Әлемдік нарықтағы баға түсінігі

Жоспар:

1. Әлемдік нарықтағы баға түсінігі;
2. Дүниежүзілік бағаның негізгі түсінігі;
3. Сыртқы саудалық бағалардың құрылуы.

1. Әлемдік нарықтағы баға түсінігі

Әлемдік саудада екі термин: халықаралық келісім шарт бағасы, яғни нақты тауар жүзеге асатын баға және халықаралық саудада кеінен тараған әлемдік нарық бағасы кеңінен қолданылады. Халықаралық келісім шарт жүзеге асатын кез келген баға әлемдік баға бола алмайды. Халықаралық саудадағы баға әлемдік бағаға айналуы үшін ол келесідей шарттарға сәйкес болуы тиіс:

1. халықаралық саудаа қатыса алатын, яғни қарапайым сауда келісім шарттарын орындай алатын кез келген сатушы мен тұтынушыа қол жетерлік болуы тиіс.
2. әлемдік тауар айналымында бетке ұстарлықтай болуы тиіс, яғни кең тараған келісім шарттарға қызмет көрсетуі тиіс.

Бұл көлемі жаынан мәні жоқ немесе келісім шарттардың арнайы мінез құлқы бар баға әлемдік баға ретінде қарастырылмайды. Қарапайым сауда келісіміне жеке экспорттық немесе импорттық емес шарттар жатады. Мұндай келісім шарттар әлемдік саудаға тән және әлемдік сауда айналымында маңызды рөл атқарады. Арнайы келісім шарттарға мемлекеттік көмек бағдарламасына кіретін фирмаіәшілік шарттарға жататын алып сатулар кіреді.

Тәжірибеде әлмдік баға ретінде экспорттаушылар мен импорттаушылардың негізгі бағалары қолданылады. Осылайша әлемдік баа дегеніміз ашық сауда саясат режимінде жүргізілетін қарапайым ірі операцияларға жататын әлемдік орталық саудадағы өнімді ірі экспорттаушылар немесе импорттаушылар бағасы әлемдік бағаны құрастыру кейбір ерекшеліктерден тұрады. Е алдымен әлемдік баға динамикасын және әр елге деген ұлттық бағаны көрсету керек. Бұл келесідей себептермен түсіндіріледі.

1. Баға құрастыруды неізі болып табылатын шығындардың мөлшеріні әрқилығы. Әлемдік нарықтағы баға экспорттаушы жетекші ел шығындарына негізделсе ал ішкі нарық баасы ұлттық өндрушілер шығындарына негізделеді.
2. Нарықтың құрылымы мен көлемінің әртүрлілігі, оларды құрастырудың әрүрлі шарттарының бролуы әлемдік нарық мөлшері өнімді экспорттаушы елдердің көлемімен анықталады. Мұндайда өндірудің ұлттық көлемі потенциалды резервтер ретінде қарастырылады. Әлемдік шаруашылық байланыстардың кеңеюімен бірге әлемдік нарық та кеңеюде. Әлемдік және ішкі сауда нарығындағы монополизация деңгейі әртүрлі болып табылады. әлемдік нарықта ол ішкіге қарағанда әр түрлі. Жеке елдердің ірі компаниялары әлемдік нарықтарда бір бірімен бәсекеге түседі. Алайда әлемдік нарқы монополизациялануының өсуімен қатар әлемдік нарықтың бағасы төмендеуде.
3. Сыртқы саудада бағаны мемлекеттік реттеуді ұлттық ерекшеліктері. Ішкі және дүниежүзілік бағалардың арасындағы айрмашылықты елдер бойынша да айыруа болады. Ұлттық нарық тарифтік және тарифтік емес барьерлермен қаншалықты қамтамасыздандырылса, соншалықты ішкі және әлемдік баға арасындағы айырмашылық арта түседі.

Осылайша ұлттық баға әлемдік бағаны құраушы негізгі фактор бола тұрса да оны соңғы дегейін анықтай алмайды. Әлемдік бағаның тағы да бір ерекшелігі оны көптігінде, яни дүниежүзілік нарықта ұсынылған бірдей тауарларға деген әртүрлі баға. Дүниежүзілік нарықта бағаның көп болуы тауарды жүзеге асырудағы әртүрлі формаларға да ( биржалық сауда және т. б. ) салымдардың әртүрлі коммерциялық шараларына да ( салымдардың мөлшері төлем салалары және т. б. ), транспорттық шығындардың әртүрлі болуына байланысты. Осыан байланысты бағаның әртүрлілігі өнімні сапасына, нарықты ұйымшылдығына, оны қатысушыларының ақпараттандарылуына, тұтынушылар үшін тауарды маңыздылығна байланысты. Бұл байланыс келесі түрде көрсетіледі: өнім неғұрлым біртекті болса, нарықты ұйымдасырушылығы соғұрлым үлкен. Бағаның әртүрлілігі дүниежүзілік баға мен оның анализін анықтауды қиындата түседі.

2. Дүниежүзілік бағаның негізгі түсінігі

Тауарды түріне және оны дүниежүзілік саудада жүзеге асыру формасына байланысты келесідей баға түрлерін бөліп көрсетуге болады: анықтамалық, прейскурант, каталогтар даңғылдар, ұсыныстар, сату бағалары, аукциондық, биржалық, нақты келісім шарт бағалары. Бұл бағаларды оларды алуға байланысты мінездемесі 1 кестеде көрсетілген.

1кесте. Сауданы ұйымдастыру түрлерін байланысты дүниежүзілік бағалар мінездемесі.

Бұл келтірілген бағаларды анықтауда олардың дүниежүзілік нарықта барлық тауарлық массаны алатындығын көреміз. Барлық тауарлардан есептік бағаның ұсыныс бағаларын нақты келісім шарт бағаларын анықтауға болады. Дайын өнімге деген дүниежүзілік баға ретінде сату бағалары (тендерлердің), нақты келісім шарт бағалары қызмет атқара алады. Бағалардың негізгі түрлерін тереңірек қарастырайық.

Анықтамалық бағалар бұл ішкі көтерме және халықаралық нарықтарда жүзеге асатын тауарлар бағасы. Олар отын шикізат тобында сонымен қатар кейбір жартылай фабрикат тауарларда (химиялық өнімдер, металдарды жалға беру) кеінен қолданылады.

Прейскуранттар, каталогтар, дағылдар бағасы дегеніміз бұл базсті түрдегі тауарларды жүзеге асыру мүмкіндігі мол өндірушілердің арнайы шығарған бағалары. Бұл бағалар саладағы баспаларда, не болмаса сатып алушылардың белгілі бір ортасында жарияланады.

Ұсыныс бағалары (оферт) өндірушіле мен тұтынушылардың келісімінсіз ақ енгізіледі. Осыан қарамастан салымның нақты шарттарымен жиі байланыста болады. Бұл бағалар кез келген нарықта бар, алайда олар туралы деректер жалпыа бірдей емес.

Сату бағалары (тендерлер) бұл бағалар сауданы мамандандырылған тұсында қолданылатын бағалар. Сату баалары техникалық күрделі және қор жинауға болатын өнімді сатуда қолданылады.

Халықаралық сату баасының деңгейі бірнеше факторларға байланысты, соны ішінде:

1. Сату түрлері (сату дауысты және дауыссыз болуы мүмкін)
2. Тендерді ұйымдастырушы елдер сату бағалары дамушы елдерге қарағанда көбірек
3. Қатысушы елдер немесе потенциалды қатысушылар. Егер бұл фирмалар дамушы елдер фирмалары болса онда бағалар төмен деңгейде құралады. Себебі олардың техникалық потенциалы дамыған елдер ге қарағанда төменірек.
4. Сату механизміне мемлекеттің қатысу деңгейі мемлекет өзінің ұйымдарына байланысты сату ұйымына немесе оларды ұйымдастыру орнына кіре алады.
5. Сатуды ұйымдастыру мақсаты.

Аукциондық бағалар бұл арнайы ұйымдастырылған максималды ұсынылған бағамен тауарларды сататын нарық бағасы. Сатуға қарағанда аукционда сатып алушыларды арасында бәсеке туындайды. Тауар кімде кім оған максималды бағаны ұсынса соан тиесілі болады, яғни бұл жүзеге асыру формасы е алдымен сатушыны көзқарасына жауап бере алады. Аукциондар дегеніміз тауарды сатудаы ең бір алғашқы тарихи түрі блып табылады. Қазіргі кезде оны пайдалану сферасы қысқартылды, дегенмен бұл кейбір тауарларды сатуда маңызды рөл атқарады. Соның ішінде өсімдіктен немесе жануарлардан жасалған (мысалы, тері, жүн, жылқылар, шай, сүт, гүлдер, табак және т. б. ) Сонымен қатар асыл және жартылай асыл тастар және өнер туындылары.

Аукциондық баға 3 түрлі болуы мүмкін:

1. бастапқы баға, яғни аукцион басталан кезде ұсынылатын баға;
2. аукцион кезінде ұсынылатын потенциалды аукциондық баға;
3. соңғы сату жүзеге асатын баға.

Аукционның голландтық жүйесінде баға туралы мәселе керісінше болады. Сатуда жоғарырық болып келетін алғашқы бағадан басталады. Егер бұл баамен тауарды сатып алушылар болмаған жағдайда онда баға сұраныс болғанға дейін төмендетіледі. Ең бірінші сатуға келісім берген сатып алушы ұтады. Аукционнны голландтық жүйесінде соңғы баға бастапқы бағадан төмен болады. Бірақ бұл баға сол тауарға тиесілі болады. Мұндай жүйе тез бұзылып кететін кейбір тауарларды сатуда қолданылады.

Биржалық сауда бағасы дегеніміз біртекті таурлардың үнемі істе қосылған нарығында арнайы ұйымдастырылған бағасы. Сондықтан да олар негізінен шикізат болып келетін тауарлар арасында кеңінен тараған. Биржалық бағалар биржалық бюлеттендерде ақпараттық және мерзімсдік баспаларда жарияланады. Биржалық нарқ бұл бәсекелес нарық.

Қазіргі уақыттағы биржалық нарық екі бір бірімен тығыз байланысты секторлардан тұрады:

1. нақты тауар нарығынан, мұнда нақты биржалық тауар партиялары сатылады.
2. тауарға деген құқық немесе фъючерлік нарық, мұнда стандартты сапалы тауарлар мен алдағы уақыттағы салымдар арқылы ғанакелісім шарттар жүзеге асады.

Биржада бағаның бірнеше түрлері қызмет атқарады. Жүзеге асыру баытына байланысты сатушы мен сатып алушы баасын ерекшеле көрсетуге болады. Нәтижесінде биржалық келісім шарттар нәтижесіне қарай нақты және жанама тауарларға баға қойылады. Нақты тауарға 2 түрлі баға қолданылады: «спот» бағалар және «форвард» бағалар. «Спот» бағалар бұл тез жеткізілетін келісім шарт бағалар, яни қолма қол тауарға деген баға. «Форвард» бағалар бұл тауарға деген алдын ала қойылатын баға, яғни мерзімдегі келісім шарттар бағалары. «Форвард» бағалардың «спот» бағалардан айырмашылығы деңгейі және құрылу мінез құлқына байланысты. Егер «спот» бағалар қолдаы тауарға деген сұраныс пен ұсынысты көрсетсе, «форвард» бағалар басқа да факторларды мысалы сақтауа кеткен шығындарды және т. б. есепке алады. Фъючерлік бағалар нарықтағы өзгерістерге тез жауап береді.

Нақты бағалар дегеніміз бұл тікелей халықаралық келісім шарттарды аяқтаан кездегі бағалар. Биржалық бағалар сияқты бұлар да нарқы конъюктурасын объективті көрсетеді, бірақ биржалық бағаларға қарағанда бұлар туралы ақпарат алу қиынырақ, себебі олар жиі коммерцилық құпия болып табылады. Құрылуына байланысты бағаның мынадай түрлерін көрсетуге болады:

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс