Оңтүстік – Шығыс Азия туралы ақпарат
1.Кіріспе .
Оңтүстік .Шығыс Азия.
2. Негізгі бөлім .
а) Оңтүстік .Шығыс Азия халықтары, тілі , тарихи этнографиясы.
б) Шаруашылығы , заттай мәдениеті.
3. Қортынды.
Оңтүстік . Шығыс Азияның тәуелсіздігі.
Оңтүстік .Шығыс Азия.
2. Негізгі бөлім .
а) Оңтүстік .Шығыс Азия халықтары, тілі , тарихи этнографиясы.
б) Шаруашылығы , заттай мәдениеті.
3. Қортынды.
Оңтүстік . Шығыс Азияның тәуелсіздігі.
Бұл жердің халықтары Үндіқытай жарты арлын ,Индонезия архипелагын және Филиппин аралын қамтиды. Жер көлемі 4 млн шаршы шақырым. Ауа райы тропиктік жылы болып келеді.
Үндіқытай жарты аралы табиғаты жағынан батыс , орталық және шығыс болып үш аймаққа бөлінеді. Адамдардың қоныстану шекаралары географиялық аймақтарға дәлме –дәл уйлеспейді. Батыс және орталық аймақты тау жотасы бөліп тұрса, орталық және шығыс аймақтардың шекарасы Меконг, Убон өзендері, Донрек ,Кардомома тау жоталары арқылы бөлінеді.
Бұл құрлықтың мемлекеттері Вьетнам , Тайланд, Бирма, Камбоджа (компучия), Индонезия , Филиппин және Малазия, Тимора сияқты улкенді –кішілі елдерді қамтиды. Оңтүстік –Шығыс Азия өз алдына тарихи –этнографиялық аймаққа жатады. Бұл жердің халықтары өздерінің шығуы, мәдениеті және тарихи қалыптасуы жағынан бір –біріне өте жақын.
Оңтүстік –Шығыс Азия халықтарын қытай –тибет, мон –кхмер және малай –полинезия деп үш тіл семьясында сөйлейтіндер –тай, лао, шан, бирма, чин кочин, карендт;
мон –кхмер тіліне жататындар- кхмер, мал, сеной, семонглер;
малай полинезия тіл семьясына кіретіндер – Индонезия, малакилер, филиппиндер.
Вьетнам соцалистік республикасының халықтары кинь деп аталады. Олардан басқа мон –кхмер тіл семьясында сөйлейтіндерге : орталық таулыаймақта мекен ететін мондар, кхмерлер, ақ, қара, қызыл таилар, және яо, ляо, тайпалары саналады. Тайландтың негізгі халқын –сиамдықтар, Лаос халықтарын- лаотийцтер деп атайды. Бұл мемлекеттердің таулы аймақтарында және Камбоджеде мон, кхмер тілінде сөйлеушілер өмір сүрді.
Үндіқытай жарты аралы табиғаты жағынан батыс , орталық және шығыс болып үш аймаққа бөлінеді. Адамдардың қоныстану шекаралары географиялық аймақтарға дәлме –дәл уйлеспейді. Батыс және орталық аймақты тау жотасы бөліп тұрса, орталық және шығыс аймақтардың шекарасы Меконг, Убон өзендері, Донрек ,Кардомома тау жоталары арқылы бөлінеді.
Бұл құрлықтың мемлекеттері Вьетнам , Тайланд, Бирма, Камбоджа (компучия), Индонезия , Филиппин және Малазия, Тимора сияқты улкенді –кішілі елдерді қамтиды. Оңтүстік –Шығыс Азия өз алдына тарихи –этнографиялық аймаққа жатады. Бұл жердің халықтары өздерінің шығуы, мәдениеті және тарихи қалыптасуы жағынан бір –біріне өте жақын.
Оңтүстік –Шығыс Азия халықтарын қытай –тибет, мон –кхмер және малай –полинезия деп үш тіл семьясында сөйлейтіндер –тай, лао, шан, бирма, чин кочин, карендт;
мон –кхмер тіліне жататындар- кхмер, мал, сеной, семонглер;
малай полинезия тіл семьясына кіретіндер – Индонезия, малакилер, филиппиндер.
Вьетнам соцалистік республикасының халықтары кинь деп аталады. Олардан басқа мон –кхмер тіл семьясында сөйлейтіндерге : орталық таулыаймақта мекен ететін мондар, кхмерлер, ақ, қара, қызыл таилар, және яо, ляо, тайпалары саналады. Тайландтың негізгі халқын –сиамдықтар, Лаос халықтарын- лаотийцтер деп атайды. Бұл мемлекеттердің таулы аймақтарында және Камбоджеде мон, кхмер тілінде сөйлеушілер өмір сүрді.
1.Этнология . У.Х. Шәлекенов, М.У. Шәлікенов.
Оңтүстік –Шығыс Азия халықтары.
Бұл жердің халықтары Үндіқытай жарты арлын ,Индонезия архипелагын және
Филиппин аралын қамтиды. Жер көлемі 4 млн шаршы шақырым. Ауа райы
тропиктік жылы болып келеді.
Үндіқытай жарты аралы табиғаты жағынан батыс , орталық және шығыс болып үш
аймаққа бөлінеді. Адамдардың қоныстану шекаралары географиялық аймақтарға
дәлме –дәл уйлеспейді. Батыс және орталық аймақты тау жотасы бөліп тұрса,
орталық және шығыс аймақтардың шекарасы Меконг, Убон өзендері, Донрек
,Кардомома тау жоталары арқылы бөлінеді.
Бұл құрлықтың мемлекеттері Вьетнам , Тайланд, Бирма, Камбоджа (компучия),
Индонезия , Филиппин және Малазия, Тимора сияқты улкенді –кішілі елдерді
қамтиды. Оңтүстік –Шығыс Азия өз алдына тарихи –этнографиялық аймаққа
жатады. Бұл жердің халықтары өздерінің шығуы, мәдениеті және тарихи
қалыптасуы жағынан бір –біріне өте жақын.
Оңтүстік –Шығыс Азия халықтарын қытай –тибет, мон –кхмер және малай
–полинезия деп үш тіл семьясында сөйлейтіндер –тай, лао, шан, бирма, чин
кочин, карендт;
мон –кхмер тіліне жататындар- кхмер, мал, сеной, семонглер;
малай полинезия тіл семьясына кіретіндер – Индонезия, малакилер,
филиппиндер.
Вьетнам соцалистік республикасының халықтары кинь деп аталады. Олардан
басқа мон –кхмер тіл семьясында сөйлейтіндерге : орталық таулыаймақта мекен
ететін мондар, кхмерлер, ақ, қара, қызыл таилар, және яо, ляо, тайпалары
саналады. Тайландтың негізгі халқын –сиамдықтар, Лаос халықтарын-
лаотийцтер деп атайды. Бұл мемлекеттердің таулы аймақтарында және
Камбоджеде мон, кхмер тілінде сөйлеушілер өмір сүрді.
Вьетнам ,Тайланд, Лаос, Камбоджа жеріне қытайлар да көп тараған.
Индонезиялықтар өз елінің 96 пайызын құрайтын болса, қалғандары көрші
халықтардың өкілдері. Аборигендердің арасында Қытайдан және Үндістаннан
келушілер де бар. Олар өз тілінде сөйлейді әрі жергілікті халықтың тілін
жақсы біледі.
Оңтүстік -Шығыс Азияның аборигендері антропологиялық жағынан моңғолоидтық
нәсілге жатады. Сонымен, бір қатарда негр –австролоидтық нәсілінің және
еуропоитық нәсілдің өкілдері де кездеседі. Олар Австарлия мен Океаниядан
және Еуропадан ауып келушілердің нәсілдері.
Вьетнамдар ерте заманнан бастап иероглиф жазуын қолданса, бирмалықтар мен
индонезиялықтар үнді алфавитін қабылдаған. Бірақ бұл елдің халықтары
өздеріне тән ұлттық мәдениетті жасап, оны жоғары дәрежеде дамыта білген.
Аборигендер мәдени даму жолында ұлттық тілдеріне икем өздерінің жазу
–сызуларын жасаған.
Оңтүстік- Шығыс Азия – алғашқы адамның пайда болған жерлерінің бірі. Бұл
пікірді дәлелдейтін археологиялық деректер жеткілікті. Ява аралынан
питекантроп адамының суйегі табылған. Бирмадан, малокки жарты аралынан тас
дәуірінің төменгі басқышына сай келетін мәдени орын ашылды.Сол жерлерде
жургізілген қазба жұмыстарының нәтижесінде табылған ежелгі құралдарды
палеолиттің жоғарғы басқышына жатқызуға болады.
Ява аралындағы Нгандонг қыатағынан табылған он бірдей адамның бас суйегі,
ірі қаңқалар неандерталь адамдарының суйектері болып шықты. Антропологиялық
әдебиеттерде бұл адамдарды явантроп әйтпесе нгандонгтар деп атаған.
Алғашқы Адам тарихының кейінгі кезеңдері болған мезолит, ертеректегі
неолитке жататын адамдардың сүйектері Үндіқытай және Индонезиядан көп
мөлшерде табылған. Осы адам сүйектерінің маңынан ерте кездегі
аборигендердің пайдаланған құрал саймандар олардың аңшылықпен,
балықшылықпен өсімдіктердің дәндерін жинаумен айналысқанын көрсетеді.
Оңтүстік –Шығыс Азия ерте заманда Азия мен Австралияны тікелей жалғастырып
жатқан. Сол кезде азиялық аборигендер Индонезия арқылы Австралия мен
Океания жерлеріне бірте –бірте тараған болу керек. Сөйтіп , жаңа дүние
болған австарлияға, Океания тұрғындарының көпшілігі Үндіқытай жарты
аралынан келген. Археологиялық, , антропологиялық және тілдік зерттеулерге
қарғанда, негізгі аборигендердің антропологиялық құрамы негр –австролоидтық
пен моңғолоидтықтардың қосылуынан шыққан нәсіл деген тұжырымға келуге
болады. Моңғолоид тайпалары солтүстіктегі Үндіқытай түбегіне қарай жылжып,
Индонезия жеріне дейін ауып барған. Олар папуастар мен австралиялықтардың
тіліне жақын болған мон-кхмер және т.б. жергілікті тайпалармен араласқан.
Енді осы Оңтүстік –Шығыс Азияны мекендеген этникалық бөліктердің тарихи
этнографиясына қысқаша тоқталып өтейік.
Вьетнамдықтардың жалпы тарихи ежелгі Қытаймен тығыз байланыста өткен.
Олардың ата-бабалары мекен деген Оңтүстік Қытайдың Гуандум және Гуанси
жерлерін б.д.д. III мыңыншы жылдарда мекендеп ,оларды өздерінің королі Хон
Банг басқарған. Б.з.д.V-III ғасырларында осы жерде лаквьет тайпасы
қалыптасты. Олардың мекені Ван Лон деген атпен аталған. Ван Лон
тұрғындарының арасында бірте –бірте мүлік теңсіздігі келіп шықты, құлшылық
табының алғашқы кезеңдері пайда болған. Б.д.д.III ғасырда осы жерде құлдық
дәуірдегі Ау-Лак (255-207жж) мемлекеті болған, одан бір ғасырдан соң
вьетнамдықтардың мемлекетін Қытай империясы жаулап алып, олардың
арасындатаптық қатынастардың дамуын тездеткені өте мәлім. III ғасырда
вьетнамдықтарды қытайлықтар Аннам (Жансыз түстік ) деп атаған.
Вьетнам елшілері Қытай империясына қарсы өздерінің тәуелсіздігі ушін
күресті, талай рет елін азат етті де. Әсіресе , Чун Чжян мен Чун Ни
бастаған апалы –сіңілі қыздардың 40-43-жылдарындағы көтерілісінің
тарихтағы орны ерекше. Одан кейін Ли Бон басшылығымен болған көтерілістің
нәтижесінде жеке дара Ван Сюан (544 -602 жж) мемлекеті ұйымдастырылған .
Кейінірек Май Тхук Лоана (939ж) көтерілісінен кейін вьетнамдықтарға ерік
беріліп, тек олардан әр кезде алым –салық алып тұрған. XV –XVIII
ғасырларда Вьетнам королі басқаратын өз алдына дербес феодалдық мемлекет
болып қалыптасқан. 1806 жылы король өзін император деп жариялады. XVIII
ғасырда зат, ақша қатынасының күшеюі және көпшілік әл –ауқатының нашарлауы
салдарынан шаруалардың көтерілісі күшейе түсті.
Алғашқы еуропалықтар Вьетнамға XVI ғасырда келген еді. XIX ғасырдың
екінші жартысынан бастап француздар Оңтүстік Вьетнамды иеленді. Оны
басқаруға жеңіл болу үшін, әрі ел бірлігін әлсірету үшін Вьетнамды Тонкин ,
Аннам және Кохинхин деп үшке бөлген. Отаршылар халықты аяусыз қанап,
құнарлы егістік жерлерін тартып алған. 1939 жылы бұқара халық елдегі барлық
жердің 25 проценттейін иеленді. Қалған егістік жерлер отаршылар мен
жергілікті феодалдардың қолдарында болды. Олардың плантацняларындағы
жұмысшылардың тұрмысы өте ауыр еді. 1930 жылы жергілікті әскерлердің
арасында көтеріліс шықты. Ұлт –азаттық күрес күшейе түсті. 1941 жылы
бірлескен халық майданы, 1944 жылы халықтық Вьетнам армиясы ұйымдасқан еді.
Ол 1945 жылдың тамыз айында Ханой қаласында көтеріліс пайда болып, 2
қыркүйекте Вьетнам Демократиялық Республикасы орнады. Оның бірінші басшысы
Нгуан Ай Куок , бұл осы халықтың көсемі Хонше Минің бүркеншік есімі еді. Ол
кейін презденті болып сайланды. Оңтүстік және Солтүстік Вьетнам дүние жүзі
арандатушыларының айдап салуымен өзара соғысты. Екіге бөлінген Вьетнам
халқы бірігіп Социалистік Республикасын құрды. Вьетнам халқы бірлесіп, көп
жылдық АҚШ бастаған импералистерге қарсы күрестің салдарынан қираған
шаруашылығын қайта қалпына келтіріп дамуда.
Камподженің 6 миллионға жуық халқы бар. Олардың басым көпшілігі кхмерлер,
өзгелері пор, шон, саош, секілді өзге тайпалар. Кхмерлер Вьетнамға, Лоасқа
және Тайландқа да тараған. Олар неолит дәуіріндегі осы жерді мекендеген.
Үндіқытай жарты аралы тұрғындарының ататегі болып саналады. Олкезде құлдың
күшін пайдалану біраз өрістеген. Кхмерлер бұл жерді тек бір өздері
мекендеген. Аздаған өзге тайпалар болған. Камподжеге оңтүстігінен үндістер
көп ықпалын тигізген. Ертеде Комбуя –Компуя Фунань кейіннен Камподже деп
аталып, бұл ел тек VI ғасырдан бастап өзалдына дербес мемлекет болған.
VII-VIII ғасырлардың басында мон –кхмер мемлекеті құлап, батыс
(сиамбирмалық) және шығыс (камподжа ) болып екіге бөлінген. XIII ғасырдан
бастап Камподжа жеріне лаостар, сиамдықтар шабуыл жасады. 1863 жылдан
бастап Камподжа Францияның протектараты болды. Әуелі осы жерге бекінген
француздар, кейіннен үндіқытайдың басқа жерлерінде отарлауға кірісті.
Жергілікті феодалдарға арқа сүйеген отаршылар аборигенді қанап, бұл
құрлықтың экономикасы мен мәдениетін күрт құлдыратып жіберген. Сондықтан
үндіқытай елдері көп уақыт ежелгі дәреже де қалып қойды. Камподжа халқы
отаршылармен көп жыл бойыкүресіп, соның нәтижесінде осы ғасырдың 40-шы
жылдарында бостандық алды. Елінің астанасы –Пномпень қаласының орталық
алаңына көк пен қызыл түсті ұлттық жалауын тіпті, өз алдына дербес мемлекет
болып, шаңырақ көтерді.
Кейінгі жылдары Камподжа халқы реакцияшыл Пол Пота- Иенг Сари режимі
салдарынан көп азап шекті. Ел ішіндегі адал ниетті азаматтардың барлығы
қуғынға ұшырап , біраз жұрт аяусыз дарға асылды, абақтыға жапты. Осындай
қорлыққа шыдамаған кампучиялықтар Пол Пота –Иепг Сари режимін жойып,
Камподжа Халық Республикасын орнатты.
Лаос Халық Демократиялық Республикасының халқы лао деп аталады. Олар
негізінен таи тайпасынан құрылған. Лаостар 3 топқа: шығысты мекендеушілер
–лао, панглао ; орталықта –лаокланг ; солтүстікте –лао понгдам тайпалары
болып бөлінеді. Лаостардың арасында феодалдық қатынас үстемдік етсе де,
солтүстік Лаоста XIX ғасырға дейін құлшылық дәуір қылмай келді. XIV
ғасырда Лаосты біріктіру үшін кхмер тайпасының жәрдемімен Фа Нгуен күрес
жүргізген. 1353 жылы ол өз мемлекетін ерікті деп жариялап, оның
тәуелсіздігін көрші елдерден жақсы қорғай білді. Бірақ XVIII ғасырда ішкі
феодалдық қарама –қайшылықтың салдарынан бұл мемлекет құлап, лаостар
бірнеше бөлікке бөлініп кетті. Ел ішіндегі алауыздықтың кесірінен 1893 жылы
франция мемлекеті Лаосты басып алып, Вьетнам ,Камподжа халықтары француз
отаршыларына қарсы үздіксіз күрес жүргізіп келді. Мысалы, 1901-1903
жылдары лаостар көтеріліс бастаған болса, 1910-1937 жылдар кхмерлер
отаршылармен үздіксіз соғыс жүргізді. Екінші дүниежүзілік соғыс жылдарында
жапондар Шығыс Үндіқытайдың, оның ішінде Лаосты түгелдей басып алған
болатын. Лаостықтарұлт –азаттық соғысын Вьетнам, Камподжа халықтарымен
бірлесе жүргізіп, ақыры, 1954 жылы француздар отаршыларын қуып шығып, өз
мемлекетін құрды.
Тайландтарды өз тілінде кхон таи , таи нои деп атайды. Бұл елдің
негізгі халқының басым көпшілігі осылардан құралған. Сиамдықтардың халық
болып қалыптасуы XII-XIVғасырларға тура келеді. Тайланд жеріне
португалдықтар, ағылшындар, голандықтар, француздар XV ғасырдың аяқ
кезінде келген. XIX ғасырдың аяғында бұл жердің көпшілігін ағылшындар
билеп төсеп, өзінің отаршылдық саясатын жүргізді.
Француздар тек Таиландтың шығыс бөлігінде ғана қалды. ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Бұл жердің халықтары Үндіқытай жарты арлын ,Индонезия архипелагын және
Филиппин аралын қамтиды. Жер көлемі 4 млн шаршы шақырым. Ауа райы
тропиктік жылы болып келеді.
Үндіқытай жарты аралы табиғаты жағынан батыс , орталық және шығыс болып үш
аймаққа бөлінеді. Адамдардың қоныстану шекаралары географиялық аймақтарға
дәлме –дәл уйлеспейді. Батыс және орталық аймақты тау жотасы бөліп тұрса,
орталық және шығыс аймақтардың шекарасы Меконг, Убон өзендері, Донрек
,Кардомома тау жоталары арқылы бөлінеді.
Бұл құрлықтың мемлекеттері Вьетнам , Тайланд, Бирма, Камбоджа (компучия),
Индонезия , Филиппин және Малазия, Тимора сияқты улкенді –кішілі елдерді
қамтиды. Оңтүстік –Шығыс Азия өз алдына тарихи –этнографиялық аймаққа
жатады. Бұл жердің халықтары өздерінің шығуы, мәдениеті және тарихи
қалыптасуы жағынан бір –біріне өте жақын.
Оңтүстік –Шығыс Азия халықтарын қытай –тибет, мон –кхмер және малай
–полинезия деп үш тіл семьясында сөйлейтіндер –тай, лао, шан, бирма, чин
кочин, карендт;
мон –кхмер тіліне жататындар- кхмер, мал, сеной, семонглер;
малай полинезия тіл семьясына кіретіндер – Индонезия, малакилер,
филиппиндер.
Вьетнам соцалистік республикасының халықтары кинь деп аталады. Олардан
басқа мон –кхмер тіл семьясында сөйлейтіндерге : орталық таулыаймақта мекен
ететін мондар, кхмерлер, ақ, қара, қызыл таилар, және яо, ляо, тайпалары
саналады. Тайландтың негізгі халқын –сиамдықтар, Лаос халықтарын-
лаотийцтер деп атайды. Бұл мемлекеттердің таулы аймақтарында және
Камбоджеде мон, кхмер тілінде сөйлеушілер өмір сүрді.
Вьетнам ,Тайланд, Лаос, Камбоджа жеріне қытайлар да көп тараған.
Индонезиялықтар өз елінің 96 пайызын құрайтын болса, қалғандары көрші
халықтардың өкілдері. Аборигендердің арасында Қытайдан және Үндістаннан
келушілер де бар. Олар өз тілінде сөйлейді әрі жергілікті халықтың тілін
жақсы біледі.
Оңтүстік -Шығыс Азияның аборигендері антропологиялық жағынан моңғолоидтық
нәсілге жатады. Сонымен, бір қатарда негр –австролоидтық нәсілінің және
еуропоитық нәсілдің өкілдері де кездеседі. Олар Австарлия мен Океаниядан
және Еуропадан ауып келушілердің нәсілдері.
Вьетнамдар ерте заманнан бастап иероглиф жазуын қолданса, бирмалықтар мен
индонезиялықтар үнді алфавитін қабылдаған. Бірақ бұл елдің халықтары
өздеріне тән ұлттық мәдениетті жасап, оны жоғары дәрежеде дамыта білген.
Аборигендер мәдени даму жолында ұлттық тілдеріне икем өздерінің жазу
–сызуларын жасаған.
Оңтүстік- Шығыс Азия – алғашқы адамның пайда болған жерлерінің бірі. Бұл
пікірді дәлелдейтін археологиялық деректер жеткілікті. Ява аралынан
питекантроп адамының суйегі табылған. Бирмадан, малокки жарты аралынан тас
дәуірінің төменгі басқышына сай келетін мәдени орын ашылды.Сол жерлерде
жургізілген қазба жұмыстарының нәтижесінде табылған ежелгі құралдарды
палеолиттің жоғарғы басқышына жатқызуға болады.
Ява аралындағы Нгандонг қыатағынан табылған он бірдей адамның бас суйегі,
ірі қаңқалар неандерталь адамдарының суйектері болып шықты. Антропологиялық
әдебиеттерде бұл адамдарды явантроп әйтпесе нгандонгтар деп атаған.
Алғашқы Адам тарихының кейінгі кезеңдері болған мезолит, ертеректегі
неолитке жататын адамдардың сүйектері Үндіқытай және Индонезиядан көп
мөлшерде табылған. Осы адам сүйектерінің маңынан ерте кездегі
аборигендердің пайдаланған құрал саймандар олардың аңшылықпен,
балықшылықпен өсімдіктердің дәндерін жинаумен айналысқанын көрсетеді.
Оңтүстік –Шығыс Азия ерте заманда Азия мен Австралияны тікелей жалғастырып
жатқан. Сол кезде азиялық аборигендер Индонезия арқылы Австралия мен
Океания жерлеріне бірте –бірте тараған болу керек. Сөйтіп , жаңа дүние
болған австарлияға, Океания тұрғындарының көпшілігі Үндіқытай жарты
аралынан келген. Археологиялық, , антропологиялық және тілдік зерттеулерге
қарғанда, негізгі аборигендердің антропологиялық құрамы негр –австролоидтық
пен моңғолоидтықтардың қосылуынан шыққан нәсіл деген тұжырымға келуге
болады. Моңғолоид тайпалары солтүстіктегі Үндіқытай түбегіне қарай жылжып,
Индонезия жеріне дейін ауып барған. Олар папуастар мен австралиялықтардың
тіліне жақын болған мон-кхмер және т.б. жергілікті тайпалармен араласқан.
Енді осы Оңтүстік –Шығыс Азияны мекендеген этникалық бөліктердің тарихи
этнографиясына қысқаша тоқталып өтейік.
Вьетнамдықтардың жалпы тарихи ежелгі Қытаймен тығыз байланыста өткен.
Олардың ата-бабалары мекен деген Оңтүстік Қытайдың Гуандум және Гуанси
жерлерін б.д.д. III мыңыншы жылдарда мекендеп ,оларды өздерінің королі Хон
Банг басқарған. Б.з.д.V-III ғасырларында осы жерде лаквьет тайпасы
қалыптасты. Олардың мекені Ван Лон деген атпен аталған. Ван Лон
тұрғындарының арасында бірте –бірте мүлік теңсіздігі келіп шықты, құлшылық
табының алғашқы кезеңдері пайда болған. Б.д.д.III ғасырда осы жерде құлдық
дәуірдегі Ау-Лак (255-207жж) мемлекеті болған, одан бір ғасырдан соң
вьетнамдықтардың мемлекетін Қытай империясы жаулап алып, олардың
арасындатаптық қатынастардың дамуын тездеткені өте мәлім. III ғасырда
вьетнамдықтарды қытайлықтар Аннам (Жансыз түстік ) деп атаған.
Вьетнам елшілері Қытай империясына қарсы өздерінің тәуелсіздігі ушін
күресті, талай рет елін азат етті де. Әсіресе , Чун Чжян мен Чун Ни
бастаған апалы –сіңілі қыздардың 40-43-жылдарындағы көтерілісінің
тарихтағы орны ерекше. Одан кейін Ли Бон басшылығымен болған көтерілістің
нәтижесінде жеке дара Ван Сюан (544 -602 жж) мемлекеті ұйымдастырылған .
Кейінірек Май Тхук Лоана (939ж) көтерілісінен кейін вьетнамдықтарға ерік
беріліп, тек олардан әр кезде алым –салық алып тұрған. XV –XVIII
ғасырларда Вьетнам королі басқаратын өз алдына дербес феодалдық мемлекет
болып қалыптасқан. 1806 жылы король өзін император деп жариялады. XVIII
ғасырда зат, ақша қатынасының күшеюі және көпшілік әл –ауқатының нашарлауы
салдарынан шаруалардың көтерілісі күшейе түсті.
Алғашқы еуропалықтар Вьетнамға XVI ғасырда келген еді. XIX ғасырдың
екінші жартысынан бастап француздар Оңтүстік Вьетнамды иеленді. Оны
басқаруға жеңіл болу үшін, әрі ел бірлігін әлсірету үшін Вьетнамды Тонкин ,
Аннам және Кохинхин деп үшке бөлген. Отаршылар халықты аяусыз қанап,
құнарлы егістік жерлерін тартып алған. 1939 жылы бұқара халық елдегі барлық
жердің 25 проценттейін иеленді. Қалған егістік жерлер отаршылар мен
жергілікті феодалдардың қолдарында болды. Олардың плантацняларындағы
жұмысшылардың тұрмысы өте ауыр еді. 1930 жылы жергілікті әскерлердің
арасында көтеріліс шықты. Ұлт –азаттық күрес күшейе түсті. 1941 жылы
бірлескен халық майданы, 1944 жылы халықтық Вьетнам армиясы ұйымдасқан еді.
Ол 1945 жылдың тамыз айында Ханой қаласында көтеріліс пайда болып, 2
қыркүйекте Вьетнам Демократиялық Республикасы орнады. Оның бірінші басшысы
Нгуан Ай Куок , бұл осы халықтың көсемі Хонше Минің бүркеншік есімі еді. Ол
кейін презденті болып сайланды. Оңтүстік және Солтүстік Вьетнам дүние жүзі
арандатушыларының айдап салуымен өзара соғысты. Екіге бөлінген Вьетнам
халқы бірігіп Социалистік Республикасын құрды. Вьетнам халқы бірлесіп, көп
жылдық АҚШ бастаған импералистерге қарсы күрестің салдарынан қираған
шаруашылығын қайта қалпына келтіріп дамуда.
Камподженің 6 миллионға жуық халқы бар. Олардың басым көпшілігі кхмерлер,
өзгелері пор, шон, саош, секілді өзге тайпалар. Кхмерлер Вьетнамға, Лоасқа
және Тайландқа да тараған. Олар неолит дәуіріндегі осы жерді мекендеген.
Үндіқытай жарты аралы тұрғындарының ататегі болып саналады. Олкезде құлдың
күшін пайдалану біраз өрістеген. Кхмерлер бұл жерді тек бір өздері
мекендеген. Аздаған өзге тайпалар болған. Камподжеге оңтүстігінен үндістер
көп ықпалын тигізген. Ертеде Комбуя –Компуя Фунань кейіннен Камподже деп
аталып, бұл ел тек VI ғасырдан бастап өзалдына дербес мемлекет болған.
VII-VIII ғасырлардың басында мон –кхмер мемлекеті құлап, батыс
(сиамбирмалық) және шығыс (камподжа ) болып екіге бөлінген. XIII ғасырдан
бастап Камподжа жеріне лаостар, сиамдықтар шабуыл жасады. 1863 жылдан
бастап Камподжа Францияның протектараты болды. Әуелі осы жерге бекінген
француздар, кейіннен үндіқытайдың басқа жерлерінде отарлауға кірісті.
Жергілікті феодалдарға арқа сүйеген отаршылар аборигенді қанап, бұл
құрлықтың экономикасы мен мәдениетін күрт құлдыратып жіберген. Сондықтан
үндіқытай елдері көп уақыт ежелгі дәреже де қалып қойды. Камподжа халқы
отаршылармен көп жыл бойыкүресіп, соның нәтижесінде осы ғасырдың 40-шы
жылдарында бостандық алды. Елінің астанасы –Пномпень қаласының орталық
алаңына көк пен қызыл түсті ұлттық жалауын тіпті, өз алдына дербес мемлекет
болып, шаңырақ көтерді.
Кейінгі жылдары Камподжа халқы реакцияшыл Пол Пота- Иенг Сари режимі
салдарынан көп азап шекті. Ел ішіндегі адал ниетті азаматтардың барлығы
қуғынға ұшырап , біраз жұрт аяусыз дарға асылды, абақтыға жапты. Осындай
қорлыққа шыдамаған кампучиялықтар Пол Пота –Иепг Сари режимін жойып,
Камподжа Халық Республикасын орнатты.
Лаос Халық Демократиялық Республикасының халқы лао деп аталады. Олар
негізінен таи тайпасынан құрылған. Лаостар 3 топқа: шығысты мекендеушілер
–лао, панглао ; орталықта –лаокланг ; солтүстікте –лао понгдам тайпалары
болып бөлінеді. Лаостардың арасында феодалдық қатынас үстемдік етсе де,
солтүстік Лаоста XIX ғасырға дейін құлшылық дәуір қылмай келді. XIV
ғасырда Лаосты біріктіру үшін кхмер тайпасының жәрдемімен Фа Нгуен күрес
жүргізген. 1353 жылы ол өз мемлекетін ерікті деп жариялап, оның
тәуелсіздігін көрші елдерден жақсы қорғай білді. Бірақ XVIII ғасырда ішкі
феодалдық қарама –қайшылықтың салдарынан бұл мемлекет құлап, лаостар
бірнеше бөлікке бөлініп кетті. Ел ішіндегі алауыздықтың кесірінен 1893 жылы
франция мемлекеті Лаосты басып алып, Вьетнам ,Камподжа халықтары француз
отаршыларына қарсы үздіксіз күрес жүргізіп келді. Мысалы, 1901-1903
жылдары лаостар көтеріліс бастаған болса, 1910-1937 жылдар кхмерлер
отаршылармен үздіксіз соғыс жүргізді. Екінші дүниежүзілік соғыс жылдарында
жапондар Шығыс Үндіқытайдың, оның ішінде Лаосты түгелдей басып алған
болатын. Лаостықтарұлт –азаттық соғысын Вьетнам, Камподжа халықтарымен
бірлесе жүргізіп, ақыры, 1954 жылы француздар отаршыларын қуып шығып, өз
мемлекетін құрды.
Тайландтарды өз тілінде кхон таи , таи нои деп атайды. Бұл елдің
негізгі халқының басым көпшілігі осылардан құралған. Сиамдықтардың халық
болып қалыптасуы XII-XIVғасырларға тура келеді. Тайланд жеріне
португалдықтар, ағылшындар, голандықтар, француздар XV ғасырдың аяқ
кезінде келген. XIX ғасырдың аяғында бұл жердің көпшілігін ағылшындар
билеп төсеп, өзінің отаршылдық саясатын жүргізді.
Француздар тек Таиландтың шығыс бөлігінде ғана қалды. ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz