Ақшаның экономика саласындағы алатын орны

Кіріспе

1. Ақша тауар өндірісінің категориясы:пайда болуы және мәні.
2. Ақшаның қоғамдағы ролі мен қызметтері.
3. Ақша айналысының жүйесі: мазмұны мен белгіленуі. Ақша айналысы мен ақшаның эволюиясы.

Қорытынды
Ақшаның экономика саласындағы алатын орны

Тарих құрылуының ұзақ мезімді уақытында ақшаның пайда болуы және мәні туралы біркелкі шешімін тапқан емес. Экономикалық мектептің бір өкілі ерте дүниедегі грек ойшылы Аристотель ұсынған қағидаға сүйене отырып, ақшаны – белгілі шат, адамдар арасындағы саналы келісім нәтижесі деп қараған. Басқа бағыттағы мектептің өкілдері ақшаны – мемлекет бекіткен тауарды айырбастауға қажетті құрал ретінде қарастырған. Үшінші өкідері ақша өзінің табиғаты бойынша алтын мен күміске жататындығын айтады.
Ақшаның ролі әрқашанда оқымыстларды қызықтырған. Ағылшын У. Гладсонның айтуы бойынша адамзатты «қаншалықты ақша аздырғандай, махаббат та соншалықты азғырған жоқ.
Әр түрлі халықтарда ақша ретінде ерекше танымал айырбас құралдары қолданылды. Олардың құны тұрақты деп есептеледі. Олар мал, маталар, әр түрлі терілер, жүндер, пышақтар,қылыштар, найзалар, оқтар және т.б. болды. Бұндай әр түрліпікірлер көптеген экономистердің «ақша- бұл тауар мен қызмет көрсетуге айырбастайтынның бәрі-деген тұжырымдауына себепші болды. Бірақ бұл ғылыми анықтама болып табылмайды.
Қазақстан жерінің тарихына көз салатын болсақ, белгілі Жібек жолының бойында біздің ғасырымыздан бұрын ірі орталық сауда орындары бар болғаны белгілі. Әрине ақша қызметін атқаратын құнды заттар мен мал-мүліктердің болғанына даусыз дәлелдемелер жеткілікті. Сол ғасырлардың өзінде монета-теңгелер жасалды: алтын теңге,күміс теңге құндарына сәйкес балама ролін атқарған. Сауда-саттық қарым-қатынасында жеңіл, тиімді жақтарын қолдана білген.

1 Я.Ә. Әубәкіров, Б.Б, Байжұмабаев, және т.б
Экономикалық теория
/ Оқу- құралы Аматы "Қазақ универсететі " 1999ж/
2 Ө.Қ.Шеденов, Ү.С.Байжомартов және т.б
Жалпы экономикалық теория
/Оқулық Алматы- Ақтобе 2002ж/
3 Н.О.Береснева
Ақшалар тарихынан
/" Банки Казахстана" 02 2001ж/
4 А.В.Юров
Электрондық технология дәуіріндегі ақшаның маңызы
/" Деньги и кредит" 10 2001ж/

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 14 бет
Таңдаулыға:

Жоспар
Кіріспе

1. Ақша тауар өндірісінің категориясы:пайда болуы және мәні.
2. Ақшаның қоғамдағы ролі мен қызметтері.
3. Ақша айналысының жүйесі: мазмұны мен белгіленуі. Ақша айналысы мен
ақшаның эволюиясы.

Қорытынды
Ақшаның экономика саласындағы алатын орны

Кіріспе

Тарих құрылуының ұзақ мезімді уақытында ақшаның пайда болуы және мәні
туралы біркелкі шешімін тапқан емес. Экономикалық мектептің бір өкілі
ерте дүниедегі грек ойшылы Аристотель ұсынған қағидаға сүйене отырып,
ақшаны – белгілі шат, адамдар арасындағы саналы келісім нәтижесі деп
қараған. Басқа бағыттағы мектептің өкілдері ақшаны – мемлекет бекіткен
тауарды айырбастауға қажетті құрал ретінде қарастырған. Үшінші өкідері
ақша өзінің табиғаты бойынша алтын мен күміске жататындығын айтады.
Ақшаның ролі әрқашанда оқымыстларды қызықтырған. Ағылшын У. Гладсонның
айтуы бойынша адамзатты қаншалықты ақша аздырғандай, махаббат та
соншалықты азғырған жоқ.
Әр түрлі халықтарда ақша ретінде ерекше танымал айырбас құралдары
қолданылды. Олардың құны тұрақты деп есептеледі. Олар мал, маталар, әр
түрлі терілер, жүндер, пышақтар,қылыштар, найзалар, оқтар және т.б. болды.
Бұндай әр түрліпікірлер көптеген экономистердің ақша- бұл тауар мен қызмет
көрсетуге айырбастайтынның бәрі-деген тұжырымдауына себепші болды. Бірақ
бұл ғылыми анықтама болып табылмайды.
Қазақстан жерінің тарихына көз салатын болсақ, белгілі Жібек жолының
бойында біздің ғасырымыздан бұрын ірі орталық сауда орындары бар болғаны
белгілі. Әрине ақша қызметін атқаратын құнды заттар мен мал-мүліктердің
болғанына даусыз дәлелдемелер жеткілікті. Сол ғасырлардың өзінде монета-
теңгелер жасалды: алтын теңге,күміс теңге құндарына сәйкес балама ролін
атқарған. Сауда-саттық қарым-қатынасында жеңіл, тиімді жақтарын қолдана
білген.

1. Ақша тауар өндірісінің категориясы:пайда болуы және мәні.
Ақшаның пайда болуының зерттелуінде екі көзқарас бар: субъективті және
объективті.
Субъективті көзқарас кезінде ақша адамдар арасындағы саналы, тиімді
келісімнің нәтижесінде пайда болды деп көрсетіледі.
Объективті көзқарас кезінде дәлелденеді: ақша-бұл жалпы эквивалиент
ролі бекітілген, көптеген тауарлардың дамуының нәтижесі.
Осы теорияға сәйкес ақшаның пайда болуы тауар айырбасының бастапқы
сатысында айырбас кездейсоқ сипатта болды, бір тауар екінші тауарға еркін
айырбасталды. Осылай бірте-бірте айырбас мөлшері қалыптасады.
Екі тауады айырбастауда бір тауардың құны екінші тауардың құнына
теңестірілді. Өндіріс пен қоғамдық еңбек бөлінісі дамыған сайын рынок
көптеген тауарларға тола бастады. Сол себепті, бір тауардың құнын көптеген
тауардың құнымен салыстыруға мүмкіндік туады.
Бірте-бірте көптеге тауардың ішінен біреуі бөлініп шықты, мысалы,
мүйізді ірі қара мал. Оған барлық тауарлар айырбасталды.Осы бір тауарда
басқа тауарлардың құны белгіленді. Айырбастың ұзақ тарихи дамуының
нәтижесінде арнайы тауар пайда болды: ақшанық тауар жоғарыда айтылғандарды
ескере отырып, оған мынадай анықтама беруге болады.
Ақша-бұл жалпы эквивалиент ролін атқаратын ерекше тауар.
Бірнеше жүз жылдықтар бойы көптеген халықта ақшаның ролі мүйізді ірі
қара мал атқарды. Біртіндеп жалпы эквивалиент ролін алтын атқарды. Оған
оның мынадай қасиеттері әсер етті:
1.Сапалық біртектілік;
2.Сандық (еркін) бөлінуі;
3.Қолайлылығы (алтынның аз мөлшеріне көп жұмыскүшікетеді);
4.Сақталуы.
Алтын-еңбек сыйымды және сирек металл. Әлемдегі ерте заманнан қазіргі кезге
дейінгі қазылып алынған алтынның мөлшері 100 мың тоннаға бағаланады.
Әдеттегі тауар ретіндегі алтын тұтыны құнына және құнға ие. Алтынның
тұтыну құны өнеркәсіпте әшекейлі заттар, алтын жалату үшін қолданылады және
т.б. Алтынның құны еңбек құн теориясына сәйкес алтынды өндіруге кеткен
қоғамдық қажетті еңбекпен анықталады.
Алтын жалпы эквивалиент ретінде мынадай қасиеттерге, ерекше тұтыну құны
мен құнның ерекше формасына ие. Ерекше тұтыну құнын оның басқа тауарлардың
құнын өзінің құнына теңестіру қасиетінен көруге болады. Алтын құнының
ақшалық материал ретіндегі ерекшелігін тікелей жалпы айырбасталуы формасы
ие болуынан көрінеді.
Ақшаның осы заманғы концепциялары XVІІ-XVІІІ ғасырларда пайда болған
теориялардан туындайды. Ең алдымен бұл ақшаның металдық, номиналдық және
сандық теорияларына байланысты.
Бірақ, алдыңғы теориялар жаңа жағдайға сәйкес басқа формада дамиды.
Егер бұрын негізгі назар ақшаның пайда болуына, мәніне, құнының
қалыптасуына бөлінсе, осы заманғы ақшаның теориялары сол концепциялардың
рыноктық экономиканың дамуына қарай әсер етуін зерттеу саласына көңіл
бөледі.
Ақшаның металдық теориясы капиталдың алғашқы қорлану кезеңінде пайда
болды. Оның өнімдері меркаптелистер, яғни У. Стаффорд, Т. Мом, Д. Норк,
және т.б. Олар ақшаның қызметтерін қазына ретінде және әлемдік ақша ретінде
абсалюттеді және осының негізінде ақшаны асыл металдармен теңестірді.
Мемлекеттің монетаны бұзуына қарсы шықты. Ақшаны әлеуметтік қатынастар
емес, зат ретінде қарастырды.
Ақшаның номиналды теориясын құрушылар римдік және ортағасырлық юристер
болып табылады. Кейінірек оны Дж. Беркли (Англия) мен Дж. Стюарт
(Шотландия) дамытты. “Металлистерге” сын айта отырып, олар ақшаның басқа
қызметтерін-айналыс құралы мен төлем құралын абсалюттеді. “Номиналистер”
ақшаны тауарлар айырбасына қызмет ететін шартты белгі, есеп бірлігі ретінде
көрсетті және ол мемлекеттік биліктің өнімі болып табылады деп есептеді.

2. Ақшаның қоғамдағы ролі мен қызметтері.

Ақша бірқатар қызметтер атқарады. Классикалық саяси экономия бес қызметін
көрсетті: құн өлшемі, айналыс құралы, төлем құралы, қорлану (жинау) құралы
(қазына), әлемдік ақша.
Осы заманғы экономикалық ғылым негізгі екі топқа бөледі: құн өлшемі мен
айырбас құралы.
Ақшаның құн өлшемі ретіндегі қызметі ақшаның барлық тауарлардың құнын
өлшеу қабілетінен тұрады.
Бұл үшін қолдағы ақшаның қажеті жоқ, яғни, құн өлшемі қызметін санадағы
ойлы ақшалар да атқара алады. Басында ақшаның бұл қызметті атқаруы үшін
өзінің құны болу керек болды. Бұл қызмет алтынға бекітілді.
Алтынның құнында көрсетілген тауардың құны баға деп аталады. Тауардың
құны неғұрлым көп болса, солғұрлым ол алтынның көп мөлшеріне теңестіріледі.
Яғни, тауардың бағасы тауардың құнына тура тәуелді болады. Тауардың
бағасына тауардың құны ғана емес, алтынның құны да әсер етеді: егер ол
көтерілсе, тауардың бағасы түсуі керек және керісінше. Еңбек құн
теориясының бастапқы жағдайлары осындай шиеленіскен көптеген факторлардың
көрсетілген категорияларымен тікелей байланыста қарастырылады.
Ақша-айналыс құралы қызметін Т-А-Т формуласы бойынша тауарларды
айырбастауда делдалдық ролін орындаған кезде атқарады. Бұл формула екі
актіге бөлінеді: сату Т-А және сатып алу А-Т. Тауардың оны сатып, ал сатып
алуды кейінге қалдыруына болады және ақшаны өзінде ұстай тұруына болады.
Сол кезде басқа біреу өз тауарын сата алмайды. Яғни, бұл қызметтің
орындалуына байланысты ұдайы өндіріс дағдарысының формальді мүмкіндігі
туындайды.
Айналыс құралы ретіндегі ақша монета және қағаз ақша формасында
болады.
Монета-бұл ерекше формасы мен пробасы бар металдың кесегі. Монета
деген сөздің пайда болуы б.э.д. ІV ғасырдағы Ежелгі Римнің ақша белгілері
басылып шығарылған Юнона-Монета деген храмның атымен байланысты.
Алтын- жұмсақ металл және айналыстағы алтын монеталар салмағын
жоғалтады. 2600 ж. ішіндегі алтын монетаның айналыстағы жалпы жойылу шамасы
20 мың т. алтын болды. Тозып қалатын монеталар сапасы және өлшемі кеми
бастайды, ал ақша айналыс құрал қызметін үздіксіз атқаратындықтан, алтын
ақшаларды арзан металл, қағаз ақшаларға ауыстыру қажеттігі туады.
Қағаз ақшаның өзінің құны болмайды, сондықтан құн өлшемі қызметін
атқармайды, тек алтынның баламасы болып табылады.
Қағаз ақша ең бірінші XІІ ғасырда-ақ Қытайда, Ресейде Екатерина ІІ-ң
1769 жылы пайда болды. Қалыпты ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.