Көлік саласында мемлекеттің саясаты
Кіріспе
1. Көлік саласында мемлекеттің саясаты
2. Автомобиль көлігінің тиімді сипаттамысы
3. 2030 бағдарламасындағы автомобиьлдің стратегиясы
4. Автомобиль көлігінің экономикаға тигізітін үлесі
5. Елбасының көлік туралы индустрия мәселесі
Қорытынды
Қолданған әдебиеттер тізімі
1. Көлік саласында мемлекеттің саясаты
2. Автомобиль көлігінің тиімді сипаттамысы
3. 2030 бағдарламасындағы автомобиьлдің стратегиясы
4. Автомобиль көлігінің экономикаға тигізітін үлесі
5. Елбасының көлік туралы индустрия мәселесі
Қорытынды
Қолданған әдебиеттер тізімі
Көлік кешені елдің бірыңғай экономикалық кеңістігінің бір бөлшегі болып табылады. Соңғы уақытта республикада көліктің көбейе түсуі оны мемлекеттік реттеу мәселелерін жаңа сапалық денгейге көтеруді қажет етті. Бұл орайда орталық пен жергілікті атқарушы органдардың өзара іс-қимылын одан әрі дамытудың да маңызы зор. Халықаралық және ішкі көлік дәліздерінің қалыптасуы, көлік қызметтеріне деген сұраныстың өсуі көлік кешеніндегі қауіпсіздікті бақылау деңгейін көтеруді керек етеді. Бұл міндет Ресейдің бес бірдей губерниясымен шектесетін әрі Еуропа мен Азияның қиылысында орналасқан Батыс Қазақстан облысында қалай көрініс тауып отыр? Батыс Қазақстан облысы бойынша Көліктік бақылау басқармасының бастығы Ә.Л.Үмбеталиевпен тілшіміздің әңгімесі осы бағытта өрбиді.
Көлік саласының мемлекеттік саясаты еліміздің 2015 жылға дейінгі Көлік стратегиясы аясында жүзеге асырылуда. Мұнымен қоса, саланың алдындағы ірі міндеттер Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың биылғы жылғы ақпан айында Қазақстан халқына арнаған Жолдауында кеңінен көрсетілген. Таяуда осы міндеттердің жүзеге асырылу барысы жайындағы мәселе министрліктің алқа мәжілісінде қаралды.
Сондықтан да Елбасы осы көлік дәлізін салуға ұлттық маңыз бepіп отыр.
Бұл көлік дәлізінің құрылысы өткен жылдан бepі қолға алынған. Қaзіp осы дәліздің ұзақтығы 215 шақырым Қарабұтақ – Ырғыз учаскесінде құрылыс жұмыстары жүргізілуде. Үстіміздегі жылы 12 жобалау ұйымдары осы дәліздің 1882 шақырым жол кұрылысын салу жөніндегі жобалау-сметалық жобасын әзірлеуде. Бұл жобаның жалпы құны – 935 миллиард теңге. Жоба толық жүзеге асырылу барысында 2552 шақырым автомобиль жолы қайта салынады.
Жоба бойынша 2009 жылы көлік дәлізінің кұрылыс-монтаж жұмыстарын бастау үшін үстіміздегі жылдың қазан айында донор банктермен келісім жасалып, ол жылдың аяғына дейін Парламенттің мақұлдауына берілуге тиіс. Келесі жылдың біpінші жартысында мердігер ұйымдар анықталып, жұмысқа кіpіcy керек. Осы ұсынылған кесте бойынша Батыс Еуропа – Батыс Қытай халықаралық көлік дәлізі 2013 жылы толық аяқталмақ
Көлік саласының мемлекеттік саясаты еліміздің 2015 жылға дейінгі Көлік стратегиясы аясында жүзеге асырылуда. Мұнымен қоса, саланың алдындағы ірі міндеттер Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың биылғы жылғы ақпан айында Қазақстан халқына арнаған Жолдауында кеңінен көрсетілген. Таяуда осы міндеттердің жүзеге асырылу барысы жайындағы мәселе министрліктің алқа мәжілісінде қаралды.
Сондықтан да Елбасы осы көлік дәлізін салуға ұлттық маңыз бepіп отыр.
Бұл көлік дәлізінің құрылысы өткен жылдан бepі қолға алынған. Қaзіp осы дәліздің ұзақтығы 215 шақырым Қарабұтақ – Ырғыз учаскесінде құрылыс жұмыстары жүргізілуде. Үстіміздегі жылы 12 жобалау ұйымдары осы дәліздің 1882 шақырым жол кұрылысын салу жөніндегі жобалау-сметалық жобасын әзірлеуде. Бұл жобаның жалпы құны – 935 миллиард теңге. Жоба толық жүзеге асырылу барысында 2552 шақырым автомобиль жолы қайта салынады.
Жоба бойынша 2009 жылы көлік дәлізінің кұрылыс-монтаж жұмыстарын бастау үшін үстіміздегі жылдың қазан айында донор банктермен келісім жасалып, ол жылдың аяғына дейін Парламенттің мақұлдауына берілуге тиіс. Келесі жылдың біpінші жартысында мердігер ұйымдар анықталып, жұмысқа кіpіcy керек. Осы ұсынылған кесте бойынша Батыс Еуропа – Батыс Қытай халықаралық көлік дәлізі 2013 жылы толық аяқталмақ
1. Қазақстан инцеклопедиясы
2. Қазақстан экономикасының географиясы
3. Нұрғалиев Қ,Р
4. Интернет
2. Қазақстан экономикасының географиясы
3. Нұрғалиев Қ,Р
4. Интернет
Жоспар
Кіріспе
1. Көлік саласында мемлекеттің саясаты
2. Автомобиль көлігінің тиімді сипаттамысы
3. 2030 бағдарламасындағы автомобиьлдің стратегиясы
4. Автомобиль көлігінің экономикаға тигізітін үлесі
5. Елбасының көлік туралы индустрия мәселесі
Қорытынды
Қолданған әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Көлік кешені елдің бірыңғай экономикалық кеңістігінің бір бөлшегі
болып табылады. Соңғы уақытта республикада көліктің көбейе түсуі оны
мемлекеттік реттеу мәселелерін жаңа сапалық денгейге көтеруді қажет етті.
Бұл орайда орталық пен жергілікті атқарушы органдардың өзара іс-қимылын
одан әрі дамытудың да маңызы зор. Халықаралық және ішкі көлік дәліздерінің
қалыптасуы, көлік қызметтеріне деген сұраныстың өсуі көлік кешеніндегі
қауіпсіздікті бақылау деңгейін көтеруді керек етеді. Бұл міндет Ресейдің
бес бірдей губерниясымен шектесетін әрі Еуропа мен Азияның қиылысында
орналасқан Батыс Қазақстан облысында қалай көрініс тауып отыр? Батыс
Қазақстан облысы бойынша Көліктік бақылау басқармасының бастығы
Ә.Л.Үмбеталиевпен тілшіміздің әңгімесі осы бағытта өрбиді.
Көлік саласының мемлекеттік саясаты еліміздің 2015 жылға дейінгі Көлік
стратегиясы аясында жүзеге асырылуда. Мұнымен қоса, саланың алдындағы ірі
міндеттер Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың биылғы жылғы ақпан айында Қазақстан
халқына арнаған Жолдауында кеңінен көрсетілген. Таяуда осы міндеттердің
жүзеге асырылу барысы жайындағы мәселе министрліктің алқа мәжілісінде
қаралды.
Сондықтан да Елбасы осы көлік дәлізін салуға ұлттық маңыз бepіп отыр.
Бұл көлік дәлізінің құрылысы өткен жылдан бepі қолға алынған. Қaзіp осы
дәліздің ұзақтығы 215 шақырым Қарабұтақ – Ырғыз учаскесінде құрылыс
жұмыстары жүргізілуде. Үстіміздегі жылы 12 жобалау ұйымдары осы дәліздің
1882 шақырым жол кұрылысын салу жөніндегі жобалау-сметалық жобасын
әзірлеуде. Бұл жобаның жалпы құны – 935 миллиард теңге. Жоба толық жүзеге
асырылу барысында 2552 шақырым автомобиль жолы қайта салынады.
Жоба бойынша 2009 жылы көлік дәлізінің кұрылыс-монтаж жұмыстарын бастау
үшін үстіміздегі жылдың қазан айында донор банктермен келісім жасалып, ол
жылдың аяғына дейін Парламенттің мақұлдауына берілуге тиіс. Келесі жылдың
біpінші жартысында мердігер ұйымдар анықталып, жұмысқа кіpіcy керек. Осы
ұсынылған кесте бойынша Батыс Еуропа – Батыс Қытай халықаралық көлік дәлізі
2013 жылы толық аяқталмақ
1.Көлік саласында мемлекеттің саясаты
Көлік саласының мемлекеттік саясаты еліміздің 2015 жылға дейінгі Көлік
стратегиясы аясында жүзеге асырылуда. Мұнымен қоса, саланың алдындағы ірі
міндеттер Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың биылғы жылғы ақпан айында Қазақстан
халқына арнаған Жолдауында кеңінен көрсетілген. Таяуда осы міндеттердің
жүзеге асырылу барысы жайындағы мәселе министрліктің алқа мәжілісінде
қаралды.
Жолдауда Теміржол және автомобиль инфрақұрылымдарын салу мен жаңғыртуды
қамтамасыз ету қажет деп атап көрсетіліп, автомобиль жолдарын дамытуға
байланысты нақты міндеттер қойылды. Сондай-ақ 30 корпоративті көшбасшы
бағдарламасына сәйкес, атқарылатын істер көрсетілді. Биыл осы іргелі
жұмыстарды орындауға кедергі болып жүрген заңнамалық және нормативтік
базаларға едәуір өзгерістер енгізілді. Яғни саланың инфрақұрылымын дамытуға
кең өріс ашылды.
Стратегияның аясында жалпы сомасы 30 миллиард АҚШ долларының 80-ге жуық
инвестициялық жобасын жүзеге асыру жоспарлануда. Оның ішінде сомасы 2,7
миллиард долларға бірқатар концессиялық жобаларды іске асыру көзделуде.
Таяу жылдары 1600 шақырымдай жаңа теміржол салынып, 2700 шақырым теміржол
электрлендірілмек. 50 мың шақырым автомобиль жолы жаңадан немесе қайта
салынады. Сондай-ақ алдағы уақытта азаматтық авиацияны, оның ішінде
әуежайлар мен авиакомпанияларды, теңіз және өзен көлігі, автомобиль көлігі
салаларын одан әрі дамыту міндеті тұр.
Өрісі кең істің үрдісі жүйелі жалғасын табу керек. Сонда ғана түпкі
нәтижеге қол жеткізу мүмкін. Бүгінгі күнде Көлік және коммуникация
министрлігі өз жұмысын көлік саласын нарық жағдайы және ашық жеке
инвестицияға бейімдеп, толық қалыптасуына бағыттады.
2006 жылы еліміздің 2015 жылға дейінгі Көлік стратегиясы осыған байланысты
қабылданған болатын. Осы стратегияға сәйкес, көлік саласы ірі инвестициялық
жобаларды іске асыруға бет бұрды. Қазіргі кезде бірқатар инфрақұрылымдық
жобаларды жүзеге асыру жұмыстары басталып кетті.
Қазақстанда тұңғыш рет концессия жүйесі бойынша салынып жатқан Шар –
Өскемен жаңа теміржол желісінің құрылысы бітуге таяу қалды. Ел аумағынан
тыс шығуына, соған сәйкес Ресеймен екі аралық кеден және шекаралық
бақылаудан өтуді болғызбайтын Шар – Өскемен теміржол учаскесінің
құрылысымен Қазақстанның солтүстік-шығыс жағында ұлттық теміржол желісінің
қалыптастырылуы аяқталды.
Қазіргі таңда Үкімет Қаулысымен бекітілген орта мерзімді кезеңге, яғни 2007-
2009 жылдарға арналған концессияға беруге ұсынылатын нысандар тізбесіне
сәйкес, Маңғыстау – Баутино, Ералиев – Құрық, Қорғас – Жетіген теміржол
учаскелерін салу және Мақат – Қандыағаш теміржол учаскесін электрлендіру
бойынша жұмыстар басталды.
Биылғы жылдан бастап Қазақстан, Түрікменстан және Иранды жалғайтын Өзен –
Берекет – Горган жаңа теміржол желілерін салу және Алматы – Ақтоғай,
Ақтоғай – Достық және Ақтоғай – Мойынты учаскелерін электрлендіру бойынша
жұмыстар жүргізілуде. Осы жобалардың барлығы мемлекеттік және жеке сектор
әріптестігі жолымен жүзеге асырылады. Салынатын жаңа теміржолдар экономика
және көлік саласындағы мемлекетіміздің тәуелсіздігін күшейтеді және
теміржол тасымалының уақыты мен арақашықтығын азайтады.
Елбасы Жолдауында ерекше атап көрсетілген Батыс Еуропа – Батыс Қытай
халықаралық транзиттік көлік дәлізін салу eліміздің жол кұрылысы саласының
алдында тұрған ғасырлық жоба болып есептеледі. Бұл көлік дәлізінің
еліміздің экономикалық дамуына тигізетін игі ықпалы аса зор. Сондықтан да
Елбасы осы көлік дәлізін салуға ұлттық маңыз бepіп отыр.
Бұл көлік дәлізінің құрылысы өткен жылдан бepі қолға алынған. Қaзіp осы
дәліздің ұзақтығы 215 шақырым Қарабұтақ – Ырғыз учаскесінде құрылыс
жұмыстары жүргізілуде. Үстіміздегі жылы 12 жобалау ұйымдары осы дәліздің
1882 шақырым жол кұрылысын салу жөніндегі жобалау-сметалық жобасын
әзірлеуде. Бұл жобаның жалпы құны – 935 миллиард теңге. Жоба толық жүзеге
асырылу барысында 2552 шақырым автомобиль жолы қайта салынады.
Жоба бойынша 2009 жылы көлік дәлізінің кұрылыс-монтаж жұмыстарын бастау
үшін үстіміздегі жылдың қазан айында донор банктермен келісім жасалып, ол
жылдың аяғына дейін Парламенттің мақұлдауына берілуге тиіс. Келесі жылдың
біpінші жартысында мердігер ұйымдар анықталып, жұмысқа кіpіcy керек. Осы
ұсынылған кесте бойынша Батыс Еуропа – Батыс Қытай халықаралық көлік дәлізі
2013 жылы толық аяқталмақ.
Бұл көлік дәлізі еліміздің аумағы бойынша тасымалданатьн жүк көлемін
барынша арттыруға ықпал етеді. Айталық, жүк тасымалы 30 пайызға артып,
транзиттік жүк тасымалынан түсетін кіpіc көлемі 2007 жылғы деңгейге
қарағанда 50 пайызға өседі. Халықаралық транзиттік дәлізбен жүретін
автокөлік жылдамдығы да сағатына 40 шақырымнан 60 шақырымға дейін артады.
Осы дәліз пайдалануға берілген кезде еліміздегі халықаралық стандарттар
дәрежесіндегі автокөлік жолының үлес салмағы 11 пайыздан 30 пайызға дейін
жетпек.
Жалпы, 2012 жылы республикалық дәрежедегі жолдың 75 пайызы, жергілікті
жолдардың 60 пайызының жағдайы жақсарады. Жол-көлік оқиғалары 10 пайызға
дейін қысқарады деп күтілуде.
Тек бюджетке сенсек, онда ірі жолдарды жақсарту, оларды халықаралық
стандарттарға сай ету мерзімі тым кешеуілдейді. Сол себепті еліміздегі
автомобиль жолы кұрылысын қарқынды дамытуда концессиялық негізде инвестиция
тартудың ерекше маңызы бар.
Осыған байланысты министрліктің бастамасымен енгізілген ұсыныс негізінде
үстіміздегі жылғы шілде айында концессия мәселелері бойынша кейбір
заңнамалық актілерге өзгерістер енгізу туралы заң қабылданды. Қазіprі кезде
Экономика және бюджеттік жоспарлау министрлігі осы жүйені іc жүзіне асыруға
кажетті қосымша заңнамалық негіздерді дайындап жатыр. Тиісті концессиялық
заңнамалар толығымен қабылданғаннан кейін республикамызда автокөлік жол
кұрылысын дамытуға ыкпалды серпін беретіндігі даусыз.
Егер бұл жүйе жүзеге асырылатын болса, 2009 жылы концессиялық негізде
Астана – Қарағанды, Алматы – Қапшағай, Алматы – Қорғас, Ташкент – Шымкент –
Жамбыл облысының шекарасы, сол сияқты Үлкен Алматы айналма автокөлік жолы
кұрылысын бастауға мүмкіндік туар еді. Барлығы концессиялық негізде жалпы
кұны 1,1 триллион теңге болатын 2740 шақырым жол кұрылысы жұмыстары
атқарылмақ. Ақылы жолдар енгізу мәселесі де осы құрылыстардың салынып
бітуіне қарай шешіледі.
Курорттық аймақтарға, тарихи орындарға баратын ыңғайлы жол жағдайын жасау
қажет екені рас. Мысалы, еліміздегі тұңғыш автобан Астана – Щучинск те
Щучье – Бурабай курорттық аймағына көлік тасқынының күрт ұлғая бастауынан
туындаған. Осы істі қисынды нәтижесіне жеткізу үшін 27 маусымдағы Үкімет
мәжілісінде Щучье – Бурабай курорттық аймағындағы туристік орталықтың
көлік инфрақұрылымын дамыту жөніндегі шешім қабылданған болатын. Қазіргі
уақытта курорттық аймаққа баратын ең төте жол Көкшетау қаласы арқылы өтетін
Астана – Петропавл автомобиль жолынан Щучье қаласының көшелері арқылы
өтеді. Ал оның көшелері көлік құралдарының өтуін толық қамтамасыз етпейді.
Оның үстіне, келешекте курорттық аймақтың дамуы кезінде Щучье қаласы
көшелеріндегі көлік құралдарының көптеп шоғырлануына душар етіп, апатты
жағдай мүмкіндігін арттырады. Осыған байланысты қауіпсіздікті және қолайлы
жүріп өтуді қамтамасыз ету, сондай-ақ экологиялық жағдайды жақсарту
мақсатында Астана – Петропавл автожолынан Щучье қаласын айналып өтіп,
төрт жолақты қозғалысты І техникалық санаттағы өлшемі бойынша ұзақтығы 9
шақырым Щучье – Бурабай автожолына шығу арқылы Щучье – Бурабай курорттық
аймағы туристік ойын-сауық орталығына кіре беріс автомобиль жолын салу
көзделіп отыр.
Бурабай мемлекеттік ұлттық табиғат бағының жерлерін тиімді пайдалану
мақсатында қолданыстағы республикалық маңызы бар Щучье – Бурабай және
төрт жолақты қозғалысты өлшемі І техникалық санатқа дейінгі ұзындығы 6
шақырым Щучье көлінің айналма жолы автомобиль жолдарын кеңейту
қарастырылып отыр. Жобаның болжамды жалпы құны – 8,5 миллиард теңге.
Қапшағай туристік аймағында көлік инфрақұрылымын дамыту мақсатында Алматы
– Қапшағай автомобиль жолын қайта жаңарту жұмыстары көзделіп отыр. Аталған
жолдың ұзындығы – 104 шақырым. Техника-экономикалық негіздемесін
ҚазЖолҒЗИ АҚ дайындау үстінде. Үстіміздегі жылдың сәуір айында өткен
ғылыми-техникалық кеңесте алғашқы жобалық шешімдері талқыланды. Ол бойынша
алты жолақты цементбетонды жамылғысы бар автожол, сонымен қатар 12 көпір
мен жол өткелдерін салу қарастырылған. Қазіргі таңда оның техникалық-
экономикалық негіздемесі Мемсараптамада қаралуда.
Бүгінде еліміздегі автокөлік жолдарын дамытудың перспективалы жобаларын
жүзеге асыру бұл саланың түбегейлі қайта кұрылуын қамтамасыз етеді. Алайда
Үкімет алдында тұрған осы біp келелі міндетті жүзеге асыру барысына кедергі
келтіріп тұрған мәселелер де жоқ емес. Солардың ішінде еліміз бойынша
бүгінгі күнге дейін шешілмей тұрған үлкен проблема – битум мәселесі. Бұл
еліміздегі автомобиль жолдары құрылысын салуда үлкен қолбайлау болып отыр.
Өкінішке қарай, әзірге жол құрылысы мекемелері битумды бірнеше есе қымбат
бағаға шеттен әкелуге мәжбүр.
Мұнайдың үстінде отырып, мұнай өнімдерінен жасалатын заттарды өз бағасынан
бірнеше есе қымбатқа шетелдерден сатып аламыз. Елімізде жұмыс істеп тұрған
Асфальтобетон АҚ Ресейден жеткізілетін шикізатқа тәуелді.
Қазір барынша қарқынды жүргізіліп жатқан жол құрылысына пайдаланатын битум
негізінен Ресейден жеткізіледі. Ондағы мұнай өңдеу зауыттарында шығарылатын
битумның бағасы үстіміздегі жылдың алты айы ішінде 70 пайызға дейін
қымбаттап, тоннасы 500 АҚШ долларына жетті. Онымен қоса, Ресейден
жеткізілетін битум мерзімінен біp-eкі ай кешіктіріліп жеткізіледі. Осындай
тығырықтан шығудың жолдары қарастырылуда. Елімізде битум шығаратын біp
зауыт салу жөнінде біраздан бepі сөз қозғалып келеді. Дегенмен сең таяуда
қозғалды. Энергетика және минералдық ресурстар министрлігі жылдың аяғына
дейін бұл зауытты Ақтауда немесе Өзен қаласында салу мәселесін түбегейлі
шешуге тиіс. Содан кейін Қаражамбас кен орнынан шығатын мұнайдан битум
жасау жұмысы қолға алынбақ. Зауыт құрылысы екі жылда аяқталып, жылына 450
мың тонна битум шығаратын кәсіпорын іске косылады деп күтілуде.
Ендігі бір алаңдатар мәселе – автомобиль жолдарын жөндеу жұмыстары дизель
отынының тапшылығын ерекше сезінуде. Тек қана Астана – Щучье автокөлік
жолын аяқтау жұмыстарын жүргізуге 30 мың тоннадан көп дизель отыны керек.
Дизель отынының бағасы жыл басынан бepі eкі есеге жуық қымбаттауына
қарамастан, оны табудың өзі күннен-күнге қиындап барады. ҚазМұнайГаз
ұлттық компаниясы акционерлік қоғамы бұл мәселеде жергілікті автомобиль
жолдары құрылысы мекемелеріне тиімді көмек көрсетпей отыр.
Сол сияқты жол құрылысына қажетті материалдар мен энергиялық қуат
көздерінің қымбаттауы да іcті ілкімді жүргізуге үлкен кедергі келтіруде.
Тәжірибе көрсетіп отырғандай, жыл басынан бepі битум, жанармай, дизель
отыны сияқты ең қажетті материалдардың қымбаттауына байланысты жол
құрылысын жүргізетін мекемелердің шығыны шаш етектен болды.
Бұл проблемалардың барлығы Үкіметтің назарында және бақылауында. Сондықтан
олардың бірте-бірте шешілетіндігіне сенімдіміз.
Дегенмен еліміздегі әуежайларды, олардың инфрақұрылымдарын дамытуға
айрықша мән беріледі. Оның себептері белгілі: мемлекетіміздің сыртқы
байланысы ұлғайып келеді. Сонымен қатар жолаушылардың қауіпсіздігі бірінші
орында тұрса, қызмет көрсету деңгейіне де талап күшейіп келеді.
Қазіргі таңда еліміздегі 22 әуежайдың жетеуінің ұшу-қону жолақтары
Халықаралық азаматтық авиация ұйымының тиісті категорияларына сәйкес
келеді. Олар – Астана, Алматы, Атырау, Ақтөбе, Өскемен, Павлодар, Шымкент,
Қарағанды және Жезқазған қалалары әуежайларының ұшу-қону жолақтары. 2008-
2009 жылдары Қызылорда қаласы әуежайының ұшу-қону жолағы бюджет қаржысы
есебінен қайта салынады.
Қазіргі заманғы терминалдар қатарына Астана, Алматы (екінші терминал салына
бастады), Қарағанды, Ақтөбе қаласының (жоба аяқталып қалды) жолаушы
терминалдары жатады.
Әуежайлардың инфрақұрылымын дамыту жоспарына сәйкес, 2010 жылға дейін
бюджет есебінен немесе концессия арқылы бес әуежай, ал екінші кезеңде, яғни
2015 жылға дейін тағы жеті әуежай қайта салынады.
Алдағы уақытта мемлекеттік лизинг компаниясын капиталдандыру арқылы 1,8
миллиард теңгеге жолаушыларға және ұшу кемелеріне қызмет көрсету үшін
арнайы техника алу көзделуде.
Елімізде азаматтық авиация саласына кадрлар дайындаумен бірнеше оқу орны
айналысады. Айталық, Алматыдағы Азаматтық авиация академиясы азаматтық
авиация саласының барлық мамандықтары бойынша бастапқы авиациялық білім
береді.
Сол сияқты Казаэронавигация республикалық мемлекеттік кәсіпорнының
Аэронавигациялық оқу орталығы әуе қозғалысын басқару диспетчерлерін және
ұшуларды радиотехникалық жағынан қамтамасыз ету құралдарына техникалық
қызмет көрсету құралдарының мамандарын даярлайды. Ал Орал ұшу-техникалық
училищесі ұшқыштар мен техниктерді даярласа, Атырауда авиациялық
радиооператорлары оқытылады. Сонымен бірге біраз мамандықтар бойынша
авиация мамандары шетелдерде оқытылып, мамандықтарын жетілдіру ісі жолға
қойылған.
Көлік саласының негізгі қорларын жаңарту мәселесінің маңызы зор. Сондықтан
еліміз бірнеше жылдан бері аса маңызды инвестициялық жобаларды жүзеге асыру
үшін мемлекеттік активтерді біріктіру саясатын жүргізіп келеді.
Ел Үкіметінің 2006 жылғы 16 мамырдағы Қаулысымен Астана қаласында жылына
100 бірлік шығаратын жобалық әлеуетті локомотивтер құрастыру зауытын салу
мәселесі қолға алынды.
Жаңа зауытты салу құны – 15 283 689 мың теңге. Бұл қаражатты Қазақстан
теміржолы ұлттық компаниясы акционерлік қоғамы бөліп отыр. Жоспарға
сәйкес, зауыт 2009 жылдың 3-тоқсанында аяқталуға тиіс.
Сонымен қатар биыл Ресей Федерациясының Щербина полигонында сынақтан өтетін
АҚШ-та шығарылған Еvolutіon атты сериялы 10 тепловозын алу көзделіп отыр.
Алматы облысы аумағында ЯКАЛАКОН акционерлік қоғамы 2010 жылдан бастап
жеңіл моторлы ЯК-58 ұшағын шығармақшы.
Еліміздің су көлігі теңіз және өзен көлігімен ұсынылған. Халықаралық
бағыттарда жүктерді ауыстырып тиеу Ақтау халықаралық теңіз сауда порты
арқылы жүзеге асырылады. Негізгі бағыттар Иран, Ресей және Әзірбайжан
порттары болып табылады. Ақтау порты арқылы ауыстырылып тиелетін жүктердің
түрі – мұнай, металл, астық, паромдық және басқалар.
Үстіміздегі жылдың алты айы бойынша жүктерді ауыстырып тиеу көлемі 5171 мың
тоннаны құрады, бұл өткен жылғы деңгейге сәйкес келеді.
Ақтау порты арқылы мұнайды тасымалдауды Қазақтеңізкөлікфлоты ұлттық теңіз
кеме қатынасы компаниясы жүзеге асырады. Осы порт арқылы ауыстырылып
тиелген мұнайдың жалпы көлемінің 58 пайызы Қазақтеңізкөлікфлоты
компаниясының кемелерімен тасымалданады, қалған 42 пайызы шетел
тасымалдаушыларымен.
Қазіргі уақытта Ақтау портын солтүстік бағытта кеңейту жобасы іске
асырылып жатыр. Жобаны іске асыру порттың өткізу мүмкіндігін екі есеге,
яғни жылына мұнайды ауыстырып тиеу бойынша 20 миллион тоннаға және құрғақ
жүктер көлемін 3 миллион тоннаға дейін ұлғайтуға мүмкіндік береді.
Ішкі су жолдарымен жүктерді тасымалдау навигация кезеңінде 1 сәуір мен 16
қараша аралығында жүзеге асырылады.
Қызмет көрсетілетін кеме қатынасы су жолдарының ұзақтығы 3983,5 шақырымды
құрайды.
Өзен көлігімен тасымалданатын жүктердің негізгі түрлері – құм, ағаш, көмір,
құрылыс заттары және металл жабдықтар.
Навигацияның ашылуынан бастап 446 мың тонна жүк және 106,9 мың жолаушылар
тасымалданды. Жүк тасымалының артуына Ертіс және Жайық – Каспий
учаскелерінде мүлтіксіз жүк тасымалдауды қамтамасыз ететін Шульба шлюзінің
және Жайық – Каспий каналының пайдалануға берілуі ықпал етті.
Қазіргі уақытта су көлігі саласының дамуы ел Үкіметінің қаулыларымен
бекітілген дамудың 2012 жылға дейінгі салалық бағдарламалары шеңберінде
жүзеге асырылып жатыр.
Еліміз жолдарындағы көліктердің бір бірімен соқтығысып немесе жаяу
жүргіншілерді қағып, басып кету салдарының негізі үш себепке байланысты:
біріншіден, жүргізуші жол жүру ережесін талапқа сай бес саусақтай жатқа
білмейді; жүргізуші өтілі аз немесе қасақана тәртіп бұзып жол жүру ережесін
сақтамайды; жол, көлік және жаяу жүргіншілер кінәсі деп үш бөлікке бөліп,
талдау дұрыс көрінеді. Осы айтылған басты көрсеткіштерден әрі қалған толып
жатқан өзге себеп-салдарлар тарқатыла бермек.
Қалада яки ауылда, мейлі қайда болмасын, кез келген адам діттеген тұсына
шаршап-шалдықпай, тоңып-жаурамай уақытымен жеткенді жаны қалайтыны анық.
Бірақ, кейде бәрі біз ойлағандай бола бермейді, оған түрлі кедергілер
тосқауыл жасайды. Көлік сақадай сай болғанымен, көп жағдайда оны жүргізу
мен жүру үндесіп жатпайды. Ал мұның салдары күтпеген тосын бір жағдайға,
апатқа әкеліп соқтырады. Сондайда көптеген жанға ондай қайғылы оқиғаға тек
өзге біреу ғана ұшырауға тиісті секілді көрініп, әйтеуір өзім аман жүрсем
болғаны деп ішінен тәубеге келетіні бар. Алайда, өзгелер де солай ойлайтыны
анық. Өйткені жол апатына ұшырап жатқандар аспаннан түскендер емес, олар да
көлік жүргізуді біледі, оқыған. Бірақ...
Жол-көлік ережесін бұзатындар көп. Олар басбұзарлыққа салынып, өздерін
жазым етсе бір сәрі дерсіз, мәселе олардың бір күнәсіз жанның өмірін қиып
жіберуге себепкер болып қалуында ғой. Сондайда оған не дейсіз? Тіпті
қаншама жерден сақтанам деп жүргенде өзге біреудің жол ережесін білмейтін
немесе оны қасақана өрескел бұзған кінәсінен соқтығысып қалса, қаншалықты
ыңғайсыз жағдайға тап болады? Ондайда әлі кімнің кінәлі екенін де дәлелдеу
керек. Тоқпағы мықты біреу болса дәлелдеп жатуды ешкім де сұрамайды.
Сондайда тәртіптің, әділдіктің не екенін әлгі адам жақсы түсініп, белден
басуды сезінеді.
Бірақ осыны адамдар, яғни жүргізушілер рөлде отырған кездерінде сезінсе
қандай ғанибет, — дейді Ішкі істер министрлігі жол полициясы департаменті
полициясының бастығы Өмірзақ Төлеуұлы. Өйткені, мына төмендегі сандарға көз
жүгіртіп көріңізші. Жаныңыз ашиды, нақақтан опат болып жатқан бейбіт
күндегі бейкүнә адамдардың жазығы не дейсіз? Мысалға, еліміздегі жол-көлік
оқиғасының орын алу барысын сонау 2004 жылдан ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе
1. Көлік саласында мемлекеттің саясаты
2. Автомобиль көлігінің тиімді сипаттамысы
3. 2030 бағдарламасындағы автомобиьлдің стратегиясы
4. Автомобиль көлігінің экономикаға тигізітін үлесі
5. Елбасының көлік туралы индустрия мәселесі
Қорытынды
Қолданған әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Көлік кешені елдің бірыңғай экономикалық кеңістігінің бір бөлшегі
болып табылады. Соңғы уақытта республикада көліктің көбейе түсуі оны
мемлекеттік реттеу мәселелерін жаңа сапалық денгейге көтеруді қажет етті.
Бұл орайда орталық пен жергілікті атқарушы органдардың өзара іс-қимылын
одан әрі дамытудың да маңызы зор. Халықаралық және ішкі көлік дәліздерінің
қалыптасуы, көлік қызметтеріне деген сұраныстың өсуі көлік кешеніндегі
қауіпсіздікті бақылау деңгейін көтеруді керек етеді. Бұл міндет Ресейдің
бес бірдей губерниясымен шектесетін әрі Еуропа мен Азияның қиылысында
орналасқан Батыс Қазақстан облысында қалай көрініс тауып отыр? Батыс
Қазақстан облысы бойынша Көліктік бақылау басқармасының бастығы
Ә.Л.Үмбеталиевпен тілшіміздің әңгімесі осы бағытта өрбиді.
Көлік саласының мемлекеттік саясаты еліміздің 2015 жылға дейінгі Көлік
стратегиясы аясында жүзеге асырылуда. Мұнымен қоса, саланың алдындағы ірі
міндеттер Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың биылғы жылғы ақпан айында Қазақстан
халқына арнаған Жолдауында кеңінен көрсетілген. Таяуда осы міндеттердің
жүзеге асырылу барысы жайындағы мәселе министрліктің алқа мәжілісінде
қаралды.
Сондықтан да Елбасы осы көлік дәлізін салуға ұлттық маңыз бepіп отыр.
Бұл көлік дәлізінің құрылысы өткен жылдан бepі қолға алынған. Қaзіp осы
дәліздің ұзақтығы 215 шақырым Қарабұтақ – Ырғыз учаскесінде құрылыс
жұмыстары жүргізілуде. Үстіміздегі жылы 12 жобалау ұйымдары осы дәліздің
1882 шақырым жол кұрылысын салу жөніндегі жобалау-сметалық жобасын
әзірлеуде. Бұл жобаның жалпы құны – 935 миллиард теңге. Жоба толық жүзеге
асырылу барысында 2552 шақырым автомобиль жолы қайта салынады.
Жоба бойынша 2009 жылы көлік дәлізінің кұрылыс-монтаж жұмыстарын бастау
үшін үстіміздегі жылдың қазан айында донор банктермен келісім жасалып, ол
жылдың аяғына дейін Парламенттің мақұлдауына берілуге тиіс. Келесі жылдың
біpінші жартысында мердігер ұйымдар анықталып, жұмысқа кіpіcy керек. Осы
ұсынылған кесте бойынша Батыс Еуропа – Батыс Қытай халықаралық көлік дәлізі
2013 жылы толық аяқталмақ
1.Көлік саласында мемлекеттің саясаты
Көлік саласының мемлекеттік саясаты еліміздің 2015 жылға дейінгі Көлік
стратегиясы аясында жүзеге асырылуда. Мұнымен қоса, саланың алдындағы ірі
міндеттер Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың биылғы жылғы ақпан айында Қазақстан
халқына арнаған Жолдауында кеңінен көрсетілген. Таяуда осы міндеттердің
жүзеге асырылу барысы жайындағы мәселе министрліктің алқа мәжілісінде
қаралды.
Жолдауда Теміржол және автомобиль инфрақұрылымдарын салу мен жаңғыртуды
қамтамасыз ету қажет деп атап көрсетіліп, автомобиль жолдарын дамытуға
байланысты нақты міндеттер қойылды. Сондай-ақ 30 корпоративті көшбасшы
бағдарламасына сәйкес, атқарылатын істер көрсетілді. Биыл осы іргелі
жұмыстарды орындауға кедергі болып жүрген заңнамалық және нормативтік
базаларға едәуір өзгерістер енгізілді. Яғни саланың инфрақұрылымын дамытуға
кең өріс ашылды.
Стратегияның аясында жалпы сомасы 30 миллиард АҚШ долларының 80-ге жуық
инвестициялық жобасын жүзеге асыру жоспарлануда. Оның ішінде сомасы 2,7
миллиард долларға бірқатар концессиялық жобаларды іске асыру көзделуде.
Таяу жылдары 1600 шақырымдай жаңа теміржол салынып, 2700 шақырым теміржол
электрлендірілмек. 50 мың шақырым автомобиль жолы жаңадан немесе қайта
салынады. Сондай-ақ алдағы уақытта азаматтық авиацияны, оның ішінде
әуежайлар мен авиакомпанияларды, теңіз және өзен көлігі, автомобиль көлігі
салаларын одан әрі дамыту міндеті тұр.
Өрісі кең істің үрдісі жүйелі жалғасын табу керек. Сонда ғана түпкі
нәтижеге қол жеткізу мүмкін. Бүгінгі күнде Көлік және коммуникация
министрлігі өз жұмысын көлік саласын нарық жағдайы және ашық жеке
инвестицияға бейімдеп, толық қалыптасуына бағыттады.
2006 жылы еліміздің 2015 жылға дейінгі Көлік стратегиясы осыған байланысты
қабылданған болатын. Осы стратегияға сәйкес, көлік саласы ірі инвестициялық
жобаларды іске асыруға бет бұрды. Қазіргі кезде бірқатар инфрақұрылымдық
жобаларды жүзеге асыру жұмыстары басталып кетті.
Қазақстанда тұңғыш рет концессия жүйесі бойынша салынып жатқан Шар –
Өскемен жаңа теміржол желісінің құрылысы бітуге таяу қалды. Ел аумағынан
тыс шығуына, соған сәйкес Ресеймен екі аралық кеден және шекаралық
бақылаудан өтуді болғызбайтын Шар – Өскемен теміржол учаскесінің
құрылысымен Қазақстанның солтүстік-шығыс жағында ұлттық теміржол желісінің
қалыптастырылуы аяқталды.
Қазіргі таңда Үкімет Қаулысымен бекітілген орта мерзімді кезеңге, яғни 2007-
2009 жылдарға арналған концессияға беруге ұсынылатын нысандар тізбесіне
сәйкес, Маңғыстау – Баутино, Ералиев – Құрық, Қорғас – Жетіген теміржол
учаскелерін салу және Мақат – Қандыағаш теміржол учаскесін электрлендіру
бойынша жұмыстар басталды.
Биылғы жылдан бастап Қазақстан, Түрікменстан және Иранды жалғайтын Өзен –
Берекет – Горган жаңа теміржол желілерін салу және Алматы – Ақтоғай,
Ақтоғай – Достық және Ақтоғай – Мойынты учаскелерін электрлендіру бойынша
жұмыстар жүргізілуде. Осы жобалардың барлығы мемлекеттік және жеке сектор
әріптестігі жолымен жүзеге асырылады. Салынатын жаңа теміржолдар экономика
және көлік саласындағы мемлекетіміздің тәуелсіздігін күшейтеді және
теміржол тасымалының уақыты мен арақашықтығын азайтады.
Елбасы Жолдауында ерекше атап көрсетілген Батыс Еуропа – Батыс Қытай
халықаралық транзиттік көлік дәлізін салу eліміздің жол кұрылысы саласының
алдында тұрған ғасырлық жоба болып есептеледі. Бұл көлік дәлізінің
еліміздің экономикалық дамуына тигізетін игі ықпалы аса зор. Сондықтан да
Елбасы осы көлік дәлізін салуға ұлттық маңыз бepіп отыр.
Бұл көлік дәлізінің құрылысы өткен жылдан бepі қолға алынған. Қaзіp осы
дәліздің ұзақтығы 215 шақырым Қарабұтақ – Ырғыз учаскесінде құрылыс
жұмыстары жүргізілуде. Үстіміздегі жылы 12 жобалау ұйымдары осы дәліздің
1882 шақырым жол кұрылысын салу жөніндегі жобалау-сметалық жобасын
әзірлеуде. Бұл жобаның жалпы құны – 935 миллиард теңге. Жоба толық жүзеге
асырылу барысында 2552 шақырым автомобиль жолы қайта салынады.
Жоба бойынша 2009 жылы көлік дәлізінің кұрылыс-монтаж жұмыстарын бастау
үшін үстіміздегі жылдың қазан айында донор банктермен келісім жасалып, ол
жылдың аяғына дейін Парламенттің мақұлдауына берілуге тиіс. Келесі жылдың
біpінші жартысында мердігер ұйымдар анықталып, жұмысқа кіpіcy керек. Осы
ұсынылған кесте бойынша Батыс Еуропа – Батыс Қытай халықаралық көлік дәлізі
2013 жылы толық аяқталмақ.
Бұл көлік дәлізі еліміздің аумағы бойынша тасымалданатьн жүк көлемін
барынша арттыруға ықпал етеді. Айталық, жүк тасымалы 30 пайызға артып,
транзиттік жүк тасымалынан түсетін кіpіc көлемі 2007 жылғы деңгейге
қарағанда 50 пайызға өседі. Халықаралық транзиттік дәлізбен жүретін
автокөлік жылдамдығы да сағатына 40 шақырымнан 60 шақырымға дейін артады.
Осы дәліз пайдалануға берілген кезде еліміздегі халықаралық стандарттар
дәрежесіндегі автокөлік жолының үлес салмағы 11 пайыздан 30 пайызға дейін
жетпек.
Жалпы, 2012 жылы республикалық дәрежедегі жолдың 75 пайызы, жергілікті
жолдардың 60 пайызының жағдайы жақсарады. Жол-көлік оқиғалары 10 пайызға
дейін қысқарады деп күтілуде.
Тек бюджетке сенсек, онда ірі жолдарды жақсарту, оларды халықаралық
стандарттарға сай ету мерзімі тым кешеуілдейді. Сол себепті еліміздегі
автомобиль жолы кұрылысын қарқынды дамытуда концессиялық негізде инвестиция
тартудың ерекше маңызы бар.
Осыған байланысты министрліктің бастамасымен енгізілген ұсыныс негізінде
үстіміздегі жылғы шілде айында концессия мәселелері бойынша кейбір
заңнамалық актілерге өзгерістер енгізу туралы заң қабылданды. Қазіprі кезде
Экономика және бюджеттік жоспарлау министрлігі осы жүйені іc жүзіне асыруға
кажетті қосымша заңнамалық негіздерді дайындап жатыр. Тиісті концессиялық
заңнамалар толығымен қабылданғаннан кейін республикамызда автокөлік жол
кұрылысын дамытуға ыкпалды серпін беретіндігі даусыз.
Егер бұл жүйе жүзеге асырылатын болса, 2009 жылы концессиялық негізде
Астана – Қарағанды, Алматы – Қапшағай, Алматы – Қорғас, Ташкент – Шымкент –
Жамбыл облысының шекарасы, сол сияқты Үлкен Алматы айналма автокөлік жолы
кұрылысын бастауға мүмкіндік туар еді. Барлығы концессиялық негізде жалпы
кұны 1,1 триллион теңге болатын 2740 шақырым жол кұрылысы жұмыстары
атқарылмақ. Ақылы жолдар енгізу мәселесі де осы құрылыстардың салынып
бітуіне қарай шешіледі.
Курорттық аймақтарға, тарихи орындарға баратын ыңғайлы жол жағдайын жасау
қажет екені рас. Мысалы, еліміздегі тұңғыш автобан Астана – Щучинск те
Щучье – Бурабай курорттық аймағына көлік тасқынының күрт ұлғая бастауынан
туындаған. Осы істі қисынды нәтижесіне жеткізу үшін 27 маусымдағы Үкімет
мәжілісінде Щучье – Бурабай курорттық аймағындағы туристік орталықтың
көлік инфрақұрылымын дамыту жөніндегі шешім қабылданған болатын. Қазіргі
уақытта курорттық аймаққа баратын ең төте жол Көкшетау қаласы арқылы өтетін
Астана – Петропавл автомобиль жолынан Щучье қаласының көшелері арқылы
өтеді. Ал оның көшелері көлік құралдарының өтуін толық қамтамасыз етпейді.
Оның үстіне, келешекте курорттық аймақтың дамуы кезінде Щучье қаласы
көшелеріндегі көлік құралдарының көптеп шоғырлануына душар етіп, апатты
жағдай мүмкіндігін арттырады. Осыған байланысты қауіпсіздікті және қолайлы
жүріп өтуді қамтамасыз ету, сондай-ақ экологиялық жағдайды жақсарту
мақсатында Астана – Петропавл автожолынан Щучье қаласын айналып өтіп,
төрт жолақты қозғалысты І техникалық санаттағы өлшемі бойынша ұзақтығы 9
шақырым Щучье – Бурабай автожолына шығу арқылы Щучье – Бурабай курорттық
аймағы туристік ойын-сауық орталығына кіре беріс автомобиль жолын салу
көзделіп отыр.
Бурабай мемлекеттік ұлттық табиғат бағының жерлерін тиімді пайдалану
мақсатында қолданыстағы республикалық маңызы бар Щучье – Бурабай және
төрт жолақты қозғалысты өлшемі І техникалық санатқа дейінгі ұзындығы 6
шақырым Щучье көлінің айналма жолы автомобиль жолдарын кеңейту
қарастырылып отыр. Жобаның болжамды жалпы құны – 8,5 миллиард теңге.
Қапшағай туристік аймағында көлік инфрақұрылымын дамыту мақсатында Алматы
– Қапшағай автомобиль жолын қайта жаңарту жұмыстары көзделіп отыр. Аталған
жолдың ұзындығы – 104 шақырым. Техника-экономикалық негіздемесін
ҚазЖолҒЗИ АҚ дайындау үстінде. Үстіміздегі жылдың сәуір айында өткен
ғылыми-техникалық кеңесте алғашқы жобалық шешімдері талқыланды. Ол бойынша
алты жолақты цементбетонды жамылғысы бар автожол, сонымен қатар 12 көпір
мен жол өткелдерін салу қарастырылған. Қазіргі таңда оның техникалық-
экономикалық негіздемесі Мемсараптамада қаралуда.
Бүгінде еліміздегі автокөлік жолдарын дамытудың перспективалы жобаларын
жүзеге асыру бұл саланың түбегейлі қайта кұрылуын қамтамасыз етеді. Алайда
Үкімет алдында тұрған осы біp келелі міндетті жүзеге асыру барысына кедергі
келтіріп тұрған мәселелер де жоқ емес. Солардың ішінде еліміз бойынша
бүгінгі күнге дейін шешілмей тұрған үлкен проблема – битум мәселесі. Бұл
еліміздегі автомобиль жолдары құрылысын салуда үлкен қолбайлау болып отыр.
Өкінішке қарай, әзірге жол құрылысы мекемелері битумды бірнеше есе қымбат
бағаға шеттен әкелуге мәжбүр.
Мұнайдың үстінде отырып, мұнай өнімдерінен жасалатын заттарды өз бағасынан
бірнеше есе қымбатқа шетелдерден сатып аламыз. Елімізде жұмыс істеп тұрған
Асфальтобетон АҚ Ресейден жеткізілетін шикізатқа тәуелді.
Қазір барынша қарқынды жүргізіліп жатқан жол құрылысына пайдаланатын битум
негізінен Ресейден жеткізіледі. Ондағы мұнай өңдеу зауыттарында шығарылатын
битумның бағасы үстіміздегі жылдың алты айы ішінде 70 пайызға дейін
қымбаттап, тоннасы 500 АҚШ долларына жетті. Онымен қоса, Ресейден
жеткізілетін битум мерзімінен біp-eкі ай кешіктіріліп жеткізіледі. Осындай
тығырықтан шығудың жолдары қарастырылуда. Елімізде битум шығаратын біp
зауыт салу жөнінде біраздан бepі сөз қозғалып келеді. Дегенмен сең таяуда
қозғалды. Энергетика және минералдық ресурстар министрлігі жылдың аяғына
дейін бұл зауытты Ақтауда немесе Өзен қаласында салу мәселесін түбегейлі
шешуге тиіс. Содан кейін Қаражамбас кен орнынан шығатын мұнайдан битум
жасау жұмысы қолға алынбақ. Зауыт құрылысы екі жылда аяқталып, жылына 450
мың тонна битум шығаратын кәсіпорын іске косылады деп күтілуде.
Ендігі бір алаңдатар мәселе – автомобиль жолдарын жөндеу жұмыстары дизель
отынының тапшылығын ерекше сезінуде. Тек қана Астана – Щучье автокөлік
жолын аяқтау жұмыстарын жүргізуге 30 мың тоннадан көп дизель отыны керек.
Дизель отынының бағасы жыл басынан бepі eкі есеге жуық қымбаттауына
қарамастан, оны табудың өзі күннен-күнге қиындап барады. ҚазМұнайГаз
ұлттық компаниясы акционерлік қоғамы бұл мәселеде жергілікті автомобиль
жолдары құрылысы мекемелеріне тиімді көмек көрсетпей отыр.
Сол сияқты жол құрылысына қажетті материалдар мен энергиялық қуат
көздерінің қымбаттауы да іcті ілкімді жүргізуге үлкен кедергі келтіруде.
Тәжірибе көрсетіп отырғандай, жыл басынан бepі битум, жанармай, дизель
отыны сияқты ең қажетті материалдардың қымбаттауына байланысты жол
құрылысын жүргізетін мекемелердің шығыны шаш етектен болды.
Бұл проблемалардың барлығы Үкіметтің назарында және бақылауында. Сондықтан
олардың бірте-бірте шешілетіндігіне сенімдіміз.
Дегенмен еліміздегі әуежайларды, олардың инфрақұрылымдарын дамытуға
айрықша мән беріледі. Оның себептері белгілі: мемлекетіміздің сыртқы
байланысы ұлғайып келеді. Сонымен қатар жолаушылардың қауіпсіздігі бірінші
орында тұрса, қызмет көрсету деңгейіне де талап күшейіп келеді.
Қазіргі таңда еліміздегі 22 әуежайдың жетеуінің ұшу-қону жолақтары
Халықаралық азаматтық авиация ұйымының тиісті категорияларына сәйкес
келеді. Олар – Астана, Алматы, Атырау, Ақтөбе, Өскемен, Павлодар, Шымкент,
Қарағанды және Жезқазған қалалары әуежайларының ұшу-қону жолақтары. 2008-
2009 жылдары Қызылорда қаласы әуежайының ұшу-қону жолағы бюджет қаржысы
есебінен қайта салынады.
Қазіргі заманғы терминалдар қатарына Астана, Алматы (екінші терминал салына
бастады), Қарағанды, Ақтөбе қаласының (жоба аяқталып қалды) жолаушы
терминалдары жатады.
Әуежайлардың инфрақұрылымын дамыту жоспарына сәйкес, 2010 жылға дейін
бюджет есебінен немесе концессия арқылы бес әуежай, ал екінші кезеңде, яғни
2015 жылға дейін тағы жеті әуежай қайта салынады.
Алдағы уақытта мемлекеттік лизинг компаниясын капиталдандыру арқылы 1,8
миллиард теңгеге жолаушыларға және ұшу кемелеріне қызмет көрсету үшін
арнайы техника алу көзделуде.
Елімізде азаматтық авиация саласына кадрлар дайындаумен бірнеше оқу орны
айналысады. Айталық, Алматыдағы Азаматтық авиация академиясы азаматтық
авиация саласының барлық мамандықтары бойынша бастапқы авиациялық білім
береді.
Сол сияқты Казаэронавигация республикалық мемлекеттік кәсіпорнының
Аэронавигациялық оқу орталығы әуе қозғалысын басқару диспетчерлерін және
ұшуларды радиотехникалық жағынан қамтамасыз ету құралдарына техникалық
қызмет көрсету құралдарының мамандарын даярлайды. Ал Орал ұшу-техникалық
училищесі ұшқыштар мен техниктерді даярласа, Атырауда авиациялық
радиооператорлары оқытылады. Сонымен бірге біраз мамандықтар бойынша
авиация мамандары шетелдерде оқытылып, мамандықтарын жетілдіру ісі жолға
қойылған.
Көлік саласының негізгі қорларын жаңарту мәселесінің маңызы зор. Сондықтан
еліміз бірнеше жылдан бері аса маңызды инвестициялық жобаларды жүзеге асыру
үшін мемлекеттік активтерді біріктіру саясатын жүргізіп келеді.
Ел Үкіметінің 2006 жылғы 16 мамырдағы Қаулысымен Астана қаласында жылына
100 бірлік шығаратын жобалық әлеуетті локомотивтер құрастыру зауытын салу
мәселесі қолға алынды.
Жаңа зауытты салу құны – 15 283 689 мың теңге. Бұл қаражатты Қазақстан
теміржолы ұлттық компаниясы акционерлік қоғамы бөліп отыр. Жоспарға
сәйкес, зауыт 2009 жылдың 3-тоқсанында аяқталуға тиіс.
Сонымен қатар биыл Ресей Федерациясының Щербина полигонында сынақтан өтетін
АҚШ-та шығарылған Еvolutіon атты сериялы 10 тепловозын алу көзделіп отыр.
Алматы облысы аумағында ЯКАЛАКОН акционерлік қоғамы 2010 жылдан бастап
жеңіл моторлы ЯК-58 ұшағын шығармақшы.
Еліміздің су көлігі теңіз және өзен көлігімен ұсынылған. Халықаралық
бағыттарда жүктерді ауыстырып тиеу Ақтау халықаралық теңіз сауда порты
арқылы жүзеге асырылады. Негізгі бағыттар Иран, Ресей және Әзірбайжан
порттары болып табылады. Ақтау порты арқылы ауыстырылып тиелетін жүктердің
түрі – мұнай, металл, астық, паромдық және басқалар.
Үстіміздегі жылдың алты айы бойынша жүктерді ауыстырып тиеу көлемі 5171 мың
тоннаны құрады, бұл өткен жылғы деңгейге сәйкес келеді.
Ақтау порты арқылы мұнайды тасымалдауды Қазақтеңізкөлікфлоты ұлттық теңіз
кеме қатынасы компаниясы жүзеге асырады. Осы порт арқылы ауыстырылып
тиелген мұнайдың жалпы көлемінің 58 пайызы Қазақтеңізкөлікфлоты
компаниясының кемелерімен тасымалданады, қалған 42 пайызы шетел
тасымалдаушыларымен.
Қазіргі уақытта Ақтау портын солтүстік бағытта кеңейту жобасы іске
асырылып жатыр. Жобаны іске асыру порттың өткізу мүмкіндігін екі есеге,
яғни жылына мұнайды ауыстырып тиеу бойынша 20 миллион тоннаға және құрғақ
жүктер көлемін 3 миллион тоннаға дейін ұлғайтуға мүмкіндік береді.
Ішкі су жолдарымен жүктерді тасымалдау навигация кезеңінде 1 сәуір мен 16
қараша аралығында жүзеге асырылады.
Қызмет көрсетілетін кеме қатынасы су жолдарының ұзақтығы 3983,5 шақырымды
құрайды.
Өзен көлігімен тасымалданатын жүктердің негізгі түрлері – құм, ағаш, көмір,
құрылыс заттары және металл жабдықтар.
Навигацияның ашылуынан бастап 446 мың тонна жүк және 106,9 мың жолаушылар
тасымалданды. Жүк тасымалының артуына Ертіс және Жайық – Каспий
учаскелерінде мүлтіксіз жүк тасымалдауды қамтамасыз ететін Шульба шлюзінің
және Жайық – Каспий каналының пайдалануға берілуі ықпал етті.
Қазіргі уақытта су көлігі саласының дамуы ел Үкіметінің қаулыларымен
бекітілген дамудың 2012 жылға дейінгі салалық бағдарламалары шеңберінде
жүзеге асырылып жатыр.
Еліміз жолдарындағы көліктердің бір бірімен соқтығысып немесе жаяу
жүргіншілерді қағып, басып кету салдарының негізі үш себепке байланысты:
біріншіден, жүргізуші жол жүру ережесін талапқа сай бес саусақтай жатқа
білмейді; жүргізуші өтілі аз немесе қасақана тәртіп бұзып жол жүру ережесін
сақтамайды; жол, көлік және жаяу жүргіншілер кінәсі деп үш бөлікке бөліп,
талдау дұрыс көрінеді. Осы айтылған басты көрсеткіштерден әрі қалған толып
жатқан өзге себеп-салдарлар тарқатыла бермек.
Қалада яки ауылда, мейлі қайда болмасын, кез келген адам діттеген тұсына
шаршап-шалдықпай, тоңып-жаурамай уақытымен жеткенді жаны қалайтыны анық.
Бірақ, кейде бәрі біз ойлағандай бола бермейді, оған түрлі кедергілер
тосқауыл жасайды. Көлік сақадай сай болғанымен, көп жағдайда оны жүргізу
мен жүру үндесіп жатпайды. Ал мұның салдары күтпеген тосын бір жағдайға,
апатқа әкеліп соқтырады. Сондайда көптеген жанға ондай қайғылы оқиғаға тек
өзге біреу ғана ұшырауға тиісті секілді көрініп, әйтеуір өзім аман жүрсем
болғаны деп ішінен тәубеге келетіні бар. Алайда, өзгелер де солай ойлайтыны
анық. Өйткені жол апатына ұшырап жатқандар аспаннан түскендер емес, олар да
көлік жүргізуді біледі, оқыған. Бірақ...
Жол-көлік ережесін бұзатындар көп. Олар басбұзарлыққа салынып, өздерін
жазым етсе бір сәрі дерсіз, мәселе олардың бір күнәсіз жанның өмірін қиып
жіберуге себепкер болып қалуында ғой. Сондайда оған не дейсіз? Тіпті
қаншама жерден сақтанам деп жүргенде өзге біреудің жол ережесін білмейтін
немесе оны қасақана өрескел бұзған кінәсінен соқтығысып қалса, қаншалықты
ыңғайсыз жағдайға тап болады? Ондайда әлі кімнің кінәлі екенін де дәлелдеу
керек. Тоқпағы мықты біреу болса дәлелдеп жатуды ешкім де сұрамайды.
Сондайда тәртіптің, әділдіктің не екенін әлгі адам жақсы түсініп, белден
басуды сезінеді.
Бірақ осыны адамдар, яғни жүргізушілер рөлде отырған кездерінде сезінсе
қандай ғанибет, — дейді Ішкі істер министрлігі жол полициясы департаменті
полициясының бастығы Өмірзақ Төлеуұлы. Өйткені, мына төмендегі сандарға көз
жүгіртіп көріңізші. Жаныңыз ашиды, нақақтан опат болып жатқан бейбіт
күндегі бейкүнә адамдардың жазығы не дейсіз? Мысалға, еліміздегі жол-көлік
оқиғасының орын алу барысын сонау 2004 жылдан ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz