Заңды күшіне енбеген сот үкімдері мен шешімдерін қайта қарау институты

Кіріспе
3.6
1 СОТТЫҢ ЗАҢДЫ КҮШІНЕ ЕНБЕГЕН ҮКІМДЕРІ МЕН ҚАУЛЫЛАРЫН ҚАЙТА ҚАРАУ
7.28
1.1 Апелляциялық өндірістің түсінігі, міндеттері және маңызы
7
1.2

Заңды күшіне енбеген сот үкімдері мен қаулыларын қайта қарау институтының пайда болуы мен дамуы
18
2
ҮКІМНІҢ КҮШІН ЖОЮҒА НЕМЕСЕ ӨЗГЕРТУГЕ НЕГІЗДЕР 29.63
2.1
Сот тергеуінің біржақтылығы немесе толық еместігі 30
2.2 Соттың үкімде (қаулыда) айтылған тұжырымдарының істің нақты мән.жайына сәйкес келмеуі
36
2.3 Қылмыстық іс жүргізу заңының едәуір бұзылуы 45

2.4 Қылмыстық заңның дұрыс қолданылмауы. Сот тағайындаған жазаның қылмыстың ауырлығына және сотталған адамның жеке басына сәйкес келмеуі

57

ҚОРЫТЫНДЫ 64.69

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 70.74

Жұмыстың жалпы сипаттамасы. Дипломдық жұмыс соттың заңды күшіне енбеген үкімдері мен қаулыларын қайта қарауға, бірінші сатыдағы сот үкімінің күшін жоюға немесе өзгертуге негіздерге, апелляциялық шағымдар мен заңды күшіне енбеген сот шешімдеріне наразылық білдіру тәртібі мен шарттарына, адам және азаматтардың Конституцияда баянды етілген құқықтары мен заңды мүдделерін қорғаудағы апелляциялық сатыдағы соттың өкілеттілігі, маңыздылығы және рөлі, сондай-ақ бірінші сатыдағы соттың сот қателіктерін жіберу салдарына және әділ сот талқылауын тағайындаудағы апелляциялық сатыдағы соттың шығарған шешімінің ықпал ету мәселесіне арналған.
Зерттеу тақырыбының өзектілігі. Апелляциялық тәртіппен қылмыстық істі қарау барысында үкімнің күшін жою немесе өзгерту негіздерін жан-жақты зерттеп, толық мағынасын ашу және бірінші сатыдағы соттың шешімін қайта қарау институты ретінде апелляцияның тиімділігін жоғарғы дәрежеге жеткізу дипломдық жұмысымыздың өзекті мәселесі болып табылады.
Сот шешіміне шағымдану құқығы – қылмыстық процесте адам және азамат құқықтары мен заңды мүдделері қорғалуының кепілі болып табылады.
1995 жылғы Қазақстан Республикасы Конституциясының 12-бабында : «Адам мен азаматтың құқықтары мен бостандықтары танылуына және олардың құқықтық тұрғыда қорғалуына кепілдік берілсе, онда осы баптың 2-тармағында адам мен азаматтың құқықтары мен бостандықтары әркімге тумысынан жазылған, олар абсолютті деп танылады және олардан ешкім айыра алмайды, заңдар мен өзге де нормативтік құқықтық актілер мазмұны мен қолданылуы осыған қарай анықталады» - деп бекітілді [1, 6 б.].
Өкінішке орай, адам мен азаматтың Конституцияда баянды етілген құқықтары, бостандықтары мен заңды мүдделері жиі бұзылып жататындығы белгілі жағдай. Өмір сүріп отырған қоғамымыз адам мен азаматтың Конституцияда баянды етілген құқықтары, бостандықтары мен заңды мүдделерін қорғау қызметін жетілдіруді талап етеді.
Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтің 2011 жылдың 28 қаңтардағы Қазақстан халқына Жолдауына: «Біз ел тәуелсіздігінің 20 жылдығына қадам бастық. Бодан жұртты бүгінгідей бостан күнге жеткізген бұл жолда біз биік белестерді бағындырдық» - деп атап көрсетілген [2].
Осыған орай, қылмыстық сот өндірісіндегі адам құқықтарының ең негізгі және басты кепілдігі болып қылмыстық процеске қатысушының сот үкімін жоғары тұрған сотқа қайта қарату құқығы табылады. Соттың заңды күшіне енбеген үкімдері мен шешімдерінің заңдылығы мен негізділігін тексеру – сотталушының құқықтары мен заңды мүдделерінің бұзылуын анықтауға және оларды жоюға бағытталады.
Дәл осы мәселеге байланысты соңғы жылдары көптеген еңбектер жазылуда. Оның өзі бірінші сатыдағы соттың заңды күшіне енбеген үкімдері мен қаулыларын қайта қарау иститутының қылмыстық процесте ерекше орынға ие екендігін көрсетеді.

1 Қазақстан Республикасының Конституциясы. 1995 ж. 30 тамыз., Қазақстан Республикасының 2007 жылғы 21 мамырдағы №254-ІІІ Заңдарымен енгізілген өзгертулер мен толықтырулармен. – Алматы: Жеті Жарғы, 2007. – 75 б.
2 Қазақстан Республикасы Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтің 2011жылдың 28 қаңтардағы Қазақстан халқына Жолдауы
3 Қазақстан Республикасы Президентінің 2009 жылғы 24 тамыздағы № 858 Жарлығымен бекітілген «Қазақстан Республикасының 2010 жылдан 2020 жылға дейінгі кезеңге арналған Құқықтық саясат тұжырымдамасы».
4«Қылмыстық iстердi апелляциялық тәртiппен қарау тәжiрибесi туралы» Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2003 жылғы 19 желтоқсандағы №13 нормативтiк қаулысы
5 Уголовный процесс: Учебник / Отв.ред. К.Ф. Гуценко. – М.: Зерцало, 1997. – 375 с.
6 Ү.Ө. Нұрмашев. Қазақстан Республикасының Қылмыстық іс жүргізу құқығы: Оқу құралы. – Алматы: Жеті жарғы, 2008. – 368 бет.
7 М.М. Строгович. Проверка законности и обоснованности судебных приговоров. – М.: Изд-во Акад.наук СССР, 1956. – 319 с.
8 Т. Айтмухамбетов. Некоторые вопросы законодательства об апелляционном производстве // вестник КазНУ. Серия юридическая. – 2004. - №2 (30). – 117 с.
9 Л.Ш. Берсугурова. Судебная реформа с точки зрения специалиста // Журнал «Континент». - №9. – 71 с.
10 Қазақ КСР. Әкімшілік – аумақтық бөліну. – Алма – Ата: Қазақстан, 1986. – 511 бет.
11 «Қазақстан Республикасының мемлекеттiк тәуелсiздiгi туралы» Қазақстан Республикасының Конституциялық Заңы. 1991 жылғы 16 желтоқсан.Қазақ ССР Жоғарғы Советiнiң ведомостары, 1991 ж., N 51, 622-құжат.
12 Т.О. Оңалбаев. Становление обычного права казахов и особенности его развития // Вестник КазНУ. Серия юридическая. – 2004. – №1(29). – 151-152 с.
13 Ш. Уалиханов. Записки о судебной реформе у киргиз Сибирского ведомства // Собрание сочинений: В 5 т. – Алма – Ата: Казгосиздат, 1961. – Т. 1.-777 бет.
14 Т.М. Культелеев. Уголовное обычное право казахов. – Алма – Ата:АН Каз.КСР, 1955. – 301 с.
15 «Киргизская степная газета». Человек, общество, природа, 1988-1902 / құрғ.У. Субханбердина. – Алматы: Ғылым, 1994. – 816 с.
16 Қазақстан Республикасының Қылмыстық іс жүргізу кодексі. – Алматы: Юрист, 2007. – 200 б.
17 Проблемы казахского обычного права / Отв. ред.С.З. Зиманов. – Алматы: Ғылым, 1989. – 140 с.
18 А. Алектров. Нужен ли для киргизов суд биев? («Дала уалаяты» №2, 1980 ж.) // Тураби. – 1996.-№1 – 112-113с.
19 С.З. Зиманов. Общественный строй казахов первой половины XІX века. – Алма – Ата: Казгосиздат, 1958. – 296 с.
20 Ж. Әлдибеков. Қазақтың әдет-ғұрып құқығы жүйесіндегі билердің үлгі-өнегелік рөлі // Заң. – 2003.-№2 - 47 – 51 б.
21 Г.В. Кан. История Казахстана. – Алма – Ата: Баспа, 2002. – 221 с.
22 А.Л. Ривлин. Организация суда и прокуратуры в СССР. – 2-ое доп.изд. – Харьков:Издательство Харьковского университета, 1968. – 256 с.
23 Суд и правосудие в СССР / Под.общей ред.проф.А.Т. Бажанова. – Казань: Издательство Казанского Университета, 1980. – 490 с.
24 К. Керимова. Возвращение уголовных дел для дополнительного расследования по законодательству России в период 1917-1922 годы // Тураби, - 2004.-№3. – 96-106 с.
25 Уголовный-процессуальный кодекс РСФСР. – М.: Госюриздат, 1958. – 312 с.
26 Президиум Верховного Совета Казахской ССР. Об образовании краевых судов и Казахской ССР: Указ // Сборник Законов Казахской ССР и Указов Президиума Верховного Совета Казахской ССР 1938 – 1964 ж.ж. – Алма – Ата, 1965. – 310-311 с.
27 «Сот өндірісі мәселелелері туралы Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» №238-ІІ 2001 жылы 11 шілдедегі Заң // Қазақстан Республикасы Парламентінің ведомості. – 2001.-№15 – 16. – 239-251 бет.
28 М.М. Гродзинский. Кассационное и надзорное производство в советском уголовном процессе. – М.: Госюриздат, 1953. – 231 с.
29 Уголовно-процессуальный Кодекс РК: Учебно-практическое пособие. – Алматы, 2002. – 304 с.
30 «Сот үкiмi туралы» Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының Нормативтiк қаулысы. 2002 жылғы 15 тамыз N 19.- Қазақстан Республикасы Жоғарғы Соттың Бюллетенi, 2002 ж., N 9, 6 с.
31 Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының Бюллетені.Ресми басылым. – Астана: 2010.-№3. –35 б.
32 Оңтүстік Қазақстан облыстық сотының архиві, 2009. – 15 б.
33 З.Ж. Кенжалиев. Плюрализм права: обычное право между государством и обществом // Вестник КазНУ. Серия юридическая. – 2004.-№1. – 6-8 с.
34 И.И. Потеружа. Роль суда второй инстанции в укреплении законности. – Минск: Наука и техника, 1980. – 192 с.
35 В.А. Познанский. Роль суда второй инстанции в укреплении законности. – Минск: Наука и техника, 1980. – 192 с.
36 Н.Ч. Джолдасбаева. Судебный приговор: форма и сожержание // Заңгер. – 2002. - №9. – 15-16 с.
37 Ю.В. Кореневский. Как обжаловать приговор суда. – 2-ое изд,. испр. и доп, - М.: Норма, 2002. – 106 с.
38 Л.Ш. Берсугурова. Процессуально-правовая природа пересмотра вступивших в законную силу судебных решений по уголовным делам // Вестник КазНУ. Серия юридическая. 2006. - №3 (39). – 36-42 с.
39 Уголовно-процессуальный Кодекс РК: Учебно-практическое пособие. – Алматы, 2002. – 304 с.
40 Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының Бюллетені.Ресми басылым. – Астана: 2010.- №5. –19-20 б.
41 Постановление судебной коллегии Верховного Суда РК (извлечение) // Бюллетень Верховного Суда РК. – 2000. - №10. – 7 с.
42 В.А. Познанский. Вопросы теории и практики кассационного производства в советском уголовном процессе. – Саратов: Издательство Саратовского Университета, 1978. – 136 с.
43 С.М. Даровских., Ю.Д. Лившиц. Пределы активности суда в уголовном судопроизводстве // Современные проблемы взаимодействия материального и процессуального права России: теория и практика: Материалы Всероссийской научно-практической конференции. – Екатеринбург: УрГЮА, 2004. – 390 с.
44 Н.П. Карабчевский. Около правосудия: статьи, речи, очерки / Сост. И.В. Потапчук. – Тула: Автограф, 2001. – 406 с.
45 А.В. Кудрявцева. О роли суда в доказывании по уголовным де // Современные проблемы взаимодействия материального и процессуального права России: теория и практика: УрГЮА, 2004. – 436 с.
46 Постановление судебной коллегии Алматинского областного суда №3а – 567 от 4 декабря 2001 г.
47 Постановление Коллегии по уголовным делам Верховного Суда №2а – 47 от 21 декабря 2002 г.
48 Уголовно-процессуальное право: Учебник / Под.общей ред.проф. П.А.Лупинская. – 2-е изд., перераб. и доп. – М.: Юристъ, 1997. – 591 с.
49 Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының Бюллетені. Ресми басылым. – Астана: 2009.-№8. – 24-25 б.
50 Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының Бюллетені. Ресми басылым. – Астана: 2011.-№1. – 34-35 б.
51 Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының Бюллетені. Ресми басылым. – Астана: 2009.-№2. – 147-149 б.
52 Л. Брусницин. Обеспечение безопастности участников уголовного процесса: возможности и перспективы развития УПК // Российская юстиция. – 2003. - №5. – 48-50 с.
53 Б. Сембин. Определение существенных нарушений уголовно-процессуального закона // Фемида. – 2001. - №1. – 11-14 с.
54 А. Ахпанов., В. Андреев. Обеспечение безопастности участников уголовного процесса: Монография. – Алматы, 2002. – 240 с.
55 С.М. Жалыбин. Защита прав в уголовном судопроизводстве: Монография. – Алматы, 2002. – 304 с.
56 Н. Ережепов. Определение судьей подсудности уголовных дел при рассмотрении вопроса о назначении главного судебного разбирательства // Фемида. – 2002. - №2. – 21-26 с.
57 Н. Абдиканов. Последнее слово – одно из гарантированных прав подсудимого на защиту // Тураби. – 2000. №4. – 9-14 с.
58 Постановление Судебной коллегии Атырауского суда №22 – 248 от 2002 г.

59 Н. Абдиканов. Проблемы назначения главного судебного разбирательства по уголовному делу и пути ее решения // Тураби. – 2000. №3. – 31 с.
60 К. Мами. Духовность и нравственность как качественные категории, обеспечивающие конституционную законность правосудия // Фемида. – 2003. - №9. – 21 с.
61 К. Мами. Становление судебной власти – объективное требование времени // Заңгер. – 2001. - №3. – 11 с.
62 Надзорной коллегии Верховного Суда РК (извлечение) // Бюллетень Верховного Суда РК. – 2002. - №9. – 21 с.
63 Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексі. – Алматы: Юрист, 2009. – 144 б.
64 Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының Бюллетені. Ресми басылым. – Астана: 2009. - №6. – 107 б.
65 Надзорной коллегии Верховного Суда РК (извлечение) // Бюллетень Верховного Суда РК. – 2003. - №12. – 18 с.
66 Надзорной коллегии Верховного Суда РК (извлечение) // Бюллетень Верховного Суда РК. – 2002. - №12. – 24 с.
67 Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының Бюллетені. Ресми басылым. – Астана: 2009. - №10. – 18 б.

Кітаптар мен монографиялар:

1 Уголовный процесс: Учебник / Отв. ред. К.Ф. Гуценко. – М.: Зерцало, 1997. – 375 с.
2 Ү.Ө. Нұрмашев. Қазақстан Республикасының Қылмыстық іс жүргізу құқығы: Оқу құралы. – Алматы: Жеті жарғы, 2008. – 368 б.
3 М.М. Строгович. Проверка законности и обоснованности судебных приговоров. – М.: Изд-во Акад.наук СССР, 1956. – 319 с.
4 А.Л. Ривлин. Организация суда и прокуратуры в СССР. – 2-ое доп.изд. – Харьков: Издательство Харьковского университета, 1968. – 256 с.
5 М.М. Гродзинский. Кассационное и надзорное производство в советском уголовном процессе. – М.: Госюриздат, 1953. – 231 с.
6 Уголовно-процессуальное право: Учебник / Под.общей ред.проф. П.А. Лупинская. – 2-е изд., перераб. и доп. – М.: Юристъ, 1997. – 591 с.
7 А. Ахпанов., В. Андреев. Обеспечение безопастности участников уголовного процесса: Монография. – Алматы, 2002. – 240 с.
8 С.М. Жалыбин. Защита прав в уголовном судопроизводстве: Монография. – Алматы, 2002. – 304 с.

Мақалалар және мерзімді емес басылымдар:

1 Т.О. Оңалбаев. Становление обычного права казахов и особенности его развития // Вестник КазНУ. Серия юридическая. – 2004. – №1(29). – 151-152 с.
2 А. Алектров. Нужен ли для киргизов суд биев? («Дала уалаяты» №2, 1980 ж.) // Тураби. – 1996.-№1 – 112-113с.
3 Ж. Әлдибеков. Қазақтың әдет-ғұрып құқығы жүйесіндегі билердің үлгі-өнегелік рөлі // Заң. – 2003.-№2-47 – 51 б.
4 Л.Ш. Берсугурова. Процессуально-правовая природа пересмотра вступивших в законную силу судебных решений по уголовным делам // Вестник КазНУ. Серия юридическая. 2006. - №3 (39). – 36-42 с.
5 Н. Абдиканов. Последнее слово – одно из гарантированных прав подсудимого на защиту // Тураби. – 2000. №4. – 9-14 с.
6 Н.Ч. Джолдасбаева. Судебный приговор: форма и сожержание // Заңгер. – 2002. - №9. – 15-16 с.

Нормативтік құқықтық актілер:

1 Қазақстан Республикасының Конституциясы. Қазақстан Республикасының 2007 жылғы 21 мамырдағы №254-ІІІ Заңдарымен енгізілген өзгертулер мен толықтырулармен. – Алматы: Жеті Жарғы, 2007. – 75 б.
2 Қазақстан Республикасы Президентінің 2009 жылғы 24 тамыздағы № 858 Жарлығымен бекітілген «Қазақстан Республикасының 2010 жылдан 2020 жылға дейінгі кезеңге арналған Құқықтық саясат тұжырымдамасы».
3 «Қазақстан Республикасының мемлекеттiк тәуелсiздiгi туралы» Қазақстан Республикасының Конституциялық Заңы. 1991 жылғы 16 желтоқсан.Қазақ ССР Жоғарғы Советiнiң ведомостары, 1991 ж., N 51, 622-құжат.
4 Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексі. – Алматы: Юрист, 2009. – 144 б.
5 Қазақстан Республикасының Қылмыстық іс жүргізу кодексі. – Алматы: Юрист, 2007. – 200 бет.
6 Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының Бюллетені. Ресми басылым. – Астана: 2009.-№2. – 147-149 б.
7 «Қылмыстық iстердi апелляциялық тәртiппен қарау тәжiрибесi туралы» Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2003 жылғы 19 желтоқсандағы N 13 нормативтiк қаулысы
8 «Сот үкiмi туралы» Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының Нормативтiк қаулысы. 2002 жылғы 15 тамыз N 19.- Қазақстан Республикасы Жоғарғы Соттың Бюллетенi, 2002 ж., N 9, 6 б.