PHP- мен бірге жұмыс істейтін сервердің классикалық құралы- APACHE +PHP+MySQL
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
1 PHP ТІЛІ ТУРАЛЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..4
1.1 PHP тілінің негізі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4
1.2 PHP.ның мүмкіндіктері мен қолданыс салалары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...6
1.3 SQL тілі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..11
1.4 PHP. мен бірге жұмыс істейтін сервердің классикалық құралы.
APACHE +PHP+MySQL ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 13
2 AJAX ТЕХНОЛОГИЯСЫ ТУРАЛЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .17
2.1 АJAX негізі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 17
2.2 Ajax технологиясының классикалық технологиялардан ерекшелігі ... ... ... 24
3 PHP ЖӘНЕ AJAX ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 26
3.1 AJAX технологиясын PHP да қолдану ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 26
3.2 AJAX және SAJAX технологияларын PHP да қолдану ... ... ... ... ... ... ... ... ... .28
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .30
Пайдаланған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...31
Қосымша ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...32
1 PHP ТІЛІ ТУРАЛЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..4
1.1 PHP тілінің негізі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4
1.2 PHP.ның мүмкіндіктері мен қолданыс салалары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...6
1.3 SQL тілі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..11
1.4 PHP. мен бірге жұмыс істейтін сервердің классикалық құралы.
APACHE +PHP+MySQL ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 13
2 AJAX ТЕХНОЛОГИЯСЫ ТУРАЛЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .17
2.1 АJAX негізі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 17
2.2 Ajax технологиясының классикалық технологиялардан ерекшелігі ... ... ... 24
3 PHP ЖӘНЕ AJAX ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 26
3.1 AJAX технологиясын PHP да қолдану ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 26
3.2 AJAX және SAJAX технологияларын PHP да қолдану ... ... ... ... ... ... ... ... ... .28
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .30
Пайдаланған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...31
Қосымша ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...32
Бұл бітіру жұмысының тақырыбы PHP тілінде AJAX технологиясын пайдаланып электронды тест жасау. Бітіру жұмысы жалпы 3 тараудан тұрады.
Бірінші PHP тілі туралы. Бұнда PHP тілінің даму тарихынан бастап, бұл тілдің мүмкіндіктері, қолдану салалары мен маңыздылығы, үйрену тәсілдері жазылған. Айталық, РНР тілі алғаш рет 1995 жылдың басында Personal Home Page деген атпен шығып үйренуге ыңғайлы қолданылуы қарапайым болу сияқты ерекшеліктері мен бүгінгі күнге дейін қолданыстан шықпай үздіксіз дамып толығып келе жатыр. Ол қолданушымен http протоколы арқылы байланысатын web- қосымшалар құруға арналған программалау тілі. PHP интерпретацияланатын тіл, яғни сервердегі сценарийлер орындалу үшін PHP интерпретаторын орнату қажет. PHP мен жазылған программа HTML файлына салынады.
Екінші AJAX технологиясы туралы. Бұл тарауды оқу арқылы сіз жаңа білімдерге қол жеткізе аласыз. Ұшқан құстай дамып бара жатқан жаңа заманда жаңа ойлар, жаңа талаптар мен жаңа технологиялар ойлап табылуда бүгінгі қолда бар дүние ертең жоқ боп қолданыстан шығып, жаңа заттар мен жаңа технологиялар орынын басып заман үздіксіз дамып алға ілгерлеп жатыр. Мұның бәрі де қазіргі дамып жатқан технологияның арқасы, міне сондай технологиялардың бірі AJAX. Ол технологиялық секіріс, қолда бар мүмкіндіктер аз қолда бар мүмкіндіктерін одан әрі кемелдендіру мүмкін емес кезде болады. Мұндай секіріс AJAX болып табылады. Ajax- тің жұмыс істеу тәсілі, пайдаланушы серверге өтініш жіберіп, сол арқылы сервер сандық мәліметтер қайтарылады. Ajax- тің негізі XMLHttrRequest, сервер мен пайдаланушы ара қатынасын реттейді.
PHP тілінде AJAX технологиясын пайдаланудың маңызы, AJAX ол PHP- ға жүктелген сервердің жұмысын жеңілдетеді. Мысалы, HTML- дың бір құжат оқуын көрсетсек, HTML- дың өзі мәліметтерді оқи алмайды. Осы арада Ajax техникасы пайдаланушыдағы HTML беттің пайдаланушыдағы PHP бетке өтініш етуі, содан кейін сервер PHP бет арқылы мәліметтерді оқып, қайтадан оқыған мәліметті пайдаланушыға береді. Сол арқылы пайдаланушыдағы HTML бетте мәлметтерді көрсетеді.
Бірінші PHP тілі туралы. Бұнда PHP тілінің даму тарихынан бастап, бұл тілдің мүмкіндіктері, қолдану салалары мен маңыздылығы, үйрену тәсілдері жазылған. Айталық, РНР тілі алғаш рет 1995 жылдың басында Personal Home Page деген атпен шығып үйренуге ыңғайлы қолданылуы қарапайым болу сияқты ерекшеліктері мен бүгінгі күнге дейін қолданыстан шықпай үздіксіз дамып толығып келе жатыр. Ол қолданушымен http протоколы арқылы байланысатын web- қосымшалар құруға арналған программалау тілі. PHP интерпретацияланатын тіл, яғни сервердегі сценарийлер орындалу үшін PHP интерпретаторын орнату қажет. PHP мен жазылған программа HTML файлына салынады.
Екінші AJAX технологиясы туралы. Бұл тарауды оқу арқылы сіз жаңа білімдерге қол жеткізе аласыз. Ұшқан құстай дамып бара жатқан жаңа заманда жаңа ойлар, жаңа талаптар мен жаңа технологиялар ойлап табылуда бүгінгі қолда бар дүние ертең жоқ боп қолданыстан шығып, жаңа заттар мен жаңа технологиялар орынын басып заман үздіксіз дамып алға ілгерлеп жатыр. Мұның бәрі де қазіргі дамып жатқан технологияның арқасы, міне сондай технологиялардың бірі AJAX. Ол технологиялық секіріс, қолда бар мүмкіндіктер аз қолда бар мүмкіндіктерін одан әрі кемелдендіру мүмкін емес кезде болады. Мұндай секіріс AJAX болып табылады. Ajax- тің жұмыс істеу тәсілі, пайдаланушы серверге өтініш жіберіп, сол арқылы сервер сандық мәліметтер қайтарылады. Ajax- тің негізі XMLHttrRequest, сервер мен пайдаланушы ара қатынасын реттейді.
PHP тілінде AJAX технологиясын пайдаланудың маңызы, AJAX ол PHP- ға жүктелген сервердің жұмысын жеңілдетеді. Мысалы, HTML- дың бір құжат оқуын көрсетсек, HTML- дың өзі мәліметтерді оқи алмайды. Осы арада Ajax техникасы пайдаланушыдағы HTML беттің пайдаланушыдағы PHP бетке өтініш етуі, содан кейін сервер PHP бет арқылы мәліметтерді оқып, қайтадан оқыған мәліметті пайдаланушыға береді. Сол арқылы пайдаланушыдағы HTML бетте мәлметтерді көрсетеді.
1. Гарнеев А.Ю. Web–программирование на РНР. –СПб.: БХВ–Петербург, 2002. –1040 с.
2. Орлов А.А. РНР: Полезные приемы. –2-е изд. перераб. и доп. –М.: Горячая линия – Телеком, 2006. –272 с.: ил.
3. Мазуркевич А. РНР: настольная книга программиста. –М.: Новое знание, 2004. –479 с.
4. Макинтош Дж. Perl & PHP: библиотека программиста. –Спб.: Питер, 2004. –218 с.
5. Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі: Информатика және компьютерлік техника. –Алматы: “Мектеп баспасы”, 2002. –456 б.
6. Балапанов Е.Қ., Бөрібаев Б., Дүзбаева Р.М., Мамырбек Ғ.Б. Интернетке кіріспе: Бүкілдүниежүзілік өрмек: Әдістемелік құрал. –Алматы: ЖТИ, 2004. –28 б.
7. Козловский Д. Краткий справочник по CSS2. – электронды оқулық.
8. Мержевич В. JavaScript работа с формами. –Санкт-Петербург: “BHV”
9. AJAX және PHP К.Дари, М.Бусика және тд
Интернет-сілтемелер
2. Орлов А.А. РНР: Полезные приемы. –2-е изд. перераб. и доп. –М.: Горячая линия – Телеком, 2006. –272 с.: ил.
3. Мазуркевич А. РНР: настольная книга программиста. –М.: Новое знание, 2004. –479 с.
4. Макинтош Дж. Perl & PHP: библиотека программиста. –Спб.: Питер, 2004. –218 с.
5. Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі: Информатика және компьютерлік техника. –Алматы: “Мектеп баспасы”, 2002. –456 б.
6. Балапанов Е.Қ., Бөрібаев Б., Дүзбаева Р.М., Мамырбек Ғ.Б. Интернетке кіріспе: Бүкілдүниежүзілік өрмек: Әдістемелік құрал. –Алматы: ЖТИ, 2004. –28 б.
7. Козловский Д. Краткий справочник по CSS2. – электронды оқулық.
8. Мержевич В. JavaScript работа с формами. –Санкт-Петербург: “BHV”
9. AJAX және PHP К.Дари, М.Бусика және тд
Интернет-сілтемелер
Пән: Информатика, Программалау, Мәліметтер қоры
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 42 бет
Таңдаулыға:
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 42 бет
Таңдаулыға:
Мазмұны
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
1 PHP ТІЛІ
ТУРАЛЫ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... 4
1.1 PHP тілінің
негізі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ..4
1.2 PHP-ның мүмкіндіктері мен қолданыс
салалары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 6
1.3 SQL
тілі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...11
1.4 PHP- мен бірге жұмыс істейтін сервердің классикалық құралы-
APACHE
+PHP+MySQL ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ..13
2 AJAX ТЕХНОЛОГИЯСЫ ТУРАЛЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .17
2.1 АJAX
негізі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ...17
2.2 Ajax технологиясының классикалық технологиялардан ерекшелігі ... ... ... 24
3 PHP ЖӘНЕ AJAX ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 26
3.1 AJAX технологиясын PHP да
қолдану ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .26
3.2 AJAX және SAJAX технологияларын PHP да
қолдану ... ... ... ... ... ... ... ... ... .28
Қорытынды
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..30
Пайдаланған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... .31
Қосымша ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..32
Кіріспе
Бұл бітіру жұмысының тақырыбы PHP тілінде AJAX технологиясын пайдаланып
электронды тест жасау. Бітіру жұмысы жалпы 3 тараудан тұрады.
Бірінші PHP тілі туралы. Бұнда PHP тілінің даму тарихынан бастап, бұл
тілдің мүмкіндіктері, қолдану салалары мен маңыздылығы, үйрену тәсілдері
жазылған. Айталық, РНР тілі алғаш рет 1995 жылдың басында Personal Home
Page деген атпен шығып үйренуге ыңғайлы қолданылуы қарапайым болу сияқты
ерекшеліктері мен бүгінгі күнге дейін қолданыстан шықпай үздіксіз дамып
толығып келе жатыр. Ол қолданушымен http протоколы арқылы байланысатын web-
қосымшалар құруға арналған программалау тілі. PHP интерпретацияланатын тіл,
яғни сервердегі сценарийлер орындалу үшін PHP интерпретаторын орнату қажет.
PHP мен жазылған программа HTML файлына салынады.
Екінші AJAX технологиясы туралы. Бұл тарауды оқу арқылы сіз жаңа
білімдерге қол жеткізе аласыз. Ұшқан құстай дамып бара жатқан жаңа заманда
жаңа ойлар, жаңа талаптар мен жаңа технологиялар ойлап табылуда бүгінгі
қолда бар дүние ертең жоқ боп қолданыстан шығып, жаңа заттар мен жаңа
технологиялар орынын басып заман үздіксіз дамып алға ілгерлеп жатыр. Мұның
бәрі де қазіргі дамып жатқан технологияның арқасы, міне сондай
технологиялардың бірі AJAX. Ол технологиялық секіріс, қолда бар
мүмкіндіктер аз қолда бар мүмкіндіктерін одан әрі кемелдендіру мүмкін емес
кезде болады. Мұндай секіріс AJAX болып табылады. Ajax- тің жұмыс істеу
тәсілі, пайдаланушы серверге өтініш жіберіп, сол арқылы сервер сандық
мәліметтер қайтарылады. Ajax- тің негізі XMLHttrRequest, сервер мен
пайдаланушы ара қатынасын реттейді.
PHP тілінде AJAX технологиясын пайдаланудың маңызы, AJAX ол PHP- ға
жүктелген сервердің жұмысын жеңілдетеді. Мысалы, HTML- дың бір құжат оқуын
көрсетсек, HTML- дың өзі мәліметтерді оқи алмайды. Осы арада Ajax техникасы
пайдаланушыдағы HTML беттің пайдаланушыдағы PHP бетке өтініш етуі, содан
кейін сервер PHP бет арқылы мәліметтерді оқып, қайтадан оқыған мәліметті
пайдаланушыға береді. Сол арқылы пайдаланушыдағы HTML бетте мәлметтерді
көрсетеді.
1 PHP ТІЛІ ТУРАЛЫ
1.1 PHP - тілінің негізі
Соңғы бес жыл адамдар қарым- қатынасының жаңа тәсілдері мен интернеттің
таңғаларлықтай дамуымен атағы шықты. Бұл жағдайдың алдыңғы қатарында World
Wide Web тұрады. Күнделікті бұл коммуникациялық ортада мыңдаған жаңа
сайттар ашылып, ал тұтынушыларға қызмет көрсетудің жаңа түрлері ұсынылып
жатыр. Нарықтың қарқынды дамуына байланысты жаңа технологияға және осы
технологияны меңгерген программа өңдеушілеріне деген үлкен сұраныс пайда
болды. Жаңа заман талабына сай көптеген программалау тілдері мен неше түрлі
жаңа технологиялар ойлап табылып, адамдардың қажеттілігін қанағаттандырып
келеді. PHP тілі жаңадан ойлап табылған технологиялардың бірі. Біз енді PHP
тілін зерттейік, және оның мүмкіндіктері мен тарихы жайлы танысайық,
сонымен қатар PHP- ді қолданып, сайт жасау үшін негізгі қажетті
мәліметтерді де қарастырайық.
РНР тілі тек практикалық есептерді шешуге арналған құрал ретінде жасап
шығарылған. Оны жасап шығарушы Расмус Лердорф, өзінің online- резюмесін
қанша адам оқитынын білу үшін Perl тіліндегі қарапайым CGT- қабыршағын
жазды, бұл қатысу статистикасын жинақтау мақсатына арналған Perl- скриптер
жинағы болатын CGT HTTP хаттамасы бойынша жұмыс істейтін серверлік
қосымшаларды жасауға арналған стандарт болып табылады. Сервер қолданушының
сұранысын CGT- бағдарламаға жібереді. Ол оларды өңдеп, жұмысының нәтижесін
қолданушының экранына қайтарады. Осылайша қатысушы әр түрлі факторлардың
әсері нәтижесінде өзгере алатын динамикалық ақпарат алады. Ал шлюздің өзі
(CGT скрипт) түрлі бағдарламалау тілдерінде – СиС++, Fortran, Perl, TCL,
UNIX Shell, Visual Basic, Python және т.б. жазыла алады.
PHP – қолданушымен http протоколы арқылы байланысатын web- қосымшалар
құруға арналған программалау тілі. PHP интерпретацияланатын тіл, яғни
сервердегі сценарийлер орындалу үшін PHP интерпретаторын орнату қажет. PHP
мен жазылған программа HTML файлына салынады, алайда қазіргі уақытта бұл
техника web- қосымша жазудың тиімді әдісі емес. PHP- ді программа
құрушыларға web- қосымшаларды тиімді және тез құруға мүмкіндік беретін
сервер жақта жұмыс істейтін web сценарийлердің орнатылған тілі ретінде
сипаттаған дұрыс. Web- парақтарды құрудың дәстүрлі, статикалық әдістемесіне
сәйкес келмейтін қосымшаларды құру барысында PHP JavaScript және басқа да
тілдермен қатар қолданылатын динамикалық мазмұнды құру және басқару үшін
бағалы құрал бола алады. PHP-дің көптеген стандартты функцияларының
арқасында түрлі тектес есептерді шығаруға болады. Оның құрамына графика
және онымен іс- әрекет, математикалық есептеулер, XML, XSLT сияқты атақты
технологиялар кіреді. PHP HTML- дің препроцессоры болып табылады. Сервер
файлды браузерге бермес бұрын, оны препроцессор- интерпретатор қарастырады.
Ол үшін файлдың анықталған бір кеңейтілуі болу керек (әдетте бұл .phtml
немесе .php3) және препроцессор үшін код болу керек. Парақ жіберілер
алдында PHP код серверде өнделеді және браузерге серверде сақталынғанға
қарағанда қатты ерекшеленетін HTML парақтар түрінде нәтиже беріледі. PHP
клиент скриптерінің тілдері болып табылатын JavaScriptJscriptVBScript- ке
қарағанда серверлік скриптер деп аталады. PHP Active Server Pages, Java
Server Pages, ColdFusion, embperl тілдеріне ұқсас болып келеді. Бұл
тілдердің барлығы web – серверде орындалатын кодты HTML парақтың ішіне
орналастыруға мүмкіндік береді.
Осы пакеттердің барлығының өзегі PHP болып табылады. Ол көптеген
операциялық жүйелерді қолданады. Солардың ішіне Windows пен Unix кіреді.
PHP контекстінде, функционалдылығында көрінетін олардың арасындағы
айырмашылық болмашы ғана. Үйде жасайтын жобалар үшін көбіне Windows
қолданылады. Ал үлкен, кәсіби жоба құруға Unix- ті пайдаланған жөн. Өйткені
ең алғашында PHP Unix платформасы үшін құрылған, сондықтан PHP- дің
көптеген кітапханалары мен толықтырулары Unix тәрізді жүйені талап етеді.
Егер жоба өте күрделі болмаса, Windows 2000, XP, 2003 операциялық жүйені
пайдаланған тиімді болып табылады. Windows операциялық жүйесінде жазылған
PHP скриптерді қажет болған жағдайда Unix- ке көшіріп алуға болады. PHP мен
қоса web – сервер және мәліметтер базасының сервері қажет. Web- сервер –
қолданушы компьютерін web- серверге айналдыратын программа, aл мәліметтер
базасының сервері – PHP- мен басқарылатын мәліметтер базасымен жұмыс
істеуге мүмкіндік беретін сервер компоненті.
Дүние жүзіне кең таралған, қауіпсіз және ыңғайлы серверлердің бірі –
Apache. Ол Unix тәрізді жүйелер мен Windows операциялық жүйелері сияқты
әртүрлі платформаларда таралатын жоғары өнімді, жоғары функционалды web-
сервер болып табылады. Apache- дің ең негізгі бәсекелесі Microsoft
корпорациясы шығарған Windows ортасында жұмыс істейтін IIS болып табылады.
Алайда IIS өзге есептер шығаруға бағытталғандықтан, сонымен қатар PHP- дің
IIS web- серверімен жұмыс жасағанда функционалдылығының төменделуінен PHP
пен IIS- тің бірлескен жұмысы аз таралған. Ішінде PHP интерпретаторы
салынған web- сервер мен MySQL мәліметтер базасының сервері жинақталған
арнайы пакеттер бар. Оның қатарына тегін таралатын TopServer пакеті жатады.
Кейінірек қабыршақтың аздаған өнімділігі бар екені анықталып, оны Си
тілінде қайта жазуға тура келді. РНР- дың бірінші версиясы бар сайт
орналасқан серверді қолданушылар құралға қызығушылық танытып, оны
қолданғысы келетіндер пайда болды. Осылайша РНР өзінше жобаға айналды және
1995 жылдың басында Personal Home Page деп аталған өнімнің бірінші белгілі
версиясы шықты.
1995 жылдың ортасында тиянақты өңдеуден кейін РНРFI деп аталатын
(Personal Home PageForms Interpreter – дербес үйдегі бет формалар
интерпретаторы) өнімнің екінші версиясы шықты. Онда қазіргі РНР- дің
базалық мүмкіндіктері болды, мысалы, html- формаларды автоматты түрде өңдеу
және html-кодтарға орналасу мүмкіндіктері. PHPFI синтаксисі Perl
синтаксисін еске түсіреді, бірақ өте қарапайым болды. 1997 жылы РНР- РНРFI
2.0- дің Си- таратылымының екінші версиясы шықты. Сол уақытта РНР
қолданушылары тұтас әлем бойынша бірнеше мыңды құрады, шамамен 50 мың
домен, ол Internet домендерінің барлық санының шамамен 1%-тін құрады. Ресми
түрде РНРFI 2.0 1996 жылдың қараша айында ғана шықты, оған дейін негізінен
бета-версияда болды. Кейіннен шыққаннан кейін оны РНР 3.0- тың альфа-
версиясымен ауыстырды.
Энди Гутманс (Andi Gutmans) пен Зив Сураски (Zeev Suraski) 1997 жылы
РНРFI- дің кодын қайта жазып шығарды, себебі ол олар жұмыс жасап жүрген
электрондық коммерцияның қосымшасын өңдеуге тиімсіз болып табылды. Жобаны
тарату кезінде РНРFI- ді өңдеушілерден көмек алу үшін, Гутманс пен Сураски
олармен бірігіп РНР 3- ті РНРFI- дің ресми қолдаушысы екенін жариялауды
шешті. Біріккеннен кейін РНРFI- дің өңделуі толық тоқталды. РНР 3.0- тің
артықшылықтарының бірі ядроны кеңейту мүмкіндігі болды. 1998 жылдың соңына
қарай РНР- ды пайдаланушылар ондаған мыңға артты. Web- сайттардың жүздеген
мыңы осы тілді қолдана отырып жұмыс жасайтындықтары туралы хабарлады.
Шамамен Internet серверлерінің 10%- де РНР 3.0 орнатылған. РНР 3.0 ресми
түрде 1998 жылдың маусым айында жалпы тестілеуден 9 айдан кейін шықты. Ал
қысқа қарай Энди Гутманс пен Зив Сураски РНР ядросын қайта өңдеуді бастады.
Олардың мақсаты күрделі қосымшалармен жұмыс өнімділігін арттыру және РНР
негізінде жатқан кодтың модульдігін жақсарту болды. Қазіргі уақытта Zend
Engine- ді жақсарту және алғашқы бета- версиялары қазіргі уақытта жарыққа
шығып қойған РНР 5.0- ға жаңа кіріспелеріне ендіру жұмыстары жүргізіліп
жатыр. Бүгінгі күнде РНР- ды жүз мыңдаған өңдеушілер пайдаланады. Бірнеше
миллиондаған сайттар РНР- да жазылған, ол Internet домендерінің 20%- ін
құрайды.
1.2 PHP тілінің мүмкіндіктері мен қолдану салалары
“РНР барлығын жасай алады” дейді оны жасаушылар. Алдымен РНР сервер
жанында жұмыс істейтін скрипттерді жасау үшін қолданылады. РНР кез- келген
CGT- скрипттер шеше алатын есептерді шеше алады, сонымен қатар html-
формалардың мәліметтерін өңдейді, html беттерді динамикалық түрде өндіреді
және т.б.
РНР- дің қолдану салаларын 3 негізгі солаға бөлінеді:
Бірінші сала- айтып кеткеніміздей, сервердің жанында орындалатын
қосымшаларды (скрипттерді) жасау. РНР негізінен дәл осы текті скрипттерді
жасау үшін кеңінен қолданылады.
Екінші сала- командалық жолда орындалатын скрипттерді жасау, яғни РНР-
дің көмегімен web- серверден және браузерден тәуелсіз нақты машиналарда
орындалатын скриптерді жасауға болады.
үшінші саласы-клиент жағында орындалатын GUI- қосымшаларды (графикалық
интерфейстерді) жасау.
РНР- ды қолдану салалары кең өрісті және әр түрлі. Соған қарамастан
ұқсас есептерді шығара алатын басқа да программалау тілдері бар. Не үшін
РНР- ды меңгеру қажет? Ол бізге не береді? Біріншіден, РНР- ді меңгеру өте
қарапайым. Синтаксистің негізгі ережелері мен оның жұмыс принциптерімен
танысудың өзі жеткілікті, сол арқылы (басқа тілде жазғанда үлкен дайындықты
қажет ететін) өз бағдарламамызды жазуға болады. Екіншіден, РНР шамамен
барлық белгілі платформалардан, операциялық жүйелерден және барлық түрлі
серверлерден қолдау тапты. Бұл да өте маңызды. Ешкімнің мысалы, Windows-
тегі жұмыстан Linux- ке IIS серверден Apache серверіне ауысып, тағы бір
бағдарламалау тілін меңгергісі келмейді.
РНР бес маңызды мінездемемен шартталған: дәстүрлілік, қарапайымдылық,
тиімділік, қауіпсіздік, бейімделгіштік. Бұлардан да жақсы қасиеті ақысыз
таратылагындығында. Бес түрлі мінездемесіне қысқаша тоқталатын болсақ,
дәстүрлігі- РНР тілі әр түрлі салада жұмыс істеген программистерге таныс
болып көрінеді, тілдің көптеген конструкциялары Cи, Perl- ден алынған, ал
РНР- дың коды күнделікті Си мен pascal программаларынан практикалық түрде
айырмашылықсыз болуы жиі кездеседі, бұл РНР зерттеуде алғашқы күш салуды
азайтады. Қарапайымдылық- РНР сценариі сіздің есебіңіздің ерекшелігіне
байланысты 1000 немесе бір жолдан тұруы мүмкін. Сізге арнайы библиотеканы
іске қосу, арнайы программистерін іске қосу, немесе осы сияқты бірнәрселер
істеуі керек емес. РНР механизмы алғашқы экрандалған тізбектен (?) кейін
жай ғана жұре бастайды және экрандалған тізбек жұбын (?)кездестірмегенше
жүре береді.
Тиімділік - www жататын көп қолданушылары бар программалау ортасы үшін
ерекше маңызды фактор болып табылады. РНР 4.0- де қорларды бөлу механизмі
мен жақсарған объектілі бағытталған программалау қолдауы қамтамасыз ету,
сонымен қатар сеансты басқару құралдары жүзеге асырылған. Соңғы версиясында
артық жады бөлінуді тоқтататын сілтемелерді есепке алу (reference counting)
механизмі де пайда болады. Қауіпсіздік- РНР программа өңдеушілері мен
администраторға өкілеттігіне иілгіш және тиімді қауіпсіздік құралдарын да
береді. Ал олар өз кезегінде шартты түрде екі категорияға бөлінеді: жүйелік
деңгей құралдары мен қосымшалар деңгейі құралдары. Қауіпсіздіктің жүйелік
деңгей құралдары РНР- де администратор басқаруындағы қауіпсіздік
механизмдері жүзеге асқан: РНР дұрыс реттелуінде бұл іс әрекетінің
максималды тәуелсіздігі мен қауіпсіздігін қамтамасыз етеді. РНР қауіпсіздік
реті (safe mode) деп аталатын ретте де жұмыс істей алады. Бұл
қолданушылардың РНР қолдануында маңызды көрсеткіштерді шектейді. Мысалға,
максималды уақыт орындалуды және жадыны қолдануды (жады бақылаусыз шығындау
сервердің тез әрекетіне кері әсерін тигізеді). Сgi- bin сияқты
администратор қолданушы РНР сценариін орындайтын немесе қарайтын
каталогтарға, сонымен қатар РНР сценариін сервердегі құпия мәліметті көруге
қолдануға шектеу қоя алады(мысалға, password файлы).
РНР үнсіз келісім бойынша таңдалған конфигурация кезінде жақсы жұмыс
істейтін болады. Бірақ пакет жұмысы сіздің мақсаттарыңызға жақсы сәйкестігі
үшін кейбір өзгерістер енгізе аласыз. Барлық конфигурация параметрлері
(көрсеткіштері) орнату процесі кезінде үнсіз келісім бойынша
(userlocallib) каталогына көшірілген РНР.ini файылында болады. РНР мен
сәйкестікте қолданылатын платформа мен web- серверге тәуелсіз рнр.ini файлы
рнр- дағы жұмыстың маңызды аспектілерін басқаруға мүмкіндік беретін бірдей
стандартты көрсеткіштер топтамасы бар. Бұл файл рнр сценарийі орындалу
кезіндегі пакет мінез- құлқын анықтайтын барлық параметрлер бар. РНР.ini
файлы құрамы рнр іске қосылғаннан кейін оқылады. РНР- ға пішімдеу,
көркемдеудің бұрылуы шаблондарды құрудың мәні- сырт келбеті мен парақ мінез-
құлқын өзгерту кезінде дизайнер артық программаның код жазып әуре болмау
үшін іске асады. Жақсы жағдайда дизайнер программалау жөнінде біраз білімді
немесе жоқ дегенде, айнымалы, цикл, шартты командалар секілді ортақ
консепциялармен таныс болуы керек. Бұл жөнінде мүлде білмеген дизайнерге
шаблондар қолдану синтансис обиспидағы керексіз мәліметтен басқа ештеңе
бермейді. Бұдан екі жақта ұтады, дизайнер қосымша біліп алып, жұмыс тобында
бағалырақ мүше болса, ал программистке идеяның жаңа көзі табылады. Мүмкін
дизайнер ерекше ештеңе ойлап таппаса да, оның орнына жағдайды программист
көре алмайтын жаңа бір қырынан басқа көзбен көре алады. PHP- экранға мәтін
шығарудың жеңіл нұсқасы. Оның жазылуы сc++, java, Perl- тілімен ұқсайды.
PHP- коды HTML- кодының ішіне кірістіріледі немесе бөлек жазыла береді.
Егер бөлек жазылғанда HTML сияқты блокнотта немесе word- та жазылып, “.php”
кеңейтілуімен сақталады. PHP - программасында коментарийлар сc++
тіліндегіге ұқсайды. Бір жолды түсініктеме , # белгілерімен, көп жолды
түсініктеме * ... * белгісімен жазылады.
PHP дегі қарапайы логикалық операциялар, циклдер While, do...while, for,
foreach:
If ( ) { } else { }
Мысалы: ? Php
$a=5;
$b= 9;
If ($a==$b) {echo $b-$a ;}
Else {$a*$b ;}?
PHP- де айнымалылар алдын- ала жарияланбайды, алғаш берілген айнымалы
мәнімен осы айнымалы құрылады.
Айнымалыны белгілеу:
Айнымалы аты кез-келген ұзындықта.
$ белгісінен басталады: $a
1. Цифрдан басталмайды.
Айнымалылар типтері:
Boolean (true, false)
Integer
Float
String
Array
Object
Resours
NULL
PHP кодының структурасы:
HTML коды
PHP белгілері
PHP коды
Коментарий
Бос орын.
Қарапайым PHP программасы “?php ”- басынан басталып, “ ?”- ге
аяқталады. Осы белгінің сыртында жазылғаны HTML кодына тән болады.
PHP кодын жазудың 4 түрлі әдісі бар:
XML - әдісі. ? Php echo (“XML әдісі!”) ;?
Қысқартылған әдіс.
? Echo (“Қысқартылған жазу әдісі”) ;?
Бұл өте қарапайым әдіс, file- да жазылған short_open_tag- ті таңдау
керек. Оны қозғалту әдісі: “C:\WINNT” папкасында php.ini- файлда
short_open_tag=on деп- өзгертеміз.
Script әдісі.
Script language = ‘php’ echo (“Script әдісі”) ;script
ASP - әдісі
% echo (“ASP жазу әдісі!”); %
Бұл файлда asp_tags орнатылса, оны істеуге болады. Яғни, php.ini- ді
қолданамыз, егер бұл тізімде жоқ болса, apache- тен php.ini- ді қолданамыз.
Яғни, Аllow APS- style% % tags. Asp- tags= on. Біз осы әдістердің ішінде
XML- әдісі туралы нақтырақ тоқталайық. Олай болса біз алдымен XML жайлы,
сонан кейін РНР мен XML- дің дамуы жайлы зерттейік. РНР мен XML мәлімет
алмасу тәсіліне айтарлықтай әсерін тигізетіні сөзсіз. Әрине, егер сіздің
ұйымыңыз web күшін толық қолданғалы жатса, бұл электрондық тордың үлкен
көлемі нәтижесінде стандарттарды сақтау қарапайым ыңғайлылықтан міндетті
талапқа айналды. Осындай стандарттардың бірі xml болып табылады- ұйымдар
мен қосымшалар арасында мәлімет алмасудың ыңғайлы құрамы. Біз xml
қолдауына стандартты функцияларды қарастырамыз, сонымен қатар xml
форматында файылдарды өңдеудің ортақ процестер схемасын да қарастырамыз.
Бұл материал сізге xml қалай мұндай бағалы және рнр қалай xml базасында
пайдалы және қызықты қосымшаларды өңдеуге қолдануы мүмкін екенін жақсылап
түсіне алуыңызға көмектеседі. Бірақ xml сипаттамасына көшпестен бұрын, мен
сіздерге xml форматының туылуына әкеліп соққан концепиялардың дамуы туралы
айтайын xml(...)- xml базалық синтаксисін анықтайтын ерекшелік.
РHP да хml- мен жұмыс істеу үшін Джимрк пакеті Еxpat (xml parser
toolkit)- cm http:www.jclark.comxml Еxpat Apache1.3.7 және сонғы
версияларға да қосылған, сондықтан сізге Apache- дің жаңа версиясын
қолдансаңыз, оны енгізу керек емес. XML мен PHP функционалды мүмкіндіктерін
пайдалану үшін php- ді wdth- xml кілтімен ыңғайлау керек. Бір қарағанда рнр-
де (басқа кез келген тілді) XML- дің мәліметтерін өңдеу есебі қорқынышты
көрінгенмен, шын мәнінде жұмыс басты бөлігі рнр құралдарымен орындалады.
Сізге тек өзіңізден ДТД- ға жаңа функцияларды ашқан, содан соң оларды XML
кодын өңдеу қиын емес процесінде қолдану ғана қалады. XML мен жұмысқа
арналған рнр функцяларын қарастыруға өтпес бұрын, XML құжатының негізгі
компоненттерімен танысу керек. Бұл сізге неге бұл функциялар XML кодын
өңдеуге кез келген программа үшін алмастыруға келмейтін бөлігі болатынын
түсінуге мүмкіндік береді.
XML құжаттың жалпы деңгейде 9 түрлі компоненттері бар:
1. өңдеуші тэгтер;
2. атрибуттар;
3. символдық мәліметтер;
4. жабылушы тэгтер;
5. өңдеуге арналған кеңес;
6. синтаксистік сипаттама;
7. маңызға сырт сілтемелері;
8. өңделмеген маңыз;
9. басқада компоненттер.
XML құжаттарын тиімді өңдеу үшін аталған компаненттердің әрқайсысын
өңдейтін қолданушы функция- өңдеушілерді анықтау керек. Анықталған
функциялар XML- өңдеу процессіне стандартты рнр құралдары арқылы қосылады.
Жалпы XML кодын рнр- ге өңдеу процессі 5 этаптан тұрады:
Қолданушы функцияларын анықтау.
Әрине, егер сіз XML құжаттарымен күнделікті жұмыс істейтін болсаңыз,
онда бұл функцияларды бір рет қана жазсаңыз жеткілікті, кейін бұларға тек
өзгерістер енгізесіз.
Құжаттарды өңдеуге қолданылатын XML коды анализаторын (parser) құрыңыз.
Анализатор XML- parser- createl функциясын шақырумен құрылады.
Стандартты функциялар көмегімен өзіңіздің функцияңызды XML анализаторына
регистрацияға тұрғызыңыз.
XML файлын ашып, ішіндегі мәліметтерді оқып, XML анализаторына жіберіңіз.
Мәліметтерді өңдеу XML- parser( )! қарапайым шақырушымен орындалады. Бұл
функция өзінің жұмыс процессінде сізбен анықталған барлық өңдеушілерге
жанама шақыруды қамтамасыз етеді.
Онымен іске қосылған қорларды тәуелсіз ету үшін XML анализаторын жойыңыз.
PHP мен XML форматта құжаттарды өңдеуге арналған әр түрлі компаненттерін
өңдейтін қолданушы функциялары регистрациясы үшін 8 стандартты функциялар
бар. Есеп xml- parser- free( ) функцясы арқылы шешіледі. Аталған бөлімдер
мәні келесі бөлімде түсіндіріледі. XML- өңдеушісіне қолданушы функцияларды
қосу.
PHP әртүрлі web сервер мен үйлесімді болса да, APACHE-ді қолдану ең
тиімді болар еді, өйткені, біріншіден, ол бүгінгі күнде ең атақты веб
сервер. Екіншіден, PHP мен жиі жұмыс істейді және де әр түрлі веб серверлер
үшін орнату процесінде көп ортақ ерекшеліктер бар. httpwww.php.net
адресі бойынша орналасқан PHP жүктеуінде екі форматтың біреуін талдау
керек. Бірінші, win32 орындалушы форматы. win32 орындалушы форматы Windows
9598NT2000 операциялық жүйенің қолданушыларына арналған, негізгі мәтінді
қайта компиляциялауға Windows платформада болса да, көптеген қолданушылар
үшін міндетті емес дегенмен компиляция болсын десеңіз, сізге Visual С++
компиляторының соңғы нұсқасының біреуі керек. Басқа жүйе қолданушылары
программалық негізгі мәтінін өз бетінше қай компиляциялауға тура келеді. Әр
түрлі жеткізулер орыны туралы нұсқаулар мен қосымша ақпараты электрондық
конференциялар материалдарымен алуға болады. Компилияцияның жалпыланған
процесі алдында қарастырайық.
1.3 SQL тілі
PHP арқылы Ajax технологиясын пайдаланып интерактивті веб- бетін құру
үшін, ең әуелі деректер қорында, яғни MySQL деректер қорында немесе SQL
деректер қорында біздің жасаған деректеріміз болуы керек. SQL әдетте
реляциондық деректер қорымен өзара әрекет үшін қолданылатын стандартты тіл
ретінде сипатталады. Негізі қолданушыға стандартты бұйрықтар топтамасын
беретін деректер қорымен әр түрлі операцияларды орындайтын интерфейстік
жабдық. SQL мүмкіндіктері қордан мәліметтер талдау мен шектелінбейді. SQL-
де мәліметтер қоры мен өзара қатынас үшін әр түрлі мүмкіндіктер бар, оның
ішінде мәліметтер құрылымын анықтау, мәліметтерді сақтағанда қолданылатын
конструкциясын анықтау:
1. Мәліметтер таңдамалы қордан мәліметтерді жүктеу және оларды
шығару.
2. Мәліметтерді өңдеу, ақпаратты өшіру, жаңарту және қосу.
3. Кіру мүмкіндігін бақылау, жеке қолданушылар деңгейінде
мәліметтерді таңдау, қосу, жаңарту және жою мүмкіндігі, рұқсат
беру.
4. Мәліметтер бүтіндігін бақылау.
Деректер қорымен жұмысқа арналған тіл делінген, реляциондық мәліметтер
қоры базалық жүйесі (МҚБЖ) мәліметтер өзара байланысқан кестелі топтама
түрінде ұйымдастырылған кестелер арасындағы байланыс. Басқа кестедегі
мәліметтерге сілтеме түрінде жүзеге асады. Кестедегі әр элемент орыны
анықталған жол мен бағанға сипатталатын екі өлшемді массив деп көрсетуге
болады. Реляциялық деректер қорына мысал:
Сұраныс туралы ақпаратта қысқа клиент идентификаторы қосылған бұл
клиенттің атының және басқада рекурсивтердің көп сақталуынан қашуға болады.
Деректер қоры бейнесінде тағы бір байланыс бар, ол Orders пен Products
кестелері арасында. Бұл байланыс берілген клиент сұраған өнім
идентификаторы сақталған Prod-ID өрісі бойынша орнатылады. Бұл
байланыстардың болуы клиент пен тауардың жай идентификаторы бойынша толық
мәліметтерге сілтемеуге мүмкіндік береді. Дұрыс ұйымдастырылған деректер
қорының ұйымы күшті жабдығы мен минималды шығынмен мәліметтерді тиімді
сақтауға айналады. Реляционды деректер қорымен операциялар орнату үшін SQL-
де SELECT, INSERT,UPDATE, DELETE сияқты жалпы бұйрықтар топтамасы бар. Сіз
products кестесіне жаңа жазба қосқыңыз келді делік. Қосудың қарапайым
бұйрығы мынадай: DELETE FROM products WHERE prod_id = 1009r': MySQL- Х
DataKonsultAB (Стокгольм, Швеция) фирмасы жасаған немесе қосқан SQL
базасындағы сенімді деректер қоры базалық жүйесі 1995 жылдан бастап, өзінің
жылдамдығы, сенімділігі мен лицензиялы иілгіш саясаты шарттарына орай
деректер қоры базалық жүйесі әлемінде MySQL кең таралғандардың бірі болады.
Жақсы мінездемесі мен қолдануға ыңғайлы стандартты интерфейсті функциялары
арқасында
MySQL PHP- дағы деректер қорымен жұмыс үшін атақты жабдық болды. MySQL
серверін орнатып болған соң баптау керек. Баптау процесі негізінен MySQL
кестелер жеңілдіктерін редактірлеу мен жаңа деректер қорын құрудан тұрады.
Жеңілдіктер кестесі MySQL деректер қорына кіру мүмкіндігін басқарады.
Кестелерді дұрыс баптау сіздің деректер қоры қауіпсіздігінде ерекше маңызды
роль атқарады. Сол себепті сайтқа кірерде жұмыс режимінде жеңілдіктер
жүйесін толық үйрену керек. Бір көргенде MySQL жеңілдіктер кестесі
қорқынышты көрінеді. Алайда, егер жақсылап оны өңдесек кейінгі ере жұру
мәселе болмақ. Web- те жаңа бастаған MySQL қолданушыларыға көмекші қорлар
көп. Дұрыс орнатып және MySQL пакеттерін баптағаннан кейін, Web ортасында
деректер қорымен сынақ жүргізе бастауға болады. MySQL ANSI 92
стандартындағы SQL сұраныстар тілін сүйемелдейді және де осы стандартқа
басқа бірде бір деректер қоры базалық дүйесінде жоқ кеңейтулер жиыны бар.
MySQL мүмкіндіктерінік қысқаша тізімдері:
1. Деректер қорымен бір уақытта жұмыс істейтін шексіз қолданушылар санын
сүйемелдейді.
2. Кестедегі жол саны 50 мыңға дейін жете алады.
3. Бұйрықтардың тез орындалуын мүмкін, MySQL қазіргі серверлер ішінде ең
тезі.
4. Қарапайым және тиімді қауіпсіздік жүйе.
5. MySQL шыныменде тез сервер болып саналады.
a) MySQL де мыналар жоқ:
6. Select * From Table1 WHERE ID IN (SELECT id FROM Table2) сияқты салымды
сұраныстар сүйемелдеуі.
7. Транзизация сүйемелдеуі жүзеге аспаған оның орнына LOCKUNLOCK TABLE
8. Сыртқы (fоreign) кілттер сүйемелдеуі жоқ.
9. Тригерлермен сақталатын процедуралар сүйемелдеуі жоқ.
10. Көрсатілімдер (VIEW) сүйемелдеуі жоқ.
a) PHP- дағы My SQL мен қарым қатынас үшін келесі функциялар керек
болады:
b) int mysql_connect(string hostname, string username, string password);
c) mysql мен байланыс құру көрсеткіштері:
11. Hostname – деректер қорында орналасқан, хост аты.
12. Username –қолданушы аты.
13. Password –қолданушы құпия номері.
Егер байланыс сәтті болса 0-ге кері жағдайда 1-ге тең болатын int типті
көрсеткішін функция қайтарады.
Int mysql_select_db (string database_name, int link_identifier);
Жұмыс үшін деректер қорын таңдау көрсеткіштері:
Database_name мәліметтер қоры аты.
link_identifier –, mysql_connect. Функциясынан алынған ID байланыс
(міндетті емес параметр, егер ол көрсетілмесе, онда mysql_connect) соңғы
шақыруындағы ID қолданылады. Функция true или false мәнін қайтарады.
int mysql_query(string query, int link_identifier) функциясы деректер
қорына сұранысты орындайды.
Көрсеткіштер:
query – сұраныстан тұратын жол.
Int mysql_result (int result, int i, column) функциясы column бағанды
және i жолындағы мәнді қайтарады.
int mysql_close(int link_identifier) функциясы mysql мен байлансты
жабады.
Көрсаткіштер: link_identifier – см. Жоғарыға қараңыз. Функция true
немесе false мәнін қайтарады.
Мысал: html body ? Php $db = mysql_connect ("localhost", "root");
mysql_select_db("mydb",$db);
$result = mysql_query("SELECT * FROM employees",$db);
printf("First Name: %s
\n", mysql_result($result,0,"first"));
printf("Last Name: %s
\n", mysql_result($result,0,"last"));
printf("Address: %s
\n", mysql_result($result,0,"address"));
printf("Position: %s
\n", mysql_result($result,0,"position")) ;
mysql_close ($db) ;? body html
1.4 Apache + PHP + MySQL
Негізінен ең танымал web-сервер 1.3.2 және 1.3.27 нұсқалы Apache болып
келеді. Apache- дың өркендеуімен Apache Server Foundation тобы шұғылданады,
ал сервердің өзі еркін программалық қамтама құрушылардың ең ірі жетістігі
болып саналады. Apache-мен бірге РНР, Perl және тағы да басқа программалау
тілдері қолданылады. Бұл әртүрлі жоспар мен деңгейлі web-жобаларда
қолданылатын еркін өнімдер. Осы секілді мәселелерді шешу үшін MySQL пакеті
қолданылады. Онымен қосымша құрған оңай, тез және функционалдылығы
жеткілікті. Apache мен MySQL пакеттері программалау тілдерінің қажетті
түсініктемелері сияқты Linux операциялық жүйенің көптеген дистрибутивтеріне
кіреді. Мұнда олар өздеріне үйреншікті жерде дұрысырақ жұмыс істейді.
Арнайы бір хостингте скрипттерді орналастыруды сол ортада және таңдалған
хостерге сәйкес келетін программалық қамтаманың көмегімен жүргізу қажет.
Бұл скриптердің нағыз серверде дұрыс жұмыс істемей қалу қаупін төмендетеді.
Жоғарыда аталып өткен Unix, Linux, BSD, MacOS сияқты пакеттер Windows
операциялық жүйесіне де сәйкес келеді. Сонымен қатар қолымен орнатуды қажет
етпейтін кешендер бар. Олардың ішіне Apache, MySQL және басқа да атақты
программалау тілдерін орындаудың windows нұсқалары кіреді. Бұл компоненттер
алдын- ала үйлестірілген, сондықтан мұндай программалық қамтамамен бұрын-
сонды жұмыс істемеген адамдар үшін өте ыңғайлы, өйткені көптеген қателіктер
осы сатыда жасалынады.
Мұндай кешендердің келесідей құрылу әдістері ерекшеленеді: бұл
стандартты windows- нұсқаға қажетті ортақ инсталятор мен алдын- ала
үйлестірілген орнату файлдармен жабдықталған пакеттер жинағы немесе
көптеген әуесқойлық программалар құруға жететін қажетті қасиеттері бар
максималды тұтас нұсқа. Сәйкесінше мұндай пакеттерді дамыту үшін қосылатын
компаненттер санын көбейтіп, қосымша басқару панельдерін құру керек,
болмаса пакеттің негізгі компоненттерінің жаңа нұсқаларын енгізгенде аз
ғана өлшемдерді сақтау керек. Төменде осындай пакеттердің бірнеше түрлері
келтірілген. EasyPHP пакетінің француздық түбірлері бар. Оның көлемі 11 Мб-
тан үлкенірек. Соңғы нұсқасы EasyPHP 1.7. Оның кескін үйлесімі келесідей:
Apache 1.3.27, PHP 4.3.3, MySQL 4.0.15, PhpMyAdmin 2.5.3. EasyPHP- ді
орнату үшін Setup- ты жүргізіп, оның нұсқауларын орындау қажет. Ал MySQL-
дың жұмысы дұрыс болу үшін mysql.ini орнату файлы керек болады. EasyPHP-
дің бірінші стартынан кейін оның белгісі жүйелік трейде сақталады.
Скриптерді орналастырудағы бағаланбас ақпарат көзі Configuration- Apache
орнатулары (httpd.conf файлы), PHP кеңейтулері, MySQL үйлесім кескіндері
(my.ini файлы) және де ішіне салынған PhpMyAdmin- ді жіберу болып табылады.
EasyPHP- дің жоғарыда келтірілген опцияларынан басқа қосымша жүйелік
орнатулар бар: Apache мен MySQL- ді бірден жіберуқайта жіберутоқтату мен
олардың сервис режимінде орындалуы, Windows қосылғанда EasyPHP- дің
жүктелуі, EasyPHP жаңартуларын автоматты түрде тексеру және олардың кескін
үйлесімдеріне өзгертулер енгізгенде сервердің қайта жүктелуі. Үйде жасалған
жобалар үшін үй каталогы болып www каталогы саналады. Пакетпен бірге
тесттік скрипттер берілмейтіндіктен, PHP интерпретаторының қалай жұмыс
істейтінін тексеру үшін қарапайым скрипттермен phpinfo атты парақ жасау
жеткілікті. EasyPHP пакетінің апгрейд мүмкіндігі бар. Сол арқылы
php4apache.dll мен php4ts.dll кітапханаларын өзгертіп, PHP- дің жаңа
нұсқасына ауыстыруға болады.
Денвер ресей программисттерімен құрылған пакет. Оның бір ерекшелігі
шағындығында және PHP- мен қатар Perl- дың да қолданылуында. Денвердің
кескін үйлесімі келесідей: Apache 1.3.27, SSI, mod_rewrite6 mod_php, PHP
4.3.0 gd мен MySQL- дың қолдануымен, MySQL 3.23.53 транзакция (mysqld-
max), PhpMyAdmin 2.3.0, стандартты кітапханаларсыз Perl өзегі. Денвердің
ортақ инсталляторы, сонымен қатар басқаларға ұқсамайтын толықтырулары бар.
Мысалы, Apache хостын виртуалды басқару жүйесінің шаблондарына негізделген
толықтырулар. Бұл пакет MS Windows 9598MeNT2000XP басқаруымен жұмыс
жасайтын компьютерге PHP, Perl және MySQL серверін қолданатын Apache web-
серверін орнатуға мүмкіндік береді. Орнату барысында ешқандай орнатулар
енгізудің қажеті жоқ. Пакет тек қана web- программалауға емес, сонымен
қатар MySQL мәліметтер базасын қолданатын, PHP және Perl тілдерінде
жазылған интерактивті сайттар мен программалар құруға көмектеседі.
Денверді екі жолмен жүргізуге болады. Біріншісі Windows- ты жүргізгенде
виртуалды диск құрылады. Сервер қолдан қосылады. Екіншісі виртуалды дискті
серверді тек қана қолмен қосқанда ғана құру.
BigApache өмірдің барлық жағдайына сәйкес келеді. Пакеттің кескін
үйлесімі келесідей: Windows үшін Apache 2, PHP 4.3.х, MySQL 4, mod_perl
(ASP: Apache модулімен бірге Perl 5.8), SSLv2, SSLv3, TLSv1, Java қолдауы
(mod_jkJBossTomcat 4.1.x), Python тілінің қолдауы (mod_python Python
2.x), Mercury пошталық сервері. Осылардан басқа алдын- ала орнатылған
шифрлау жүйесі, лог- файлдар мен басқа да пайдалы заттардың анализаторлары.
Орнатылған компоненттерді алмастыру үшін ең жаңа программаларды және
олардың BigApache- де байланыстарын орнататын Webinstaller қолданылады.
Пакет open source шарттары негізінде орындалады және әрі ақылы, әрі ақысыз
қолданыста пайдаланылады. Жоғарыда келтірілген пакеттердің барлығы еркін
компоненттер негізінде құрылған және тегін таралады. Мәліметтер базасын
басқару жүйесі ретінде PHP- пен бірге MySQL қолданылады. Аталып отырған
мәліметтер базасы серверінің тамаша сипаттамалары бар, тегін таралады және
PHP- мен қарым-қатынасы кең таралған. MySQL мәліметтер базасының серверімен
жазылған көптеген PHP скрипттер мен жүйелер бар. Хостинг провайдерлерінің
көбі PHP-пен бірлескен MySQL- ді ұсынады. PHP- мен бірге жұмыс істейтін
сервердің классикалық құралы Apache + PHP + MySQL. Статистикалық мәліметтер
бойынша дәл осы жинақты көптеген хостинг- компаниялар мен web-
программисттер қолданады. Аталып өткен жүйелер тегін таралатын, сенімді,
жоғары өнімді, функционалды және ашық кодтары болғасын оларға көп көңіл
бөлінеді. Электрондық оқулықты жасауға программалық қамтамаларды таңдағанда
олардың жаңа заманның талаптарына сай келуін және барлық қолданушыла
пайдална алатындығына көңіл бөлу керек. Дипломдық жобаның басты
мақсаттарының бірі сайтты инернет желісіне орналастыру болғандықтан,
программалық қамтамалар интернетке орналастыру сұраныстарын
қанағаттандыруға тиісті. Электрондық оқулықты ұйымдастырудың алғашқы сатысы
Web- серверді таңдау. Қазіргі таңда әртүрлі программистер топтары өздерінің
талаптарын қанағаттандыратын түрлі Web- серверлер жасап шығаруды. Кей Web-
серверлерде PHP мен MySQL жеке орнатылуын қажет етсе, кейбіреулерінде
барлығы жинақталып бір дестенің ішіне орналастырылған. Мысалы, Apach Server
+ MySQL Server + PHP, XAMPР Server, AMP Server. Осы жобада қолданылатын Web-
сервер екінші тобына жатады.
Денверсервері жиынтығының құрамы:
1. жүйе қарапайым flash- тасымалдаушыдан да жүктеле береді;
2. Apache, SSI, mod_rewrite, mod_php;
3. транзакциясы бар (mysqld-max) MySQL4;
4. шаблон негізіндегі виртуалды хосты басқару жүйесі;
5. phpMyAdmin —MySQL- ді Web-интерфейс арқылы басқару;
6. Perl ядросы;
7. Sendmail эмуляторы;
8. Инсталятор.
Dеnwer серверін барлық операциялық жүйелер қолдайды. Оны орнтау өте
қарапайым түрде іске асырылады. әдеттегі қолданбалық программалар сияқты
base.exe файлын іске қосу жеткілікті. Қалған баптаулардың барлығы автоматты
түрде ұйымдастырылған.
2 AJAX ТЕХНОЛОГИЯСЫ ТУРАЛЫ
2.1 AJAX технологиясы
Бүгінгі таңда ұшқан құстай дамып бара жатқан жаңа заманда жаңа ойлар
жаңа талаптар мен жаңа технологиялар ойлап табылуда бүгінгі қолда бар дүние
ертең жоқ боп қолданыстан шығып жаңа заттар ман жаңа технологиялар орынын
басып заман үздіксіз дамып алға ілгерлеп жатыр мұның бәрі де қазіргі дамып
жатқан технологияның арқасында деуге болады. Технологиялық секіріс қолда
бар мүмкіндіктер аз қолда бар мүмкіндіктерін одан ары кемелдендіру мүмкін
емес кезде болады. Мұндай секіріс AJAX болып табылады. Веб- парақты
технологиялық секіріс қолда бар мүмкіндіктер аз, қолда бар нәрсені артық
енгізгу процнсі жүрмей- ақ өзі қолданушыға керек мәліметтерді енгізген
кездегі қолданушы веб қосымша интерфейісін құруға үйлесімділік AJAX – DHTML
концепциясы компаненттерінің бірі.
Ajax- қосымшаға қатыстырылған негізгі технологиялар: HTML Web-формалар
құру мен сіздің қосымшада өрістерді көрсету үшін қолданады. JavaScript-
коды серверлік қосымшалармен өзарақатынасты қамтамасыз ететін және Ajax-
қосымша орындайтын негізгі код. DHTML немесе Dynamic HTML формаларды
динамикалы жаңартуға көмектеседі. Сіздің HTML- ға белгі үшін div, span және
басқа да динамикалы HTML элементтерін қолданатын боласыз. DOM, Document
Object Model (құжаттың объектілі моделі) сіздің HTML құрылымымен және
серверден алынған XML- мен жұмыс істеуде (JavaScript коды арқылы)
қолданылады.
Мұнымен мынадай Smarty мен XSLT силяқты барлық жергеде болатын
шаблондарды қолдану себепші болатыны анық, қазір жобалар қиындауда және
өңдеуші уақыты үшін әртүрлі технологиялар өзара қосу өте қымбатқа түседі.
Сонымен мысалға, барлық форматтау тәсілдері CSS- ке XSL қолданылады немесе
HTML немесе XML ақпараттары басқа бөлімдерде сервер өңдеушілері үшіншісі
мәліметтер қоры төртінші бөлімдерде сақталынады. Егер осыдан 5,6 жыл бұрын
бар жерде леполік осылардың қосылысын бір файлда көруге болса, ал қазір
оның бәрі керек болып жұр. Күрделі жоба жасағанда кодттың құрылымдығы мен
оңай оқылатындығы қажеттілігі туады. Програмист кодын верстальщик кодымен
ластауға болмайды ал верстальщик кодын дизайнер түзетулері мен және
т.б...ары қарай жұмыстың жігін ажырату қажеттілігі туады мысалы, дизайнер
өз жұмысын програмист өзінің жұмысын істейді, және де ешкім бір- біріне
кедергі жасамайды.
Нәтижесін жоба мүшенің әр қайсысына өзінің жұмысында кездесетін
мәліметтер жеткілікті болады. Бұл жағдайда топтың жұмыс қабілеті мен жоба
сапасы 2 есе өседі. Қазіргі уақытта бұл да бір қиыншылықтар
туғызады.Өйткені ол үшін, айталық Smarty қосу керек, шаблондарды өңдейтін
программалық модулін қосып, оны жоба құрлымымен тығыз байланыстру керек. Ал
бұл бар кезде бірдей мүмкін емес және біраз шығын керек.Бұдан оңайырағы
XML+XSL байланысында, себебі олар көп мүмкіндіктер береді. Бірақ
альтернативте, одан артық емес. Ал егер шеттен бар жақсыны біріктіретіндей
қолда барды қолданып қандайда бір жаңаны тапсақ? JavaScript- ті
елестетейік, онда РНР мен Perl- дің бар мүмкіндіктері, қосымша графика мен
мәліметтер қоры жиналған. Графка мен мқ- ның ыңғайлы кеңейтілуі мен
пысықтығы, және де кросс- платформасы бар. AJAX туралы алғаш 2005 жылдың
ақпанынан бастап, Джесси Джим Гарреттің (Jess James Garrett) ”web- қосымша
жаңа көзқарас”мақаласынан кейін айта бастады. AJAX- бұл өз бетінше
технология емес. Бұл – екі қағидаға негізделген идея :
Парақтағылар жылдам өзгерту үшін DHTML- ді қолдану.
Серверге ''жазға '' деп қарау үшін XML Http Request қолдаушы.
Бұл екі көзқарасты (үйлесімділікті) қолдану сайттың қолданушыларымен
екпінді өзарақатынасы бар парақтарында ыңғайлылыраққолдану web-
нтерфейісін құруға мүмкіндік береді.AJAX қолданушы Google компанясы оны
екпінді түрде өзінің Gmail,Google maps және Google Suggest сияқты
сайттарында құруға қолдана бастағанда атақтырақ бола бастады. Клиент өзін
қызықтыратын қор адресін іздеу жолынан теріп, серверьге түсіп, оған сұраныс
жасайды. Сервер сұранысқа сәйкес есептеу жүргізеді, МҚ жүргізуді және ары
қарай, содан соң алынған мәліметтер клиентке барады және қажеттілік туғанда
шаблон ұсынылып, браузермен өңделеді. Нәтижесі біз көріп тұрған және web-
тағы 80% ел интернет деп атайтын парақ болып табылады. Бұл- өзін ұсынып
үлгерген және күн астында құрметті орынға өзін көрсеткен классикалық
модель. Бұл өзара қатынас пен оның салдары таратушының ең қарапайым моделі.
Ескі достар ОАР- ның тұрғыны ойлап тапқан “Теңіздегі ұрыс” оn- line ойынын
көз алдыңызға елестетіңізші осындай модол көмегімен қалай олардың ойынын
максималды жағымды істеуге болады кез келген жағыдайда батқан кемелер
туралы мәліметтар серверде сақталады және Оппасит келдіме тексеру үшін
әркез сайын парақты жаңартып және ескі мәліметтерді өшіріп тұру қажет.
“Бірақ елдер кэштеуді тапты ғой’ дерсіз. Және сіз шынымен дұрысты айтасыз
бірақ онан жеңіл болмайды. Кэштеу тек сервер мен өзара іс әрекетті
тездетеді. Бірақ парақты қайта енгізу қажеттілігінен құтқармайды тағы бір
варианыт ретінде өзін- өзі жаңартудың нақты бір уақытын қоюға болады, бірақ
бұл жағыдайда да парақ толығымен қайта енгізіледі.
Клиент іс- әрекеті сақталады, ол шынымен иесі болатынын түсінбейді. Ал
AJAX сөзі тек футбол клубының атымен ұқсас болады, бірақ сервер жақта бәрі
басқа серверге қатынасқанда қолданушыға өзін қызықтыратын әрекеттер ретін
орындауды ұсынатын және оған көрінетін парақ генарацияланады ойланған
(жүйеде ол да міндетті емес.) клиент талдауында оның сұранысы AJAX моделін
қатынастырады. Ол оның ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
1 PHP ТІЛІ
ТУРАЛЫ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... 4
1.1 PHP тілінің
негізі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ..4
1.2 PHP-ның мүмкіндіктері мен қолданыс
салалары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 6
1.3 SQL
тілі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...11
1.4 PHP- мен бірге жұмыс істейтін сервердің классикалық құралы-
APACHE
+PHP+MySQL ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ..13
2 AJAX ТЕХНОЛОГИЯСЫ ТУРАЛЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .17
2.1 АJAX
негізі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ...17
2.2 Ajax технологиясының классикалық технологиялардан ерекшелігі ... ... ... 24
3 PHP ЖӘНЕ AJAX ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 26
3.1 AJAX технологиясын PHP да
қолдану ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .26
3.2 AJAX және SAJAX технологияларын PHP да
қолдану ... ... ... ... ... ... ... ... ... .28
Қорытынды
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..30
Пайдаланған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... .31
Қосымша ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..32
Кіріспе
Бұл бітіру жұмысының тақырыбы PHP тілінде AJAX технологиясын пайдаланып
электронды тест жасау. Бітіру жұмысы жалпы 3 тараудан тұрады.
Бірінші PHP тілі туралы. Бұнда PHP тілінің даму тарихынан бастап, бұл
тілдің мүмкіндіктері, қолдану салалары мен маңыздылығы, үйрену тәсілдері
жазылған. Айталық, РНР тілі алғаш рет 1995 жылдың басында Personal Home
Page деген атпен шығып үйренуге ыңғайлы қолданылуы қарапайым болу сияқты
ерекшеліктері мен бүгінгі күнге дейін қолданыстан шықпай үздіксіз дамып
толығып келе жатыр. Ол қолданушымен http протоколы арқылы байланысатын web-
қосымшалар құруға арналған программалау тілі. PHP интерпретацияланатын тіл,
яғни сервердегі сценарийлер орындалу үшін PHP интерпретаторын орнату қажет.
PHP мен жазылған программа HTML файлына салынады.
Екінші AJAX технологиясы туралы. Бұл тарауды оқу арқылы сіз жаңа
білімдерге қол жеткізе аласыз. Ұшқан құстай дамып бара жатқан жаңа заманда
жаңа ойлар, жаңа талаптар мен жаңа технологиялар ойлап табылуда бүгінгі
қолда бар дүние ертең жоқ боп қолданыстан шығып, жаңа заттар мен жаңа
технологиялар орынын басып заман үздіксіз дамып алға ілгерлеп жатыр. Мұның
бәрі де қазіргі дамып жатқан технологияның арқасы, міне сондай
технологиялардың бірі AJAX. Ол технологиялық секіріс, қолда бар
мүмкіндіктер аз қолда бар мүмкіндіктерін одан әрі кемелдендіру мүмкін емес
кезде болады. Мұндай секіріс AJAX болып табылады. Ajax- тің жұмыс істеу
тәсілі, пайдаланушы серверге өтініш жіберіп, сол арқылы сервер сандық
мәліметтер қайтарылады. Ajax- тің негізі XMLHttrRequest, сервер мен
пайдаланушы ара қатынасын реттейді.
PHP тілінде AJAX технологиясын пайдаланудың маңызы, AJAX ол PHP- ға
жүктелген сервердің жұмысын жеңілдетеді. Мысалы, HTML- дың бір құжат оқуын
көрсетсек, HTML- дың өзі мәліметтерді оқи алмайды. Осы арада Ajax техникасы
пайдаланушыдағы HTML беттің пайдаланушыдағы PHP бетке өтініш етуі, содан
кейін сервер PHP бет арқылы мәліметтерді оқып, қайтадан оқыған мәліметті
пайдаланушыға береді. Сол арқылы пайдаланушыдағы HTML бетте мәлметтерді
көрсетеді.
1 PHP ТІЛІ ТУРАЛЫ
1.1 PHP - тілінің негізі
Соңғы бес жыл адамдар қарым- қатынасының жаңа тәсілдері мен интернеттің
таңғаларлықтай дамуымен атағы шықты. Бұл жағдайдың алдыңғы қатарында World
Wide Web тұрады. Күнделікті бұл коммуникациялық ортада мыңдаған жаңа
сайттар ашылып, ал тұтынушыларға қызмет көрсетудің жаңа түрлері ұсынылып
жатыр. Нарықтың қарқынды дамуына байланысты жаңа технологияға және осы
технологияны меңгерген программа өңдеушілеріне деген үлкен сұраныс пайда
болды. Жаңа заман талабына сай көптеген программалау тілдері мен неше түрлі
жаңа технологиялар ойлап табылып, адамдардың қажеттілігін қанағаттандырып
келеді. PHP тілі жаңадан ойлап табылған технологиялардың бірі. Біз енді PHP
тілін зерттейік, және оның мүмкіндіктері мен тарихы жайлы танысайық,
сонымен қатар PHP- ді қолданып, сайт жасау үшін негізгі қажетті
мәліметтерді де қарастырайық.
РНР тілі тек практикалық есептерді шешуге арналған құрал ретінде жасап
шығарылған. Оны жасап шығарушы Расмус Лердорф, өзінің online- резюмесін
қанша адам оқитынын білу үшін Perl тіліндегі қарапайым CGT- қабыршағын
жазды, бұл қатысу статистикасын жинақтау мақсатына арналған Perl- скриптер
жинағы болатын CGT HTTP хаттамасы бойынша жұмыс істейтін серверлік
қосымшаларды жасауға арналған стандарт болып табылады. Сервер қолданушының
сұранысын CGT- бағдарламаға жібереді. Ол оларды өңдеп, жұмысының нәтижесін
қолданушының экранына қайтарады. Осылайша қатысушы әр түрлі факторлардың
әсері нәтижесінде өзгере алатын динамикалық ақпарат алады. Ал шлюздің өзі
(CGT скрипт) түрлі бағдарламалау тілдерінде – СиС++, Fortran, Perl, TCL,
UNIX Shell, Visual Basic, Python және т.б. жазыла алады.
PHP – қолданушымен http протоколы арқылы байланысатын web- қосымшалар
құруға арналған программалау тілі. PHP интерпретацияланатын тіл, яғни
сервердегі сценарийлер орындалу үшін PHP интерпретаторын орнату қажет. PHP
мен жазылған программа HTML файлына салынады, алайда қазіргі уақытта бұл
техника web- қосымша жазудың тиімді әдісі емес. PHP- ді программа
құрушыларға web- қосымшаларды тиімді және тез құруға мүмкіндік беретін
сервер жақта жұмыс істейтін web сценарийлердің орнатылған тілі ретінде
сипаттаған дұрыс. Web- парақтарды құрудың дәстүрлі, статикалық әдістемесіне
сәйкес келмейтін қосымшаларды құру барысында PHP JavaScript және басқа да
тілдермен қатар қолданылатын динамикалық мазмұнды құру және басқару үшін
бағалы құрал бола алады. PHP-дің көптеген стандартты функцияларының
арқасында түрлі тектес есептерді шығаруға болады. Оның құрамына графика
және онымен іс- әрекет, математикалық есептеулер, XML, XSLT сияқты атақты
технологиялар кіреді. PHP HTML- дің препроцессоры болып табылады. Сервер
файлды браузерге бермес бұрын, оны препроцессор- интерпретатор қарастырады.
Ол үшін файлдың анықталған бір кеңейтілуі болу керек (әдетте бұл .phtml
немесе .php3) және препроцессор үшін код болу керек. Парақ жіберілер
алдында PHP код серверде өнделеді және браузерге серверде сақталынғанға
қарағанда қатты ерекшеленетін HTML парақтар түрінде нәтиже беріледі. PHP
клиент скриптерінің тілдері болып табылатын JavaScriptJscriptVBScript- ке
қарағанда серверлік скриптер деп аталады. PHP Active Server Pages, Java
Server Pages, ColdFusion, embperl тілдеріне ұқсас болып келеді. Бұл
тілдердің барлығы web – серверде орындалатын кодты HTML парақтың ішіне
орналастыруға мүмкіндік береді.
Осы пакеттердің барлығының өзегі PHP болып табылады. Ол көптеген
операциялық жүйелерді қолданады. Солардың ішіне Windows пен Unix кіреді.
PHP контекстінде, функционалдылығында көрінетін олардың арасындағы
айырмашылық болмашы ғана. Үйде жасайтын жобалар үшін көбіне Windows
қолданылады. Ал үлкен, кәсіби жоба құруға Unix- ті пайдаланған жөн. Өйткені
ең алғашында PHP Unix платформасы үшін құрылған, сондықтан PHP- дің
көптеген кітапханалары мен толықтырулары Unix тәрізді жүйені талап етеді.
Егер жоба өте күрделі болмаса, Windows 2000, XP, 2003 операциялық жүйені
пайдаланған тиімді болып табылады. Windows операциялық жүйесінде жазылған
PHP скриптерді қажет болған жағдайда Unix- ке көшіріп алуға болады. PHP мен
қоса web – сервер және мәліметтер базасының сервері қажет. Web- сервер –
қолданушы компьютерін web- серверге айналдыратын программа, aл мәліметтер
базасының сервері – PHP- мен басқарылатын мәліметтер базасымен жұмыс
істеуге мүмкіндік беретін сервер компоненті.
Дүние жүзіне кең таралған, қауіпсіз және ыңғайлы серверлердің бірі –
Apache. Ол Unix тәрізді жүйелер мен Windows операциялық жүйелері сияқты
әртүрлі платформаларда таралатын жоғары өнімді, жоғары функционалды web-
сервер болып табылады. Apache- дің ең негізгі бәсекелесі Microsoft
корпорациясы шығарған Windows ортасында жұмыс істейтін IIS болып табылады.
Алайда IIS өзге есептер шығаруға бағытталғандықтан, сонымен қатар PHP- дің
IIS web- серверімен жұмыс жасағанда функционалдылығының төменделуінен PHP
пен IIS- тің бірлескен жұмысы аз таралған. Ішінде PHP интерпретаторы
салынған web- сервер мен MySQL мәліметтер базасының сервері жинақталған
арнайы пакеттер бар. Оның қатарына тегін таралатын TopServer пакеті жатады.
Кейінірек қабыршақтың аздаған өнімділігі бар екені анықталып, оны Си
тілінде қайта жазуға тура келді. РНР- дың бірінші версиясы бар сайт
орналасқан серверді қолданушылар құралға қызығушылық танытып, оны
қолданғысы келетіндер пайда болды. Осылайша РНР өзінше жобаға айналды және
1995 жылдың басында Personal Home Page деп аталған өнімнің бірінші белгілі
версиясы шықты.
1995 жылдың ортасында тиянақты өңдеуден кейін РНРFI деп аталатын
(Personal Home PageForms Interpreter – дербес үйдегі бет формалар
интерпретаторы) өнімнің екінші версиясы шықты. Онда қазіргі РНР- дің
базалық мүмкіндіктері болды, мысалы, html- формаларды автоматты түрде өңдеу
және html-кодтарға орналасу мүмкіндіктері. PHPFI синтаксисі Perl
синтаксисін еске түсіреді, бірақ өте қарапайым болды. 1997 жылы РНР- РНРFI
2.0- дің Си- таратылымының екінші версиясы шықты. Сол уақытта РНР
қолданушылары тұтас әлем бойынша бірнеше мыңды құрады, шамамен 50 мың
домен, ол Internet домендерінің барлық санының шамамен 1%-тін құрады. Ресми
түрде РНРFI 2.0 1996 жылдың қараша айында ғана шықты, оған дейін негізінен
бета-версияда болды. Кейіннен шыққаннан кейін оны РНР 3.0- тың альфа-
версиясымен ауыстырды.
Энди Гутманс (Andi Gutmans) пен Зив Сураски (Zeev Suraski) 1997 жылы
РНРFI- дің кодын қайта жазып шығарды, себебі ол олар жұмыс жасап жүрген
электрондық коммерцияның қосымшасын өңдеуге тиімсіз болып табылды. Жобаны
тарату кезінде РНРFI- ді өңдеушілерден көмек алу үшін, Гутманс пен Сураски
олармен бірігіп РНР 3- ті РНРFI- дің ресми қолдаушысы екенін жариялауды
шешті. Біріккеннен кейін РНРFI- дің өңделуі толық тоқталды. РНР 3.0- тің
артықшылықтарының бірі ядроны кеңейту мүмкіндігі болды. 1998 жылдың соңына
қарай РНР- ды пайдаланушылар ондаған мыңға артты. Web- сайттардың жүздеген
мыңы осы тілді қолдана отырып жұмыс жасайтындықтары туралы хабарлады.
Шамамен Internet серверлерінің 10%- де РНР 3.0 орнатылған. РНР 3.0 ресми
түрде 1998 жылдың маусым айында жалпы тестілеуден 9 айдан кейін шықты. Ал
қысқа қарай Энди Гутманс пен Зив Сураски РНР ядросын қайта өңдеуді бастады.
Олардың мақсаты күрделі қосымшалармен жұмыс өнімділігін арттыру және РНР
негізінде жатқан кодтың модульдігін жақсарту болды. Қазіргі уақытта Zend
Engine- ді жақсарту және алғашқы бета- версиялары қазіргі уақытта жарыққа
шығып қойған РНР 5.0- ға жаңа кіріспелеріне ендіру жұмыстары жүргізіліп
жатыр. Бүгінгі күнде РНР- ды жүз мыңдаған өңдеушілер пайдаланады. Бірнеше
миллиондаған сайттар РНР- да жазылған, ол Internet домендерінің 20%- ін
құрайды.
1.2 PHP тілінің мүмкіндіктері мен қолдану салалары
“РНР барлығын жасай алады” дейді оны жасаушылар. Алдымен РНР сервер
жанында жұмыс істейтін скрипттерді жасау үшін қолданылады. РНР кез- келген
CGT- скрипттер шеше алатын есептерді шеше алады, сонымен қатар html-
формалардың мәліметтерін өңдейді, html беттерді динамикалық түрде өндіреді
және т.б.
РНР- дің қолдану салаларын 3 негізгі солаға бөлінеді:
Бірінші сала- айтып кеткеніміздей, сервердің жанында орындалатын
қосымшаларды (скрипттерді) жасау. РНР негізінен дәл осы текті скрипттерді
жасау үшін кеңінен қолданылады.
Екінші сала- командалық жолда орындалатын скрипттерді жасау, яғни РНР-
дің көмегімен web- серверден және браузерден тәуелсіз нақты машиналарда
орындалатын скриптерді жасауға болады.
үшінші саласы-клиент жағында орындалатын GUI- қосымшаларды (графикалық
интерфейстерді) жасау.
РНР- ды қолдану салалары кең өрісті және әр түрлі. Соған қарамастан
ұқсас есептерді шығара алатын басқа да программалау тілдері бар. Не үшін
РНР- ды меңгеру қажет? Ол бізге не береді? Біріншіден, РНР- ді меңгеру өте
қарапайым. Синтаксистің негізгі ережелері мен оның жұмыс принциптерімен
танысудың өзі жеткілікті, сол арқылы (басқа тілде жазғанда үлкен дайындықты
қажет ететін) өз бағдарламамызды жазуға болады. Екіншіден, РНР шамамен
барлық белгілі платформалардан, операциялық жүйелерден және барлық түрлі
серверлерден қолдау тапты. Бұл да өте маңызды. Ешкімнің мысалы, Windows-
тегі жұмыстан Linux- ке IIS серверден Apache серверіне ауысып, тағы бір
бағдарламалау тілін меңгергісі келмейді.
РНР бес маңызды мінездемемен шартталған: дәстүрлілік, қарапайымдылық,
тиімділік, қауіпсіздік, бейімделгіштік. Бұлардан да жақсы қасиеті ақысыз
таратылагындығында. Бес түрлі мінездемесіне қысқаша тоқталатын болсақ,
дәстүрлігі- РНР тілі әр түрлі салада жұмыс істеген программистерге таныс
болып көрінеді, тілдің көптеген конструкциялары Cи, Perl- ден алынған, ал
РНР- дың коды күнделікті Си мен pascal программаларынан практикалық түрде
айырмашылықсыз болуы жиі кездеседі, бұл РНР зерттеуде алғашқы күш салуды
азайтады. Қарапайымдылық- РНР сценариі сіздің есебіңіздің ерекшелігіне
байланысты 1000 немесе бір жолдан тұруы мүмкін. Сізге арнайы библиотеканы
іске қосу, арнайы программистерін іске қосу, немесе осы сияқты бірнәрселер
істеуі керек емес. РНР механизмы алғашқы экрандалған тізбектен (?) кейін
жай ғана жұре бастайды және экрандалған тізбек жұбын (?)кездестірмегенше
жүре береді.
Тиімділік - www жататын көп қолданушылары бар программалау ортасы үшін
ерекше маңызды фактор болып табылады. РНР 4.0- де қорларды бөлу механизмі
мен жақсарған объектілі бағытталған программалау қолдауы қамтамасыз ету,
сонымен қатар сеансты басқару құралдары жүзеге асырылған. Соңғы версиясында
артық жады бөлінуді тоқтататын сілтемелерді есепке алу (reference counting)
механизмі де пайда болады. Қауіпсіздік- РНР программа өңдеушілері мен
администраторға өкілеттігіне иілгіш және тиімді қауіпсіздік құралдарын да
береді. Ал олар өз кезегінде шартты түрде екі категорияға бөлінеді: жүйелік
деңгей құралдары мен қосымшалар деңгейі құралдары. Қауіпсіздіктің жүйелік
деңгей құралдары РНР- де администратор басқаруындағы қауіпсіздік
механизмдері жүзеге асқан: РНР дұрыс реттелуінде бұл іс әрекетінің
максималды тәуелсіздігі мен қауіпсіздігін қамтамасыз етеді. РНР қауіпсіздік
реті (safe mode) деп аталатын ретте де жұмыс істей алады. Бұл
қолданушылардың РНР қолдануында маңызды көрсеткіштерді шектейді. Мысалға,
максималды уақыт орындалуды және жадыны қолдануды (жады бақылаусыз шығындау
сервердің тез әрекетіне кері әсерін тигізеді). Сgi- bin сияқты
администратор қолданушы РНР сценариін орындайтын немесе қарайтын
каталогтарға, сонымен қатар РНР сценариін сервердегі құпия мәліметті көруге
қолдануға шектеу қоя алады(мысалға, password файлы).
РНР үнсіз келісім бойынша таңдалған конфигурация кезінде жақсы жұмыс
істейтін болады. Бірақ пакет жұмысы сіздің мақсаттарыңызға жақсы сәйкестігі
үшін кейбір өзгерістер енгізе аласыз. Барлық конфигурация параметрлері
(көрсеткіштері) орнату процесі кезінде үнсіз келісім бойынша
(userlocallib) каталогына көшірілген РНР.ini файылында болады. РНР мен
сәйкестікте қолданылатын платформа мен web- серверге тәуелсіз рнр.ini файлы
рнр- дағы жұмыстың маңызды аспектілерін басқаруға мүмкіндік беретін бірдей
стандартты көрсеткіштер топтамасы бар. Бұл файл рнр сценарийі орындалу
кезіндегі пакет мінез- құлқын анықтайтын барлық параметрлер бар. РНР.ini
файлы құрамы рнр іске қосылғаннан кейін оқылады. РНР- ға пішімдеу,
көркемдеудің бұрылуы шаблондарды құрудың мәні- сырт келбеті мен парақ мінез-
құлқын өзгерту кезінде дизайнер артық программаның код жазып әуре болмау
үшін іске асады. Жақсы жағдайда дизайнер программалау жөнінде біраз білімді
немесе жоқ дегенде, айнымалы, цикл, шартты командалар секілді ортақ
консепциялармен таныс болуы керек. Бұл жөнінде мүлде білмеген дизайнерге
шаблондар қолдану синтансис обиспидағы керексіз мәліметтен басқа ештеңе
бермейді. Бұдан екі жақта ұтады, дизайнер қосымша біліп алып, жұмыс тобында
бағалырақ мүше болса, ал программистке идеяның жаңа көзі табылады. Мүмкін
дизайнер ерекше ештеңе ойлап таппаса да, оның орнына жағдайды программист
көре алмайтын жаңа бір қырынан басқа көзбен көре алады. PHP- экранға мәтін
шығарудың жеңіл нұсқасы. Оның жазылуы сc++, java, Perl- тілімен ұқсайды.
PHP- коды HTML- кодының ішіне кірістіріледі немесе бөлек жазыла береді.
Егер бөлек жазылғанда HTML сияқты блокнотта немесе word- та жазылып, “.php”
кеңейтілуімен сақталады. PHP - программасында коментарийлар сc++
тіліндегіге ұқсайды. Бір жолды түсініктеме , # белгілерімен, көп жолды
түсініктеме * ... * белгісімен жазылады.
PHP дегі қарапайы логикалық операциялар, циклдер While, do...while, for,
foreach:
If ( ) { } else { }
Мысалы: ? Php
$a=5;
$b= 9;
If ($a==$b) {echo $b-$a ;}
Else {$a*$b ;}?
PHP- де айнымалылар алдын- ала жарияланбайды, алғаш берілген айнымалы
мәнімен осы айнымалы құрылады.
Айнымалыны белгілеу:
Айнымалы аты кез-келген ұзындықта.
$ белгісінен басталады: $a
1. Цифрдан басталмайды.
Айнымалылар типтері:
Boolean (true, false)
Integer
Float
String
Array
Object
Resours
NULL
PHP кодының структурасы:
HTML коды
PHP белгілері
PHP коды
Коментарий
Бос орын.
Қарапайым PHP программасы “?php ”- басынан басталып, “ ?”- ге
аяқталады. Осы белгінің сыртында жазылғаны HTML кодына тән болады.
PHP кодын жазудың 4 түрлі әдісі бар:
XML - әдісі. ? Php echo (“XML әдісі!”) ;?
Қысқартылған әдіс.
? Echo (“Қысқартылған жазу әдісі”) ;?
Бұл өте қарапайым әдіс, file- да жазылған short_open_tag- ті таңдау
керек. Оны қозғалту әдісі: “C:\WINNT” папкасында php.ini- файлда
short_open_tag=on деп- өзгертеміз.
Script әдісі.
Script language = ‘php’ echo (“Script әдісі”) ;script
ASP - әдісі
% echo (“ASP жазу әдісі!”); %
Бұл файлда asp_tags орнатылса, оны істеуге болады. Яғни, php.ini- ді
қолданамыз, егер бұл тізімде жоқ болса, apache- тен php.ini- ді қолданамыз.
Яғни, Аllow APS- style% % tags. Asp- tags= on. Біз осы әдістердің ішінде
XML- әдісі туралы нақтырақ тоқталайық. Олай болса біз алдымен XML жайлы,
сонан кейін РНР мен XML- дің дамуы жайлы зерттейік. РНР мен XML мәлімет
алмасу тәсіліне айтарлықтай әсерін тигізетіні сөзсіз. Әрине, егер сіздің
ұйымыңыз web күшін толық қолданғалы жатса, бұл электрондық тордың үлкен
көлемі нәтижесінде стандарттарды сақтау қарапайым ыңғайлылықтан міндетті
талапқа айналды. Осындай стандарттардың бірі xml болып табылады- ұйымдар
мен қосымшалар арасында мәлімет алмасудың ыңғайлы құрамы. Біз xml
қолдауына стандартты функцияларды қарастырамыз, сонымен қатар xml
форматында файылдарды өңдеудің ортақ процестер схемасын да қарастырамыз.
Бұл материал сізге xml қалай мұндай бағалы және рнр қалай xml базасында
пайдалы және қызықты қосымшаларды өңдеуге қолдануы мүмкін екенін жақсылап
түсіне алуыңызға көмектеседі. Бірақ xml сипаттамасына көшпестен бұрын, мен
сіздерге xml форматының туылуына әкеліп соққан концепиялардың дамуы туралы
айтайын xml(...)- xml базалық синтаксисін анықтайтын ерекшелік.
РHP да хml- мен жұмыс істеу үшін Джимрк пакеті Еxpat (xml parser
toolkit)- cm http:www.jclark.comxml Еxpat Apache1.3.7 және сонғы
версияларға да қосылған, сондықтан сізге Apache- дің жаңа версиясын
қолдансаңыз, оны енгізу керек емес. XML мен PHP функционалды мүмкіндіктерін
пайдалану үшін php- ді wdth- xml кілтімен ыңғайлау керек. Бір қарағанда рнр-
де (басқа кез келген тілді) XML- дің мәліметтерін өңдеу есебі қорқынышты
көрінгенмен, шын мәнінде жұмыс басты бөлігі рнр құралдарымен орындалады.
Сізге тек өзіңізден ДТД- ға жаңа функцияларды ашқан, содан соң оларды XML
кодын өңдеу қиын емес процесінде қолдану ғана қалады. XML мен жұмысқа
арналған рнр функцяларын қарастыруға өтпес бұрын, XML құжатының негізгі
компоненттерімен танысу керек. Бұл сізге неге бұл функциялар XML кодын
өңдеуге кез келген программа үшін алмастыруға келмейтін бөлігі болатынын
түсінуге мүмкіндік береді.
XML құжаттың жалпы деңгейде 9 түрлі компоненттері бар:
1. өңдеуші тэгтер;
2. атрибуттар;
3. символдық мәліметтер;
4. жабылушы тэгтер;
5. өңдеуге арналған кеңес;
6. синтаксистік сипаттама;
7. маңызға сырт сілтемелері;
8. өңделмеген маңыз;
9. басқада компоненттер.
XML құжаттарын тиімді өңдеу үшін аталған компаненттердің әрқайсысын
өңдейтін қолданушы функция- өңдеушілерді анықтау керек. Анықталған
функциялар XML- өңдеу процессіне стандартты рнр құралдары арқылы қосылады.
Жалпы XML кодын рнр- ге өңдеу процессі 5 этаптан тұрады:
Қолданушы функцияларын анықтау.
Әрине, егер сіз XML құжаттарымен күнделікті жұмыс істейтін болсаңыз,
онда бұл функцияларды бір рет қана жазсаңыз жеткілікті, кейін бұларға тек
өзгерістер енгізесіз.
Құжаттарды өңдеуге қолданылатын XML коды анализаторын (parser) құрыңыз.
Анализатор XML- parser- createl функциясын шақырумен құрылады.
Стандартты функциялар көмегімен өзіңіздің функцияңызды XML анализаторына
регистрацияға тұрғызыңыз.
XML файлын ашып, ішіндегі мәліметтерді оқып, XML анализаторына жіберіңіз.
Мәліметтерді өңдеу XML- parser( )! қарапайым шақырушымен орындалады. Бұл
функция өзінің жұмыс процессінде сізбен анықталған барлық өңдеушілерге
жанама шақыруды қамтамасыз етеді.
Онымен іске қосылған қорларды тәуелсіз ету үшін XML анализаторын жойыңыз.
PHP мен XML форматта құжаттарды өңдеуге арналған әр түрлі компаненттерін
өңдейтін қолданушы функциялары регистрациясы үшін 8 стандартты функциялар
бар. Есеп xml- parser- free( ) функцясы арқылы шешіледі. Аталған бөлімдер
мәні келесі бөлімде түсіндіріледі. XML- өңдеушісіне қолданушы функцияларды
қосу.
PHP әртүрлі web сервер мен үйлесімді болса да, APACHE-ді қолдану ең
тиімді болар еді, өйткені, біріншіден, ол бүгінгі күнде ең атақты веб
сервер. Екіншіден, PHP мен жиі жұмыс істейді және де әр түрлі веб серверлер
үшін орнату процесінде көп ортақ ерекшеліктер бар. httpwww.php.net
адресі бойынша орналасқан PHP жүктеуінде екі форматтың біреуін талдау
керек. Бірінші, win32 орындалушы форматы. win32 орындалушы форматы Windows
9598NT2000 операциялық жүйенің қолданушыларына арналған, негізгі мәтінді
қайта компиляциялауға Windows платформада болса да, көптеген қолданушылар
үшін міндетті емес дегенмен компиляция болсын десеңіз, сізге Visual С++
компиляторының соңғы нұсқасының біреуі керек. Басқа жүйе қолданушылары
программалық негізгі мәтінін өз бетінше қай компиляциялауға тура келеді. Әр
түрлі жеткізулер орыны туралы нұсқаулар мен қосымша ақпараты электрондық
конференциялар материалдарымен алуға болады. Компилияцияның жалпыланған
процесі алдында қарастырайық.
1.3 SQL тілі
PHP арқылы Ajax технологиясын пайдаланып интерактивті веб- бетін құру
үшін, ең әуелі деректер қорында, яғни MySQL деректер қорында немесе SQL
деректер қорында біздің жасаған деректеріміз болуы керек. SQL әдетте
реляциондық деректер қорымен өзара әрекет үшін қолданылатын стандартты тіл
ретінде сипатталады. Негізі қолданушыға стандартты бұйрықтар топтамасын
беретін деректер қорымен әр түрлі операцияларды орындайтын интерфейстік
жабдық. SQL мүмкіндіктері қордан мәліметтер талдау мен шектелінбейді. SQL-
де мәліметтер қоры мен өзара қатынас үшін әр түрлі мүмкіндіктер бар, оның
ішінде мәліметтер құрылымын анықтау, мәліметтерді сақтағанда қолданылатын
конструкциясын анықтау:
1. Мәліметтер таңдамалы қордан мәліметтерді жүктеу және оларды
шығару.
2. Мәліметтерді өңдеу, ақпаратты өшіру, жаңарту және қосу.
3. Кіру мүмкіндігін бақылау, жеке қолданушылар деңгейінде
мәліметтерді таңдау, қосу, жаңарту және жою мүмкіндігі, рұқсат
беру.
4. Мәліметтер бүтіндігін бақылау.
Деректер қорымен жұмысқа арналған тіл делінген, реляциондық мәліметтер
қоры базалық жүйесі (МҚБЖ) мәліметтер өзара байланысқан кестелі топтама
түрінде ұйымдастырылған кестелер арасындағы байланыс. Басқа кестедегі
мәліметтерге сілтеме түрінде жүзеге асады. Кестедегі әр элемент орыны
анықталған жол мен бағанға сипатталатын екі өлшемді массив деп көрсетуге
болады. Реляциялық деректер қорына мысал:
Сұраныс туралы ақпаратта қысқа клиент идентификаторы қосылған бұл
клиенттің атының және басқада рекурсивтердің көп сақталуынан қашуға болады.
Деректер қоры бейнесінде тағы бір байланыс бар, ол Orders пен Products
кестелері арасында. Бұл байланыс берілген клиент сұраған өнім
идентификаторы сақталған Prod-ID өрісі бойынша орнатылады. Бұл
байланыстардың болуы клиент пен тауардың жай идентификаторы бойынша толық
мәліметтерге сілтемеуге мүмкіндік береді. Дұрыс ұйымдастырылған деректер
қорының ұйымы күшті жабдығы мен минималды шығынмен мәліметтерді тиімді
сақтауға айналады. Реляционды деректер қорымен операциялар орнату үшін SQL-
де SELECT, INSERT,UPDATE, DELETE сияқты жалпы бұйрықтар топтамасы бар. Сіз
products кестесіне жаңа жазба қосқыңыз келді делік. Қосудың қарапайым
бұйрығы мынадай: DELETE FROM products WHERE prod_id = 1009r': MySQL- Х
DataKonsultAB (Стокгольм, Швеция) фирмасы жасаған немесе қосқан SQL
базасындағы сенімді деректер қоры базалық жүйесі 1995 жылдан бастап, өзінің
жылдамдығы, сенімділігі мен лицензиялы иілгіш саясаты шарттарына орай
деректер қоры базалық жүйесі әлемінде MySQL кең таралғандардың бірі болады.
Жақсы мінездемесі мен қолдануға ыңғайлы стандартты интерфейсті функциялары
арқасында
MySQL PHP- дағы деректер қорымен жұмыс үшін атақты жабдық болды. MySQL
серверін орнатып болған соң баптау керек. Баптау процесі негізінен MySQL
кестелер жеңілдіктерін редактірлеу мен жаңа деректер қорын құрудан тұрады.
Жеңілдіктер кестесі MySQL деректер қорына кіру мүмкіндігін басқарады.
Кестелерді дұрыс баптау сіздің деректер қоры қауіпсіздігінде ерекше маңызды
роль атқарады. Сол себепті сайтқа кірерде жұмыс режимінде жеңілдіктер
жүйесін толық үйрену керек. Бір көргенде MySQL жеңілдіктер кестесі
қорқынышты көрінеді. Алайда, егер жақсылап оны өңдесек кейінгі ере жұру
мәселе болмақ. Web- те жаңа бастаған MySQL қолданушыларыға көмекші қорлар
көп. Дұрыс орнатып және MySQL пакеттерін баптағаннан кейін, Web ортасында
деректер қорымен сынақ жүргізе бастауға болады. MySQL ANSI 92
стандартындағы SQL сұраныстар тілін сүйемелдейді және де осы стандартқа
басқа бірде бір деректер қоры базалық дүйесінде жоқ кеңейтулер жиыны бар.
MySQL мүмкіндіктерінік қысқаша тізімдері:
1. Деректер қорымен бір уақытта жұмыс істейтін шексіз қолданушылар санын
сүйемелдейді.
2. Кестедегі жол саны 50 мыңға дейін жете алады.
3. Бұйрықтардың тез орындалуын мүмкін, MySQL қазіргі серверлер ішінде ең
тезі.
4. Қарапайым және тиімді қауіпсіздік жүйе.
5. MySQL шыныменде тез сервер болып саналады.
a) MySQL де мыналар жоқ:
6. Select * From Table1 WHERE ID IN (SELECT id FROM Table2) сияқты салымды
сұраныстар сүйемелдеуі.
7. Транзизация сүйемелдеуі жүзеге аспаған оның орнына LOCKUNLOCK TABLE
8. Сыртқы (fоreign) кілттер сүйемелдеуі жоқ.
9. Тригерлермен сақталатын процедуралар сүйемелдеуі жоқ.
10. Көрсатілімдер (VIEW) сүйемелдеуі жоқ.
a) PHP- дағы My SQL мен қарым қатынас үшін келесі функциялар керек
болады:
b) int mysql_connect(string hostname, string username, string password);
c) mysql мен байланыс құру көрсеткіштері:
11. Hostname – деректер қорында орналасқан, хост аты.
12. Username –қолданушы аты.
13. Password –қолданушы құпия номері.
Егер байланыс сәтті болса 0-ге кері жағдайда 1-ге тең болатын int типті
көрсеткішін функция қайтарады.
Int mysql_select_db (string database_name, int link_identifier);
Жұмыс үшін деректер қорын таңдау көрсеткіштері:
Database_name мәліметтер қоры аты.
link_identifier –, mysql_connect. Функциясынан алынған ID байланыс
(міндетті емес параметр, егер ол көрсетілмесе, онда mysql_connect) соңғы
шақыруындағы ID қолданылады. Функция true или false мәнін қайтарады.
int mysql_query(string query, int link_identifier) функциясы деректер
қорына сұранысты орындайды.
Көрсеткіштер:
query – сұраныстан тұратын жол.
Int mysql_result (int result, int i, column) функциясы column бағанды
және i жолындағы мәнді қайтарады.
int mysql_close(int link_identifier) функциясы mysql мен байлансты
жабады.
Көрсаткіштер: link_identifier – см. Жоғарыға қараңыз. Функция true
немесе false мәнін қайтарады.
Мысал: html body ? Php $db = mysql_connect ("localhost", "root");
mysql_select_db("mydb",$db);
$result = mysql_query("SELECT * FROM employees",$db);
printf("First Name: %s
\n", mysql_result($result,0,"first"));
printf("Last Name: %s
\n", mysql_result($result,0,"last"));
printf("Address: %s
\n", mysql_result($result,0,"address"));
printf("Position: %s
\n", mysql_result($result,0,"position")) ;
mysql_close ($db) ;? body html
1.4 Apache + PHP + MySQL
Негізінен ең танымал web-сервер 1.3.2 және 1.3.27 нұсқалы Apache болып
келеді. Apache- дың өркендеуімен Apache Server Foundation тобы шұғылданады,
ал сервердің өзі еркін программалық қамтама құрушылардың ең ірі жетістігі
болып саналады. Apache-мен бірге РНР, Perl және тағы да басқа программалау
тілдері қолданылады. Бұл әртүрлі жоспар мен деңгейлі web-жобаларда
қолданылатын еркін өнімдер. Осы секілді мәселелерді шешу үшін MySQL пакеті
қолданылады. Онымен қосымша құрған оңай, тез және функционалдылығы
жеткілікті. Apache мен MySQL пакеттері программалау тілдерінің қажетті
түсініктемелері сияқты Linux операциялық жүйенің көптеген дистрибутивтеріне
кіреді. Мұнда олар өздеріне үйреншікті жерде дұрысырақ жұмыс істейді.
Арнайы бір хостингте скрипттерді орналастыруды сол ортада және таңдалған
хостерге сәйкес келетін программалық қамтаманың көмегімен жүргізу қажет.
Бұл скриптердің нағыз серверде дұрыс жұмыс істемей қалу қаупін төмендетеді.
Жоғарыда аталып өткен Unix, Linux, BSD, MacOS сияқты пакеттер Windows
операциялық жүйесіне де сәйкес келеді. Сонымен қатар қолымен орнатуды қажет
етпейтін кешендер бар. Олардың ішіне Apache, MySQL және басқа да атақты
программалау тілдерін орындаудың windows нұсқалары кіреді. Бұл компоненттер
алдын- ала үйлестірілген, сондықтан мұндай программалық қамтамамен бұрын-
сонды жұмыс істемеген адамдар үшін өте ыңғайлы, өйткені көптеген қателіктер
осы сатыда жасалынады.
Мұндай кешендердің келесідей құрылу әдістері ерекшеленеді: бұл
стандартты windows- нұсқаға қажетті ортақ инсталятор мен алдын- ала
үйлестірілген орнату файлдармен жабдықталған пакеттер жинағы немесе
көптеген әуесқойлық программалар құруға жететін қажетті қасиеттері бар
максималды тұтас нұсқа. Сәйкесінше мұндай пакеттерді дамыту үшін қосылатын
компаненттер санын көбейтіп, қосымша басқару панельдерін құру керек,
болмаса пакеттің негізгі компоненттерінің жаңа нұсқаларын енгізгенде аз
ғана өлшемдерді сақтау керек. Төменде осындай пакеттердің бірнеше түрлері
келтірілген. EasyPHP пакетінің француздық түбірлері бар. Оның көлемі 11 Мб-
тан үлкенірек. Соңғы нұсқасы EasyPHP 1.7. Оның кескін үйлесімі келесідей:
Apache 1.3.27, PHP 4.3.3, MySQL 4.0.15, PhpMyAdmin 2.5.3. EasyPHP- ді
орнату үшін Setup- ты жүргізіп, оның нұсқауларын орындау қажет. Ал MySQL-
дың жұмысы дұрыс болу үшін mysql.ini орнату файлы керек болады. EasyPHP-
дің бірінші стартынан кейін оның белгісі жүйелік трейде сақталады.
Скриптерді орналастырудағы бағаланбас ақпарат көзі Configuration- Apache
орнатулары (httpd.conf файлы), PHP кеңейтулері, MySQL үйлесім кескіндері
(my.ini файлы) және де ішіне салынған PhpMyAdmin- ді жіберу болып табылады.
EasyPHP- дің жоғарыда келтірілген опцияларынан басқа қосымша жүйелік
орнатулар бар: Apache мен MySQL- ді бірден жіберуқайта жіберутоқтату мен
олардың сервис режимінде орындалуы, Windows қосылғанда EasyPHP- дің
жүктелуі, EasyPHP жаңартуларын автоматты түрде тексеру және олардың кескін
үйлесімдеріне өзгертулер енгізгенде сервердің қайта жүктелуі. Үйде жасалған
жобалар үшін үй каталогы болып www каталогы саналады. Пакетпен бірге
тесттік скрипттер берілмейтіндіктен, PHP интерпретаторының қалай жұмыс
істейтінін тексеру үшін қарапайым скрипттермен phpinfo атты парақ жасау
жеткілікті. EasyPHP пакетінің апгрейд мүмкіндігі бар. Сол арқылы
php4apache.dll мен php4ts.dll кітапханаларын өзгертіп, PHP- дің жаңа
нұсқасына ауыстыруға болады.
Денвер ресей программисттерімен құрылған пакет. Оның бір ерекшелігі
шағындығында және PHP- мен қатар Perl- дың да қолданылуында. Денвердің
кескін үйлесімі келесідей: Apache 1.3.27, SSI, mod_rewrite6 mod_php, PHP
4.3.0 gd мен MySQL- дың қолдануымен, MySQL 3.23.53 транзакция (mysqld-
max), PhpMyAdmin 2.3.0, стандартты кітапханаларсыз Perl өзегі. Денвердің
ортақ инсталляторы, сонымен қатар басқаларға ұқсамайтын толықтырулары бар.
Мысалы, Apache хостын виртуалды басқару жүйесінің шаблондарына негізделген
толықтырулар. Бұл пакет MS Windows 9598MeNT2000XP басқаруымен жұмыс
жасайтын компьютерге PHP, Perl және MySQL серверін қолданатын Apache web-
серверін орнатуға мүмкіндік береді. Орнату барысында ешқандай орнатулар
енгізудің қажеті жоқ. Пакет тек қана web- программалауға емес, сонымен
қатар MySQL мәліметтер базасын қолданатын, PHP және Perl тілдерінде
жазылған интерактивті сайттар мен программалар құруға көмектеседі.
Денверді екі жолмен жүргізуге болады. Біріншісі Windows- ты жүргізгенде
виртуалды диск құрылады. Сервер қолдан қосылады. Екіншісі виртуалды дискті
серверді тек қана қолмен қосқанда ғана құру.
BigApache өмірдің барлық жағдайына сәйкес келеді. Пакеттің кескін
үйлесімі келесідей: Windows үшін Apache 2, PHP 4.3.х, MySQL 4, mod_perl
(ASP: Apache модулімен бірге Perl 5.8), SSLv2, SSLv3, TLSv1, Java қолдауы
(mod_jkJBossTomcat 4.1.x), Python тілінің қолдауы (mod_python Python
2.x), Mercury пошталық сервері. Осылардан басқа алдын- ала орнатылған
шифрлау жүйесі, лог- файлдар мен басқа да пайдалы заттардың анализаторлары.
Орнатылған компоненттерді алмастыру үшін ең жаңа программаларды және
олардың BigApache- де байланыстарын орнататын Webinstaller қолданылады.
Пакет open source шарттары негізінде орындалады және әрі ақылы, әрі ақысыз
қолданыста пайдаланылады. Жоғарыда келтірілген пакеттердің барлығы еркін
компоненттер негізінде құрылған және тегін таралады. Мәліметтер базасын
басқару жүйесі ретінде PHP- пен бірге MySQL қолданылады. Аталып отырған
мәліметтер базасы серверінің тамаша сипаттамалары бар, тегін таралады және
PHP- мен қарым-қатынасы кең таралған. MySQL мәліметтер базасының серверімен
жазылған көптеген PHP скрипттер мен жүйелер бар. Хостинг провайдерлерінің
көбі PHP-пен бірлескен MySQL- ді ұсынады. PHP- мен бірге жұмыс істейтін
сервердің классикалық құралы Apache + PHP + MySQL. Статистикалық мәліметтер
бойынша дәл осы жинақты көптеген хостинг- компаниялар мен web-
программисттер қолданады. Аталып өткен жүйелер тегін таралатын, сенімді,
жоғары өнімді, функционалды және ашық кодтары болғасын оларға көп көңіл
бөлінеді. Электрондық оқулықты жасауға программалық қамтамаларды таңдағанда
олардың жаңа заманның талаптарына сай келуін және барлық қолданушыла
пайдална алатындығына көңіл бөлу керек. Дипломдық жобаның басты
мақсаттарының бірі сайтты инернет желісіне орналастыру болғандықтан,
программалық қамтамалар интернетке орналастыру сұраныстарын
қанағаттандыруға тиісті. Электрондық оқулықты ұйымдастырудың алғашқы сатысы
Web- серверді таңдау. Қазіргі таңда әртүрлі программистер топтары өздерінің
талаптарын қанағаттандыратын түрлі Web- серверлер жасап шығаруды. Кей Web-
серверлерде PHP мен MySQL жеке орнатылуын қажет етсе, кейбіреулерінде
барлығы жинақталып бір дестенің ішіне орналастырылған. Мысалы, Apach Server
+ MySQL Server + PHP, XAMPР Server, AMP Server. Осы жобада қолданылатын Web-
сервер екінші тобына жатады.
Денверсервері жиынтығының құрамы:
1. жүйе қарапайым flash- тасымалдаушыдан да жүктеле береді;
2. Apache, SSI, mod_rewrite, mod_php;
3. транзакциясы бар (mysqld-max) MySQL4;
4. шаблон негізіндегі виртуалды хосты басқару жүйесі;
5. phpMyAdmin —MySQL- ді Web-интерфейс арқылы басқару;
6. Perl ядросы;
7. Sendmail эмуляторы;
8. Инсталятор.
Dеnwer серверін барлық операциялық жүйелер қолдайды. Оны орнтау өте
қарапайым түрде іске асырылады. әдеттегі қолданбалық программалар сияқты
base.exe файлын іске қосу жеткілікті. Қалған баптаулардың барлығы автоматты
түрде ұйымдастырылған.
2 AJAX ТЕХНОЛОГИЯСЫ ТУРАЛЫ
2.1 AJAX технологиясы
Бүгінгі таңда ұшқан құстай дамып бара жатқан жаңа заманда жаңа ойлар
жаңа талаптар мен жаңа технологиялар ойлап табылуда бүгінгі қолда бар дүние
ертең жоқ боп қолданыстан шығып жаңа заттар ман жаңа технологиялар орынын
басып заман үздіксіз дамып алға ілгерлеп жатыр мұның бәрі де қазіргі дамып
жатқан технологияның арқасында деуге болады. Технологиялық секіріс қолда
бар мүмкіндіктер аз қолда бар мүмкіндіктерін одан ары кемелдендіру мүмкін
емес кезде болады. Мұндай секіріс AJAX болып табылады. Веб- парақты
технологиялық секіріс қолда бар мүмкіндіктер аз, қолда бар нәрсені артық
енгізгу процнсі жүрмей- ақ өзі қолданушыға керек мәліметтерді енгізген
кездегі қолданушы веб қосымша интерфейісін құруға үйлесімділік AJAX – DHTML
концепциясы компаненттерінің бірі.
Ajax- қосымшаға қатыстырылған негізгі технологиялар: HTML Web-формалар
құру мен сіздің қосымшада өрістерді көрсету үшін қолданады. JavaScript-
коды серверлік қосымшалармен өзарақатынасты қамтамасыз ететін және Ajax-
қосымша орындайтын негізгі код. DHTML немесе Dynamic HTML формаларды
динамикалы жаңартуға көмектеседі. Сіздің HTML- ға белгі үшін div, span және
басқа да динамикалы HTML элементтерін қолданатын боласыз. DOM, Document
Object Model (құжаттың объектілі моделі) сіздің HTML құрылымымен және
серверден алынған XML- мен жұмыс істеуде (JavaScript коды арқылы)
қолданылады.
Мұнымен мынадай Smarty мен XSLT силяқты барлық жергеде болатын
шаблондарды қолдану себепші болатыны анық, қазір жобалар қиындауда және
өңдеуші уақыты үшін әртүрлі технологиялар өзара қосу өте қымбатқа түседі.
Сонымен мысалға, барлық форматтау тәсілдері CSS- ке XSL қолданылады немесе
HTML немесе XML ақпараттары басқа бөлімдерде сервер өңдеушілері үшіншісі
мәліметтер қоры төртінші бөлімдерде сақталынады. Егер осыдан 5,6 жыл бұрын
бар жерде леполік осылардың қосылысын бір файлда көруге болса, ал қазір
оның бәрі керек болып жұр. Күрделі жоба жасағанда кодттың құрылымдығы мен
оңай оқылатындығы қажеттілігі туады. Програмист кодын верстальщик кодымен
ластауға болмайды ал верстальщик кодын дизайнер түзетулері мен және
т.б...ары қарай жұмыстың жігін ажырату қажеттілігі туады мысалы, дизайнер
өз жұмысын програмист өзінің жұмысын істейді, және де ешкім бір- біріне
кедергі жасамайды.
Нәтижесін жоба мүшенің әр қайсысына өзінің жұмысында кездесетін
мәліметтер жеткілікті болады. Бұл жағдайда топтың жұмыс қабілеті мен жоба
сапасы 2 есе өседі. Қазіргі уақытта бұл да бір қиыншылықтар
туғызады.Өйткені ол үшін, айталық Smarty қосу керек, шаблондарды өңдейтін
программалық модулін қосып, оны жоба құрлымымен тығыз байланыстру керек. Ал
бұл бар кезде бірдей мүмкін емес және біраз шығын керек.Бұдан оңайырағы
XML+XSL байланысында, себебі олар көп мүмкіндіктер береді. Бірақ
альтернативте, одан артық емес. Ал егер шеттен бар жақсыны біріктіретіндей
қолда барды қолданып қандайда бір жаңаны тапсақ? JavaScript- ті
елестетейік, онда РНР мен Perl- дің бар мүмкіндіктері, қосымша графика мен
мәліметтер қоры жиналған. Графка мен мқ- ның ыңғайлы кеңейтілуі мен
пысықтығы, және де кросс- платформасы бар. AJAX туралы алғаш 2005 жылдың
ақпанынан бастап, Джесси Джим Гарреттің (Jess James Garrett) ”web- қосымша
жаңа көзқарас”мақаласынан кейін айта бастады. AJAX- бұл өз бетінше
технология емес. Бұл – екі қағидаға негізделген идея :
Парақтағылар жылдам өзгерту үшін DHTML- ді қолдану.
Серверге ''жазға '' деп қарау үшін XML Http Request қолдаушы.
Бұл екі көзқарасты (үйлесімділікті) қолдану сайттың қолданушыларымен
екпінді өзарақатынасы бар парақтарында ыңғайлылыраққолдану web-
нтерфейісін құруға мүмкіндік береді.AJAX қолданушы Google компанясы оны
екпінді түрде өзінің Gmail,Google maps және Google Suggest сияқты
сайттарында құруға қолдана бастағанда атақтырақ бола бастады. Клиент өзін
қызықтыратын қор адресін іздеу жолынан теріп, серверьге түсіп, оған сұраныс
жасайды. Сервер сұранысқа сәйкес есептеу жүргізеді, МҚ жүргізуді және ары
қарай, содан соң алынған мәліметтер клиентке барады және қажеттілік туғанда
шаблон ұсынылып, браузермен өңделеді. Нәтижесі біз көріп тұрған және web-
тағы 80% ел интернет деп атайтын парақ болып табылады. Бұл- өзін ұсынып
үлгерген және күн астында құрметті орынға өзін көрсеткен классикалық
модель. Бұл өзара қатынас пен оның салдары таратушының ең қарапайым моделі.
Ескі достар ОАР- ның тұрғыны ойлап тапқан “Теңіздегі ұрыс” оn- line ойынын
көз алдыңызға елестетіңізші осындай модол көмегімен қалай олардың ойынын
максималды жағымды істеуге болады кез келген жағыдайда батқан кемелер
туралы мәліметтар серверде сақталады және Оппасит келдіме тексеру үшін
әркез сайын парақты жаңартып және ескі мәліметтерді өшіріп тұру қажет.
“Бірақ елдер кэштеуді тапты ғой’ дерсіз. Және сіз шынымен дұрысты айтасыз
бірақ онан жеңіл болмайды. Кэштеу тек сервер мен өзара іс әрекетті
тездетеді. Бірақ парақты қайта енгізу қажеттілігінен құтқармайды тағы бір
варианыт ретінде өзін- өзі жаңартудың нақты бір уақытын қоюға болады, бірақ
бұл жағыдайда да парақ толығымен қайта енгізіледі.
Клиент іс- әрекеті сақталады, ол шынымен иесі болатынын түсінбейді. Ал
AJAX сөзі тек футбол клубының атымен ұқсас болады, бірақ сервер жақта бәрі
басқа серверге қатынасқанда қолданушыға өзін қызықтыратын әрекеттер ретін
орындауды ұсынатын және оған көрінетін парақ генарацияланады ойланған
(жүйеде ол да міндетті емес.) клиент талдауында оның сұранысы AJAX моделін
қатынастырады. Ол оның ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz