Конституция – Мемлекеттің Ата Заңы

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 14 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының Конституциясының ұғымы.

Қазақстан тәуелсіздік алғаннан кейінгі мерзімді шартты түрде екі кезеңге бөлуге болады: 1) «Қазақстан Республикасының тәуелсіздігі туралы» Конституциялық заңды қабылдағаннан»кейінгі (1991жылғы 16 желтоқсан) ; 2) 1995жылғы 30 тамызда Республикалық референдумда Қазақстан Республикасының жаңа Конституциясын қабылдағаннан кейінгі кезең. Бірінші кезең жаңа тәуелсіз, егеменді Қазақстан мемлекетінің механизмін құру жолдары мен нысандарын анықтаумен сипатталады. Осы кезеңде мемлекеттік- құқықтық белгілі қайта құру жұмыстары жүзеге асырылып, мемлекеттің түбегейлі принциптері, жаңа идеялары, оның құрылымы, басқару нысаны, мемлекеттік биліктің әрбір буынының мемлекет механизміндегі орны мен маңызы, басқа да мемлекеттік - құқықтық мәселелердің жобасы анықталды. Бірінші кезеңде нарықтық қатынастарға бейімделген, әлеуметтік салалардағы реформаларды жүзеге асыратын мемлекет механизмін құрудың обьективтік негіздері қаланды.

1995ж Конституция тарихи қысқа мерзімде қол жеткен мемлекеттік- құқықтық қайта құру жұмысының ұтымды нәтижелерін пайдалана отырып, сол кезде орын алған кемшіліктерді, айтар едім, бұл прцесте болған қателіктерді де ескерді. 1995ж Конституция еліміздің стратегиялық мақсаттарын анықтап, оларға белгілі бір тарихи кезеңде қол жеткізуді көздеп отыр. Олар: Қазақстан демократиялық, құқықтық, әлеуметтік және зайырлы мемлекетті орнықтыру. Қазақстан Республикасының 1995жылғы Конституциясы мемлекеттің басты мақсатын белгіледі. Ол мемлекетіміздің ең жоғары құндылығы -адам, адамның өмірі, құқықтары мен бостандықтары. Конституция мемлекет құрылымның біртұтас нысанын, президенттік басқару нысанын бекітті. Конституциялық мақсаттарға, принциптерге, идеяларға және де басқа қағидаларға сүйене отырып, мемлекет механизмінің құрылымы белгіленді, мемлекеттік биліктің үш буынының қызметінің түрлері мен әдістері анықталды. Сонымен қатар мемлекеттік биліктің үш буынының ара- қатынастарының және келісіп істеу жолдары белгіленді. Бұл процесте негізгі роль Қазақстан Республикасының Президенті атқаратыны анықталды. Конституцияда баянды етілген мемлекеттік билік үш буын арқылы -заң шығаратын, атқару және сот жүйесі жүзеге асырылатыны айтылған. Солай болса да, Қазақстан Республикасыеың Президенті ерекше орын алатыны, Президент мемлекеттің басшысы, жоғары лауазымды тұлға екені, барлық мемлекет органдарының қызметін үйлестіруші екені ерекше аталады.

Мемлекеттік биліктің үш буынының -заң шағырушы, атқарушы және сот -біреуіне де жатпайтын басқа да ерекше органдар бар екенін Қазақстан Республикасының Конституциясы заңдастырды. Оларға жататындар -Конституциялық Кеңес, Бас Прокуратура. Олар белгілі дәрежеде аталған мемлекеттік билік буындарына байланысты тежемелік құрал ретінде байқалады.

Конституция барлық мемлекеттік органдардың жоғарыдан төменге дейін ұйымдастьырылуы, қызмет істеуінің демократиялық принциптерін айқындап, олпрдың құқықтық жағдайларын үздіксіз жетілдіруге мүмкіндік туғызады. Конституцияны рындай отырып және соның негізінде ондаған конституциялық және жай заңдар қабылданып, олар барлық мемлекеттік органдардың құқықтық мәртебесін жан- жақты анықтады. Баса айту қажет, бұл заңдар үнемі жетілдіруде, оларға тиісті өзгерістер мен толықтырулар енгізілуде. Конституция өзі де мәңгілік заң емес, оған да өте қажет болғанда өзгертулер енгізілуі мүмкін. Мысалы 1998жылы Президенттің бастамасы бойынша Конституцияға өзгертулер мен толықтырулар енгізілді.

Осы жинақтан байқауға болады, соңғы жылдары конституциялық заңдарға да кейде түбегейлі өзгерістер енгізілгені. Олардың мақсаты -мемлекет органдарының жұмысын демократияландыру.

Тағы да екі маңызды жағдайларды атап айта кеткен жөн. Бірінші, Қазақстан Республикасының Конституциясы тікелей қолданылатын акт ретінде өткен он жылда өзінің қоғам мен мемлекет өмірінің барлық талаптарына, сұранымына толығынан сәйкес келетінін, көкейтесті экономикалық, саяси және әлеуметтік проблемаларды шешуге бағытталғанын байқаймыз. Екінші, Конституция, оның құқықтық және саяси мүмкіндігі әлі де болса мол екенін, сол мүмкіндіктерді пайдаланып, Қазақстанның одан әрі дамуы, азаматтық қоғамның қалыптасуы және азаматтардың құқықтары мен бостандықтарды жүзеге асырылатыны сөзсіз екені күмән тудырмайды.

Конституция -Меилекеттің Ата Заңы

Конституцияның ұғымы мен мәні

Тарихқа көз жүгіртіп қарасақ Конституция ұғымын ете заманда сонау Грецияда Аристотель қалыптастырған болатын . Ол кезде «конституция» деген сөз «саяси құрылыс» ұғымын білдіретін. ΧVII ғасырда Францияда бұл сөз рентаны, ренте шартын бейнеледі. Мұнан соң көне грекше ұғымға қайта оралып, бұл атаусыз құқықпен белгіленетін құрылым мағынасына ие болды.

Конституция сөзі (латынның constitutio бекіту, орнату деген сөзі) Рим империясы заңдарында императорлардың құқық көздеріне айналған түрлі нұсқаулар мен жарлыұтарын білдірді.

Конституция ұғымының қазіргі түсінігі XVIII ғасырдан бастап орнықты. Алғашқы конституция 1789ж АҚШ- та, сонан соң 1789ж Францияда қабылданды. Кез келген конституция қоғамда орныққан тәртіптің негізгі ұстындарын бекітіп береді. Мұнда ел өміріндегі аса маңызды өзгерістер көрініс табады.

Конституцияның ерекше белгілерін айқындай отырып, құқықтанушылар, оны ұлттық құқықтың басқа көздеріне қарағанда қоғам мен мемлекетке ең жоғары заңдық күші бар, бір жағынан адам мен мемлекеттің арасындағы қатынастар негізінен, қоғамдық және конституциялық құрылыстың негіздерін, адам мен азаматтың негізгі құқықтарын, бостандықтарын, міндеттерін, сондай- ақ жергілікті өзін- өзі басқару буындарын ұйымдастыру және олардың қызметі қағидаттарын бекітуші әрі реттеуші Негізгі Заң ретінде тұжырымдайды. Сондықтан Қазақстан Республикасының Конституциясы елімізде қолданылып жүрген барлық заңдардың ірге тасын қалайды, оның заңдардың заңы болуы шындық, ақиқат. Құқық қалыптарының бұл жүйесі заң салаларына қағидаттық қалып болып табылып, құқық реттегіштің базасына айналады. Ал, ағымдағы заңдар осы конституциялық қағмдат қалыптарын әрі қарай дамытушы күш ретінде есептелінеді.

Бұл оқулықта Ата Заң (конституция) оның мейлінше көп тараған мағынасы -заң немесе заңдар деген ұғымда қолданылады. Қазақстан Республикасының қазіргі Конституциясы төртінші Ата Заң (1937, 1978, 1993, 1995ж. ж) . Кейінгі екеуінің алдыңғылардан елеулі айырмашылығы сол -бұлар тұңғыш рет мемлекеттік тәуелсіздікті, егемендікті және Қазақстан халқының толық билігін бекітіп, одан әрі орнықтырады. Кейінгі Ата Заңда (1995ж) құқықтық мемлекеттің қалыптастырылу бағыттары, азаматтардың құқықтыры мен бостандықтары, соның ішінде жеке адамның жан- жақты қалыптасуына қажетті экономикалық еркіндігі, идеологиялық пен саяси әр алуандығы (сөз бен шығармашылық бостандығы, саяси партиялар мен бұқаралық қозғалыстар бірлестігі), халық билігін жүзеге асырудың демократиялық амалдары, экономикалық қатынастардың қызмет етуі әлемдік талаптарға сай бейнеленеді.

Қазақстан Республикасы жаңа Конституциясының мәтінен көріп отырғанымыздай, оның нормалары ұзақ жылдарға бейімделген, тұрақты, жалпы мәндес болулары тиіс. Ал Конституциясының өзі референдумда (Қазақстан Республикасында, Ресейде, Францияда, т. б елдерде сияқты ) немесе Құрылтай жиналысында (Үндістан, Италяда сияқты), немесе басқаша да қабылдануы мүмкін. Оның іс жүзінде енгізілуі біржақты -мемлекет басшысының актісі арқылы болуы да мүмкін. Сайып келгенде, Конституцияға құқықтық акт ретінде ғана емес, оны бүкіл қоғамымыздың әділеттілік адамгершілік бағытын ұстаушы қалып ретінде қаруымыз керек. Өзінің мәні жағынан конституция ол қабылданған кездегі саяси күштердің арақатынасын көрсетуші қоғамның әртүрлі бөліктерінің саясимүдделері тоғысқан бейнебір қоғамдық шарт маятнигі болып табылады. Мұндай қоғамдағы үйлесімсіз ешқандай құқықтық тәптіптің орнығуы мүмкін емес.

Конституцияның мәні оның қзмет ету сипаттамасын айқын көрінеді. Ол үш қызметті: заң(құқықтың басты қайнар көзі ретінде), саяси (мемлекеттің құрылысын) және идеологиялық (қоғамның алтын қазынасын -адам және адамның өмірін, құқықтары мен бостандықтарын) дәріптеуші қызметін атқарады.

Демек, Қазақстан Республикасының Конституциясы барлық заң салаларының заңдық базасы болып табылады, ал оның нормалары басқалар үшін нормалық принцип болып есептелінеді. Қазіргі кездегі Қазақстандағы құқық жүйесінің қалыптасуы елімізде құқықтық мемлекет құру бағытымен ұштастырылуда. Сондықтан еліміздің Ата Заңының мәні мен оның алатын орны жоғарғы орында.

Қазақстан Республикасының 1995жылғы Конституциясының жалпы сипаттамасы .

Қазақстан Республиксының Ата Заңы 1995жылғы 30 тамызда республикалық бүкілхалықтық дауыс беру (референдум) арқылы қабылданды. Ата Заң қабылданған күн демалыс -мемлекеттік мереке -Қазақстан Республикасының Конституциясы күні деп жарияланды. Ата Заңды қабылдау әдісінің орасан зор маңызы бар, өйткені оның мазмұнын сайлаушылар көпшіліктің қатысуымен мақұлдайды.

Қазақстан Респбликасының қазіргі Конституциясы кіріспеден (прямбуладан), негізгі мәтіннен, қорытынды және өтпелі ережелерден тұрады. Кіріспеде, әдетте, Ата Заңның мақсаты баяндалып, оны қабылдаудың тарихи жағдайы, кейде құқықтар мен бостандықтар немесе мемлекеттік саясатта басшылыққа алатын негіздер көрсетіледі. Қазақстан Республикасы Конституциясының кіріспесі Ата Заңды қабылдаудың себептері мен мақсаттарын былай түсіндірген: « Біз, ортақ тарихи тағдыр біріктірген Қазақстан халқы, байырғы қазақ жерінде мемлекеттілік құра отырып, өзімізді еркіндік, теңдік және татулық мұраттарына берілген бейбітшіл азаматтық қоғам деп ұғына отырып, дүниежүзілік қоғамдастықта лайықты орын алуды тілей отырып, қазіргі және болашақ ұрпақтар алдындағы тарихи жауапкершілігімізді сезіне отырып, өзіміздің егемендік құқығымызды негізге ала отырып, осы Конституцияны қабылдаймыз». Ата Заңның бұл бөлігі саяси және идеологиялық тұрғыдан алғанда аса маңызды. Өйткені, осыдан келіп, мемлекетіміздің мынадай негізгі мақсаты туындайды:

1) өзінің ең қымбат қазынасы ретінде адам және адамның өмірі, құқықтары мен бостандықтарын айқындап, бекіту;

2) өз елінде және мемлекеттер арасында азаматтық бейбітшілікті, ынтымақтастық пен тату қарым - қатынастықтың әдістерін нақтыландырып бекіту;

3) байырғы қазақ жерінде мемлекеттік бірлікті сақтау;

4) республиканың егемендігін сақтап, ұстап тұру;

5) Қазақстан Республикасының демократиялық негіздерінің мызғымастығын бекіту. Мұның ұшқыны ретінде, республика қызметінің түбегейлі принципбері де айқындалады. Олар:

1) қоғамдық татулық пен саяси тұрақтылық;

2) бүкіл халықтың игілігін көздейтін экономикалық даму;

3) қазақстандық патриотизм;

4) мемлекет өмірінің аса маңызды мәселелерін демократиялық әдістермен, оның ішінде республикалық референдумда немесе Парламенттік дауыс беру арқылы шешу;

Ата Заңның негізгі бөлігіне азаматтардың құқықтары, бостандықтары мен міндеттері туралы, конституциялық құрылысы жайлы, мемлекеттік нысандар жөнінде, мемлекеттік буындардың жүйесі мен мәртебесі туралы (Президент, Парламент, Үкімет, Конституциялық Кеңес, соттар және сот төрелігі, жергілікті мемлекеттік басқару және өзін - өзі басқару туралы) нормалар енген. Яғни, бұл нормалар Қазақстан Республикасы Конституциясының 1 - 8 бөлімдерінде баяндалған. Қорытынды және өтпелі ережелер баяндалған ақырғы 9 бөлімде Ата Заңға өзгерістер мен толықтырулар енгізу тәртібі туралы, конституциялық заңдар мен өзге де заңдарды қабылдау рәсімі мен басқалар жайлы сөз болады. Сөйтіп, Қазақстан Республикасының Конституциясы 9 бөлімнен, 98 баптан және де көптеген тармақтар мен тармақшалардан тұрады. Ата Заң құрылымына жасалатын талдау оған негіз болған конституциялық идеялардың айқын көрінісін береді. «Жалпы ережелер» деп аталатын 1 бөлім жаңа конституциялық құрылысқа сапалық сипаттама бере отырып, Республикада мемлекеттік билік біртұтас, ол Конституция мен заңдар негізінде заң шығарушы, атқарушы және сот тармақтарына бөліну, олардың тежемелік ірі тепе - теңдік жүйесін пайдалану арқылы, өзара іс - қимыл жасау қағидатына сәйкес жүзеге асырылатындығын баяндайды. Сонымен қатар, ол Қазақстан Республикасын - Президенттік басқару нысанындағы біртұтас мемлекет екендігін айқындап берген. Олай дегеніміз - біздің ұлан - байтақ жеріміздің ұлттық - аумақтық бөліністерге бөлінбей, тек әкімшілік - аумақтық бөліністерге - облыстарға, қалаларға, аудандарға, ауылдарға, т. б. - бөлінетіндігі және олардың жоғарыдағы бір орталыққа бағынатындығы. Және де, Қазақстан Республикасында идеологиялық пен саяси әр алуандылық танылды. Қоғамдық және мемлекеттік институттардың бірігіп кетуіне, мемлекеттік органдарда саяси партиялардың ұйымдарын құруға жол берілмейді. «Адам және азамат» деп аталатын 2 бөлім адам мәртебесін мемлекетпен тікелей байланыстырмай, жеке бастың құндылығын ашып көрсетеді. Онда жеке адамның құқықтары мен бостандықтары халықаралық құқықтың мойындалған қағидаттары мен қалыптарына тікелей байланыстырылған. Жаңа қазақстандық Ата Заңның басты желісі - азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын мемлекет мүддесінен жоғары тұрғыдан қарау болып табылады.

«Президент» деп аталатын 3 бөлім мемлекет басшысы ретінде Президенттің жаңа мәртебесін толық бейнелейді.

Басқа мемлекет органдарының құрылуы мен қызметі 4 - 8 бөлімдерде көрсетілген.

Қазақстан Республикасының Конституциясының құрылымында әр бөлім өз қисынымен ретті орналасқан. Жалпы алғанда Қазақстан Республикасының 1995 жылғы Конституциясы өз құрылымы мен қисыны жөнінен баршаға айқын түсінікті деп айтуға болады.

«Қорытынды және өтпелі ережелер» деп аталатын 9 бөлім жаңа Ата Заңды күшіне енгізу нормаларын бекітеді, бұрынғы Конституцияның күші қай кезден бастап жойылғанын нақтылайды. 1995 жылғы Конституция күшіне енгенге дейін қолданылып келген заңдардың одан әрі қарай қолданыста болу тәртібін көрсетеді.

Конституцияның заңдық қасиеттері.

Құқықтанушылар Конституцияның негізгі заң ретіндегі ерекше белгілерін анықтай келіп мынаған тоқталады. Жоғарыда атап көрсетілгеніндей тек Конституцияда ғана мемлекеттік және қоғамдық өмірдің негізгі қағидаттары, Қазақстан Республикасының біртұтас демократиялық, зайырлы, құқықтық және әлеуметтік мемлекет ретінде құрылғандығы, мемлекеттік биліктің заңды түрде нақтыланғандығы белгіленеді.

Қазақстан Республикасы Конституциясының мемлекеттік және қоғамдық органдардың өзге актілеріне де, соның ішінде басқа заңдарға да қатысты ең жоғары заңдық күші болады. Мемлекеттік органдардың өзге актілері, барлық заңдар Қазақстан Республикасы Конституциясының негізінде және соған сәйкес, сол белгіленген рәсім бойынша қабылданады. Мемлекетіміз жасасатын халықаралық келісімдер(шарттар) де Қазақстан Республикасына сәйкес жасалынуы тиіс. Қолданылып жүрген нормалар Конституциялық қалыптармен сай келмеген жағдайда соңғысы қолданылады, басқа нормалар осыған келтірілуі тиіс. Конституцияның қағидаларына қайшы келетін заңдар және өзге актілердің заңдық күші болмайды. Яғни, кез келген демократиялық құқықтық мемлекеттегі ағымдағы заңдар құқықтың базалық көзі ретінде Конституцияға негізделеді және оның әдісі мен рухына сай келуге тиіс. Конституцияның нормалары ағымдағы заңдармен ұштастырылуы мүмкін. Алайда, ағымдағы заңдар Конституцияның шеңберінен шығып кетпеуге тиіс және Конституциялық нұсқамалар мазмұнын өзгертпеуге тиіс. Кез келген құқықтық актінің Конституцияға сай келмеуі немесе оған қайшы келуі бұл құқықтық актіні заңдық күшінен айырады, оны жарамсыз етеді. Бұл Қазақстан Республикасында құқықтық мемлекет құрудың аса маңызды шарты.

Қазақстан Республикасы Конституциясының жоғары тұратындығын арнайы мемлекеттік орган - Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесі қамтамасыз етеді. Конституциялық Кеңестің қорытынды шешімі ол қабылданған күннен бастап күшіне енеді және Қазақстан Республикасының бүкіл аумағында құқықтың барлық субъектілері үшін міндетті болып табылады, бұл шешім түпкілікті және оған шағым жасауға болмайды. Конституциялық Кеңестің қорытынды шешім қабылдауы жеке және заңды тұлғалар үшін заңдық салдар тудырады. Мәселен, Қазақстан Республикасы Конституциясының 74 - бабына сәйкес Қазақстан Республикасының Конституциясына сай келмейді деп танылған заңдар мен халықаралық шарттар қол қойылуға жатпайды немесе тиісінше бекітілуге және күшіне енгізілуге тиісті емес. Заңдарды Конституцияға сай келеді деп тану оларға қол қою мерзімінің басталғандығын білдіреді. Конституцияда баянды етілген адам мен азаматтың құқықтары мен бостандықтарын тарылтады деп танылған заңдар немесе өзге нормативтік құқықтық актілер күшін жояды және қолданудан алынып тасталады. Осындай заңға немесе өзге нормативтік құқықтық актіге негізделген соттар мен өзге де құқық қолданушы оргпндардың шешімдері орындалуға жатпайды.

Ақыр аяғында, Қазақстан Республикасының Конституциясы тұрақтылық қасиетімен ерекшеленеді. Негізгі заң ретінде оған өзгеріс енгізу тәртібі де ерекше сипатта болады, бұл тәртіп Конституцияның өзінде белгіленеді. Мәселен, 91 - баптың 1 - тармағына сәйкес Қазақстан Республикасының Конституциясына өзгерістер мен толықтырулар енгізу Республика Президентінің өз бастамасымен, Парламенттің немесе Үкіметтің ұсынысы мен қабылданған шешім бойынша өткізілетін республикалық референдумда жүзеге асырылуы мүмкін. Егер Президент өзгерістер мен толықтырулар енгізуді Парламенттің қарауына беруді ұйғарса, өзгерістер мен толықтырулардың жобасы республикалық референдумға шығарылмайды. Бұл жағдайда Парламенттің шешімі Конституцияда белгіленген тәртіппен, яғни әр Палата депутаттары жалпы санының 3/2 даусымен қабылданады.

Ал, егер де Республика Президенті Конституцияға өзгерістер мен толықтыру енгізу мәселелері бойынша республикалық референдумға шығару туралы Парламенттің ұсынысын қабылдамай тастаса, онда Парламент Палаталарының әрқайсысының депутаттары жалпы санының кемінде бестен төртінің көпшілік даусымен Парламент осы өзгерістер мен толықтыруларды Конституцияға енгізу туралы заң қабылдауға хақылы. Мұндай жағдайда Республика Президенті осы заңға қол қояды немесе оны референдумға қатысуға құқығы бар Республика азаматтарының жартысынан астамы дауыс беруге қатысса, ол өткізілді деп есептеледі, ал егер де осылардың жартысынан астамы жақтап дауыс берсе, қабылданды деп есептеледі. Бұл ерекшелік те оны жәй ағымдағы заңдардан сапалық жағынан ерекшелендіріп тұрады.

Қазақстан Республикасының Конституциясы Республиканың бүкіл аумағында тікелей және тура қолданылады. Бұл крнституциялық нормалар мен заңдардың басқа нормативтік құқықтық актілер нормаларынан үстемдігін белгілейтін Конституциядағы 4 - баптың 2 - тармағының конституциялық нормаларынан туындайды. Осындай конституциялық ережеге сәйкес, соттар іс қарағанда барлық қажетті жағдайда Республика Конституциясын тікелей күші бар акт ретінде қолданғандары дұрыс. Өйткені конституциялық қағидалар күшін әрі қарай дамытуға немесе басқа да құқықтық актілерді тәптіштеуге байланысты қосымша нормативтік актілерді қадылдауға болмайды. Мұндай тәртіпті барлық құқықтық субъектілер орындауға тиісті. Егер олай істемесе онда олардың іс - әрекеттері құқық бұзушылық деп есептелініп, кінәлі адамдар тиісті жазаға (шараларға) тартылуы мүмкін. Бұл Конституцияның басқа құқықтық актілерге қатысты және заңдармен салыстырғанда республиканың бүкіл аумағында жоғары тұратындығын білдіреді.

Конституцияның түрлері .

Конституциялық құқық ғылымында конституцияны әртүрлі негіздер бойынша топтастыруға бірнеше мәрте әрекет жасалды. Айталық, мемлекеттік құрылыс нысанына қарай Конституцияны біртұтас (унитарлық) және федерациялық, саяси режимнің сипатына қарай демократиялық және демократиялық емес, қолданылу ұзақтығына қарай тұрақты және уақытша деген түрлері ұсынылған. Алайда, уақыт саны көрсеткеніндей, өткен ғасырда ұсынылып қазіргі күнге дейін қолданылып келе жатқан ескі топтастыру тұрақты екендігін байқатты. Конституцияны: 1) нысанына; 2) қолданылу тәртібіне; 3) өзгертілу әдісіне қарай осындай түрлерге, белгілерге бөлу қабылданған.

Нысанына қарай Конституцияны екі түрі бар, олар: жазбалы және жазбалы емес конституциялар. Жазбалы Конституция - бұл тұтас жинақталған кодификсациялық акт(мысалы, Финляндияда, Ресей Федерациясында, Қазақстан Республикасында), бұлар осы елдердің негізгі заңдары деп ресми түрде жарияланған. Әдетте, жазбалы конституциялар кіріспеден(преамбуладан), негізгі мәтінен және өтпелі кезең ережелерін тұрады.

Жазбалы Конституция бұл бірыңғай тұтас, американдар бейнелеп айтқанындай, «қалтаға салуға болатын құжат». Кейбір жағдайларда жазбалы Конституция белгілі бір жүйеге келтірілген бірнеше құжаттан тұруы мүмкін. Осындай жазбалы Конституция - бұл актілер жинтығыннан (Израиль, Сауд Арабиясында) немесе конституциялық әдет - ғұрыптардың жиынтығыннан да құрылуы мүмкін.

Жазбалы емес Конституция - сирек қолданылатын әртүрлі заңдардың, сот үрдістерінің және әдет - ғұрыптардың жиынтығы. Қазіргі кезде ол Ұлыбританияда және Жаңа Зеландияда бар. Жазбалы емес Конституция жазбалы Коституция сияқты басқару нысанын, мемлекеттік құрылыс нысанын, мемлекеттің жоғары және жергілікті органдарының құрылымын, жек адамның құқықтық жағдайын және т. б. белгілейді, бірақ сол елдердің негізгі актілері деп формальды түрде болса да жарияланбаған. Өйткені қазіргі кезде тұтастай жазбалы емес конституция ешбір елде жоқ. Тіпті жазбалы емес Конституцияның классикалық елі деп аталатын Ұлыбританияның өзінде де бірқатар жазбалы актілер бар. Британия конституциясының негізгі бөлімдері мынадай жазба құжаттардан тұрады:

мәртебелік (статуттық) құқық (ежелгі актілер және аса маңызды конституциялық сипаттағы Парламент заңдары - 1215 жыл еркіндіктің ұлы хартиясы; 1689 жыл құқықтар туралы Билль; 1911ж Парламент туралы, 1972ж жергілікті басқару жөніндегі актілер және т. б. ) ;
Жалпы құқық (сот құқығы, үрдістік (прецеденттік) құқық) ;
Конституциялық келісімдер;
Доктриналық қайнар көздер (ертедегі белгілі ғалымдардың ғылими монографиялық туындылары немесе пікірлері - мысалы Брэктонның 1250ж Англия заңдары туралы трактаты, 1556ж Брэкстон, Англия заңдарының комментариясы .

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.