Африка елдері жайлы
І. Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
ІІ. Негізгі бөлім
1.1 Африко елдерінің орталық езгіге қарсы ұлт . азаттық күресінің шығу себептері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
2.1 Тәуелсіздіктің күрестегі Африка мемлекеттерінде басты басылымдықтар мен сипаттар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 9
2.2 Африка елдерінің отаршылыққа қарсы күресінің нәтижелерінің жетістіктері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .14
ІІІ. Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 15
Сілтемелер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .16
Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 17
ІІ. Негізгі бөлім
1.1 Африко елдерінің орталық езгіге қарсы ұлт . азаттық күресінің шығу себептері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
2.1 Тәуелсіздіктің күрестегі Африка мемлекеттерінде басты басылымдықтар мен сипаттар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 9
2.2 Африка елдерінің отаршылыққа қарсы күресінің нәтижелерінің жетістіктері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .14
ІІІ. Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 15
Сілтемелер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .16
Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 17
ХІХ ғасырдың аяғы мен ХХ ғасырдың алғашқы кезіндегі ұлы империя үлестік мемлекетте отарлады жаулап алу системасын қарқынды түрде жедел қарқынмен өрбітті, соның нәтижесінде олардың қалтасына келіп құйылып жатқан олжалардың санында есеп жоқ болатын. Есесіне олар Африкада отарларын барған сайын қанап, халықты езгінің астына алды. Қулығына найза болаттың ұлы супердержава стстусындағы Англияның осы сөз қылған даьалар ішінде әлемдегі отарлар басқарудың ең негізгі құралына айналды. Англиядан басқа кәрі құрлықтың ең тырнақ алды мемлекеттері осы кезеңде отарлар иемденуді тым қарқындатқаны соншалықты, әлем картасының 70 – 80% өз пайдаларына шегініп үлгерді. Осы аталған уақыт шеңберінде Англия сияқты ірі держава Африкғадағы елдерде өзінің байырғы қарсыластары Германия, Испания, Португалиядан өң бойы озып, қара құрлықтағы 50 – ге жуық мемлекеттерді өзінің бауырына басып үлгерді. Осылайша Африка құрлығының барлық мемлекеттері Европаның державаларына жемдік болуларына тура келген еді.
Жұмыстың өзектілігі:
Біз сөз қозғап отырған жұмыс негізінен, өте күрделі, әрі көп ізденістер мен еңбектерді талап ететіні сөзсіз. Тақырып өзеге болып табылатын қырлар баса назар аударып айтар болсбақ әрине көп – ақ. Соның ішінде ревалюцияның қалайша тез арада бүкіл халықтық сипат алып, кең жайылуы, сонымен қатар алма – кезек орын алып отырған толқулардың ерекшеліктері және олрадың жетістіктері мен нәтижелері толық айтуымызға болады. Жұмыстың зерттелу тарихы әлемнің ең ерекше құрлығы сонымен африкадағы орталық езгіге қарсы ұлт – азаттық күрестер ғалымын не болмаса назарын өзіне аудармай қоймайды. Бұл жұмыс өте қызық. Ал енді осы қызықтың соңына түсіп, оны жаңа үлгілермен толықтыру ісінде көптеген ғалымдардың есімдегі тілге тиек етіп, атап шығуымызға болады.
Жұмыстың өзектілігі:
Біз сөз қозғап отырған жұмыс негізінен, өте күрделі, әрі көп ізденістер мен еңбектерді талап ететіні сөзсіз. Тақырып өзеге болып табылатын қырлар баса назар аударып айтар болсбақ әрине көп – ақ. Соның ішінде ревалюцияның қалайша тез арада бүкіл халықтық сипат алып, кең жайылуы, сонымен қатар алма – кезек орын алып отырған толқулардың ерекшеліктері және олрадың жетістіктері мен нәтижелері толық айтуымызға болады. Жұмыстың зерттелу тарихы әлемнің ең ерекше құрлығы сонымен африкадағы орталық езгіге қарсы ұлт – азаттық күрестер ғалымын не болмаса назарын өзіне аудармай қоймайды. Бұл жұмыс өте қызық. Ал енді осы қызықтың соңына түсіп, оны жаңа үлгілермен толықтыру ісінде көптеген ғалымдардың есімдегі тілге тиек етіп, атап шығуымызға болады.
1. А.П.Аверьянов , Л.Е.Кетман Жаңа заман тарихы 1871 – 1917 жж. М. 1987, А, 1992 ж.
2. Новая история Стран азии и Африки М, 1963г.
3. Жалын журналы. Қасқағым сәт. № 6. 2003 ж.
4. Азамат күнтізбесі С.Абдурахманов А, 2002 жыл.
5. Қазақ совет энциклопедиясы А, 1974 ж.
6. Новая история 1870 – 1971 гг. М, 1984 г. под. Ред Овчаренко
7. Парасат Африка жылы № 12 2001 жыл.
8. Дүниежүзі тарихы А, 1997 ж.
9. Д.К.Понамаров Герой Африки М, 1971 г.
10. Завелин М. Африканский повестие М, 1968 г.
11. Азат газеті № 17 3 бет, 2003 жыл
12. Егемен Қазақстан № 15, 5 бет, 2001 жыл П.Лумумба.
13. Гувер, Ким, Хатфец, Новая история Стран Азии и Африки М, 1972 ж.
2. Новая история Стран азии и Африки М, 1963г.
3. Жалын журналы. Қасқағым сәт. № 6. 2003 ж.
4. Азамат күнтізбесі С.Абдурахманов А, 2002 жыл.
5. Қазақ совет энциклопедиясы А, 1974 ж.
6. Новая история 1870 – 1971 гг. М, 1984 г. под. Ред Овчаренко
7. Парасат Африка жылы № 12 2001 жыл.
8. Дүниежүзі тарихы А, 1997 ж.
9. Д.К.Понамаров Герой Африки М, 1971 г.
10. Завелин М. Африканский повестие М, 1968 г.
11. Азат газеті № 17 3 бет, 2003 жыл
12. Егемен Қазақстан № 15, 5 бет, 2001 жыл П.Лумумба.
13. Гувер, Ким, Хатфец, Новая история Стран Азии и Африки М, 1972 ж.
Ж о с п а р
І.
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
ІІ. Негізгі бөлім
1.1 Африко елдерінің орталық езгіге қарсы ұлт – азаттық күресінің
шығу
себептері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... .5
2.1 Тәуелсіздіктің күрестегі Африка мемлекеттерінде басты
басылымдықтар мен
сипаттар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... 9
2.2 Африка елдерінің отаршылыққа қарсы күресінің нәтижелерінің
жетістіктері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..14
ІІІ.
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... .15
Сілтемелер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 16
Пайдаланылған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ..17
Кіріспе
ХІХ ғасырдың аяғы мен ХХ ғасырдың алғашқы кезіндегі ұлы империя
үлестік мемлекетте отарлады жаулап алу системасын қарқынды
түрде жедел қарқынмен өрбітті, соның нәтижесінде олардың
қалтасына келіп құйылып жатқан олжалардың санында есеп жоқ
болатын. Есесіне олар Африкада отарларын барған сайын қанап,
халықты езгінің астына алды. Қулығына найза болаттың ұлы
супердержава стстусындағы Англияның осы сөз қылған даьалар
ішінде әлемдегі отарлар басқарудың ең негізгі құралына
айналды. Англиядан басқа кәрі құрлықтың ең тырнақ алды
мемлекеттері осы кезеңде отарлар иемденуді тым қарқындатқаны
соншалықты, әлем картасының 70 – 80% өз пайдаларына шегініп үлгерді.
Осы аталған уақыт шеңберінде Англия сияқты ірі держава Африкғадағы
елдерде өзінің байырғы қарсыластары Германия, Испания,
Португалиядан өң бойы озып, қара құрлықтағы 50 – ге жуық
мемлекеттерді өзінің бауырына басып үлгерді. Осылайша Африка
құрлығының барлық мемлекеттері Европаның державаларына жемдік
болуларына тура келген еді.
Жұмыстың өзектілігі:
Біз сөз қозғап отырған жұмыс негізінен, өте күрделі,
әрі көп ізденістер мен еңбектерді талап ететіні сөзсіз.
Тақырып өзеге болып табылатын қырлар баса назар аударып айтар
болсбақ әрине көп – ақ. Соның ішінде ревалюцияның қалайша тез
арада бүкіл халықтық сипат алып, кең жайылуы, сонымен қатар
алма – кезек орын алып отырған толқулардың ерекшеліктері және
олрадың жетістіктері мен нәтижелері толық айтуымызға болады.
Жұмыстың зерттелу тарихы әлемнің ең ерекше құрлығы сонымен
африкадағы орталық езгіге қарсы ұлт – азаттық күрестер ғалымын
не болмаса назарын өзіне аудармай қоймайды. Бұл жұмыс өте қызық.
Ал енді осы қызықтың соңына түсіп, оны жаңа үлгілермен толықтыру
ісінде көптеген ғалымдардың есімдегі тілге тиек етіп, атап
шығуымызға болады.
Мысалы, осы тақырыпқа бацланысты тың деректер жазылған қазақ –
совет энциклопедиясы Африка халықтарының ұлт – азаттық күрестері
басында көптеген жаңа мәліметтерді жарыққа басып шығарған.
Өткен ғасырымыздың орта шеніне дейін жалғасқан аса ұлт –
азаттық көтерілістер туралы авторлары губер, Ким, Хитвистер болып
табылатын. Азия және Африка елдерінің жаңа заман тарихы атты
еңбектерінде көп деректер жазып қалдырған. Мәскеу қаласынан, 1963
жылы жарық көрген тағы бір Азия мен Африка елдерінің тарихы
деген кітапта да африкан мемлекеттерінің ұлт - азаттық
күрестеріне қатысты тың деректерді таба аламыз.
Жұмыстың мақсаты мен міндеттері:
Сөз етіп отырған тақырып негізінен ірі тарихи оқиғалардың жемісі
әрі бейнесі болып табылады. Осмы жұмыста басымдылық берілетін ең
басты міндеттер мен мақсаттар – бұл тақырыптың мәнін, толық ашу, оны
жіктеп – жіліктеп, оқырманға маңызын жеткізу, сондай – ақ әлі тылсым
мен сырға толы ақтаңдақ беттерді ашу, оларға өзіндік баға беру.
Жұмыстың алға қойған мақсаты мен міндеттің ішіне кіреді.
Жұмыстың құрылымы:
Тақырып, үш бөлімнен: кіріспе, неізгі (үш пунктен) және қорытынды
бөлімдерден тұрады.
Түйін:
Африка елдерінің тәуелсміздік үшін күресі өз жемісін
берді. Бұл ұмытылмайтын тарихи парақшасы.
1.1 Африка елдерінің отарлық езгіге қарсы ұлт – азаттық
күресінің шығу себептері
Метропологияларда монополияның үстемидік етуі ХХ ғасырдың
басында Африка халықтарын тану мен қанаудың күшеюіне әкеп
соқты. Монополиялардың мүддесі үшін жергілікті тұрғындардан ең
жақсы егістік жерлерді тартып алынды. Крнго бассейінінде Белгия
әкімшілігі барлық жерді мемлекеттің меншігі деп жариялап, оны
капиталистерге бөліп берді. Мысалы, Катанга провинциясының үштен бір
бөлігі бельгияның үш компаниясына бөліп берді. Франция елдің
тұрғылықты халқының 1 миллионға жерді тартып алды, ал 1941 жылға
қарай егістік жердің француздар мен итальяндықтардың меншігіне
айналды. Кенияда ағылшындар жергілікті халықтан 4,5 млн акр жерді
999 жылға арендаға алды. Көлем 400 акрдан астам жерді тек ағылшын
генерал – губернаторының рұқсатымен ғана арендаға алуға болатын еді,
ал бұл мәселеде ағылшындардың таршылық көрген жері болмады. Мысалы,
Лорд деламир 100 акр жерге иелік еткен болатын.
Барлық жерде жалпыға бірдей еңбек міндеткерлігі енгізілді,
халықты отаршылардың жер учаскелерін өңдеуге, алғаш кесін, темір
жолдар мен тас жолдар салуға күштеп көндірді.
Халықтың еңбегімен тұрмысын қорғау, тіпті қорғау деген атымен
жоқ еді. Африканың табиғат байлықтары сияқты арзан жұмыс күші де
айуандықпен пайдаланылды. Африкалықтардың жүк артатын жануарлар
ісбеттес жүздеген км жерге жүкті арқалап тасуға мәжбүр етті. Жолай
олардың көпшілігі зорығып өлді. Әртүрлі жұмыстарды салақ деп
айыпталғандарды аяусыз жазалау көбінесе өлтіріп те тастайтын.
Ионаушылық пен адам айтқысыз қанаудың күшеюіне әбден қажыған
халықтары ХХ ғасырдың басында бірнеше рет отаршылар құтылу үшін әрекет
жасап, қарулы күреске көтерілді. Олардың ішіндегі ең аса ірісі
оңтүстік – батыс Африкадағы гереро мен кама тайпаларының герман
отаршылдарына қарсы көтерілісі еді.
1907 жылы героро тайпалары герман отаршылдарына қарсы күреске
шықты. Бірнеше неміс отрядтары талқандалды.
Бірақ, Германиядан көмек келді. Күрес тағдырын пулеметтер мен
зеңбіректер шешті. Героро тайпалары талқандалды. Қалғандары оңтүстікке
қашты. Көп адамдар жолда қаза тапты. Гереро халқының саны 5 есе 15 – 16
мыңға дейін азайып кетті. Кайзер ІІ Вилимге неміс салдаттарының
озбырлығы християн рухына сай келмейтіні туралы айтқанда, ол христия
уағыздарының пұтқа табынушылар мен жабайыларға қатысы жоқ - деді.
Героролар талқандалғаннан кейін, ная тайпасы басқарды. Ол
ноялардың біріктіріп, азаттық көтеріліске алып шықты. Витбой ұрсытарды
бір жыл бойы біргірлікпен басқарды. Ақырында герман күзетшілерімен
шайқаста қаза тапты. Одан кейін ная тағы екі жыл бойы қарулы
күрес жүргізді. Мұнда да неміс техникасының басымдылығы көрінді:
герман бас штабының бастығы грек Шлиффен көтеріліс бастаған кезде – ақ
готтентоттарды немістер камаларды осылай атаған түп – тамырымен жойып
жіберу керек деп мәлімдеген еді. Осының бәрі нәтижесінде 200 мың
намадан тірі қалғандары 600 мыңнан аспады. Германияғы Шығыс Африканың
оңтүстігі мен орталығында 1905 жылдың тамызында басталған
көтеріліс бір жылдан соң басып жаншылды. Неміс әскерлері 120 мың
африкалықтардың қырғынға ұшыратып, көтерілісті күшпен тұншықтырды.
Осы территоряда жүздеген жалдардан бері өмір сүріп келе жатқан
көптеген тайпалар біршама құрып жіберілді.
1907 ж. Мароккада Франция мен Испания оккупациялық әскерлеріне
қарсы халық көтерілісі бұрқ ете түсті. Толқу бүкіл елді қамтыды.
Қарулы күреске орталық үстірттегі халықтары мен Рабад ауданның
тайпалары кірісті. 1912 жылы елдің астанасы Фесте аса ірі қарулы
бас көтеруі орын алды, ол жалпы ұлттық көтеріліске ұласып,
үзілістерін қоса бір ауданнан екінші ауданға жылжи отырып 20 жылға
созылды.
1912 жылы Осман империясының соғыстан жеңіске жеткеннен кейін
Ливияны басып алуы дәлелденген Италия арабтардың батыл қарсылығына
тап болды. Олар тек қатігездіктің арқасында көп адамын құрбан етіп,
Жерорта теңізі жағалауының аз ғана учаскесінде үстемдік орнатты.
Кения халықтары ағылшын әсекрімен көп жылдар бойы күрес жүргізіп
келді. Африканың неғұрлым дамыған елдерінде капитализмның өте баяу
дамуына қарамастан ХХ ғасырдың басында ұлттар қалыптаса
бастады, ұлттық тәуелсіздік үшін күрескен алғашқы ұйымдар
конгресс пайда болды, ол осы күнге дейін Оңтүстік Африка
нәсімшілеріне қарсы жергілікті халықтық күресін басқарып келеді.
Ұлттық сана – сезімді қалыптастыруға, өз мәдениетін дамытуға
жәрдемдесетін газеттер мен кітаптар шығарыла бастады.
Өнеркәсіп пайда болғаннан кейін африка жұмысшы тобы қалыптаса
бастады. ХІХ ғасырдың соңында- ақ ол өз талаптарын ереу жасау
арқылы білдіре бастады. Олардың алғашқыларын африкалық жұмысшылар және
Кемберлидей Оңтүстік алмас кендерінде өткізді.
Жұмысшыларға өз ара көмек көрсету қоғамдары одан кейін
нәсіл одақтар пайда болды. Социолизм идеясын насихаттау басталды.
І орыс ревалюциясы Африкада ұлт – азаттық қозғалысты өрістетуге
және жұмысшылардың белсенділігін арттыруға ықпал етті. Африканың
бірқатар араб елдеріндегі ұл – азаттық қозғалыс бұқаралық ұлттық
буржуазия мен прогресшіл интелегенция өкілдері отаршылдық режимде жою
жөнінде талап қойып, жаппай наразылық білдірді. Отаршыларға
қарсылық көрсету барған сайын саналы әрі ұйымдасқан түрде болды.
Ол біркелкі дамымады, бірақ біртұтас жаңа сатыға көтеріледі.
Жоғарыда айтып өткеніміздей ХХ ғасырдың басында
ұйымдастырылған африка халықтарының толқуларын европалықтар
ерекше қатыгездікпен басын жаншыды. Мысалы, көтерілісті басуға
қатысушылардың бірінің жауабы ол 1905 ж герман рейхстасының
мәжілісінде жарияланған. Ол мынадай жантүршігерлік сөздерден тұрады:
22 тамыз таңертеңгі 5 – те біз көтерілісшілерді Чиват түбінде, олар
өзеннен өткелі жатқан кезде қуып жеттік. Оның көпірі ұзында
жіңішке болатын, соның үстімен олар өтуге тиіс еді, сондықтан
біздің оларды жайбарақат атып тастауға мүмкіндігіміз болды. Сөйтіп біз
жариялаған және суға құлап түскендерін есептегенде 76 адамды
атып өлтірдік. Олардың көпшілігі өзеннен жүзіп өтпек болды, бірақ
оларды суда қаптап жүрген қолтырауындар жұтып қойды. Өзеннің
ортасында қайрақ жер бар екен, қашқандырдың көпшілігі сол арада дем
алмақ болды, бірақ оларды да біздің атқан ағымыз мерт жібереді.
Керемет деп осыны айт! Мең теңіздің жағасындағы құлаған ағаштың
артында тұрып, 120 оқ аттым.
Біз қолға түскен тұтқындардың бәрін дарға астық. Міне, өздерін
өркениетті, мәдениет эстетикасы керемет дамыған деп, қолпаштайтын
европалақтардың жасаған қиянаттары анық болатын. Африка халықтары Хх
ғасыр басында ерекше күшке енген еді. Ал енді ғасырдың орта тұсы
мен екінші жартысында жағдай мүлдем өзерді.
2.1 Тәуелсіздіктің күрестегі Африка мемлкеттерінде басты басылымдықтар мен
сипаттар.
Африка дегенде ең алдымен ойға оралатын ол - әрине Солтүстіктегі
Магриб елдері. Магриб елдерінде үш негізгі араб мемлекеттері енеді.
Олар: Алжир, Тунис, Маракко. Бұл үшеуі де нәрі құрылыққа таяу
орналасқандықтан болар, отарлық езгінің астында қалып кеткен еді.
Мәселен, Тунисті алып қарайтын болсақ: Тунис – ұлттық – Тәуелсіздік
күресі біткеннен кейін ішкі автолномия алу туралы лазун жеткеші
орынға ие болды. 15) 1950 – 51 жж. Тунис басшылары Франциямен өзін-
өзі басқару туралы келіссөз жүргізді. Алайды, 1951 жылы желтоқсанның 15
– де Франция үкіметі өздерінің режимін сақтап қалатын мәлім етеді.
Осыған жауап ретінде 1951 ж. 21 желтоқсанда жаппай наразылық шерулері
өтеді. Бұл шерулерді ұйымдастырған қозғалыстың партия жаңа дәстүр ұйымы
1951 жылы өз қарамағындағы 400 мың мүшені тарта білді.
Франция империалистері Тунистегі жұртты террористік әрекеттермен
қорқыту саясатына көшті. 1952 жылы 18 қаңтарда күні Буриба т.б. бірнеше
көрнекті патриоттар ұсталды. Тунис халықтары енді әскери қарсыласу
тактикасына көше бастады. 1952 жылы желтоқсанынан 1954 жылға дейін
Тунис армиясының партизандық бөлігі Француз әскерінен қиян – кесті
шайқасқа түсті. 1954 жылы нақ осы Тунис армиясы 105 мың және 3 м
француз армиясы 10 мың адамға қысқартылды. Тунис шетел әскерін тез
арада эвакациялау туралы өзінің ультиматумын қойды. Алайда Франция ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
І.
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
ІІ. Негізгі бөлім
1.1 Африко елдерінің орталық езгіге қарсы ұлт – азаттық күресінің
шығу
себептері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... .5
2.1 Тәуелсіздіктің күрестегі Африка мемлекеттерінде басты
басылымдықтар мен
сипаттар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... 9
2.2 Африка елдерінің отаршылыққа қарсы күресінің нәтижелерінің
жетістіктері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..14
ІІІ.
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... .15
Сілтемелер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 16
Пайдаланылған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ..17
Кіріспе
ХІХ ғасырдың аяғы мен ХХ ғасырдың алғашқы кезіндегі ұлы империя
үлестік мемлекетте отарлады жаулап алу системасын қарқынды
түрде жедел қарқынмен өрбітті, соның нәтижесінде олардың
қалтасына келіп құйылып жатқан олжалардың санында есеп жоқ
болатын. Есесіне олар Африкада отарларын барған сайын қанап,
халықты езгінің астына алды. Қулығына найза болаттың ұлы
супердержава стстусындағы Англияның осы сөз қылған даьалар
ішінде әлемдегі отарлар басқарудың ең негізгі құралына
айналды. Англиядан басқа кәрі құрлықтың ең тырнақ алды
мемлекеттері осы кезеңде отарлар иемденуді тым қарқындатқаны
соншалықты, әлем картасының 70 – 80% өз пайдаларына шегініп үлгерді.
Осы аталған уақыт шеңберінде Англия сияқты ірі держава Африкғадағы
елдерде өзінің байырғы қарсыластары Германия, Испания,
Португалиядан өң бойы озып, қара құрлықтағы 50 – ге жуық
мемлекеттерді өзінің бауырына басып үлгерді. Осылайша Африка
құрлығының барлық мемлекеттері Европаның державаларына жемдік
болуларына тура келген еді.
Жұмыстың өзектілігі:
Біз сөз қозғап отырған жұмыс негізінен, өте күрделі,
әрі көп ізденістер мен еңбектерді талап ететіні сөзсіз.
Тақырып өзеге болып табылатын қырлар баса назар аударып айтар
болсбақ әрине көп – ақ. Соның ішінде ревалюцияның қалайша тез
арада бүкіл халықтық сипат алып, кең жайылуы, сонымен қатар
алма – кезек орын алып отырған толқулардың ерекшеліктері және
олрадың жетістіктері мен нәтижелері толық айтуымызға болады.
Жұмыстың зерттелу тарихы әлемнің ең ерекше құрлығы сонымен
африкадағы орталық езгіге қарсы ұлт – азаттық күрестер ғалымын
не болмаса назарын өзіне аудармай қоймайды. Бұл жұмыс өте қызық.
Ал енді осы қызықтың соңына түсіп, оны жаңа үлгілермен толықтыру
ісінде көптеген ғалымдардың есімдегі тілге тиек етіп, атап
шығуымызға болады.
Мысалы, осы тақырыпқа бацланысты тың деректер жазылған қазақ –
совет энциклопедиясы Африка халықтарының ұлт – азаттық күрестері
басында көптеген жаңа мәліметтерді жарыққа басып шығарған.
Өткен ғасырымыздың орта шеніне дейін жалғасқан аса ұлт –
азаттық көтерілістер туралы авторлары губер, Ким, Хитвистер болып
табылатын. Азия және Африка елдерінің жаңа заман тарихы атты
еңбектерінде көп деректер жазып қалдырған. Мәскеу қаласынан, 1963
жылы жарық көрген тағы бір Азия мен Африка елдерінің тарихы
деген кітапта да африкан мемлекеттерінің ұлт - азаттық
күрестеріне қатысты тың деректерді таба аламыз.
Жұмыстың мақсаты мен міндеттері:
Сөз етіп отырған тақырып негізінен ірі тарихи оқиғалардың жемісі
әрі бейнесі болып табылады. Осмы жұмыста басымдылық берілетін ең
басты міндеттер мен мақсаттар – бұл тақырыптың мәнін, толық ашу, оны
жіктеп – жіліктеп, оқырманға маңызын жеткізу, сондай – ақ әлі тылсым
мен сырға толы ақтаңдақ беттерді ашу, оларға өзіндік баға беру.
Жұмыстың алға қойған мақсаты мен міндеттің ішіне кіреді.
Жұмыстың құрылымы:
Тақырып, үш бөлімнен: кіріспе, неізгі (үш пунктен) және қорытынды
бөлімдерден тұрады.
Түйін:
Африка елдерінің тәуелсміздік үшін күресі өз жемісін
берді. Бұл ұмытылмайтын тарихи парақшасы.
1.1 Африка елдерінің отарлық езгіге қарсы ұлт – азаттық
күресінің шығу себептері
Метропологияларда монополияның үстемидік етуі ХХ ғасырдың
басында Африка халықтарын тану мен қанаудың күшеюіне әкеп
соқты. Монополиялардың мүддесі үшін жергілікті тұрғындардан ең
жақсы егістік жерлерді тартып алынды. Крнго бассейінінде Белгия
әкімшілігі барлық жерді мемлекеттің меншігі деп жариялап, оны
капиталистерге бөліп берді. Мысалы, Катанга провинциясының үштен бір
бөлігі бельгияның үш компаниясына бөліп берді. Франция елдің
тұрғылықты халқының 1 миллионға жерді тартып алды, ал 1941 жылға
қарай егістік жердің француздар мен итальяндықтардың меншігіне
айналды. Кенияда ағылшындар жергілікті халықтан 4,5 млн акр жерді
999 жылға арендаға алды. Көлем 400 акрдан астам жерді тек ағылшын
генерал – губернаторының рұқсатымен ғана арендаға алуға болатын еді,
ал бұл мәселеде ағылшындардың таршылық көрген жері болмады. Мысалы,
Лорд деламир 100 акр жерге иелік еткен болатын.
Барлық жерде жалпыға бірдей еңбек міндеткерлігі енгізілді,
халықты отаршылардың жер учаскелерін өңдеуге, алғаш кесін, темір
жолдар мен тас жолдар салуға күштеп көндірді.
Халықтың еңбегімен тұрмысын қорғау, тіпті қорғау деген атымен
жоқ еді. Африканың табиғат байлықтары сияқты арзан жұмыс күші де
айуандықпен пайдаланылды. Африкалықтардың жүк артатын жануарлар
ісбеттес жүздеген км жерге жүкті арқалап тасуға мәжбүр етті. Жолай
олардың көпшілігі зорығып өлді. Әртүрлі жұмыстарды салақ деп
айыпталғандарды аяусыз жазалау көбінесе өлтіріп те тастайтын.
Ионаушылық пен адам айтқысыз қанаудың күшеюіне әбден қажыған
халықтары ХХ ғасырдың басында бірнеше рет отаршылар құтылу үшін әрекет
жасап, қарулы күреске көтерілді. Олардың ішіндегі ең аса ірісі
оңтүстік – батыс Африкадағы гереро мен кама тайпаларының герман
отаршылдарына қарсы көтерілісі еді.
1907 жылы героро тайпалары герман отаршылдарына қарсы күреске
шықты. Бірнеше неміс отрядтары талқандалды.
Бірақ, Германиядан көмек келді. Күрес тағдырын пулеметтер мен
зеңбіректер шешті. Героро тайпалары талқандалды. Қалғандары оңтүстікке
қашты. Көп адамдар жолда қаза тапты. Гереро халқының саны 5 есе 15 – 16
мыңға дейін азайып кетті. Кайзер ІІ Вилимге неміс салдаттарының
озбырлығы християн рухына сай келмейтіні туралы айтқанда, ол христия
уағыздарының пұтқа табынушылар мен жабайыларға қатысы жоқ - деді.
Героролар талқандалғаннан кейін, ная тайпасы басқарды. Ол
ноялардың біріктіріп, азаттық көтеріліске алып шықты. Витбой ұрсытарды
бір жыл бойы біргірлікпен басқарды. Ақырында герман күзетшілерімен
шайқаста қаза тапты. Одан кейін ная тағы екі жыл бойы қарулы
күрес жүргізді. Мұнда да неміс техникасының басымдылығы көрінді:
герман бас штабының бастығы грек Шлиффен көтеріліс бастаған кезде – ақ
готтентоттарды немістер камаларды осылай атаған түп – тамырымен жойып
жіберу керек деп мәлімдеген еді. Осының бәрі нәтижесінде 200 мың
намадан тірі қалғандары 600 мыңнан аспады. Германияғы Шығыс Африканың
оңтүстігі мен орталығында 1905 жылдың тамызында басталған
көтеріліс бір жылдан соң басып жаншылды. Неміс әскерлері 120 мың
африкалықтардың қырғынға ұшыратып, көтерілісті күшпен тұншықтырды.
Осы территоряда жүздеген жалдардан бері өмір сүріп келе жатқан
көптеген тайпалар біршама құрып жіберілді.
1907 ж. Мароккада Франция мен Испания оккупациялық әскерлеріне
қарсы халық көтерілісі бұрқ ете түсті. Толқу бүкіл елді қамтыды.
Қарулы күреске орталық үстірттегі халықтары мен Рабад ауданның
тайпалары кірісті. 1912 жылы елдің астанасы Фесте аса ірі қарулы
бас көтеруі орын алды, ол жалпы ұлттық көтеріліске ұласып,
үзілістерін қоса бір ауданнан екінші ауданға жылжи отырып 20 жылға
созылды.
1912 жылы Осман империясының соғыстан жеңіске жеткеннен кейін
Ливияны басып алуы дәлелденген Италия арабтардың батыл қарсылығына
тап болды. Олар тек қатігездіктің арқасында көп адамын құрбан етіп,
Жерорта теңізі жағалауының аз ғана учаскесінде үстемдік орнатты.
Кения халықтары ағылшын әсекрімен көп жылдар бойы күрес жүргізіп
келді. Африканың неғұрлым дамыған елдерінде капитализмның өте баяу
дамуына қарамастан ХХ ғасырдың басында ұлттар қалыптаса
бастады, ұлттық тәуелсіздік үшін күрескен алғашқы ұйымдар
конгресс пайда болды, ол осы күнге дейін Оңтүстік Африка
нәсімшілеріне қарсы жергілікті халықтық күресін басқарып келеді.
Ұлттық сана – сезімді қалыптастыруға, өз мәдениетін дамытуға
жәрдемдесетін газеттер мен кітаптар шығарыла бастады.
Өнеркәсіп пайда болғаннан кейін африка жұмысшы тобы қалыптаса
бастады. ХІХ ғасырдың соңында- ақ ол өз талаптарын ереу жасау
арқылы білдіре бастады. Олардың алғашқыларын африкалық жұмысшылар және
Кемберлидей Оңтүстік алмас кендерінде өткізді.
Жұмысшыларға өз ара көмек көрсету қоғамдары одан кейін
нәсіл одақтар пайда болды. Социолизм идеясын насихаттау басталды.
І орыс ревалюциясы Африкада ұлт – азаттық қозғалысты өрістетуге
және жұмысшылардың белсенділігін арттыруға ықпал етті. Африканың
бірқатар араб елдеріндегі ұл – азаттық қозғалыс бұқаралық ұлттық
буржуазия мен прогресшіл интелегенция өкілдері отаршылдық режимде жою
жөнінде талап қойып, жаппай наразылық білдірді. Отаршыларға
қарсылық көрсету барған сайын саналы әрі ұйымдасқан түрде болды.
Ол біркелкі дамымады, бірақ біртұтас жаңа сатыға көтеріледі.
Жоғарыда айтып өткеніміздей ХХ ғасырдың басында
ұйымдастырылған африка халықтарының толқуларын европалықтар
ерекше қатыгездікпен басын жаншыды. Мысалы, көтерілісті басуға
қатысушылардың бірінің жауабы ол 1905 ж герман рейхстасының
мәжілісінде жарияланған. Ол мынадай жантүршігерлік сөздерден тұрады:
22 тамыз таңертеңгі 5 – те біз көтерілісшілерді Чиват түбінде, олар
өзеннен өткелі жатқан кезде қуып жеттік. Оның көпірі ұзында
жіңішке болатын, соның үстімен олар өтуге тиіс еді, сондықтан
біздің оларды жайбарақат атып тастауға мүмкіндігіміз болды. Сөйтіп біз
жариялаған және суға құлап түскендерін есептегенде 76 адамды
атып өлтірдік. Олардың көпшілігі өзеннен жүзіп өтпек болды, бірақ
оларды суда қаптап жүрген қолтырауындар жұтып қойды. Өзеннің
ортасында қайрақ жер бар екен, қашқандырдың көпшілігі сол арада дем
алмақ болды, бірақ оларды да біздің атқан ағымыз мерт жібереді.
Керемет деп осыны айт! Мең теңіздің жағасындағы құлаған ағаштың
артында тұрып, 120 оқ аттым.
Біз қолға түскен тұтқындардың бәрін дарға астық. Міне, өздерін
өркениетті, мәдениет эстетикасы керемет дамыған деп, қолпаштайтын
европалақтардың жасаған қиянаттары анық болатын. Африка халықтары Хх
ғасыр басында ерекше күшке енген еді. Ал енді ғасырдың орта тұсы
мен екінші жартысында жағдай мүлдем өзерді.
2.1 Тәуелсіздіктің күрестегі Африка мемлкеттерінде басты басылымдықтар мен
сипаттар.
Африка дегенде ең алдымен ойға оралатын ол - әрине Солтүстіктегі
Магриб елдері. Магриб елдерінде үш негізгі араб мемлекеттері енеді.
Олар: Алжир, Тунис, Маракко. Бұл үшеуі де нәрі құрылыққа таяу
орналасқандықтан болар, отарлық езгінің астында қалып кеткен еді.
Мәселен, Тунисті алып қарайтын болсақ: Тунис – ұлттық – Тәуелсіздік
күресі біткеннен кейін ішкі автолномия алу туралы лазун жеткеші
орынға ие болды. 15) 1950 – 51 жж. Тунис басшылары Франциямен өзін-
өзі басқару туралы келіссөз жүргізді. Алайды, 1951 жылы желтоқсанның 15
– де Франция үкіметі өздерінің режимін сақтап қалатын мәлім етеді.
Осыған жауап ретінде 1951 ж. 21 желтоқсанда жаппай наразылық шерулері
өтеді. Бұл шерулерді ұйымдастырған қозғалыстың партия жаңа дәстүр ұйымы
1951 жылы өз қарамағындағы 400 мың мүшені тарта білді.
Франция империалистері Тунистегі жұртты террористік әрекеттермен
қорқыту саясатына көшті. 1952 жылы 18 қаңтарда күні Буриба т.б. бірнеше
көрнекті патриоттар ұсталды. Тунис халықтары енді әскери қарсыласу
тактикасына көше бастады. 1952 жылы желтоқсанынан 1954 жылға дейін
Тунис армиясының партизандық бөлігі Француз әскерінен қиян – кесті
шайқасқа түсті. 1954 жылы нақ осы Тунис армиясы 105 мың және 3 м
француз армиясы 10 мың адамға қысқартылды. Тунис шетел әскерін тез
арада эвакациялау туралы өзінің ультиматумын қойды. Алайда Франция ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz