Turbo pascal жайлы мәліметтер

Пән: Информатика, Программалау, Мәліметтер қоры
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 17 бет
Таңдаулыға:

КІРІСПЕ

Қазіргі кезде кеңінен қолданылатын программалау жүйесінің бірі - TurboPascal. Американың Borland корпарациясының қызметкері Андерсон Хейлсбергтің жетекшілігмен құрастырылған. TurboPascal-дың түпнұсқасы швейцария ғалымы Никлаус Вирт жасаған Паскаль тілі программалауды алғаш үйренушілер үшін өте тиімді құрал болып табылған. Қарапайым Паскальді өңдеудегі А. Хейлсбергтің үлкен еңбегінің нәтижесінде TurboPascal қазіріг заман талабына сай, қуатты программалау жүйесіне айналды. Оның логикалық құрылымы әр түрлі есептерді дәл шешуге көмегін тигізеді. әрбір ЭЕМ алдын ала берілген алгоритммен, яғни берілген жоспармен жұмыс істейді. Алгоритмді заңдылық, реттелген амалдар жиыны, кезекпен орындалатын операциялар тізімідеп атаған жөн.

Алгоритм берілген есепті шығару реттелгенамалдар тізбегі ретінде келтіру. Кез-келген есепті қарапайым амалдарды тізбектей орындау арқылы шығаруға болады. алгоритмді ЭЕМ-де орындау үшін оны программа түрінде жазып шығу керек.

Программа - алгоритмді машинаға түсінікті нұсқаулар тізімі ретінде жазу. Программа дегеніміз - белгілі бір нәтиже алу үшін орындалатынамалдардың айқын тізбегі. Ол реттелгенкомандалар тізбегінен тұрады. программа арнайытекст арқылы ЭЕМ-ге тапсырманың ретті кезегін хабарлайды.

Теориялық бөлімі

Turbo Pascal - жоғарғы деңгейлі программалау жүйесі. Оның тұңғыш нұсқасын 1970 жылы швейцария ғалымы Никлаус Вирт ұсынған. Автор тілді алғашқы арифметикалық есептеу машинасын жасаған француздың ұлы ғалымы Билз Паскальдің құрметіне Паскаль деп атады, тіл атауын үлкен бас әріппен жазылуын сұраған.

Кейіннен тілдің көптеген нұсқаулары жарық көреді. Солардың ішінде, 1983 жылы Borland корпорациясының талантты Андерсон Хейлсбергтің жасаған жаңа үлгісі - Turbo Pascal программалаушылар арасында үлкен сұранысқа ие болды. Оның бұл нұсқасы CP/M операциялық жүйесіне негізделген. 1984 жылдың басында MSDOS жүйесіне ауыстырғалы бері пайдалану қарқыны бұрынғыдан да арта түсті. Turbo Pascal-дің жоғарғы деңгейлі логикалық құрылымы әр түрлі есептерді дәл шешуге көмегін тигізеді. Turbo Pascal жүйесінде қарапайым есептерді шешудің программасынан бастап, күрделі мәліметтер қорын құрудың сан қырлы жұмыстары жүргізіледі.

Алгоритм -есепті шешу үшін орындаушыға біртіндеп, рет-ретімен берілетін нұсқаулар жиынтығы. Алгоритм құрылымына қарай үш түрге бөлінеді: сызықтық, тармақтану, қайталану (циклдік) . Сызықтық алгоритмнің атында тұрғандай, бұл алгоритм құрылымындағы нұсқаулар жазылу реті бойынша бірнен кейін бірі сызықты түрде орындалады. Осы сызықтық алгоритмді Паскаль тілінде программалау қалай жүргізілетінін қарастырайық.

Кез келген программаны құруда, программалаудың төмендегідей кезеңдерін ескеріп, жұмыс жасаған ыңғайлы. Программма құру кезеңдері:

Есептің математикалық қойылымын (математикалық моделін) жасау;
Есепті шешу алгоритмін жазу;
Алгоритмге сәйкес программа құру, компьютер жадысына енгізу;
Программаның қатесін тексеру;
Программа нәтижесін алу.

Алгоритмді компьютерге түсінікті формальді тілде жазу сатысын программалау деп аталад. Програма деп - алгоритмнің компьютерге түсінікті жазылуын айтамыз. Программаны компьютерге қолданатын алгоритмдік тілде жазылған осы алгоритмді жүзеге асыратын жеке сөйлемдер тізбегі деп қарауға болады.

Программаның негізгі сипаттамасы:

Алынған нәтиженің дұрыстығы;
Орындалу уақыты;
Жадыдағы алатын орны немесе көлемі.

Кез келген программаның басты қызметі - берілгендерді өңдеу болып табылады. Алғашық берілгендерді пернетақта көмегімен енгізуге болады. Кейбір жағдайда алғашқы берілгендерді программа дискідегі файлдардан да оқи алады.

Программаның орындалу барысында алғашқы берілгендер өңделініп, нәтижеге айналады. Алынған нәтиженің нақты әрі дұрыс болуы - программаның басты сипаттамасы болып табылады.

Программада қолданылатын берілгендердің элементіне тұрақты немесе айнымалы жатады. Програманың басында мәні анықталған және программаның орындалу процесінде осы мәнге өзгеріссіз қалатын шама тұрақты деп аталады.

Turbo Pascal-да тұрақтылардың сандық, логикалық (булевтік), символдық, жолдық түрлері қолданылады. Сандық тұрақтылардың мәні нақты және бүтін сандар болады. Логкалық мазмұндағы ақиқат-жалған немесе 0-1 сигналдарын қабылдай алатын тұрақтылар логикалық тұрақты деп аталса, символдық және жолдық тұрақтылар жеке символдан және олардың жиынтығынан тұрады.

Turbo Pascal Массивтер

Қарапайым типтер қатарына жататын стандартты (integer, real) және қолданушылар (тізбектелген тип) типтерінде бір айнымалыны сақтау үшін, негізінен компьютер жадысының бір ғана ұяшығы қолданылады. Бірақ көптеген программалау есептернің шешімін табу барысында әрбір элементтерінің деректерін жеке айнымалыға сақтау орнына, оларды тізбектеп бір жерде сақтау анағұрлым тиімді болып табылады.

Массив дегеніміз - бірдей типті мәліметтердің жиыны, басқаша айтқанда массив бір атауға біріктілген айнымалылардың реттік тізбегі.

Массив құрылымдық типтер қатарына жатады. Массив элементтері нөмірленеді. Массивтің әрбір элементіне индексін көрсету арқылы жұмыс істеуге болады. Массивке мысал ретінде векторларды қарастыруға болады. Егер массивке кестелік берілгендер жазылса (матрица), онда элементтері екі индекс бойынша нөмірленеді.

Массив сипаттамалары:

Типі - массив элементтерінің жалпы типі;
Көлемі - массив индекстерінің саны;
Шектелімі - әрбір индекстердің шектеу бойынша сәйкестігі;
Пішімі - көлем және шектеулер жиындары.

Массивтер элементтерімен жұмыс жасау барысында, массив атауынан кейін міндетті түрде тік жақшаға алынған индекс көрсетіледі. Индекс ретінде сандар қолданылады.

Массивтерді қолдану үшін оларды типтер (type) немесе айнымалыларды сипаттау (var) бөлімінде хабарлаау қажет.

Жалпы жазылу түрі:

Type

Массив типінің атауы = array[индекс типі] of элемент типіж

Var

Массив атауы: массив типінің атауы;

Мұндағы:

массив типінің атауы - массив элементтерінің жиынын сипаттайды;

индекс типі - тізбектелген немесе шектелген типтерді көрсету;

элемент типі - массив элементтерінің типін көрсету.

Мысалы:

Type

GRUP=ARRAY[1. . 8] OF INTEGER;

VAR

A:GRUP;

Берілген мысалдағы массивтің әрбір элементімен жұмыс істеу үшін, массив атауы және индексі берілуі тиіс. Массив индексі тік жақшаға алынып жазылады, сол себепті массивтің кез-келген элементіне қатынас жасауға болады.

Яғни берілген массивтің бірінші элементіне қатынас алу үшін массив атауынан кейін бірінші индексті көрсету қажет: A[1] ; массивтің екінші элементіне қатынас жасау үшін: A[2] ; ал А массивінің сегізінші элементіне A[8] .

A[1]

A[2]

A[3]

A[4]

A[5]

A[6]

A[7]

A[8]

A[1]: 12

A[2]: 11

A[3]: 5

A[4]: -2

A[5]: 405

A[6]: -3

A[7]: 9

A[8]: 7

Берілген массивтің кезкелген элементтеріне арифметикалық операцияларды, салыстыру және меншіктеу операторларын қолдануға болады. сонымен қатар, массивтерге Turbo Pascal программалау тіліндегі айнымалы типіне сәйкес келетін барлық стандартты процедуралар және функциялар қолданылады.

Массивтің кез-келген бір элементіне нәтиже беру үшін, меншіктеу операторы қолданылады:

Массив атауы[индексі] :=нәтиже;

Массивтерді программада қолдану үшін Turbo Pascal программалау тілінде оларды бірден VAR бөлімінде сипаттау жолы қарастырылған.

Жалпы жазылу түрі:

VAR

МАССИВ АТАУЫ:ARRAY[ИНДЕКС ТИПІ] OF ЭЛЕМЕНТ ТИПІ

Мысалы:

VAR

GR:ARRAY[1. . 18] OF REAL;

Turbo Pascal программалау тілі бір өлшемді массивтермен қатар екі өлшемді және көп өлшемді масивтерді қолдануға мүмкіндік береді.

Екі өлшемді немсе көп өлшемді массивтермн жұмыс істеу үшін, олар сипаттау бөлімінде көрсетілуі тиіс.

Екі өлшемді массивті var бөлімінде сипаттаудың жалпы түрі:

Массив атауы: array [a1. . an, b1. . bn] of элемент типі;

Екі өлшемді массивті type бөлімінде сипаттаудың жалпы түрі:

type

Массив атауы= array [a1. . an, b1. . bn] of элемент типі;

Мұндағы, a1. . an, b1. . bn - екі өлшемді массивтің көлемі: a1. . an - массив қатарының алғашқы және соңғы мәні, ал b1. . bn - массив бағанының алғашқы және соңғы мәні.

А массиві: і

1 2 3 . . . n

Екі өлшемді массивті енгізу:

for i:=1 to n do

for j:=1 to n do

read(a[i, j] ) ;

Екі өлшемді массивті шығару:

for i:=1 to n do

begin

for j:=1 to n do

write(a[i, j], ‘ ’) ;

writeln;

end;

Мысалы, A[10, 10] екі өлшемді массиві берілген. Осы массивтің оң элементінің көбейтіндісін табу керек.

PROGRAM MASS;

CONST N=10;

TYPE MASS:ARRAY [1. . N, 1. . N] OF INTEGER;

VAR I, J, P:INTEGER;

A:MASS;

BEGIN

WRITELN(‘ВВОД МАССИВА’) ;

FOR I:=1 TO N DO

FOR J:=1 TO N DO

READ(A[I, J] ) ;

P:=1;

FOR I:=1 TO N DO

FOR J:=1 TO N DO

IF A[I, J] >0 THEN

P:=P*A[I, J] ;

WRITELN(‘P=’, P) ;

END.

Программаның блок-схемасы

Қосалқы программалар

Программада белгілі бір қайталанатын іс-әрекеттерді, атау бойынша бөлек жазып, атауы арқылы бір немесе бірнеше рет іске қосуға болатын программаның бөлігін қосалқы программа деп атайды.

Қосалқы программаларды қолдану арқылы программаларды ықшамдауға болады.

Turbo Pascal программалау тілінде қосалқы программаның екі түрі қолданылады:

процедура
функция

Turbo Pascal программалау тілінде айнымалыларды негізгі бөлімде сипаттау түрі - ауқымды айнымалылар деп аталады. Егер айнымалылар қосалқы программада сипатталса, онда олар жергілікті айнымалылар деп аталады. Сондай-ақ негізгі программада қосалқы программаны шақыруда қолданылатын айнымалыларды нақты айнымалылар деп атайды. Ал қосалқы программаның атауында берілген айнымалылар формальді айнымалылар деп аталады.

Әрбір қосалқы программаның атауы болады және олар айнымалыларды сипаттау бөлімінен құралып, операторлық жақшаларда орналасқан командалар жиынан тұруы мүмкін.

Атау берілген операторлар тізбегін Pascal тілінде процедура деп атайды. Кез келген процедура программаға ұқсас түрде жазылады, яғни олардың тақырыбы және баяндау бөлімі оператор болуы мүмкін. Процедураның жалпы түрі:

PROCEDURE<процедура аты>(функция параметрінің типі) ;

<баяндау бөлімі>

BEGIN

<операторлар бөлімі>

END;

Программаның орындалуы негізгі программаның операторларының орындалуынан басталады. Процедура орындалып болған соң оның нәтижесі шығаратын параметрлер процедураға негізгі программадан қай жерден көшті сол жерге беріледі, одан соң негізгі программа орындала береді.

Негізгі программада сипатталған атау негізгі және қосалқы программада да пайдалана алады. Осындай атаулар глобальді атаулар деп аталады. Қосалқы программада сипатталған атаулар тек қосалқы программада ғана пайдаланады. Осындай атаулар локальді деп аталады.

Процедураларда айнымалыларды сипаттау бөлімінен кейін қажет болған жағдайда ішкі процедуралар және ішкі фукцияларды сипаттап, оларды мүмкіндігінше қолдануға болады.

PROCEDURE PROC_1(A1, B1, …:TYPE_1) ;

[PROC_1 процедурасында қолданылатын айнымалыларда сипаттау бөлімі]

PROCEDURE PROC_2(A2, B2, …:TYPE_2) ;

[PROC_2 процедурасында қолданылатын айнымалыларда сипаттау бөлімі]

begin

PROC_2 процедурасының негізгі бөлігі

End;

begin

PROC_1 процедурасының негізгі бөлігі

End;

Басқа да тілдер тәрізді Pascal тілінде де фунукцияны арнайы программа ретінде жеке жазуға болады. Сондықтан оны көмекші программа ретінде жеке жазуға болады.

Функцияның процедурадан ерекшеліктері:

Функция бір ғана белгілі мән қабылдайды, яғни функциядан алаынатын нәтиже біреу;
Нәтиже функцияның аты арқылы алынады да негізгі программада пайдаланылады.

Функцияның жалпы түрі:

FUNCTION FUNC_NAME(A1, A2, …:TYPE_1) :TYPE2;

[процедурада қолданылатын айнымалыларды сипаттау бөлімі]

BEGIN

Процедураның негізгі бөлігі

END;

Мұндағы:

FUNC_NAME - функцияның атауы. Функция атауында бос орын белгісі қолданлмай символдар тізбегінен құалады. Функция атауы әріптен басталуы тиіс (мысалы, sum, prl, user 2) .

A1, A2, …- қосалқы программада қолданылатын айнымалылар тізбегі. Негізгі программамен байланыс ретінде қолданылатын айнымалылар сипатталады.

TYPE_1 - айнымалылар типтері (мысалы: x:integer; y:real; және т. б. ) ;

TYPE2 - функцияның типі;

BEGIN - функцияның басы.

END - функцияның соңы.

Фнкция нақтылы параметрлердің мәндерін бергеннен кейін өз аты арқылы шақырылады. Фукцияны тікелей өрнектің ішінде шақыруға болады. функцияның операторлар бөлімінде бір арнайы меншіктеу операторы болуы керек.

Оның сол жағында функцияның аты жазылады, оң жағында нәтиже келтіріледі. Функцияда есптелген нәтиже функцияның атына меншіктеледі. Ал нәтиженің типі функцияның мәнін тек функция атауы арқылы пайдаланылады.

Процедураға мысал, s, t нақты сандары берілген. Есептеу керек:

;