Құтыру - зооантропонозды ауру

Дәрігер - адам баласын емдесе, мал дәрігері – адамзатты емдейді. Қай ауруды алып қарасақта, зерттеу негізінде барлық адам аурулары жануарлардан жұғатыны анықталды. Сондықтан да адамдарға сол кеселдер жұқпас үшін мал дәрігерлері, яғни біздер жоғары дәрежеде білімді игеріп, жақсы жұмыс жасаумыз керек. Адамзаттың өміріне қауіп төндіретін, өліміне әкеп соғатын аурулардан сақтандыруымыз керек. Міне сондай аурулардың бірі – құтыру.
Құтыру - зооантропонозды ауру. Яғни, адамдар мен жануарлардың өміріне залал келтіретін аса қауіпті ауру, әдетте бұл сырқаттың дамуы құтырған ет қоректілердің үй жануарларын жарақаттауынан болады. Ал адамдарда үй жануарлары мысықтың, иттің қабуынан, кейде құтырған қасқыр не түлкі адамға тікелей шабуыл жасауына байланысты, тістеп алуы арқылы сілекейден жұғады. Жер шарының көптеген елдерінде қазіргі уақытта жануарлардың құтыру ауруына көп шалдығуы негізгі ғаламдық проблемелардың біріне айналып отыр. Ол жүйке жүйесін зақымдап, шашыранды полиэнцефаломиелит арқылы ерекшеленетін, жіті түрде өтетін өте қауіпті жұқпалы ауру. Құтырма ауруының вирусы жануардың сілекейі арқылы бөлінеді. Осылайша, олар қауып алғанда, сондай-ақ тырналған, сыдырылған жеріне сілекейдің түсуінен жұқтырып алуы мүмкін. Жарақатқа түскен вирус жұлын мен миды және барлық ағзаны зақымдайды. Вирус ағзаны зақымдаған сәттен ауру басталғанға дейінгі кезең 12 күннен 1 жылға дейінгі уақытқа созылуы мүмкін. Аурудың қоздырғышы – рабдовирустар болып табылады. Рабдовирустар — құрамында РНҚ бар таяқша пішінді вирустар тұкымдастығы. Вириондардың ұзындығы 175 нм, көлденеңі 70 нм. РНҚ сыңар тізбекті, сырты липопротеид қабығына оралған, негативті, м. с, 4000000, оралымды қосжіпті нуклеокапсидтің құрамына кіреді. Торшаның цитоплазмасында өсіп-өнеді. Рабдовирустар тұқымдастығы ішінде лиссавирустар туысы - құтыру ауруының қоздырғыштары болып табылады. Вирус малдың барлық түлігін, ал хайуандардан итті, мысықты, қасқырды, түлкіні, қарсақты, аюды, т.б. құтыру ауруына шалдықтырады. Аурудың вирусы құтырған малдың миында, жұлынында, сілекейінде көп болады. Аурудың негізгі таратушылары құтырған ит, мысық, түлкі, қасқыр. Ол тістеу арқылы берілумен және орталық нерв жүйесінің ауыр зақымдануы белгілерімен, жіті өтетіндігімен сипатталады.
Курстық жұмыстың мақсаты – құтыру ауруын жалпы түбегейлі зерттеп, ауруға дұрыс балау қоя отырып, құтыру ауруының адам баласына әкелетін зардабын және ауруда болдырмаудың себептерін анықтау болып табылады.
Курстық жұмыстың негізгі міндеттері:
- Қазіргі кездегі құтыру ауру жөнінде толық мағұлмат беру;
- Құтыру ауруының қоршаған ортаға, адамзат баласына кеселі туралы баяндау;
- Ауруды болдырмау, құтыру ауруының алдын-алу шаралары жөнінде таныстыру;

1. Ахметов, Ж. Б. Патологиялық анатомия / Ж. Б. Ахметов. – Алматы. : Ана тілі, 1993.
2. Ығылманұлы, Ө. Малдың жалпы патологиялық анатомиясы / Ө. Ығылманұлы. – Алматы. : Қайнар, 1997.
3. Бакулов, И. А. Індеттану және микробиологиялық негіздері / И. А. Бакулов. - Алматы. : Қайнар, 1993.
4. Нуралиев, М. М. Бірнеше түлікке ортақ жұқпалы ауыруларды балау және күресу шаралары / М. М. Нуралиев, Ғ. Ғ. Есенгалиев. – Орал, 1998.
5. Махышев, Т. Құтыру ауыруын алдын алу / Жаршы / 2001.
6. Махышев, Т. Құтырық ауыруының таралуы / Жаршы / 2002.
7. Әбутәліков, Ә. Әр түлік малдардың жұқпалы ауруы / Ә. Әбутәліков. – Орал, 1993.
8. Мырзабекова, Ш. Б. Ветеринарлық вирусология / Ш. Б. Мырзабекова. – Алматы. : Білім, 2004.
9. Боль, К. Г.Основы патологический анатомий СХЖ / К. Г. Боль, Б. К. Боль. – Москва. : Колос, 1961.
10. Жаров, А. В. Патологическая анатомия СХЖ / А. В. Жаров, В. П. Шинков. - Москва. : Аквариум, 2003.
11. Налетов, Н. А. Паталогическая физиология и патотологический анатомия СХЖ / Н. А. Налетов. – Москва. : Колос, 1970.
12. Орлов, Ф. М. Инфекционные болезни / Ф. М. Орлов. – Москва. : Агропромиздат, 1974.
13. Сайдулдин, Т. Ветеринарлық індеттану / Т. Сайдулдин. - Алматы. : Қайнар I кітап, 1989.
14. Жанұзақов, Н. Ж. Мал фельдшерінің анықтамалығы / Н. Ж. Жанұзақов. – Алматы. : Қайнар, 1985.
15. Жаров, А. В. Патологическая анатомия сельскохозяйственных животных / А. В. Жаров, В. П. Шишков, М. С. Жаков. – Москва. : Колос, 1999.
16. Канапаткин, А. А. Эпизоотология и инфекционные болезний СХЖ / А .А. Канапаткин, И. А. Бакулов. – Москва. : Колос, 1984.
17. Жаров, А.В. Патологическая анатомия, секционный курс и судебно-ветеринарная экспертиза / А. В. Жаров, Г. З. Идрисов, В. П. Шишков. – Москва. : Колос, 1996.
18. Жаров, А. В. Вскрытие и патоморфологическая диагностика болезней животных / А. В. Жаров, И. В. Иванов, А. П. Стрельников. - Москва. : Колос, 2000.
19. Житенко, П. В. Ветеринарно-санитарная экспертиза продуктов животноводства / П. В. Житенко, М. Ф .Боровков. – Москва. : Колос,1998.
20. Налетов, Н. А. Патологическая физиология и патологическая анатомия животных / Н. А.Налетов, И. В. Иванов, П. Д.Федоров, В. Ф. Черкашин. – Москва. : Агропромиздат, 1991
21. Жаров, А. В. Судебно-ветеринарная медицина / А. В. Жаров. – Москва. : Колос, 2001.
22. Көпбосынов, Б. Қ. Мал санитарының кітапшасы. Б. Қ. Көпбосынов. - Алматы. : Қайнар, 1978.
23. Добин, М. А. Практикум по ветеринарной патологической анатомий и вскрытию / М. А. Добин, П. Н. Кокуречев. – Ленинград. : Колос, 1976.
24. Жаров, А. В. Практикум по патологический анатомий СХЖ / А. В. Жаров, И. В. Иванов. – Москва. : Колос, 1989.
25. Кузнецов, Г. C. Мал дәрігерінің анықтамалығы / Г. C. Кузнецов, И. А. Протов. – Алматы. : Қайнар, 1971.
26. Тормис, М. Р. Болезни животных опасные для человека / М. Р. Тормис, Б. Л Черкасский. – Москва.: Колос, 1997.