Астық қызметін құқықтық реттеу



I.Кіріспе

II.Негізгі бөлім

1. Астық қызметін құқықтық реттеу

2. Астық рыногын мемлекеттік басқару субъектілері, мемлекеттік басқару механизмі

3. Мемлекеттік астық ресурстары

4. Астық қабылдау кәсіпорындарының қызметін реттеу

III.Қорытынды
Қазақстан Республикасы егемендік алғаннан кейін өзін аграрлық мемлекет деп таныды. Бұл дегеніміз республикамыздың экономикалық өмірінде аграрлық сектордың, соның ішінде астық шаруашылығының алатын орны ерекше. Әр мемлекет өзінің тұрғындарының азық түлік қауіпсіздігін қамтамасыз етуге міндетті. Тәуелсіз мемлекетіміздің алдында тұрған мақсаттарының міндетті белгілерінің болып танылады.
Сол себепті де мемлекетіміз астық шаруашылығын реттеуге баса назар аударуда. Осы функциясын жузеге асыру үшін 2001жылы 19 қаңтарда заң қабылданды. Онда мынадай мақсаттар көзделеді:
1) Қазақстан Республикасының азық-түлiктiк қауіпсіздігін, техникалық реттеу саласындағы қауіпсіздікті (бұдан әрі - қауіпсіздік) және жұмылдыру дайындығын қамтамасыз ету;
2) астық бағасының демпингіне жол бермеу;
3) астық өткiзу рыногын кеңейту;
4) астық сапасын қамтамасыз ету;
5) фитосанитариялық жағдайды қауiпсiз деңгейде ұстау;
6) табиғи-климаттық жағдайларды және рынок конъюнктурасын ескере отырып, астық өндiру құрылымын оңтайландыру және астықты өндiру, сақтау мен сату технологиясын жетілдiру;
7) жемдiк астықтың мемлекеттiк ресурстары көлемiнiң шегiнде мал шаруашылығы мен құс шаруашылығында азықтың ықтимал тапшылығын жою;
8) астық өндiру iсiнде инвестиция, кредит, салық және кеден саясатын қалыптастыру ;
9) астықтың қауіпсіздігіне және сапасына қатысты тұтынушыларды жаңылыстыруға әкеп соғатын әрекеттердің алдын алу болып табылады.
Жоғарыда көрсетілген мақсаттарға қол жеткізу үшін мемлекет императивтік әдіс тәсілдерді қолдану арқылы субьектілеріне ықпал етеді.
Азық шаруашылығын құқықтық реттеу мәселелері төменде аталып айқындалады.
1 Назарбаев Н. Қазақстан экономикалық, әлеуметтік және саяси жедел жаңару жолында: Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың Қазақстан халқына жолдауы. – Алматы, 2005. – 48 б.
2 Қазақстан Республикасындағы құқықтық реформаның мемлекеттік бағдарламасы (негізгі бағыттар): Қазақстан Республикасы Президентінің 1994 жылғы 12 ақпандағы № 1569 қаулысымен бекітілген. – Алматы, 1994. - 21 б.
3 Халиқов К. Қазақстан Республикасындағы құқық қорғау органдары. – Алматы, 1995. – 173 б.
4 Халиков К.Х., Серімов Е.Е. Сот шешендігі. Оқу құралы. – Қарағанды: Болашақ-Баспа, 2006. – 218 б.

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі:  Реферат
Тегін:  Антиплагиат
Көлемі: 14 бет
Таңдаулыға:   
Жоспары:

I.Кіріспе

II.Негізгі бөлім

1. Астық қызметін құқықтық реттеу

2. Астық рыногын мемлекеттік басқару субъектілері, мемлекеттік басқару
механизмі

3. Мемлекеттік астық ресурстары

4. Астық қабылдау кәсіпорындарының қызметін реттеу   

III.Қорытынды

I.Кіріспе

Қазақстан Республикасы егемендік алғаннан кейін өзін аграрлық
мемлекет деп таныды. Бұл дегеніміз республикамыздың экономикалық
өмірінде аграрлық сектордың, соның ішінде астық шаруашылығының алатын орны
ерекше. Әр мемлекет өзінің тұрғындарының азық түлік қауіпсіздігін
қамтамасыз етуге міндетті. Тәуелсіз мемлекетіміздің алдында тұрған
мақсаттарының міндетті белгілерінің болып танылады.
Сол себепті де мемлекетіміз астық шаруашылығын реттеуге баса назар
аударуда. Осы функциясын жузеге асыру үшін 2001жылы 19 қаңтарда заң
қабылданды. Онда мынадай мақсаттар көзделеді:
1) Қазақстан Республикасының азық-түлiктiк қауіпсіздігін, техникалық
реттеу саласындағы қауіпсіздікті (бұдан әрі - қауіпсіздік) және  жұмылдыру
дайындығын қамтамасыз ету;
2) астық бағасының демпингіне жол бермеу;
3) астық өткiзу рыногын кеңейту;
4) астық сапасын қамтамасыз ету;
5) фитосанитариялық жағдайды қауiпсiз деңгейде ұстау;
6) табиғи-климаттық жағдайларды және рынок конъюнктурасын ескере отырып,
астық өндiру құрылымын оңтайландыру және астықты өндiру, сақтау мен сату
технологиясын жетілдiру;
7) жемдiк астықтың мемлекеттiк ресурстары көлемiнiң шегiнде мал
шаруашылығы мен құс шаруашылығында азықтың ықтимал тапшылығын жою;
2006.29.12. № 209-III ҚР Заңымен  8) тармақша өзгертілді  (бұр. ред
.қара)8) астық өндiру iсiнде инвестиция, кредит, салық және кеден саясатын
қалыптастыру ;
2006.29.12. № 209-III ҚР Заңымен  9) тармақшамен  толықтырылды9)
астықтың қауіпсіздігіне және сапасына қатысты тұтынушыларды жаңылыстыруға
әкеп соғатын әрекеттердің алдын алу болып табылады.
  Жоғарыда көрсетілген мақсаттарға қол жеткізу үшін мемлекет
императивтік әдіс тәсілдерді қолдану арқылы субьектілеріне ықпал етеді.
Азық шаруашылығын құқықтық реттеу мәселелері төменде аталып айқындалады.

II. Негізгі бөлім

Астық - тағамдық, тұқымдық, мал азығы және техникалық мақсаттар үшін
пайдаланылатын дәнді, дәнді-бұршақ және майлы дақылдардың өнімдері.

Астық рыногын мемлекеттiк басқару мен реттеудiң мақсаттары:
2006.29.12. № 209-III ҚР Заңымен  1) тармақша өзгертілді  (бұр. ред
.қара)1) Қазақстан Республикасының азық-түлiктiк қауіпсіздігін,
техникалық реттеу саласындағы қауіпсіздікті (бұдан әрі - қауіпсіздік)
және  жұмылдыру дайындығын қамтамасыз ету; 2) астық бағасының
демпингіне жол бермеу; 3) астық өткiзу рыногын кеңейту; 4) астық сапасын
қамтамасыз ету; 5) фитосанитариялық жағдайды қауiпсiз деңгейде ұстау; 6)
табиғи-климаттық жағдайларды және рынок конъюнктурасын ескере отырып,
астық өндiру құрылымын оңтайландыру және астықты өндiру, сақтау мен сату
технологиясын жетілдiру; 7) жемдiк астықтың мемлекеттiк ресурстары
көлемiнiң шегiнде мал шаруашылығы мен құс шаруашылығында азықтың ықтимал
тапшылығын жою; 2006.29.12. № 209-III ҚР Заңымен  8) тармақша өзгертілді
 (бұр. ред .қара)8) астық өндiру iсiнде инвестиция, кредит, салық және
кеден саясатын қалыптастыру ; 2006.29.12. № 209-III ҚР Заңымен  9)
тармақшамен  толықтырылды9) астықтың қауіпсіздігіне және сапасына қатысты
тұтынушыларды жаңылыстыруға әкеп соғатын әрекеттердің алдын алу болып
табылады.
Астық рыногына қатысушылардың қызметiн мемлекеттiк реттеу:
1)2007.26.07. № 313-III ҚР Заңымен 1) тармақша өзгертілді (2007
жылдың 9 тамызынан бастап қолданысқа енгізіледі) (бұр.ред.қара) Қазақстан
Республикасының Үкiметi бекiтетiн бiлiктiлiк талаптары негiзiнде астықты
қабылдау, өлшеу, кептіру, тазалау, сақтау және тиеп жіберу жөнiндегi
қызметтi лицензиялау; 2007.26.07. № 313-III ҚР Заңымен 1-1) тармақшамен
толықтырылды(2007 жылдың 9 тамызынан бастап қолданысқа енгізіледі)
астықты экспортқа өткізу жөніндегі қызметті лицензиялау;
2006.29.12. № 209-III ҚР Заңымен  2) тармақша жаңа редакцияда  (бұр.
ред .қара) 2)Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес техникалық
реттеу; астықтың сапасына сараптама жасау жөнiндегi аккредиттелген
зертханалардың қызметiн бақылау;
3) астық қолхаттарының айналысын құқықтық реттеу;
2007.26.07. № 313-III ҚР Заңымен 1) тармақша жаңа редакцияда (2007
жылдың 9 тамызынан бастап қолданысқа енгізіледі) (бұр.ред.қара)4) астықты
қабылдау, өлшеу, кептіру, тазалау, сақтау және тиеп жіберу жөніндегі
қызметті, сондай-ақ астықты экспортқа өткізу жөніндегі қызметті жүзеге
асыру үшін лицензиялық бақылау;
2007.26.07. № 313-III ҚР Заңымен 4-1) тармақшамен толықтырылды(2007
жылдың 9 тамызынан бастап қолданысқа енгізіледі)5) астықтың сандық-
сапалық есебін жүргізу; астықты сақтау; астық қолхаттарын беру, олардың
айналысы мен өтелуі жөніндегі ережелердің сақталуын бақылау;
2007.26.07. № 313-III ҚР Заңымен 4-2) тармақшамен толықтырылды(2007
жылдың 9 тамызынан бастап қолданысқа енгізіледі)6) астықты экспортқа
өткізу жөніндегі қызметті бақылау;
7) мемлекеттiк астық ресурстарын қалыптастыру және олардың сандық-
сапалық жай-күйiн бақылау арқылы;
8) өсiмдiктердi қорғау және олардың карантинi жөнiндегi iс-шараларды
мемлекеттiк қаржыландыру;
7) заң актiлерiнде көзделген өзге де нысандар арқылы жүзеге
асырылады.
 Қазақстан Республикасы аумағындағы астық және оның өмірлік циклінің
процестері осы Заңның талаптарына, техникалық регламенттерге, санитарлық
және фитосанитарлық ережелер мен нормаларға және стандарттау жөніндегі
нормативтік құжаттарға сәйкес келуге тиіс.
2006.29.12. № 209-III ҚР Заңымен  2 тармақ  өзгертілді  (бұр. ред .
қара) Астық қауіпсіздігі мен  сапасын мемлекеттiк бақылауды уәкiлеттi
орган, оның аумақтық органдары жүзеге асырады.
2006.10.01. № 116-III ҚР Заңымен 3-тармақ жаңа редакцияда
(2006.01.01. бастап қолданысқа енгізілді) (бұр. ред. қара) Астық
сапасының мемлекеттік бақылауы мыналарды қамтиды:
1) астық қабылдау кәсіпорындарына қабылдау және тиеп жіберу кезінде
астық нарығына қатысушылардың ресми жолданымдары (шағымдары) негізінде
(дерегі жоқ шағымдарды қоспағанда) астық сапасының көрсеткіштерін
айқындауды бақылау;
2) астықтың сандық-сапалық жай-күйін бақылау, соның ішінде:
мемлекеттік ресурстар астығы бойынша - тоқсан сайын уәкілетті
органның облыстық аумақтық органдарының бастықтары бекіткен мемлекеттік
ресурстар астығының сақталуын тексеру кестелері негізінде, сондай-ақ
астық нарығына қатысушылардың ресми жолданымдары (шағымдары) (дерегі жоқ
шағымдарды қоспағанда) болған кезде;
өзге де иеленушілердің астығы бойынша - астық нарығына
қатысушылардың ресми жолданымдары (шағымдары) (дерегі жоқ шағымдарды
қоспағанда) негізінде.
Жер учаскелерінің иелері мен пайдаланушылары астық өндірісін ауыл
шаруашылығы мақсатындағы жерлердің құнарлылығын қалпына келтіруді
қамтамасыз ететін, сондай-ақ осындай қызметтің қоршаған ортаға жағымсыз
әсер етуін жоятын немесе шектейтін тәсілдермен жүзеге асыруға міндетті.
  Астықты сақтау оның қауіпсіздігін қамтамасыз ететін экологиялық,
құрылыс, өрт, санитарлық-эпидемиологиялық және фитосанитариялық
талаптарға сай келетін астық қоймаларында жүзеге асырылады.
Астықты сақтау кезіндегі қауіпсіздік талаптары тәуекел түрлері
бойынша техникалық регламенттерде белгіленеді.Астықты тасымалдау оның
қауіпсіздігі мен сапалық көрсеткіштерінің сақталуын қамтамасыз ететін
жағдайларда жүзеге асырылуға тиіс.Астық құрғақ, таза, бөгде иіссіз,
зиянды ағзалармен залалданбаған көлік құралдарымен
тасымалданады.Зертханалық зерттеу нәтижелері бойынша мақсатына қарай
пайдалану үшін жарамсыз деп танылған астыққа техникалық регламенттерде
белгіленген тәртіппен одан әрі пайдалануды (кәдеге жаратуды) немесе жоюды
анықтау тұрғысында сараптама жасалуға тиіс. Сараптама жасауға және оны
одан әрі пайдалану (кәдеге жарату) немесе жою ықтималдығы туралы шешім
қабылдау қажет болатын кезеңдегі астық оның партиясының көлемі көрсетіле
және астыққа қол жеткізуді болғызбайтын жағдайлар сақтала отырып, жеке үй-
жайларда сақталуға тиіс. Мақсатына қарай пайдалануға жарамсыз астықты
тасымалдауға, сақтауға, сараптама жасауға, пайдалануға (кәдеге жаратуға)
немесе жоюға байланысты шығындарды оның иесі өтейді.
Астық рыногының тұрақтылығын қамтамасыз ету мақсатында мемлекет
астық өндiру мен сатуды қолдаудың мынадай нысандарын жүзеге асырады:
1) Қазақстан Республикасының Үкiметi белгiлейтiн тәртiппен отандық
ауыл шаруашылық тауар өндiрушiлерiне элиталық тұқым құнын арзандату;
2) техника мен жабдықтардың лизингiлiк жеткiзiлiмiн ұйымдастыру;
3) отандық ауыл шаруашылық тауар өндiрушiлерiнен мемлекеттiк астық
ресурстарына астықты нарықтық бағамен сатып алу;
4) отандық ауыл шаруашылық тауар өндiрушiлерiне мемлекеттiк тұқым
ресурстарынан тұқымдық несие беру;
5) топырақтың құнарлылығын сақтау жөнiндегi ғылыми зерттеулер
бағдарламаларын қаржыландыру;
6) астықты өндiру мен сақтаудың жаңа озық технологияларын енгiзуге
жәрдемдесу;
7) отандық ауыл шаруашылық тауар өндiрушiлерiне мемлекеттiк жемдiк
астық ресурстарынан жемдiк несие бөлу;
8) астық қолхаттарының тиiмдi айналысы үшiн жағдай жасау;
2004.20.12. N 13-III ҚР Заңымен 10-1) тармақшамен толықтырылды 9)
бюджеттiк бағдарламаларға сәйкес отандық ауыл шаруашылығы тауарын
өндiрушiлерге минералдық тыңайтқыштар мен жанар-жағар май материалдарының
құнын арзандату;
10) iшкi рыноктың мұнай өнiмдерiне деген қажеттерiн дер кезiнде
қамтамасыз ету жөнiнде қажеттi шаралар қолдану;
(2006.01.01. бастап қолданысқа енгізілді) (бұр. ред. қара) 11)
агроөнеркәсiптiк кешен үшiн мемлекеттiк бiлiм беру тапсырысына сәйкес
кадрлар даярлау;
2006.29.12. № 209-III ҚР Заңымен  14) тармақша   өзгертілді   (бұр.
ред . қара)12) аймақтарда  техникалық реттеу саласында сәйкестікті растау
жөнінде қызметтер көрсету бойынша  бәсекелестiк орта құру үшiн шаралар
қолдану;
13) астық өндiрушiлердi қорғау жөнiнде демпингке қарсы шаралар
әзiрлеу;
14) отандық ауыл шаруашылық машина жасау iсiн жаңғырту жөнiнде
шаралар қолдану.
 Мемлекеттiк азық-түлiктiк астық резервiн, мемлекеттiк жемдiк және
тұқымдық астық ресурстарын қалыптастыру, сақтау, жаңарту, ауыстыру және
пайдалану ережелерiн, сондай-ақ мемлекеттiк сатылатын астық ресурстарын
қалыптастыру, сақтау және сату ережелерiн, олардың құрылымы мен мөлшерiн
Қазақстан Республикасының Үкiметi бекiтедi. Мемлекеттiк астық
ресурстарын басқаруды Қазақстан Республикасының Үкiметi мен уәкiлеттi
орган белгiлеген құзыретi шегiнде агент шарт негiзiнде жүзеге асырады.
Агенттiң мемлекеттiк астық ресурстарын басқаруына байланысты
операциялардың есепке алынуын ол өзiнiң қаржы-шаруашылық қызметiнiң
нәтижелерiн есепке алудан бөлек жүзеге асырады.Астықты экспортқа
шығарушылар уәкілетті органға тізбесі, нысандары бойынша астық нарығы
мониторингі жөніндегі және мемлекеттік  статистикаға басшылықты жүзеге
асыратын орталық атқарушы  органның келісімімен уәкілетті орган
белгілейтін мерзімде есептілікті ұсынуға міндетті.Астықты экспортқа
шығарушылар уәкілетті органның жазбаша сауалы бойынша астықты экспортқа
өткізу жөніндегі қызметке байланысты  ақпарат беруге міндетті.
 Астықты экспортқа өткізу жөніндегі қызметті жүзеге асыру құқығына
лицензияның қолданылуын тоқтата тұру, лицензиядан айыру Қазақстан
Республикасының әкімшілік құқық бұзушылық туралы заңнамасында көзделген 
тәртіппен жүзеге асырылады. Астық қабылдау кәсiпорындары жалпы
пайдаланылатын тауар қоймасы деп танылады. Олардың астық сақтауға
жасалатын шарттары (бұдан әрi - шарт) жария шарттар болып табылады.
2007.12.01 № 222-III ҚР Заңымен 2-тармақ өзгертілді (күшіне енетін
мерзімін қара) (бұр.ред.қара); 2007.26.07. № 313-III ҚР Заңымен 2-тармақ
өзгертілді (2007 жылдың 9 тамызынан бастап қолданысқа енгізіледі)
(бұр.ред.қара) Астық сақтау жөнiндегi қызметтi лицензия негiзiнде астық
қабылдау кәсiпорындары жүзеге асырады. Заңды тұлға Қазақстан
Республикасының лицензиялау туралы заңнамасында белгіленген тәртiппен бiр
немесе бiрнеше астық қоймаларында (элеваторларда, астық қабылдау
пункттерiнде) астықты сақтау жөніндегi қызметтi жүзеге асыру құқығына
лицензия алуға құқылы.
Астық қабылдау кәсiпорындарының қызметтiң осы түрi бойынша
бiлiктiлiк талаптарына сәйкес астықты қабылдау, өлшеу, кептіру, тазалау,
сақтау және тиеп жіберу жөнiндегi өз қызметiн жүзеге асыру едәуiр
нашарлап кететiн немесе мүлде мүмкiн болмай қалатын негiзгi құралдарды
иелiктен айыруына тыйым салынады.
Тиiстi лицензиясы жоқ бiрде-бiр тұлға:
1) қырман шаруашылықтарында жүзеге асырылатын қызметтi қоспағанда,
негiзгi немесе қосымша қызмет ретiнде астық сақтау жөнiнде қызмет
көрсетуге;
2007.26.07. № 313-III ҚР Заңымен 2) тармақша өзгертілді (2007 жылдың
9 тамызынан бастап қолданысқа енгізіледі) (бұр.ред.қара)2) өз атауында,
құжаттарында, хабарландырулары мен жарнамаларында астық қабылдау
кәсiпорны, астық қоймасы, астық қабылдау пунктi, элеватор деген
сөздердi немесе ол астықты қабылдау, өлшеу, кептіру, тазалау, сақтау және
тиеп жіберу жөнiндегi қызметтi жүзеге асырады деп ұйғарылатын, солардан
туындайтын сөздердi пайдалануға құқылы емес.
Астықты қабылдау, өлшеу, кептіру, тазалау, сақтау және тиеп жіберу,
астық иелерінің мүдделерін қорғау жөніндегі қызметті лицензиялау кезінде
астық қабылдау кәсіпорындарының саралану талаптарына сәйкес келуін
қамтамасыз ету мақсатында астық қабылдау кәсіпорындарының қызметін
реттеу:
1) белгiленген тәртiппен астық қабылдау кәсiпорындары орындауға
мiндеттi нормативтiк құқықтық актiлер шығару;
2) астық қабылдау кәсiпорындары астықты қабылдау, өлшеу, кептіру,
тазалау, сақтау және тиеп жіберу жөнiндегi қызметке қойылатын бiлiктiлiк
талаптарын сақтау нысанасындағы қызметiн, сондай-ақ астық қолхаттары
тiзiлiмiнiң деректерiне сәйкес астықтың сандық-сапалық есепке алынуын
және сақталуын қамтамасыз етудi жүргізу талаптарын инспекциялау
(тексеру);
3) астық қабылдау кәсiпорындарына, сондай-ақ олардың лауазымды
адамдарына заңдарға сәйкес санкциялар салу арқылы жүзеге асырылады.
 Рынокта басым жағдайға ие болған астық қабылдау кәсiпорындары
көрсететiн қызметтердiң бағасын (тарифтерiн) мемлекеттiк реттеудi
Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген тәртiппен реттеушi орган
жүзеге асырады. Астық қабылдау кәсiпорындары астықты қабылдауға, өлшеуге,
кептіруге, тазалауға, сақтауға және тиеп жіберуге жатпайтын қызметтi
жүзеге асыруға, оның iшiнде, үшiншi тұлғалардың мiндеттемелерi бойынша
кепiлдiк беруге және мүлiктi кепiлге салуға құқылы емес, оған мыналар
кiрмейдi: 1) ұн өнiмдерiн, құрама-жем, нан-бөлке және макарон бұйымдарын
өндiру мен сату; 2007.26.07. № 313-III ҚР Заңымен 2) тармақша  өзгертілді
(2007 жылдың 9 тамызынан бастап қолданысқа енгізіледі) (бұр.ред.қара) 2)
жанар-жағармай материалдарын, қатты отынды сақтау жөнiнде қызмет көрсету.
Бұл орайда жоғарыда тiзбеленген қызмет түрлерiне байланысты
пайдаланылатын құрылыстар астық қоймасымен (элеватормен, астық қабылдау
пунктiмен) технологиялық байланыста болуға және (немесе) бір аумақта не
оған iргелес жатқан аумақта болуға тиiс. Астық қабылдау кәсiпорындары
астықты қабылдау, өлшеу, кептіру, тазалау, сақтау және тиеп жіберу және
астық қабылдауға, өлшеуге, кептіруге, тазалауға, сақтауға және тиеп
жіберуге байланысты емес қызмет бойынша операциялардың бөлек есепке
алынып жүргiзілуін ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Қазақстан Республикасында астық қызметін құқықтық реттеу мәселелері: объектісі, субъектілері, мемлекеттік реттеу механизмі, шетел тәжірибесі
Агроөнеркәсіптік кешеннің бәсекеге қабілеттілігін арттыру
Қазақстан Республикасында агро өндірістік кешенді дамытудың мемлекеттік құқықтық реттеу механизмі
Қазақстан агроөнеркәсіптік кешенінің бәсекеге қабілеттілігін арттырудың экономикалық-құқықтық мәселелері
Азық - түлік қауіпсіздігін құқықтық қамтамасыз етудегі ауыл шаруашылығының жекелеген салаларын ашу
Тауар биржасы және оның нарықтық экономикадағы орны
Жай астықты барлық келісім шарт жасасу КСРО ішкі және сыртқы сауда
Маңғыстау облысының ауыл шаруашылығы басқармасы мемлекеттік мекемесі
Тауар биржалары: мәні және даму жолдары
Ауыл шаруашылығын мемлекеттік реттеуді жетілдіру жолдары
Пәндер