Араб халифаты туралы ақпарат

Пән: Жалпы тарих
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 34 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі

Қазақ гуманитарлық заң университеті

АЛМАТЫ ЗАҢ АКАДЕМИЯСЫ

Мемлекет және құқық теориясы мен

тарихы кафедрасы

Тақырыбы: Араб халифаты

Орындаған: Нүрекенов Т.

Тексерген: Мынбатырова Н. К.

АЛМАТЫ 2005 ж.

ЖОСПАР:

Кіріспе . . . 3

1. Араб Халифатының құрылу тарихы және оның алғышарттары … . . . 4

2. Араб Халифатының қоғамдық және мемлекеттік құрылысы . . . 8

3. Араб Халифаты құқықтық жүйесінің ерекшеліктері . . . 13

4. Араб Халифатының құлдырауы және оның себептері . . . … . . . 16

5. Араб Халифатында мұсылман құқығы қалыптасу тарихы . . . 18

6. Мұсылман құқығының мәтіндері . . . 24

Қорытынды . . . …. . 30

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі . . . 31

КІРІСПЕ

VІ - VІІ ғасырлардағы, яғни магометанттік (исламисттік) реформациялар тұсындағы Аравиядағы әлеуметтік қатынастар өте күрделі қатынастар болып табылды. Елдің аумағының көпшілік бөлігінде алғашқы қауымдық құрылыс сарқыншақтары қалып отырды, бұл қоғамның арасындағы адамдардың тайпалық байланыстарынан, қанды кектен, жерді ортақтасып иеленуден және тағы басқалардан айқын көрініп отырды. Сонымен қатар бұл ретте рудың байыған адамдары да бөлініп шығып отырды. Бұл кезеңде сауда мен қолөнер кең тарап, ірі-ірі қалалар пайда бола бастайды.

Ауылдық қауымдастықтармен өмір сүрген шаруалар, ірі қара иеленушілердің басым бөлігі секілді жердің жеке меншікке өтуіне барынша қарсы болды және әлеуметтік теңдік болсын деген позицияны ұстанды. Ерекше қызғанышты үлкен сауда қалалары туғызды.

Бұл жағдайда теңсіздікті, байлардың қолында биліктің шоғырлануын діни түрде айтқан ілім пайда болады, ол бойынша еркін адамдардың теңдігі дәріптеліп, әлеуметтік дағдарыстың шығу жолы ретінде ислам дінінің туының астында діни соғыс арқылы жаңа жерлерді жаулап алу танылды.

Бұл курстық жұмыста осы VІ - VІІ ғасырларда өмір сүрген ірі мемлекеттердің бірі - Араб Халифаты туралы сөз болады. Араб Халифатының пайда болуының алғышарттары, бұл мемлекетте өмір сүрген қоғамдық формация және олардың бірінен біріне өтуі, күшеюі және құлдырауы, ең бастысы Аравиядағы құқықтың қайнар көзі және оның басқа мемлекеттердегі құқықтан ерекшелігі туралы сөз болады.

Аравия мемлекетінің VІ - VІІІ ғасырлардағы қоғамдық және мемлекеттік құрылысы өзінің спецификалық ерекшеліктерімен және күрделілігімен көзге түсіп, қызықтырады. Бұл да өз кезегінде осы курстық жұмыстың зерттеу, әрі оқу объектілерінің бірі болып табылмақ.

1. Араб Халифатының құрылу тарихы

Халифат өзіндік бір ертефеодалдық мемлекет ретінде шоғырлану орталығы Аравия жартыаралы болып табылған араб тайпаларының бірігуі нәтижесінде пайда болды.

V - VІ ғасырларда Оңтүстік-Батыс Аравияда өндірістің құлиеленушілік тәсілінде дағдарыс орын алып, ертедегі өркениет мемлекеттері құлдырауға ұшырайды. Осымен біруақытта көшпелі және жартылай отырықшы араб тайпаларының арасында тайпалық құрылым ажырай бастайды. Жекелеген отбасылардың дамуымен байланысты рулық және үлкен отбасылық байланыстар ыдырай түседі. Бұл тұста ғасырлар бойы қалыптасқан өзара көмек ғұрпы құлдырайды, тайпааралық келіспеушіліктер мен әскери қақтығыстар жиілей түседі. Тайпа басшылары - ШЕЙХТАР мен тайпалық старшейналар - САИДТАР жақсы-жақсы деген жайылымдарды басып алып, көпшілік ірі қараны иеленді. Қоғамдық лауазымдарды иелену құқығы барған сайын байыған отбасылардың мұралық артықшылығы бола бастады. 1

Қалаларда көпестер мен қолөнершілер басты орынды алды. Ерекшеленген бір топты құрай отырса да олар сол жердегі жергілікті тайпалармен өз қатынастарын үзбеген болатын. Бұл аймақтарда үлессіз қалған бедуиндер баршылық еді. Жай қарапайым халыққа тайпалар арасындағы араздастық үлкен кері әсер етті. Тұрақты әскери қақтығыстар адамдардың өлімімен, ірі қараның қырылуымен, адамдары айдап әкетумен ұштасып отырды.

Тайпалық құрылымдық қатынастардың ажырау процесі әсіресе, Қызыл теңіз жағасындағы жериеленушілік мекен - Хиджазда байқала бастады. Бұл аймақтарда ірі сауда мен қолөнер қалалары - Мекке мен Ясриб (Медина) орналасты және бұлар арқылы басқа көш жолдары өтетін болды. Хиджаз Аравиялық жартыаралдың экономикалық басты аймақтарының бірі бола отырып, ол Иран мен Византияның басқыншылығы мен оның құрамына енуге ұшыраған жоқ. Нақты осы аумақ араб тайпаларының бірігу аймағы болды.

Сонымен, Араб территориясындағы құлиеленушілік қатынастарындағы дағдарыс пен алғашқықауымдық құрылыстың ыдырауы және араб тайпаларының арасындағы таптық қайрама-қайшылықтар мен келіспеушіліктер, сонымен қатар сыртқы жаулардан қорғанысты ұйымдастырудың аса қажеттілігі араб феодалдық мемлекетінің пайда болуына алғышарт болып табылды.

Осындай терең әлеуметтік-экономикалық дағдарыс тереңдеу үстінде жаңа (таптық) қоғам туындай бастайды. Және, басқа халықтарда орын алғандағыдай, қоғамдық қозғалыс идеологиясы жаңа қоғамды құруға бағытталып, ол діни сипат ала бастады. 2

VІІ ғасырларда арабтарда мемлекеттің қалыптасуының сипаттық белгісі ретінде бұл процестің діни кескін алуын және феодалдық мемлекеттілік пен жаңа дін - исламның пайда болуы арасындағы тығыз байланыстарды атауға болады. Тайпалардың басын қосуға бағытталған көтерілістер мен қозғалыстар көпқұдайлықтан бас тарту керектігін білдірді және бұл жаңа құрылымның пайда болуына алып келіп, ол - ханифтік деген атауға ие бола бастады. Тайпаларды біріктіруге бағытталған саяси қозғалыстар объективті түрдегі жаңа, діни кескінге ие болған құрылыстың туындау тенденциясын көрсетті. Бұл қозғалыс өз кезегінде - “ХАНИФТІК ҚОЗҒАЛЫС” деген атқа ие болды.

Ханифтік қозғалыс пен исламның пайда болуы Меккеден шыққан, байыған бақташы - Мухаммедтің атымен (шамамен 570-632 ж. ж. ) тығыз байланысты болып келеді. Мухаммед жалпыға ортақ құдай-аллахты және жаңа қоғамдық тәртіпті дәріптеу қажеттілігі туралы айтты. Бірақ бұл кезеңде иудаизм мен христиандықтың әсері өте күшті болды. Бұның мақсаты - тайпалық араздастықты жою болып табылды. Арабтардың басшысы пайғамбар - “алланың жердегі елшісі” болуы керек болды. Осының нәтижесінде фактілі түрде Мухаммед бүкіл Аравияның басшысы болып танылды, ал оның туысқандары мен жақындары араб қоғамының артықшылықтары бар бір қатпаршаларына айналды. 3

Қарапайым адамдар мен шаруалардың арасында жаңа дін өзінің идеялық принциптерінің арқасында көптеген қолдаушыларды тапты. Олар исламды қабылдады, өйткені олар өздерінің сиынған кіші құдайларына сенуден қалды, себебі ол құдайлар оларды кедейшілік пен жоқшылықтан құтқара алмады.

Бүкілхалықтық сипат алған алғашқы қозғалыстар бай отбасылардың үрейін тудырды, бірақ бұл ұзаққа созылмады. Исламның жолына түскендердің әрекеттерін бақылай отырып, байлар жаңа діннің олардың түпкілікті мүдделеріне қайшы келмейтіндігін олар тез түсінді. Соңынан сауда көпестері мен ірі қолөнершілер мұсылмандардың басқару элитасының құрамына енді.

Ұзақ әлеуметтік қатынастардың нәтижесінде пайда болған ислам, әлемдегі барлық діндер секілді, кереғар догматтардан тұрды. Бұл байлардың құлиеленуін тоқтатуға, олардың кедейлерге міндетті түрде садақа беруіне шақырды, сондықтан да өз кезегінде құлиеленуші байлардың тарапынан келіспеушіліктерге әкеліп, Мухамедтің Меккеден Ясрибқа қашуына себеп болды (622 ж. ) . Құлиеленуді жоюды, бостандықта жүрген адамдардың феодалдық теңдігін орнатқысы келген ислам, сонымен қатар жеке меншіктің қолданыста болуын жақтап, оны қорғаштады. Ол аллаға бас иуге шақырды (ислам деген сөздің өзі “аллаға бас иу деген мағынаны білдіреді) . Құранда “Аллаға бас иіңдер, пайғамбарға бас иіңдер” - делінген. Сайып келгенде Мухаммед түрлі әлеуметтік топтар тарапынан қолдауға ие болу мүмкіндігіне ие болды. Дегенмен, әлеуметтілік әділеттілікті орнату мен қоғамның теріс сипаттарын жоюға бағытталған Мухаммедтің бұл әрекеті барлық тараптардан қолдауға ие болмады.

Мухаммед ең басынан бастап исламдық оқытулар осыған дейін өмір сүріп келген монотеистік діндерге - иудаизм мен христиандыққа қайшы келмейді, ислам оларды тек негіздейді және айқындайды деп тұжырымдады. Дегенмен, сол кездің өзінде-ақ исламда жаңа бір элементтердің бар екендігі анық еді. Исламның белгілі бір дәрежедегі қатаңдықтары, кейбір сұрақтарды шешуде, әсіресе, билік пен билікке деген құқыққа деген сауалдарда фанаттық шыдамсыздығы айқын байқалып отырды. Исламның доктринасына сәйкес дін мен мемлекеттегі билік бір-бірінен ажыраусыз және дін мемлекеттік биліктің негізгі тірегі деген айтылды, осыған байланысты ислам құдайға, пайғамбарға және “қолында билігі барларға” табыну қажеттілігі туралы айтты.

Оншақты жылдың шеңберінде, VІІ ғасырдың 20-30 жылдарында Мухаммедтің Мединадағы мұсылмандық қауымдастықты ұйымдастырушылық түрде ресімдеуі аяқталар тұсқа жақындады. Ендігі кезекте бұл тек діни емес, сонымен қатар тайпаның үстінен қарайтын, қалыптасушы мемлекеттің ядросын құрай бастады. Бұл дін құраған әскери отрядтар Исламның туының астына бүкіл мемлекеттің бірігуін талап етті. Бұл әскери, әрі діни ұйым бұдан әрі саяси және тіптен мемлекеттік сипатқа ие бола бастады. Мухаммедтің өзі бұл қауымдастықта пайғамбар да, тайпалық көсем де, әскери қолбасшы да, тіптен судья да болды. Ислам мен қауымдастықтың әскери отрядтарының көмегімен тайпалық сепаратизмді жеңу мәселелері шешілді.

Пайда болған жаңа мемлекет мемлекеттің алдында тұрған ең басты сауал - туыстық сепаратизмге жету болды. VІІ ғасырдың соңына қарай Аравияның бірігуі жалпы алғанда аяғына дейін жетті.

Мухаммедтің өлімі мұсылмандардың ең жоғарғы басшысы постына оның құқық мирасқорын қою сұрағын шешуді талап етті. Осыған дейін Мухаммедтің жақын деген тусқандары мен оны дәріптеушілер бара-бара артықшылығы бар топтардың қатарына ене бастаған еді. Пайғамбар қайтыс болғаннан кейін оның арасынан мұсылмандардың жаңа жеке көсемдерін - ХАЛИФТЕРДІ (“пайғамбардың орынбасарларын”) таңдайтын болды. Бірінші төрт халиф халық арасындағы белгілі бір топтардың арасындағы дінге деген теріс көзқарастарын басты. Мухаммед негіздеп беріп кеткен теократиялық идея олардағы биліктің күшеюіне алып келіп отырды.

Халиф Омар (634-644 ж. ж. ) Аравияның саяси бірігуін аяғына жеткізді. Халифтердің басшылығымен VІІ - VІІІ ғасырларда анағұрлым ауқымды территориялар басып алынды. Олардың ішінде: Таяу Шығыс, Орта Азия, Закавказье, Солтүстік Африка мен Испания елдері де бар. Осының нәтижесінде үлкен феодалдық империя - орталығы Дамаск болып табылатын Араб халифаты құрылды. Халифат тарихында екі кезеңді ерекше бөліп көрсетуге болады - дамастық (сириялық) кезең немесе Омейяд династиясы билеген кезең (661-750 ж. ж. ) және бағдаттық (месопотамдық) немесе Аббассидтер (750-1055 ж. ж. ) династиясы билеген кезең. Бұл араб феодалдық қоғамы мен мемлекетінің даму этаптарымен сәйкес келеді.

Арабтық феодалдық империя берік империя болып табылмады. VІІІ ғасырдың орта кезінен бастап халифаттың құлддырау кезеңі бастау алды. Бірнеше “кіші” халифаттардың пайда болуы белең алды: Испаниядағы - Кордовалық халифат, Египеттегі - Каирлық халифат және тағы басқалары. ХІ ғасырларда түрік-селджүктері Бағдатты басып алып, оның рухани басшылығын тани отырғанымен халифті биліктен ажыратты. VІІ - VІІІ ғасырдың бірінші жартысында бұрынғы византиялық және месопотамдық жерлер басып алынды, оның ішінде: Таяу Шығыс, Орта Азия, Закавказье, Солтүстік Африка мне Испания елдері кірді. Араб әскері Францияның территориясына енуге бет алды, бірақ Карл Мартен рыцарьларымен 732 жылы Пуатьеда талқандалды.

Жаңа жауланып алынған жерлерге аравиялық халықтың анағұрлым үлкен массасы көшіті. Араб байлары құлиеленушілікті жоя отырып, имениялар мен крепостнойларды алып, тез арада феодализациялана бастады. Жаулап алынған жерлердің басым бөлігі мемлекеттің меншігіне айнала бастады. Онда отырған шаруалар мұралық жалға алушалар ретінде жер алымын төлеуге міндетті болды. 4

Аравияның жаңа жерлерді жаулап алуының басты стимулы ретінде арабтардың санының барған сайын өсуі танылды. Жаулап алыған жерлердің тұрғылықты халықтары жаулап алушыларға тіптен қарсылық көрсеткен жоқ десе де болады, өйткені олар осы уақыттарға дейін оларды аямай басып-жаныштаған басқа отарлаушы мемлекеттердің құрамынды болды және мұсыломан елінің оларды жаныштаушы мемлекеттерді талқандауына олар қарсы болмады.

Нәтижесінде жаулапы алынған жерлерде үлкен жаңа мемлекет - АРАБ ХАЛИФАТЫ құрылды. Оның құрамына Аравия да енді.

Өзінің жаңа отанына жаңа дінді әкеле отырып, арабтар оған ақы ретінде анағұрлым дамыған деңгейде болған өндірістік күштерге ие болды. Ертедегі мәдени аудандарға (Месопотамия, Сирия, Египет) ене отырып, олар бұл жерлердегі терең әлеуметтік төңкерістерге тап болды, бұл төңкерістердің басты бағыты болып феодализмнің қалыптасуы танылды.

Осы процестің нәтижесінде арабтардағы алғашқы қауымдық құрылыстың жойылуы тез қарқын алып кетті.

2. Араб Халифатының қоғамдық және мемлекеттік құрылысы

Қоғамдық құрылысы. Араб қоғамының дамуы негізгі ортағасырлық шығыстық эволюцияның заңдылықтарына бағынды. Оның ерекшелігі исламның діни және ұлттық-мәдени факторларға негізделуімен байланысты болды.

Араб қоғамының феодализациялану процесі VІ ғасырдың бел ортасынан асқан кезде айқын көріне бастады. Феодалдық құрылысқа тиісті басты, типтік сипатпен бірге араб феодализмі бірқатар ерекшеліктерге ие болды. Бұл ерекшеліктер оның баяу дамуымен, діни және экономикалық-географиялық факторларымен байланысты болып отырды.

Араб феодализмінің, сонымен қатар жалпы алғандағы шығыс феодализмінің, спецификалық ерекшелігі экономикалық тұрақтылықпен байланысты болды. Бастаушы феодалдық қалып патриархалды-топтық және құлиеленушілік қатынастармен бірге қатар өмір сүрді. Рулық тайпалық құрылыстың сарқыншақтары Аравия территориясының басым бөлігінде сақталып қалып отырды. Бұрынғысынша құлиелену басты рөлі атқарды. Жаулап алу барысында саны шексіз көбейіп отырған құлдардың еңбегі феодалдардың жеке шаруашылықтарында, әсіресе мемлекеттік шаруашылықта (ирригациялық құрылымдарда, рудниктерде, шеберханаларда және т. б. жерлерде) кеңінен қолданылды. Құлдар еңбегін кеңінен қолдану феодалдық қатынастардың араб қоғамында орын тебуіне байланысты дамуын тежеп отырды.

Феодализмнің даму деңгейі Халифаттың жекелеген аймақтарында бірдей болған жоқ. Жекелеген аумақтарда федализмнің даму деңгейі жаулап алынған жерлердегі бұған дейін өмір сүрген елдің әлеуметтік-экономикалық даму деңгейіне байланысты болды. мәселен, егер Сирия, Ирак пен Египетте феодализм басынан бастап үздіксіз орын теуіп отырса, Аравияда тайпалық қоғамдардың сарқыншақтары ұзақ уақыт бойы сақталып отырды.

Барлық азиялық мемлекеттердегідей, жерге деген меншіктің түрлі нысандарының арасында жерге деген мемлекеттің меншік басым сипатқа ие болып отырды. Ол халифтің меншігі болып саналды. Мемлекеттік меншіктің тұрақтылығы суды орталықтан басқарып отырудың қажеттілігінің басым болуымен байланысты болды. Мемлекеттік жерге деген меншік ерте феодализм кезеңіндегі мемлекетті тиісінше орталықтандырудың негізі болып табылды.

Сонымен қатар қауымдық жерге деген қауымдық меншіктің құлдырауы мен ыдырауының шегіне қарай жеке меншіктегі жерлердің барынша көбеюіне жағдай жасады. Дамастық кезеңде мұндай жерлерден үлесті тек мульк иеленді, ол батысеуропалық аллодқа теңестірілді. Бұл этаптағы феодалдық меншіктің шартты нысандары әлі де болса жеткілікті деңгейде дамымаған жағдайларда болып отырды. Бағдаттық кезеңде жеке феодалдық меншік анағұрлым дамудың бағытын алады. Әсіресе, жерді шартты түрде ұстаудың ИКТА - бенефициарлық иеленуі сияқты шартты нысаны қатты дамыды. Бұл жерлер феодалдарға олардың қызметі үшін мемлекеттік жер үлесінен бөлініп беріліп отырды. Айлық түрінде болатын икта өмір бойға немесе қызметте болу мерзіміне сәйкес берілетін болды және өз пайдасына рента-салықты жинау құқығымен қатар берілді. Икта жерлерінің және жеке үлкен жериеліктерінің қарыштап өсуі мемлекеттік қордың бір уақытта қысқаруы феодализация процесінің көрінісі болып табылды және жекелеген феодалдардың саяси биліктерінің күшеюінде үлкен рөлді атқарды.

Шаруаларды феодалдық эксплуатациялау тәсілдері жер қатынастарының өзіндік құрылымдары шегінде анықталды. Шаруалардың өндіретін тауарларының негізгі бөлігі халиф пайдасына жиналатын салықтар арқылы мемлекетпен тартылып алынып отырды. Содан соң салықтық түсімдердің бір бөлігі феодалдық басшылар арасында айлық жалақы және пенсия, т. б. түрінде таратылып беріліп отырды. Басшылардың баюының басты деген құралдарының бірі - оларға халифтің белгілі бір территориялық аймақтан өз пайдасына салық жинау құқығын беру болып табылды.

Араб халифатында, Шығыстағы басқа ортағасырлық мемлекеттер сияқты сословиелік-корпоративтік топтары бар ерекше сословиелік құрылыс қалыптасқан жоқ. Тұлғаның халифаттағы құқықтық жағдайы ең біріншіден оның дінге деген көзқарасымен анықталатын болды. Сондықтан да ең алдымен мұсылмандар мен мұсылман еместер - ЗИММИИлардың құқықтық статустары ерекшелік ретінде танылды. Зиммиилар төменгі жағдайды иелене отырып, ауыр мемлекеттік салықты (ДЖИЗЬЯ) төлеуге міндетті болып саналды. Алғашқыда мұсылман еместерге деген қатынастар аса бір шыдамдық түрінде болды: олар өзін-өзі басқаруды, тілін және өздерінің соттарын сақтап қалды. Дегенмен, олардың төмендетілген жағдайлары барған сайын айқындала бастады: олардың мұсылмандармен арасындағы қатынастары мұсылмандық құқықпен айқындалды, олар мұсылмандармен некеге отыра алмады, олар мұсылмандардан ерекшеленетін киімдерді киюге міндетті болды, олардың міндетінің қатарына сонымен қатар араб әскерлерін азық-түлікпен қамтамасыз етіп, ең ауыр адам басына салынатын салықтарды төлеу жатты. Сонымен қатар исламизация саясаты (жаңа дінді тарату) мен арабизация процесі (арабтарды жаңа территорияларға қоныстандыру, араб тілін тарату) жаулап алушылар тарапынан аса бір күш жұмсауды қаже етпеді.

Феодалдардың биліктік сыныптары нақты иерархиялық құрылымға ие болған емес. Оның ең басында мұсылмандық знать - Мұхаммедтің отбасы мүшелері болды.

Шаруашылық бас кезеңдерде көптеген этникалық топтарға бөліне бастады. Жергілікті арабтар әскери коллониялармен бөлініп алынған жаңа қоныстарға орналаса бастады. Олар кейбір салықтар мен алымдардан босатылды және бірқатар артықшылықтарға ие болып отырды. Бара-бара салықтар мен алымдар өсіп, тағы түрлі алымдар түрлері көбейе бастады. Кейбір аймақтарда шаруалардың жерге деген салықты төлеуден жалтармауы үшін оларды белгілі бір жерлерге бекіте бастады.

Халифаттың қоғамдық өміріндегі басты рөлді қалалардың көпестік басшылығы иеленді. Сонымен қатар қалаларда ішкі нарық пен корпоративтік құрылыс пен басқаруға негізделген дамыған қолөнер өндірісі жоқ болды. Араб қаласының толықтай мемлекеттік аппаратқа бағынысты болуы биліктің тым аса орталықтандырылуының жемісі болды. Араб қалаларында сонымен қатар батыстағы қалалардағыдай “коммуналдық қозғалыстарға” ұқсас автономияға деген ұмтылыстар болған емес.

Әлеуметтік сатының ең төменгі санатында құлдар орын тепті. Қара жұмыс істейтін халықтың көпшілік бөлігін құрайтын бұл топ негізінен жаулап алу соғыстарының нәтижесінде пайда болатын тұтқындар мен шетелден сатып алынған бостандығынан айырылғандардан құралады. Феодалдық қатынастардың дамуы құлдардың құқықтық жағдайына әсер етті. Олар құқық субъектілері ретінде танылмағанымен, өздерінің басшыларының келісімімен сауда операцияларын жүргізіп, тауарларға ие бола алды. Мұсылман құлдарды бостандыққа жіберу жақсы бір істердің қатарына жатқызылып құрметтелді.

Мемлекеттік құрылысы. VІІ ғасырдағы жаулап алулар нәтижесінде арабтарда соңғы қалған әскери демократия жойылды, осының салдарынан ертефеодалдық монархия ресімделе бастады. Бұл кезеңнің халифаты тиісінше орталықтандырылған теократиялық мемлекет ретінде көрініс тапты. Оның басшылығында халиф тұрды және ол пайғамбардың мирасқоры ретінде қаралды. Оның қолында рухани (ИМАМАТ) билігі шоғырланды. Бірінші халифтерді мұсылмандық байлар сайлады. Бірақ тез арада халиф билігі өсиеттік өкім бойынша берілетін мұралық сипат ала бастады.

Халифаттың мемлекеттік аппараты барынша орталықтандырылған болып табылды. Бұған себеп болған жағдай ретінде халифтің қолында шоғырланған жер қорының барған сайын көбеюді айтуға болады.

Құқық тұрғысынан алғанда халиф билігі шексіз болып танылды. Ал бірақ шындығында ол өз билігін жүзеге асыру кезінде не өз саясатында феодалдық басшылармен және мұсылмандық орта басшыларымен санасуға мәжбүр болды.

Халиф жанындағы басты кеңесші және жоғарғы лауазымды тұлға УӘЗІР (везирь) танылды. Мұсылмандық құқық бойынша уәзірлер екі топтық болуы мүмкін еді: кең немесе шекті билікті, яғни тек халифтің өкімдерін орындаушы ретінде. Ертедегі халифатта әдетте шектелген билігі бар уәзірді тағайындау орын алып отырды. Басты шенеуніктер қатарына халиф қорғаушыларының басшысы, полиция меңгерушісі, басқа шенеуніктерге қадағалауды жүргізетін ерекше шенеунік жатты. Халиф мемлекеттегі барлық жоғарғы шенеуніктерді өзі тағайындады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.