Әлем топырағы

Жоспар
Кіріспе

1. Топырақтар географиясы.
2. Тропикалық қызыл топырақтар.
3. Тропикалық қара топырақтар.
4. Материктер топырақ жамылғысы.

1. Жер шары құрлығында тегістік және таулық топырақтар тараған. Тегістік топырақтары 6 географиялық топқа біріктіріледі.
I топқа полярлық белдеудің топырақтары кіреді, полярлық тундра және полярлыға таяу тундраның глейлі топырақтары. Олардың кескінінде бұзылу үрдісі сәл дамыған, жиектері жұқа және онда айқын тонды құбылыс белгілері бар /Скандинавия елдері мен Канада/ .
II-III топтарға қоңырсалқын жайлы /бореалды/ аймақ топырақтары кіреді, олар тау жыныстарының сиалитті бұзылу жағдайында дамыған; топыраққұралуында маусымды ырғақ басым, кескіні жақсы дамыған; кейде тіпті қарашірінді шоғырланған. Топырақтары күлгін, шымды күлгін, тонды тайгалы /бореалды/, қоңыр, сұр ормандық топырақтар, прерилік қара топырақ /бореалдыға таяу/, қара, қара-қоңыр, қоңыр, сұр-қоңыр топырақтар /аридті облыстар/. Қоңыржай белдеудің мұхиттық ылғалды өлкелерінде қоңыр орман топырақтары кең тараған /Батыс Еуропа, Шығыс Азия мен Щңтүстік Америкада/.
IV топқа тропикке таяу белдеу топырақтары кіреді, олар қызыл, сары, сары-күрең субтропикалық ормандар, қызғылт-қара субтропикалық прерилер топырағы, сұр-күрең субтропикалық дала топырағы, құба субтропикалық шөл дала және жартылай шөл топырақтары /Батыс Еуропа, Шығыс және Таяу Азия, Африка мен Солтүстік Америкада таралған/.
V топ тропикалық белдеу топырақтарын біріктіреді –онда экваторлық ормандарының фералит топырағынан бастап, шөлділеу /биік шөптесінді/ саванналардың қызғылт-қоңыр топырағына дейін /Орталық Африка, Оңтүстік Азия, Австралия мен Оңтүстік Америка/ тараған.

Пән: География
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

Әлем топырағы
1. Жер шары құрлығында тегістік және таулық топырақтар тараған.
Тегістік топырақтары 6 географиялық топқа біріктіріледі.
I топқа полярлық белдеудің топырақтары кіреді, полярлық тундра және
полярлыға таяу тундраның глейлі топырақтары. Олардың кескінінде бұзылу
үрдісі сәл дамыған, жиектері жұқа және онда айқын тонды құбылыс белгілері
бар Скандинавия елдері мен Канада .
II-III топтарға қоңырсалқын жайлы бореалды аймақ топырақтары кіреді,
олар тау жыныстарының сиалитті бұзылу жағдайында дамыған; топыраққұралуында
маусымды ырғақ басым, кескіні жақсы дамыған; кейде тіпті қарашірінді
шоғырланған. Топырақтары күлгін, шымды күлгін, тонды тайгалы бореалды,
қоңыр, сұр ормандық топырақтар, прерилік қара топырақ бореалдыға таяу,
қара, қара-қоңыр, қоңыр, сұр-қоңыр топырақтар аридті облыстар. Қоңыржай
белдеудің мұхиттық ылғалды өлкелерінде қоңыр орман топырақтары кең тараған
Батыс Еуропа, Шығыс Азия мен Щңтүстік Америкада.
IV топқа тропикке таяу белдеу топырақтары кіреді, олар қызыл, сары,
сары-күрең субтропикалық ормандар, қызғылт-қара субтропикалық прерилер
топырағы, сұр-күрең субтропикалық дала топырағы, құба субтропикалық шөл
дала және жартылай шөл топырақтары Батыс Еуропа, Шығыс және Таяу Азия,
Африка мен Солтүстік Америкада таралған.
V топ тропикалық белдеу топырақтарын біріктіреді –онда экваторлық
ормандарының фералит топырағынан бастап, шөлділеу биік шөптесінді
саванналардың қызғылт-қоңыр топырағына дейін Орталық Африка, Оңтүстік
Азия, Австралия мен Оңтүстік Америка тараған.
VI топ ішкі аймақтық топырақ типтерін біріктіреді, ол үш қара топырақ
типтерін қамтиды: шымды-карбонатты редзиндер , тропикалық қара және
далалық шабанды қара тоырақтар.
Таулы облыстарға негізінен тегістікте тараған топырақтар тән, бірақ
мұнда өзгеше биік таулы шалғынды топырақтар дамыған.
Сонымен бұрынғы КСРО жеріндегі көп топырақтар әлемде де тараған,
мысалы: тундралық, күлгін, қоңыр, сұр ормандық топырақтар, қара, қара-
қоңыр, сұр-қоңыр және сортаң топырақтар. Сондай-ақ бұрынғы одақта жоқ
топырақтар да әлемде кездеседі, мысалы: Солтүстік Америка прериінің қара
топырағы, тропикке таяу ылғалды ормандардың қызыл және сары топырақтары,
преридің қызғылт-қара топырағы, биік саванналық қызғылт топырақ,
тропикалық сирек орман қызыл-күрең топырағы, тропикке таяу және тропикалық
латериттер мен ферплиттер, қара топырақтар, т.б.

2. Тропикалық белдеу әлемдегі бесінші аймақты, тропикке және экваторға
таяу белдеулер аралығындағы солтүстік жарты шардың 20 градус пен оңтүстік
жарты шардың 30 град. ендіктер арасы кеңістікті қамтиды. Тропикалық
топырақ –климаттық белдеуде үш ылғал орманды облыс бөлінеді: Америкалық
орталық және оңтүстік Американың көп бөлігі , Африкалық Конго өзені
бассейні мен Гвинея қолтығының жағалауы және Азия-Австралиялық оңтүстік
Азия жартыаралы, Үндістан бөлегі мен Үндіқытай, Австралияның солтүстік
жағалауы мен аралдары .
Әлем егіншілігі даму тұрғысынан алғанда тропиктер артта қалған белдеу,
өңделетін жер алабы 5%, бірақ тропикалық егін алабы дүние жүзіндегі егін
көлемінің 15 бөлігін қамтиды. Климат жағдайы қолайлы болғандықтан жылдық
температура +25+27ºС, жауын-шашын мөлшері 2000мм-ден астам , тропикте 1
жылда үш рет өнім алынады.
Топырақ жамылғысы -қызыл-сары фералит жаңбырлы тропикалық орман
және қызыл топырақ алмасқан ылғалды тропикалық орман . Тропикадағы өте
ылғалды-жылы жағдайда тау жыныстары химиялық бұзылуға терең шалдыққан,
сондықтан фералиттену үрдісі қарқынды дамыған. Жыныс құрайтын біріншілік
минералдар ыдырайды да, босаған негіздер мен кремний қосындылары кескін
бойы төмен шайылады. Ал химиялық бұзылу материялдарында 1,5 тотықтар,
екіншілік балшықты минералдар галлуазит, каолинит және сулы темір тотығы
шоғырланған. Органикалық қышқылдарға тапшы жағдайда жаралған темірдің сулы
тотығы орнында қалатын топырақ құрамындағы каолинит массасына сіңеді, содан
барып топырақ түсі қызыл, қызыл-сары рең алады. И.Денисовше топырақты
бояйтын темір тотығы мөлшері 12-16% жетеді және ол бекем уақ кесекті
түйіртпек құруға да қатысады.
Тропикалық жаңбырлы ормандар астында қызыл-сары фералитті топырақ
дамыған. Мол органикалық қалдығы үдеу минералдануға шалдығатындықтан,
топырақта қара шірінді аз шоғырланады А жиектің 5-7см қабатында 4-5, одан
да төменде 1-2% . Гумос құрамы ульмат –фульватты болғандықтан, топырақ
ортасы қышқыл келеді pH=4-5,5 , жоғары жиекте негіздер сіңіру сыйымы өте
төмен -3-13мг-экв. 100гр топырақта, ол лайдың аздығына байланысты. АВ1
жиектің тереңдігі 25-50см тең. В жиектің түсі қоңыр-қызыл немесе қоңыр-сары
келеді, ол бірте-бірте топырақ құраушы жынысқа, фералитті бұзылу қабатына
көшеді.
Латерит –ылғал тропиктерде бұзылған базальттан жаралған, түсі қызыл,
темңр-алюминийлі, күнге күйіп қатайған балшық. Ол үгілу мен шайылудан
таулық жыныстардың сілтілі 90% дейін қалыптасады. Латериттер Үндістан,
Африка, Австралия мен Оңтүстік Американың экватор бойы құлығында тараған.
Сондай-ақ қызыл фералитті тропикалық топырақтрда да темір конкрециясына
шоғыр толы тығыз латеритті жиек қалыптасқан. Олар су эрозиясына шалдыққан
жағдайда аталған жиек ашылып, күнге күйіп, қабыршаққа айналады да
егіншілікке жарамсыз қалады.
Қызыл-күрең топырақтар Африка, Австралия мен Оңтүстік Американың
тропикалық құрғақ ормандар астында жаралған. Бұл топырақтар аз гумосты,
сиалит-аллит құрамды, иллювилік карбонат жиекті және кебірлеу келеді.
Қызыл-қоңыр топырақтар Африка мен Австралияның құрғақ тропиктері мен
шөлденген саванналарында, Сахараның оңтүстігінде кең тараған. Климаты
тропикалық, жазы қысқа, ылғалды, қысы ұзақ, құрғақ болады. Жылдық жауын-
шашын түсімі 350-650 мм, ылғалдың 75% ыстық және дымқыл кезеңде түседі де,
қалың өсімдік жамылғысы мен қарқынды топырақ құралу үрдісі дамуына әсер
етеді. Осы кезде топырақ кескінінде алиттену үрдісі жүреді: біріншілік
минералдар ыдырап, топырақтың жоғарғы қабатынан, сілтілі ортада, жерлік
кремний мен басқа жаңа химиялық жарандылар төмен қарай шайылады. Мол
өсімдік қалдықтары үдемелі гумустену мен минералдануға шалдығады да,
топырақтағы қарашірінді қоры азаяды 2,6% . Келесі құрғақ және ыстық
кезеңде күндіз жер беті 700-қа дейін қызады топыраққұралу ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.