Кандалакш қорығы

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
І тарау
1.1 Географиялық орны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...4
1.2 Табиғаттың қалыптасу кезеңдері ... ... ... ... ... ... ... ... ...6
ІІ тарау
2.1 Қыраттары мен жазықтары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..8
2.2 Пайдалы қазбалары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...9
2.3 Қорықтың өсімдіктер әлемі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 12
2.4 Қорықтың жануарлар әлемі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 14
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .17
Әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..18

Европалық бөлікте көптеген қорықтар кездеседі, олардың ішінде бұрыннан келе жатқандары: Астрахан, Воронеж, Лапланд, Кандалакш, Орталықорманды, Орталыққаражерлі, Окс, және т.б. Бұл қорықтардың жұмысы жақсы, жақсы дәстүрлі, ғылыми қоры көп және тағыда басқа жақсы жақтары өте көп. Оған қоса осы аймақтың жеті қорығы биологиялық мониторингтің глобальді жүйесіне кірді. Олар: Лапланд, Печеро-Илыч, Орталықорманды, Приокско-Террасный, Орталыққаражерлі, Воронеж, Астрахань.
Сол қорықтардың бірі Кандалакш қорығына тоқталайық. Бұл қорық солтүстік теңізінің бағалы жүнімен атақты болған ірі үйрегі – қарапайым гагаларды қорғау мақсатында құрылған. Бірнеше ғасыр бойына Ресей гаганың жүнін экспортқа көп мөлшерде шығарған. Бірақ ол кезде оны жұмыртқалау уақытында жинайтын еді. Өндірісшілер жүнді ғана емес, сонымен қатар гаганың жұмыртқасын да дайындауға тырысып, құстардың өзін өлтіретін еді. Осындай жыртқыштық өндірістен кейін гаганың саны бірден төмендеп кетті. ХІХ ғасырдың екінші жартысындагагалық ұяларды сақтауға ұмтылғанымен, олар оң нәтиже бермеді.
Құстарды аулау мен гаганың жүнін жинаудан қорғаумен қатар қорық Кандалаш бұғазысының орнитафаунасын зерттеу үшін ғылыми база болды. Соғыс жылдары қорықтың жұмысы тоқтаған жоқ. Кандалаш қорығы соғыс уақытысында фронттық сызықта болғанымен, қорықты қорғау тоқтатылған жоқ. Нәтижесінде 1945 жылы ггалардың ұя саны 1940 жылға қарағанда 1,5 есе өсті. Соғыс біте салысымен уақытша тоқтаған зерттеу жұмыстары өз жалғасын тапты. Бірінші кезде оны Мәскеу институтының Жануартану институты орындады. Осымен қатар 1945-1950 ж.ж. қорықта ғылыми қызметкерлердің штаты құрылды.

1. Белопольский Л.О. Экология морских колонияльных птиц Баренцева моря. М.; Л.; 1957
2. Бианки В.В. Кулики, чайки и чистиковые Кандалакшского залива // Тр. Кандалашск. Гос. Запов. Мупманск 1975
3. Бреслина И.П. Флора и растительность Семи островов и прилегающего островов побережья Восточного Мурмана // Тр. Кандалашск. Гос. Запов. Мупманск 1969г.
4. Вендров С.Л., Дьяконов К.Н. Водохранилища и окружающея среда М., 1976
5. Боч М.С., Васильевич В.И. Комплексные работы Верхне-Печорской экспедиции на территории заповедника // Тр. Печоро-Илычск 1976
6. Боч М.С., Васильевич В.И. Растительность Нижне-Свирского заповедника 1983
7. Боч М.С., Васильевич В.И. Болота окрестностей Сегежского озеро // Бот.журнал. 1980
8. Андреев К.А., Ермаков В.И. Состояние и перспективы расширения природно-заповедного фонда // Охрана природы в Карелии. Петразаводск 1979
9. Заповедники СССР. Заповедники европейской части РСФСР – 1. М., 1988
10. Зыков К.Д., Нухимовская Ю.Д., Штильмарк Ф.Р. Разработка и совершенствование перспективного плана создания заповедника в РСФСР. М., 1981
11. Карпович В.Н., Коханов В.Д., Татарникова И.П. Серый тюлень на Мурмане . 1967
12. Зарубежная Европа . Северная Европа. Москва 1981
13. Штильмарк Ф.Р. Формирование сети заповедников на территории РСФСР. 1989
14. Мильков Ф.Н. Природные зоны СССР. 1977
15. Кац Н.Я. Болота земного шара М., 1971

Пән: Экология, Қоршаған ортаны қорғау
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 15 бет
Таңдаулыға:

Ф-ОБ-001035
Мазмұны
Кіріспе ----------------------------------- ----------------------------
---------3
І тарау
1.1 Географиялық орны------------------------------- -------------------
-4
1.2 Табиғаттың қалыптасу кезеңдері-------------------------- ---------6
ІІ тарау
2.1 Қыраттары мен жазықтары-------------------------- ----------------8
2.2 Пайдалы қазбалары-------------------------- ------------------------
-9
2.3 Қорықтың өсімдіктер әлемі------------------------------ ----------
12
2.4 Қорықтың жануарлар әлемі------------------------------ ----------14
Қорытынды-------------------------- ----------------------------------- -
---17
Әдебиеттер тізімі----------------------------- -------------------------
----18

Ф-ОБ-001035
Кіріспе
Европалық бөлікте көптеген қорықтар кездеседі, олардың ішінде бұрыннан
келе жатқандары: Астрахан, Воронеж, Лапланд, Кандалакш, Орталықорманды,
Орталыққаражерлі, Окс, және т.б. Бұл қорықтардың жұмысы жақсы, жақсы
дәстүрлі, ғылыми қоры көп және тағыда басқа жақсы жақтары өте көп. Оған
қоса осы аймақтың жеті қорығы биологиялық мониторингтің глобальді жүйесіне
кірді. Олар: Лапланд, Печеро-Илыч, Орталықорманды, Приокско-Террасный,
Орталыққаражерлі, Воронеж, Астрахань.
Сол қорықтардың бірі Кандалакш қорығына тоқталайық. Бұл қорық
солтүстік теңізінің бағалы жүнімен атақты болған ірі үйрегі – қарапайым
гагаларды қорғау мақсатында құрылған. Бірнеше ғасыр бойына Ресей гаганың
жүнін экспортқа көп мөлшерде шығарған. Бірақ ол кезде оны жұмыртқалау
уақытында жинайтын еді. Өндірісшілер жүнді ғана емес, сонымен қатар гаганың
жұмыртқасын да дайындауға тырысып, құстардың өзін өлтіретін еді. Осындай
жыртқыштық өндірістен кейін гаганың саны бірден төмендеп кетті. ХІХ
ғасырдың екінші жартысындагагалық ұяларды сақтауға ұмтылғанымен, олар оң
нәтиже бермеді.
Құстарды аулау мен гаганың жүнін жинаудан қорғаумен қатар қорық
Кандалаш бұғазысының орнитафаунасын зерттеу үшін ғылыми база болды. Соғыс
жылдары қорықтың жұмысы тоқтаған жоқ. Кандалаш қорығы соғыс уақытысында
фронттық сызықта болғанымен, қорықты қорғау тоқтатылған жоқ. Нәтижесінде
1945 жылы ггалардың ұя саны 1940 жылға қарағанда 1,5 есе өсті. Соғыс біте
салысымен уақытша тоқтаған зерттеу жұмыстары өз жалғасын тапты. Бірінші
кезде оны Мәскеу институтының Жануартану институты орындады. Осымен қатар
1945-1950 ж.ж. қорықта ғылыми қызметкерлердің штаты құрылды.

Ф-ОБ-001035
І Тарау
1.1 Географиялық орны
Кандалакш қорығы екі табиғи зонада орналасқан: тайгалық және
тундралық. Кандалаш шығанағының жағалаулары мен аралдары Евроазиаттық
тайгалық облыстың Кольско-Печорскийдің шеткері жерілеріне жатады.
Солтүстіктайгалық орман бұл жердің өсімділгінің зоналық типі болып
табылады, оның әр түрлі нұсқасы қорықта ұсынылған.
Қорықтың территориясы Циркумполярлы тундралық облысының Коль шеткері
жерінде орналасқан Баренцев теңізінің жағалауында орналақан. Ол Коль
түбегінің бұталы өсімдік тундрасы мен орман тундрасын біріктіреді. Бұл
жердегі теңіз аралдары мен 500 метрлік Жетіаралдық архипелагының жанындағы
материктік жағалаудың қысқа сызықтары қорық территориясына жатады.
Кандалаш қорығыны учаскелері ұзақтылығы бойынша бөлініп тасталынған.
Солтүстік полярлы шеңбері Лобаниха және Турий мыс кордондарына жақын
Великий (Ұлы) көлін қиып өтеді. Қорықтар бойынша Комитетке Кандалаш қорығын
бере алдында оның территриясының шекарасы шамалы өзгеріске ұшырады.
Қорықтың аралдарының жалпы ауданы 957,5 га жерді құрады. Осы аралдардың
литоральдарының жалпы ауданы шамамен 470 га, яғни қорықтың бар ауданы –
1428 га. 1939 жылы қорық құрамына теңіз акваториясы енген жоқ еді, тек
қорықтың аралдарының айналасындағы ені 500 метрлік сулы зона бөлінген. Бұл
сулы кеңістік қорықта орналасқанымен, оған тиісті жер емес еді. Қорғау
зонасының жалпы ауданы 4,5 мың га. Кең бұғаздардағы аралдардың арасында
қорғалмайтын кеңістік қалып кеткен, ол жұмысты күрделендіреді. Мұндай
жағдай 1977 жылға дейін сақталды.
1951 жылы Кандалаш қорығының құрамына 1938 жылы ұйымдастырылған
Харловка өзенінің сағасына таяу Мурман жағалауының

Ф-ОБ-001035
жанындағы Жеті Арал кірді. Соғыс жылдарынан кейін жаңа территориялар мен
акватроиялардың есебінен кеңейе берді.
Қазіргі уақытта қорықтың жалпы ауданы 58,1 мың га құрайды, оның 17,5
мың га құрғақ, ал 40,6 мың га теңіз акваториясы мен литоральдар құрайды.
Кандалаш қорығының басқармасы Мурман облысының Кандалашка қаласында
орналасқан, ал олардың учаскелері бес әкімшілік аудандарда орналасқан.
Олар: Кандалаш, Терск, Солтүстіктеңіз, Печенг және Лоух аудандары. Қорықтың
шекарасының көбісі теңіздік болғандықтан, олар жергілікті болу үшін
арналмаған, ал аншлагтары аралдардың жағалауларында орналасқан, яғни
қорықтың ішінде.

Ф-ОБ-001035
1.2 Табиғатының қалыптасу кезеңдері
Солтүстік жағында жазғы уақыттта жылына бір түн болса да, күн
горизонтқа жасырынбайды (21-22 маусым) және қысқы уақытта горизонттан
көрінбейді (21 немесе 22 желтоқсан). Кандалашкада күн 8-9 күн бойына
батпайды, Жеті аралда полярлы түн шамамен 40 тәулікке, ал Айналық аралда –
55 тәулікке созылады. Полярлы күнде бір күн болса да күн горизонт сызығына
жасырынбайды. Кемь-луд аралында бір айға, Кандалашкада – 40 тәулікке, Шығыс
Мурманда – 60 күнге, Айналық аралда - 70 тәулікке созылады.
Мурман облысы біркелкі белдеудегі Атлантика- Арктикалық климаттық
аймағында орналасқан, оның климаты теңіздік болып табылады. Ішкі Ақ теңіз
жылына 5-6 ай қатады, ол материкке әлсіз әсер етеді.
Кандалаш шығанағының орташа температурасы теңізден ары орналасқан
аудандарға қарағанда қыста 3-40 жоғары, ал жазда 1-20 төмен. Кольск
түбегіндегі мұз қатпайтын Баренцево теңізі су қабаттарының беткі
температураларының өте аз мерзімдік өзгерістерімен ерекшеленеді. Және де
жағалаулардың климатына қатты әсер етеді. Қыста Мурманда ауа температурасы
Кольск түбегінің ішкі бөліктеріне қарағанда 6-80 жоғары, ал жазда 5-60
төмен.
Кандалашкадағы көпжылдық орташа жылдық температурасы 0,20 құрайды.
Жергілікті температуралық өзгерістер қорықтың ақтеңіздік учаскелерінде
Мурмнға қарағанда жазы жылы, ал қысы суық; Айналық аралдарда оңтүстікте
орналасқан Жеті аралға қарағанда жыл бойына жылы болатындығын көрсетеді.
Кандалаш шығанағының ең жылы айындағы орташа температура 13-140, Айналық
аралдарда 9,50, ал Жеті аралда тағы 0,5-10 төмен. Әлде қайда суық айы –
ақпан. Оның орташа температурасы Кандалаш шығанағының әр жерінде әр түрлі –
10 нан - 120 дейін, Жеті аралда – 80, Айналық аралда - 60.

Ф-ОБ-001035
Мурман облысының ерекшелігі ауа райының тұрақсыздығы және бірден
өзгеріп кетуі болып табылады.
Кольск түбегінің, әсіресе Мурман жағалауының ауа райына желдер қатты
әсерін тигізеді. Бұл жерде желдің орташа жылдық жылдамдығы 2 есе артық, ал
толқындық күнщдері Кандалакш шығанағына қарағанда 4 есе артық. Мысалы, Жеті
аралда олардың орташа мөлшері 120-130, ал жеке жылдарда 170 асады. Қыста
бұл жерде жылдамдығы 30 мс және одан да көп болатын жел болуы мүмкін. 15-
20 жылда бір рет желдің жылдамдығы 38-40 мс құрай алады.
Қыста желдің ролі қардың орналасуында және оның тығыздалу дәрежесінде
үлкен.

Ф-ОБ-001035
ІІ Тарау
2.1 Қыраттары мен жазықтары
Қорықтың ауданының 70% теңіз аквотериясы құрайды. Оның негізгі
участкелері Порьи губада, Солтүстік орманшылық суында орналасқан. Қорықтың
басқа жерлерінде тек қана 500-метрлік жағалаулық теңіз сызықтары
орналасқан. Кандалакш түбегі Ақ теңіздің терең сулы бөлігі болып табылды.
Кандалакш түбегінің геологиялық құрылысы өте күрделілігімен
ерекшеленеді. Оның жағалаулары мен аралдары осыдан 3 млрд. жыл бұрын
түзілген метаморфизденген ерте бірінші-вулканогенді таулы жыныстар
сақталған.
Вулканогенді, тұнбалы және аралас тұнбалы-ыулканогнді жыныстар олардың
граниттерімен бірге осыдан 2,8-2,6 млрд.жыл бұрын болған интенсивті
орогенез дәуірінде метаморфизмге қатты ұшыраған. Осы кезде қазіргі Кольск
түбегінің негізгі бөлігін құрайтын метаморфиялық жыныстар пайда болған.
Орогенез зоналарында үлкен қысымтуындады, жер қыртысының температурасы 600-
7000, ал терең сынған жер қыртыстарында 9000 дейін жоғарылады. Бұл
жағдайларда тау жыныстары пластикалық болып қала берді, бірнеше рет
мүжілді, олардың ішкі құрылымы мен минералдық құрамы өзгерді.

Ф-ОБ-001035

2.2 Пайдалы қазбалары
Біріншілік тұнбалық және вулканогенді жыныстар әр түрлі гнейстер мен
амфоболиттерге айналды. Нәтижесінде Ақ теңіздің батыс жағалауында солтүстік-
батысқа қарай бағытталған кристалды таулы жыныстың массиві түзілді.
Негізінен бұл биотитті, гранатбиотитті, кианитті және амфибалды плагио-
гнейсті, гранито-гнейсті, андалузитті және тағы да басқа минералды жерлер.
Кейінгі геологиялық дәуірлерде қанша ма рет қайта түзілулер болды.
Белсендірілу кезеңіндегі тектоникалық әрекеттер орогенездің бірінші
кезеңіндегідей интенсивтілікке жете алмады. Жер қыртысының температурасы
мен қысымы айтарлықтай төмен болды, тау жыныстары бұрынғыдай пластикалық
емес және сондықтанда аз миналанды, бірақ қабаттар жиі жарылды, ол арқылы
лавалар ағылды. Лавалар суығаннан кейінгі түзілген магматикалық жыныстар
көп жерлерде өзгеріссіз сақталған. Кандалакш
шығанағының солтүстік жағалауында және аралдар қатарында магматикалық
жыныстармен ірі учаскелер соғылған.
Кандалакш шығанағы ауданыдағы соңғы тектоникалық тірілу 500-300
млн.жыл бұрын болған. Осы кезде әр түрлі сілтілік магматикалық жыныстар
түзілді, сонымен қатар, аралдарда кездесетін порфиттер мен карбониттер,
кейде құрамында магнетит пен флюориті бар жыныстар түзілді.
Ертедегі тұнбалық жыныстардың ірі массивтері Кандалакш шығанағында аз
кездеседі. Кейініректе ірі кертпеш түзілді. Ол қазіргі Шығыс Мурманның
сызығы болып табылады. Кольск түбегінің қазіргі рельфтерінің түзілуі
төртінші мұз қату периодына сәйкес келеді. Кандалакш шығанағының көптеген
аралдары қойдың маңдайына ұқсас болып келеді.
Кандалакш шығанағының құрамына шамамен 470 әр түрлі өлшемдегі аралдар
кіреді: өсімдіксіз кішкентайдан бастап ірі ормандылармен бітеді.

Ф-ОБ-001035
Бұл жердегі топырақ түзілу негізінен золды типпен жүреді. Жалаң
қыраттар мен жырықтарда және етектерінде қиын сипаттағы топырақ дақтары
кездеседі. Оларға негізгі материал органикалық қалдықтары бар әр түрлі
кристалдық жыныстар болып табылады. Қорық территориясында көлдер мен
бұлақтар аз кездееді, және олар үлкен емес. Ең ірі көлдер – Турий мысындағы
Серкинск көлі және Великий аралындағы ауданы 33-34 га. Үлкен Кумяжье.
Олардың тереңдігі 10 м. Қалған көлдер айтарлықтай кішкентай. Ең көп көлдер
Великий аралында кездеседі, олардың саны – 30, бірнеше көлдер Оленьем,
Лойденом, Бережный Власов аралдарында және Ковдский түбегінде кездеседі.
Басқа аралдарда олар бір келік немесе тіпті жоқ. Гидрологиялық режимі
бойынша оларды үш топқа бөлуге болады:
- терең көлдер (7-10 м)
- тереңдігі 4-7 м. көлдер
- кіші көлдер.
Шығыс Мурманның жағалаулары мен аралдары Кандалакш шығанағынан ең
алдымен тундралық өсімдікті сипатымен ерекшеленеді. Жетіаралдық және Гаврил
архипелагындағы топырақтар құрғақторфоянды болып табылады.
Кандалакш қорығының көп бөлігінде бастапқы табиғи ландшафтарды
өзгертетін антропогендік элементтер аз. Турий мыста 70-ші жылдарға дейін
орман кесу шаруашылығы жүргізілді. Бұл жерде 30 га жерге дейін ағаш
кесінділерін кездестіруге болады. Геологтар көптеген зерттеу жұмыстарын
жүргіземіз деп, жарылыстр ұйымдастырған. Соның нәтижесінде табиғатқа зақым
келген.
Теңіз жағалауларынан теңізден тасталынған томарларды көруге болады.
Олар он жылдар бойына жиналған, ал кей жерлерде үйінді болып орналасқан.
Теңіз жағалауларының барлығында осындай томарлар кездесетіндіктен, теңіз
антропогендік бейнеде деуге болады. Қазіргі уақытта қорықтың табиғи
биоценозы негізінен қанағаттанарлықтай жағдайда. Орталықтарында ормандар
қайта қалпына келуде.
Кері антропогенді әсерлер қорықтың қоршаған ортасының ластануынан
көрінеді. Яғни атмосфералық ауа мен теіз суы. Егер ластану процесі
тоқтатылмаса, онда эпифиттердің толығымен жоюлуын күтуге болады. Кейінгі
уақыттарда өсімдіктердің басқа түрлері де зақымдалуы мүмкін. Кандалакш
шығанағының сулы және су жағасындағы табиғатының бұзылуы теңізге мұнай
өнімдерін тастаудан болып жатыр. Кейбір теңіз құстары өлуде. 80-ші жылдары
300 ге жуық құстардың денесі табылған, ол әрине барлық түрінен емес.
Теңіздің омыртқасыз жануарлары да зиян шегуде. Кандалакш шығанағының ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.