала білген және соны қалаған, бірақ оған қатысты емес жағдайлар бойынша
қаза іске аспаған қасақана әрекеттерді тану керек.
Адам өлтіруді ҚК 96-бабы 2-бөлігінің а) тармағы бойынша саралауға
кінәлінің бір мезгілде бірнеше адамға қаза келтіру ниеті негіз болып
табылады. Осындай жағдайларда екі және одан да көп адамды өлтіру, әдетте,
қысқа аралық мерзім ішінде бір немесе бірнеше іс-әрекетпен жасалады және
кінәлінің екі және одан да көп адамға қаза келтіру туралы ниетін растайды.
Кінәлінің ниеті екі және одан көп адам өлтіруге бағытталған кезде,
қылмыстық ниеттің нәтижесі - бірнеше адамның өлімі қылмыс субъектісінің
еркіне байланысты емес жағдайлар бойынша туындамаса, бір адамды өлтіру және
басқа адамды өлтіруге оқталғандық жасау - екі адамды өлтірген - аяқталған
қылмыс ретінде қаралуы мүмкін емес. Мұндай жағдайларда аяқталмаған адам
өлтіру бойынша кінәлінің әрекеті ҚК 24-бабының үшінші және 96-бабы екінші
бөлігінің а) тармақшасы бойынша, ал аяқталған адам өлтіру - саралау
белгілерінің болуы немесе болмауына қарай ҚК 96-бабының бірінші бөлігі
немесе екінші бөлігі бойынша саралануға жатады. Бұл ретте, бір мезгілде бір
адамды өлтірген және екіншісін өлтіруге оқталған кезде кінәлінің әрекетінің
кезеңділігін осылайша саралаудың маңызы жоқ.
Егер бірнеше адам өлтірген кезде қылмысты қоса орындаушылардың ниеті
бірнеше адамның өмірін қиюға бағытталса және оны іске асыру үшін олар өзара
рөлдерін бөліскен болса, соның салдарынан әрбір қылмысқа қатысушы бір ғана
адамның өмірін қиюға тікелей қатысса, онда олардың әрқайсысының әрекеті
осылайша ҚК 96-бабы екінші бөлігінің а) тармағы бойынша саралануға жатады.
Екі адамды өлтіру, егер біреуі үшін жауапкершілік ҚК 96-бабының тиісті
бөлігімен, ал басқасы ҚК 97, 98, 99 немесе 100-баптарымен көзделсе, ҚК 96-
бабы екінші бөлігінің а) тармағы бойынша саралау мүмкін емес. Мұндай
жағдайларда әрбір қылмыс қылмыстық заңдардың тиісті нормасы бойынша дербес
саралануға жатады.
Адам өлтіруді ҚК 96-бабы екінші бөлігінің б) тармағы бойынша саралаған
кезде жәбірленушінің өз қызметтік міндетін жүзеге асыруға не өзінің кәсіби
немесе қоғамдық борышын орындауға байланысты қандай заңды әрекеті кінәлінің
оны өлтіруіне немесе оның жақындарын өлтіруге итермелегенін анықтау керек,
өйткені кінәлінің нақ осы мән-жайларға байланысты осы адамның өміріне қол
сұғу ниеті осындай саралауға арналған міндетті шарт болып табылады.
Бұл ретте, өзінің қызметтік борышын орындау деп оның қызметтік
міндеттерінің шеңберіне кіретін, ал қоғамдық борышты орындау деп кез келген
азаматтардың арнайы жүктелген қоғамдық міндеттерді, сондай-ақ қоғамның
немесе жекелеген адамдардың мүдделері үшін (мысалы, құқық бұзушылыққа
тосқауыл қою, дайындалып немесе жасалғалы жатқан қылмыс туралы хабарлау,
куәгерлік айғақтар беру және т.б.), кез келген басқа да әрекеттерді жүзеге
асыруын түсіну керек. Кәсіби борышты орындау деп тұлғаның белгілі бір
кәсіпке байланысты (мысалы, суретшілердің эскиздер, портреттер,
карикатуралар салуы) әрекеттер жасауын ұғыну қажет. Жәбірленушіні өлтіру
жәбірленушінің заңсыз қызметтік міндеттеріне байланысты жасалған
жағдайларда, ҚК 96-бабы екінші бөлігінің б) тармағы бойынша саралау
болмайды.
Адам өлтіру жәбірленушінің қызметтік міндетін, өзінің кәсіби немесе
қоғамдық борышын орындауға байланысты жасалған деп саралау үшін адам өлтіру
жәбірленушінің жоғарыда аталған әрекеттерді орындау кезінде немесе басқа
уақытта жасалғанының маңызы жоқ.
ҚК 96-бабы екінші бөлігінің б) тармағында көрсетілген "жақын" деген
терминге ҚІЖК 7-бабының 24) тармағында көрсетілген жақын туыстары ғана
емес, қызметтік міндетін не кәсіби немесе қоғамдық борышын орындап жүрген
адам қадір тұтатын басқа да адамдар кіреді. Олардың өзара жақын қатынасы
туралы кінәлінің алдын ала хабардар болған-болмағанын анықтау қажет.
ҚК 96-бабы екінші бөлігінің в) тармағы бойынша өзінің психикалық жағдайы
немесе дене бітіміне қарай қылмыскерге қарсылық көрсетуге және өзіне
қатысты жасалған қылмыстық қол сұғушылықтан өзін қорғауға мүмкіндігі
болмаған адамды өлтіруді саралау керек. Осындай адамдарға, атап айтқанда,
жас балалар, қартайған және ауыр науқас адамдар, сондай-ақ оларға болып
жатқан оқиғаларды дұрыс қабылдау мүмкіндігінен айыратын психикалық
ауытқудан зардап шегушi адамдар жатқызылуы мүмкін. Ұйқыдағы адамды, сондай-
ақ ауыр дәрежедегі алкогольдік немесе есірткілік мас күйіне байланысты
немесе басқа да себептер бойынша дәрменсіз жағдайдағы адамдарды өлтіруді де
ҚК 96-бабы екінші бөлігінің в) тармағы бойынша саралау керек.
Жәбірленушінің оған қаза келтіру кезінде дәрменсіз жағдайда болуын сот
мұқият тексеруі және бағалауы тиіс. Бұл ретте, жәбірленушінің жас бала
немесе қартайған кісі, оның мас күйде болуы барлық жағдайларда да өздігінен
оның дәрменсіз жай-күйін куәландырмайтынын назарға алу керек, сондықтан
аталған мән-жай істің (мысалы, жәбірленушінің шабуыл жасаушыға белсенді
қарсылық көрсетуі, оған жауап ретінде зақым келтіруі және т.с.с. ) нақты
мән-жайы ескеріле отырып, бағалануға жатады.
Адам өлтіруді ҚК 96-бабы екінші бөлігінің в) тармағы бойынша саралау үшін
кінәлінің жәбірленушіге қаза келтіруіне байланысты әрекет жасаған сәтте
жәбірленушінің дәрменсіз жағдайда болуы қажет. Бұл ретте, жәбірленуші өзін
дәрменсіз жағдайға (көшеде құлаған кезде жарақат алуы, алкогольдік
ішімдікті немесе есірткі заттарды пайдалануы және т.с.с.) өзі түсірді ме
немесе оның осындай жағдайы басқа адамдардың әрекеті нәтижесінде
туындауының маңызы жоқ.
Жәбірленушіні дәрменсіз жағдайға алып келу және оны өлтіру ниетін жүзеге
асыруды жеңілдету мақсатында (ұйықтататын дәрі, алкогольдік ішімдік немесе
есірткі беру, байлау, ұрып-соғу, есінен тануға әкеп соққан дене жарақатын
келтіру) жасалған кінәлінің әрекеті осы қылмыстың объективтік жағының
бөлігі болып табылады. Мұндай жағдайларда жәбірленушіге қаза келтіру ҚК
96-бабының екінші бөлігінің в) тармағы бойынша саралануы тиіс емес.
Адамды ұрлаумен не адамды кепiлге алумен ұштасқан адам өлтіруді саралаған
кезде ҚК 96-бабы екінші бөлігінің в) тармағы бойынша жауапкершілік ұрланған
не кепілге алынған адамға қаза келтірген кезде ғана емес, сонымен бірге
адамды ұрлауға немесе адамды кепілге алуға байланысты басқа да адамдар
өлтірілгенде туындайтынын ескеру керек (мысалы, адам ұрлағанын немесе
кепілге алғанын жасыру мақсатында адамға қасақана құқыққа қарсы қаза
келтіру немесе ұрланған адамды немесе кепілге алынған адамды босату
жөніндегі қызметтік міндетін не кәсіби немесе қоғамдық борышын орындауына
байланысты өлтіру және т.б.). Осындай жағдайларда адамды кепілге алу немесе
адамды ұрлау және өлтіру, қылмыстардың жиынтығын құрайды және ҚК 125-
бабының немесе 234-бабының тиісті бөліктері және ҚК 96-бабы екінші
бөлігінің в) тармағы бойынша дербес саралануға жатады.
Адам өлтіруді ҚК 96-бабы екінші бөлігінің г) тармағы бойынша саралаған
кезде адамға қаза келтірген сәтте жәбірленушінің жүкті екендігі кінәліге
белгілі болғанын анықтау қажет. Бұл ретте, жүктілік мерзімінің,
жәбірленушінің жүктілікке байланысты емдеу мекемесінде есепте тұруының,
ұрықтың өміршеңдігінің және т.с.с. саралау үшін маңызы жоқ.
Кінәлі жүкті әйелді өлтірдім деп ойлаған, бірақ жәбірленуші нақтылы жүкті
болмаған жағдайда, кінәлінің әрекеті басқа саралайтын белгілер болмаған
кезде ҚК 96-бабы бірінші бөлігі бойынша саралануға жатады.
Кінәлі адамға қаза келтірілген кезде адам өлтіру тәсілі және басқа да
мән-жайлармен байланысты аса қатыгездік көрсетіліп жасаған адам өлтіру ҚК
96-бабы екінші бөлігінің д) тармағы бойынша саралануға жатады.
Қаза келтіру тәсіліне қатысты мән-жайларды бағалаған кезде кінәлінің аса
қатыгездік көрсеткенде жәбірленушіге аса тән немесе жан күйзелісі мен
қасіретін келтіретін әрекеттерді қасақана жасайтынын ескеру керек. Аса
қатігездік белгілері, атап айтқанда, мына жағдайларда көрінеді:адам өлтіру
алдында немесе оны орындау процесінде жәбірленушіге азаптау, қинау немесе
оны қорлау қолданылуы, кісі өлтіру кінәлі үшін әуелден жәбірленушіге
ерекше күйзелістер мен қасіреттер (мысалы, жәбірленушіні өлер алдында ұрып-
соғу немесе көптеген жарақаттар келтіру, ұзақ уақыт бойы азаптау, аса
қиналыс тудыратын у пайдалану, тірідей өртеу, аязда жылы киімсіз қалдыру,
астан, судан айыру және т.с.с.) келтіретін тәсілмен жасалуы.
Адам өлтірудің объективті жағын орындаған кезде келтірілген жарақаттардың
көп болуы, егер бұл ретте адам өлтіру жәбірленушіге ерекше қиналыстар мен
қасіреттер келтіру мақсатында жасалғаны анықталмаса, әрекет өздігінен ҚК 96-
бабы екінші бөлігінің ж) тармағы бойынша саралау үшін негіз болып
табылмайды. Адамды аса қатыгездікпен өлтірді деп тану үшін келтірілген
жарақаттардың сипаты мен ауырлығының маңызы жоқ.
Аса қатыгездік, сондай-ақ адам өлтіру жәбірленушінің жақын адамдарының
көз алдында жасалғанда болуы мүмкін. Жақындары деп-ҚІЖК 7-бабы 24)
тармағында көрсетілген туыстық қатынаста тұратын адамдар ғана емес, сонымен
қатар жәбірленушімен қалыптасқан өзара қатынасқа байланысты жәбірленушіге
қадірлі адамдар (ерлі-зайыптылар, нақтылы неке қатынасында тұратын адамдар,
күйеу мен қалыңдық, қорғаншы, қамқоршы және т.с.с.) танылуы мүмкін.
Адам өлтіруді жәбірленушіге жақын адамдардың көз алдында аса
қатыгездікпен жасау белгісі бойынша саралағанда, ол адам өлтірген кезде
аталған адамдардың болу фактісін ғана емес, кінәлінің қылмысты олардың көз
алдында жасайтынын білгенін және оларға рухани жан азабы мен күйзелісін
тартқызу ниеті болғанын анықтау қажет.
Өзара туыстық немесе жақын қатынастағы адамдарды бір-бірінің көз алдында
кезекпен өлтіру де, егер кінәлі олардың әрқайсысын өлтірер алдында
жақындарын көз алдында өлтіру жолымен оған ерекше жан азабы мен күйзелісін
келтіруді қаласа, аса қатыгездікпен жасалған қылмыс ретінде саралануы
мүмкін.
Адам өлтіру жәбірленушінің туыстарының көз алдында жасалса да, бірақ
олардың арасында қалыптасқан өзара қатынасқа байланысты оларға ерекше жан
азабы мен күйзелісі келтірілмейтінінен кінәлі алдын ала хабардар болса ҚК
96-бабы екінші бөлігінің д) тармағы бойынша сараланбайды.
Кінәлі өлімнің нақты туындағанын біле тұрып, адам өлтіргеннен кейін
мәйітті ұсқынсыздандыруы немесе оны қорлауы (оны жасыру мақсатында мүшелеу
жағдайынан басқа) ҚК 275-бабының тиісті бөліктері бойынша дербес
саралануға, ал тұтас әрекет қылмыстардың жиынтығы бойынша саралануға
жатады, бұл ретте, осы әрекеттерді және ҚК 96-бабы екінші бөлігінің д)
тармағы бойынша саралау талап етілмейді.
Адам өлтіру көптеген адамдардың өмірі үшін қауіпті тәсілмен жасалған
ретте ҚК 96-бабы екінші бөлігінің е) тармағы бойынша саралау үшін кінәлі
белгілі бір адамды (адамдарды) өлтіру ниетін жүзеге асыра отырып, көптеген
(екі адамнан кем емес) басқа адамдардың өмірі мен денсаулығына нақты қауіп
келтіретін тәсіл қолданатынын білгенін анықтау қажет. Бұл ретте, адам
өлтіруді таңдау тәсілі көптеген адамдардың өміріне нақты қауіпті екені анық
болса, оның кінәлінің ниетімен қамтылмағаны және адам өлтіру кезінде
қатерге ұшыраған адамдарға қаза келтіру немесе денсаулығына зиян келтірудің
тәсілі және олардың саны маңызды емес.
Егер адам өлтіру көптеген адамдардың өміріне қауіпті тәсілмен жасалған
кезде екі және одан да көп адамдарға қаза келтірілсе, жауаптылық ҚК 96-
бабы екінші бөлігінің а) және е) тармақтары бойынша туындайды. Бір адамға
қаза келтіріп, екінші адамның денсаулығына зиян келтірілген жағдайда әрекет
қылмыстардың жиынтығы бойынша ҚК 96-бабы екінші бөлігінің е) тармағы
бойынша және денсаулыққа қасақана зиян келтіргені үшін жауапкершілікті
көздейтін ҚК тиісті баптарымен сараланады.
Егер адам өлтіру алдын ала сөз байласпастан әрекет еткен екі немесе одан
да көп қылмыс жасаушылардың бірлескен әрекетімен іске асырылса, оны
адамдар тобы болып жасаған қылмыс деп тану керек.
Егер адамдар бірігіп қылмыс жасау туралы алдын ала келісіп алса, ал
кейіннен олардың әрқайсысы оны жүзеге асыруға қатысса, олардың барлығы да
қоса орындаушылар болғанына немесе олардың кейбіреуінің қылмысқа қатысу
нысаны өзгеше болуына (ұйымдастырушылар, айдап салушылар, көмектесушілер)
қарамастан алдын-ала сөз байласып адамдар тобымен жасалған қылмыс деп
танылуы керек.
Екі және одан да көп орындаушымен жасалған, сондай-ақ орындаушы мен өзге
де қылмысқа қатысушылар алдын ала сөз байласуы бойынша не ұйымдасқан
қылмыстық топтың қатысушыларымен жасалған адам өлтіру ҚК 96-бабы екінші
бөлігінің ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.