Қылмыстық процестiң қағидалары

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 39 бет
Таңдаулыға:

ЖОСПАР

Кiрiспе

1. Қылмыстық процестiң қағидалары, түсiнiгi мен мағынасы.

2. Қылмыстық сот өндiрiсi қағидаларының жүйесi.

Қорытынды

Қолданылған әдебиеттердiң тiзiмi

Қолданылған әдебиеттердiң тiзiмi

1. ҚР Конституциясы 30. 08. 1995ж.

2. Адамдардың жалпы құқықтық декларациясы 10. 12. 1948 г.

3. “Азаматтық және саяси құқықтар туралы” халықаралық пакт 16. 12. 1966 г.

4. ҚР Президентiнiң Конституциялық

заң күшi бар жарлығы “ҚР-ның сот жүйесi және соттардың мәртебесi туралы” 25. 12. 2000 ж.

ҚР Президентiнiң Конституциялық заң күшi бар жарлығы “ҚР Конституциялық Кеңесi туралы” 29. 12. 1995 ж.
ҚРЗ “ҚР-дағы тiлдер туралы” 11. 07. 1997ж.

7. ҚРЗ “Адвокаттық қызмет туралы” 05. 12. 1997ж.

ҚРЗ “Бұқаралық ақпарат құралдары туралы” 23. 07 1999 ж.
ҚР ҚIЖК 13. 12. 1997 ж. заң күшiне енген 04. 01. 1998 ж.
ҚР Жоғарғы Сот Пленумының N-1 қаулысы “ҚР-сындағы сот төрелiгiндегi заңнаманы қолданудағы кейбiр сүрақтар туралы” 14. 05. 1998 ж.
Курс советского уголовного процесса. М. С. Строгович. Т. 1 М., 1968 г.
Учебник “Советский уголовный процесс” под ред. проф. Н. С. Алексеева, В. З. Лукашевича. Л., 1989г.
Б. Х. Төлеубекова “ҚР қылмыстық iс жүргiзу құқығы” Жалпы бөлiм. Оқулық екiншi. Қарағанды: 1994 ж.
Учебник “Уголовный процесс” под ред. проф. А. С. Кобликова. М. : Спарк, 1995 г.
Учебник “Уголовно процессуальное проаво РФ” под ред. проф. П. А. Лупинской. М. : Юрист, 1999 г.
Учебник “Уголовный процесс ” под ред. К. Ф. Гуценко. М. : Зерцало 1966 г.
Учебник “Уголовный процесс” под ред. проф. А. С. Кобликова М. : Юр. Литература, 1999 г.
Учебник для вузов “Уголовный процесс” под ред. В. П. Божьева 2000 г.
“Уголовный процесс Росий” Лекций - очерки под ред. д. ю. н. проф. В. М. Савицкого, 1997 г.
Добровольская Т. Н. “Принципы советского уголовного процесса (вопросы теориий и практики) ” М. 1971 г.

Кiрiспе

Қылмыстық iс жүргiзу құқығында қылмыстық iс өндiрiсi кезiнде пайда болатын нақты сұрақтарды шешетiн нормалармен қатар бүкiл қылмыстық iс жүргiзудiң құрылысына маңызы бар тәртiп мазмұндалған. Олардын көбiсi ҚР Конститутциясында бекiтiлген. Олар негiз қалаушы рөл атқарып, қылмыстық iс жүргiзудiң қағидалары деп аталады. Қылмыстық iс жүргiзу ғылымында ғалымдардың көбiсi тек құқық нормаларында бекiтiлген қылмыстық iс жүргiзу ойларын басқаратын негiз қалаушы қағидаларды таниды. /1/. Н. Н. Полянский. Вопросы теории советского уголовного процесса. МГУ, 1956, с. 84; М. Л. Якуб. Демократические основы советского уголовно-процессуалъного права. МГУ, 1960, с. 26-27; Т. НДоброволъская. Принципы советского уголовного процесса М., 1971 г. с. 9-11. Ешқандай ойлар жалпы мiндеттемелiк-құқықтық мiнезде болмаса қоғамдық қатынастарды реттей алмайды.

Демократизм ретiнде қылмыстық процесс қағидаларының мазмұнында қылмыстық процестiң аса маңызды мазмұны бар. Заңда көзделген қылмыстық процестiң мақсаттарын орындау кезiнде, қылмыстық iс өндiрiсiнде олар заңдылықты орындау кезiнде қылмыстық процестiң құрылымын құрастырады (ҚР ҚIЖҚ-ң 8-б. ) . Қылмыстық процестiң негiзгi қағидалары барлық процесуалдық формалар мен институттар жүйесiнiң мағынасын бiлдiретiн мәнге ие. Қағидалардың мәнi - олар ең соңғы шекте қылмыстық процестiң мiнезi мен нысанының жүйесiн, кезеңдерi мен институттарын анықтайды.

ҚР Конституциясы адам, қоғам және мемлекет өмiрiнiң, қызметiнiң негiзгi бағыттарын белгiлейтiн ең жоғарғы заңнамалық акт болып табылады. Қылмыс туралы iс бойынша ақиқатты iздеудiң қолайлы мақсатына бағынышты құқық қорғау органдарының қызметi ҚР Конститутциясында, қылмыстық iс жүргiзу заңында бекiтiлген алдына қойылған тапсырмалардың орындалуын қамтамасыз ету арқылы бүкiл қылмыстық процесстiң құрылысын, оның мәнiн анықтайтын негiз қалаушы құқықтық ойларды мiндеттi сақтауында құрылады.

Қылмыстық iс жүргiзу заңында бекiтiлген барлық ережелер осы пiкiрлердi ақиқатқа жүзеге асырады, яғни қылмыстық процесс қағидаларының сақталуын бiлдiредi. Бұл дегенiмiз қылмыстық процестi жүргiзушi органдарының қызметi жоғарыда аталғандарға сәйкес болғанда ғана заңды және құқықты болуын бiлдiредi. Қылмыстық процесс қағидалары бүкiл қылмыстық процесстiң маңызды бастамалары, негiз қалаушы ойлары болып табылатынын атап өту керек. Олар сот өндiрiсiнiң ұйымдастырушылық негiздерiн анықтайды және тiкелей сот қызметiн мiнездейдi, онымен қылмысты тергеу және ашу барысында қылмыстық процестiң барлық қатысушыларын басшылыққа алады. Яғни қағида барлық қылмыстық процестiң негiзi мен базасы.

1-сұрақ. Қылмыстық процесс қағидаларының түсiнiгi және маңызы.

Қылмыстық процесс заңнамасы және онымен реттелiнетiн қылмыстық процесс қызметi барлық қылмыстық процестiң мiнезiн анықтайтын онда басты және негiзгi рөлiн алатын тұрақты қалыптасқан және басшы ережелерге сүйенедi. Қылмыстық процестегi тұрақты қалыптасқан басшы ережелерiн “қағидалары” деп атайды (латын сөзi- principium - бастапқы, қалыптасу, негiзi мағынада) . Қазiргi кезде заңи әдебиеттерде қылмыстық процестегi қағида ұғымының анықтамасы әлiде бiр түйiндi пiкiрге келу мәселесi қылмыстық процессуалдық институттардан және әдiлеттiлiк қағидаларының жан-жақты жүйесiн өңдеу мәселесi шешiлген жоқ. “…дiл сот қағидасы” және “қылмыстық процесс қағидасы” мағыналарының ара қатынасы мәселесi мынадай нысанмен көрсетiлуi мүмкiн: қыылымыстық процесс қағидасынан тыс әдiл сот қағидасы болуы мүмкiн емес (Добровольская Т. Н. ) .

Қылмыстық процесс ғылымында мынандай көзқарас қарастырылады, қағидалар нормативтi құқықты сипаты бар негiз қалаушы басшылық етушi бастамалар. Олар қылмыстық сот өндiрiсiнiң мақсаттарын, сипатын және процессуалды нысандардың жүйесiн, кезеңдерiн және институттарын қамтиды.

Қылмыстық процесс қағидалары осы немесе өзге мемлекеттердiң экономикасын, саяси құрылымын, құқықтық жүйесiн, тарихи және ұлттық салтын, мәдениет деңгейiн, үстемдiк идеологиясын және басқа объективтi факторларын қамтитынын ескере кеткен жөн. Қылмыстық процесс қағидалары өзiнiң пайда болу негiздерi бойынша пiкiрлер, қылмыстық процессуалдық тәртiптегi тиiстi көзқарастар, әдiлеттiлiктiң көрiнiс алуы және олардың тұрақты болу тиiстiлiгi.

Қылмыстық процестiң негiзiн қалаушы бастама, жалпы және маңызды қасиетiн бекiтiп, жаратылысын көрсететiн, шын демократиялық мән - қылмыстық процестiң қағидалары болып табылады. Гылыми жұмыстарда - қалыптасқан дұрыс қоғамдық дамуларда қамтылған жалпы, басшылық ететiн пiкiрлер ешқандай нормативтiк актiлерде көрсетiлмеген болса да қағида болады, - деген пiкiр қылмыстық процесс ғылымында бар. 1

Құқық қағидалары тек қана қоғамдағы үстем құқықтық көзқарастар, идеялар ғана емес сонымен қатар құқықтық қарым қатынастың қатысушыларына бағытталған қажеттi сұраныстарды тұжырымдайды. Сондықтан құқықтық қағидалар абстрактiлi тiлектер және ақиқатты бәсең сипаттау емес, ол құқықтық қатынастарды реттеудiң маңызды құралы. /5/ Российское уголовное право; Общая часть; Учебник под редакцией В. Н. Кудрявцева и А. В. Наумова. М: Спарк 1997г. с. 23.

Қолданыстағы Конституция ҚР демократиялық, зайырлы, құқықтық және әлеуметтiк деп жариялады (1-бап) . Бұл ахуалдан басқа конституциялық орнатулар туындайды: адам, оның өмiрi, құқықтары және бостандықтары ең жоғарғы құндылықтар болып табылады. Адам және азаматтың құқықтары мен бостандықтарын тану, сақтау және қорғау - мемлекет мiндетi (12-бап) . Бұл ережелердi өмiрге ендiру мемлекет пен құқықтың алдымен және басты қалыппен адам үшiн, ал соңғысы қоғам мүшелерiнiң мұқтаждарын нақты көрсетiлуiн және оларды қорғап, сақтау үшiн өмiр сүруiн көрсетедi.

Қылмыстық сот өндiрiсi қағидаларын тұжырымдау үшiн оларға керектi талаптарды бiлу өте маңызды. Қандайда болсын ережелердi қылмыстық iс жүргiзу құқығы қағидаларының категориясына жатқызу үшiн олар мына талаптарға сай келуге тиiс:

олар (ережелер) анықтау, тергеу, прокуратура және сот органдарының ұйымдастырылуы мен қызметiнде негiзгi, бастапқы сәттердi айқындап, олардың, өз кезегiнде, жеке-дара сипатты ережелер туындайды;
қағидалардың өздерiнде адамдардың ерiк берiлген немесе мiндеттi iс-қылықтарының барлық жақтары және құқықтық норманың барлық элементтерi (болжам, диспозиция, санкция) тұжырымдалуға тиiс емес;
негiз қалаушы айқындамаларға еркiн мазмұн беруге болмайды, өйткенi олар қылмыстық iс жүргiзу құқығының заңдылықтарымен және iшкi логикасымен объективтi түрде байланысты;
қағидалар категориясына жатқызылған ережелер объективтi және субъективтi негiздердi бiрдей дәрежеде ұштастыруға тиiс (мазмұн объективтi, заң сөзiнiң нысаны субъективтi) ;
қағида ережелерiнiң мәнiне отнықтылық, тұрақтылық тән болуға тиiс (құқық нормалары өзгертiледi, заңдар ауыстырылады, ал қағидалар сақталады) ;
өктем, әмiрлi сипатта болуға тиiс;
қылмыстық iс жүргiзу құқығы жүйесiнде басым жағдайда болуға тиiс.

Сонымен келе, қылмыстық процесс қағидалары болып қоғамдық немесе мемлекеттiк саппен ескертiлген және қылмыстық iстердi мәнi бойынша қозғау, тергеу, қарау және шешуде мемлекеттiк органдардың ұйымдастырылуының және қызметiнiң мәнiн анықтаушы қолданыстағы заңнамамен бекiтiлген негiзгi бастапқы ахуалдар, сондай-ақ қылмыстық процесс қызметiнiң мемлекетпен қылмыстық сот өндiрiсiнiң алдына қойылған мақсаттар мен тапсырмаларға жетуге бағытталған ахуалдар.

ҚР ҚIЖК-нiң 9-бабына сәйкес қылмыстық процесс прициптерiнiң мәнi мынада: оларды бұзу, оның сипаты мен мәнiне қарай iс бойынша болған iс жүргiзудi жарамсыз деп тануға, мұндай iс жүргiзудiң барысында шығарылған шешiмдердi бұзуға не осы тұрғыда жиналған материалдарды дәлелдеу күшi жоқ деп тануға әкелiп соқтырады.

Қағидаларды кең мағынада талқылаудың маңызы келесiде тұжырымдалған:

бiрiншiден, қылмыстық iс жүргiзу құқығы жүйесiндегi қағидалар орталық жетекшi орын алады, олар бiр-бiрiмен тығыз және үйлесiмдi байланысқан бастапқы, әуелгi нормалар, олар құқықтық ұйғарым сияқты құрылады және нормативтiк мiнез-құлықты болады;

екiншiден, қағидалар iс жүргiзу құқығының негiзгi бағыттарын, даму перспективаларын анықтайды, қылмыстық процестiң әлуметтiк тағайындалуын, оның табиғатын және жүйесiн түсiнуге кiлт болып табылады;

үшiншiден, қағидалар қолданыстағы заңнаманың өзгертiлуiмен және толықтыруымен байланысты сөйлемдердiң тұрақтылығын анықтаудағы басты өлшеуiш ретiнде шығады және процесуалдық нормалардың дұрыс талқылануына мүмкiндiк тудырады. Қылмытық процесс қағидаларының басты маңызы осыда тұрады деп сенiмдiлiкпен бекiтуге болады.

Процессуалды құқықтық жүйесiнде қағидалар басшылық орын алады, әрдайым бiр-бiрiнен шығарылмайтын және қағидаларының мәнi нақтыланған және бағынылған нормалармен қамтылып жүзеге асады. Ортақтақтың жоғары дәрежесiмен ие болған, басқа ережелерде қалыптасқан қылмыстық құқықтық әсер етудiң бiр тектiк жүйесiне күрделi мән беретiн процессуалдық нормалардың барлық жүесiнiң дәл өзiн көрсетедi.

Процессуалдық нормалардың барлық жүйесiнiң дәл өзiн көрсеткен, ортақтықтың жоғары дәрежесiмен ие болған және басқа ережелерде қалыптасқан қылмыстық құқықтық әсер етудiң бiр тектiк жүйесiне күрделi мән беретiн қағидалар.

Дәл осы қарым-қатынас барлық қылмыстық iстер бойынша жалпы және нақтылайтын нормалардың бiртектiгiн және қылмыстық сот өндiрiсiнде заңдылықтың сақталуын қамтамасыз етедi.

Қылмыстық процестiң қағидалары барлық сатыда жүзеге асырылады, олар әр сатыда шешiлетiн мәселе бойынша жиi кездеседi. Бiрақта, олар әдiл сот қағидалары да болғандықтан сот өнiрiс сатысында толығымен жүзеге асырылады.

Қағидалар мазмұны бойынша объективтi, сонымен қатар қоғамдық және мемлекеттiк өмiрдiң заңдылықтарын көрсетедi.

Адам және тиiстi мемлекеттiк органдар қылмыстық сот өндiрiсiнiң адресаты болып табылады. Тиiстi мемлекеттiк органдар қылмыстық процестегi орнатылған қағидалар негiзiнде жүргiзуi және олардың бұзылған салдарын қалына келтiруi тиiс. Сондықтан, адам мен азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын тану, сақтау және қорғау мемлекеттiң мiндетi.

Бiрiншi сұрақ бойынша қорытынды:

1. Қылмыстық процестiң қағидалары - қылмыстық процестiң құрылымын, оның мәнiн, сонымен қатар алдында тұрған мақсаттарының орындалуын қамтамасыз ететiн, Конституция мен ҚIЖК-де бекiтiлген негiздеушi құқықтық ереже.

2. Құқық қағидалары қоғамда басшылық ететiн құқықтық көзқарастарды, пiкiрлердi ғана көрсетпей, сонымен бiрге құқықтық қатынастың қатысушыларына тиiстi талаптар қояды: судьяларға, прокурорларға және адвокаттарға, жәбiрленушi мен айыптаушыға, азаматтық талапкер мен азаматтық жауапкерге. Сондықтан құқық қағидалары - құқықтық қатынастарды реттейтiн маңызды құрал.

2-сұрақ. Қылмыстық сот өндiрiсi қағидаларының жүйесi.

Салалық қылмыстық процесс заңнамасы ҚР Конституциясының қағидалары кез келген сот өндiрiсi сатысында жүзеге асыру шектерiн дамытып, нақтылап және өзгеде салалық қағидалармен толықтырады. Сондықтан әдебиеттерде арнайы қағидалардан гөрi Конституциялық қағидаларды ерекше белгiлейдi.

Арнайы қағидалардың қатарына мыналар кiредi: ҚР Конституциясының 23, 24, 12, 25, 31 баптары.

Қылмыстық процестегi конституциялық қағидаларды ҚР Конституциясында бекiтiлген қылмыстық процестiң құрылымын, мәнiн және мiнез - құлқын анықтайтын негiз қалаушы құқықтық пiкiрлер ретiнде қарастыруға болады. Олар қылмыстық процестiң фундаментi мен базасын құрайды.

Қылмыстық процесс қағидаларына:

Заңдылық

(ҚР Конституциясының 1, 4, 34, 77, 78 баптары; ҚР ҚIЖК 10 б. ) - Қоғамдық және мемлекеттiк өмiрде жүзеге асырылатын жалпы құқықтық және жалпы мемлекеттiк қағида, барлық құқық салаларының жетекшi қағидасы. Бұл қағида ҚР Конституциясының көптеген баптарында негiзделедi. Конституция жоғары заңи күшiне ие болып, ҚР барлық территориясында жүзеге асырылатындығы 4 бапта көрсетiлген. 1 бапта Қазақстан өзiн демократиялық, зайырлы құқықтық және әлеуметтiк мемлекет деп көрсетедi. 34 бапта ҚР заңнамасын сақтау, ары және намысын құрметтеу мiндеттiлiгi жарияланған.

…дiл сот саласында бұл қағида мынаны бiлдiредi:

бiрiншiден, сот әдiлдiгiн тек қана соттар жүзеге асырады;
екiншiден, соттар сот әдiлдiгiн жүзеге асыру барысында тәуелсiз және Конституция мен өзге де заңдарға бағынады;
үшiншiден, сот талқылауы барысында материалды және процессуалды заңдылықты дұрыс қолдану;
төртiншiден, сот iстерi бойынша өндiрiс тәртiбi ҚР заңдарымен орнатылған.

Заңдылықты сақтау талабы ҚIЖҚ - ның барлық нормаларын сақтауын, қылмыстық заңның және басқа материалдық заңдардың дұрыс орындалуын бiлдiредi.

Заңдлық соттың, прокурордың, тергеу органдарының iс жүргiзу қызметiнде сақталуы мiндеттi. Сондықтан қылмыстық iс жүргiзу заңында тек қана қылмыстық iс бойынша тергеудi және соттық қарауды жүзеге асыратын тұлғалардың құқықтары мен мiндеттерi ғана емес және қылмыстық процестiң өзге де субъектiлерiнiң құқықтары мен мiндеттерi көрсетiлген(айыпталушы, жәбiрленушi, қорғаушы және т. б. ) .

Сот өзiнiң құзыретiне қарамастан әдiл сотты заң негiзiнде және заңға сәйкес жүзеге асырады. Сот тек өзi ғана заңды сақтамай сонымен қатар тараптардың қызметiн олардың құқықтары мен мiндеттерi негiзiнде қамтамасыз етедi.

Алдын ала тергеу сатысында заңдылықтың талаптары дегенiмiз қылмыстық iс жүргiзуге жауапты тұлғалардың (тергеушi, анықтаушы, прокурор), алдын ала тергеудiң басқа да қатысушыларының (сезiктi, айыпталушы, жәбiрленушi және т. б. ) және заңдарға ведомствалық бақылауды жүргiзетiн субъектiлердiң (тергеу бөлiмiнiң бастығы, анықтау органының бастығы, прокурор, сот) заңға сәйкес қызметiн орындауы.

Қоғамдық қатынастарды сотта анықтауда және алдын ала тергеуде реттеу барысында заңдылықтың күйi заңдардың жүйесi ретiндегi тиiстi құқықтық база мен себеп болған. Дұрыс заңдардың бар болуы - заңдылықтың iрге тасы, бiрақта әлi заңдылық емес. Қылмыстық сот өндiрiсiндегi заңдылық қағидасы қоғамдық қатынастардың барлық қатысушыларының заңдарды бас тартпай орындауына, азаматтардың талаптарын және мемлекеттiк органдардың қызметтерiн құқық нормаларының талаптарына сәйкестендiруге бағытталған.

Тергеушiлер мен анықтау органдары үшiн заңдылық талаптарын сақтау дегенiмiз қылмысты тез және толық тергеудi қамтамасыз ету, барлық тергеу әрекеттерi негiзiнде дәлелдемелердi жинау және зерттеудi қатаң заңдарға сәйкес жүргiзу болып табылады. Осы мақсаттарда ҚР ҚIЖК-де заңмен рұқсат етiлген барлық процессуалдық әрекеттердiң және процессуалдық шешiмдердiң өндiрiстерi нақты көрсетiлген. Оның негiзiнде олар тек қана қылмыстық iс жүргiзу заңының талаптарын ғана емес, сонымен қатар қылмыстық заң талаптарын дәл сақтауға мiндеттi.

Бiрақ алдын ала тергеу өндiрiсiнде заңдарды сақтау және орындау талаптары қылмыстық процестiң басқа да сатыларында сияқты тек қана қылмыстық iс бойынша өндiрiс жүргiзетiн субъектiлiрге ғана емес, сонымен бiрге қылмыстық өндiрiс саласына тартылған азаматтарға, олардың қорғаушылары мен өкiлдерiне, сарапшыға, мамандарға және т. б. көрсетiлген. Сонымен қатар, азаматтар қылмыстық процеске дер кезiнде түсу үшiн тергеушi және iс бойынша өндiрiс жүргiзушi өзге де субъектiлер мiндеттi:

А) дер кезiнде олардыi iчке қатысу рұқсаты жайлы шешiм қабылдау. (мысалы, тергеушiмен адамды айыпталушы ретiнде жауапқа тарту туралы дәлелдi қаулы шығару, кiнәсiн мойындап келу және т. б. ) ;

Б) оларға берiлген құқықтар мен мiндеттердi түсiндiру;

В) тиiстi құқықтарын жүзеге асыру мүмкiндiгiң қамтамасыз ету. Бұл талаптар қазiргi уақытта тек қана ҚIЖК-де ғана емес және ҚР Конституциясының ережелерiнде тiкелей негiзделген (12-бап) .

Конституцияның 4-бабының 4-тармағына сәйкес азаматтардың құқықтарына, бостандықтары мен мiндеттерiне қатысты ресми түрде жарияланбаған нормативтiк құқықтық актiлердi соттардың және олармен өздерiнiң шешiмдерiн тұрақтандыруға құқығы жоқ.

Сот бiрiншi, апелляциялық, қадағалау сатыларында Конституцияның 78-бабының талаптарын орындалғанда тиiстi заң немесе өзге де нормативтiк құқықтық акт Конституциямен баяндв етiлген адамның және азаматтың құқықтары мен бостандықтарына нұқсан келтiредi деп тапса, осы актiнi Конституциялық емес деп тану туралы ұсыныспен Конституциялық еңеске iстi қарастыру барысында кез келген уақытта жүгiнуге құқылы. Сонымен қатар соттар 29. 12. 1995 ж. ҚР Президентiнiң “ҚР Конституциялық Кеңесi туралы” Конституциялық заң күшi бар жарлығының 22-бабына сәйкес Конституциялық Кеңеске жүгiну ережелерi мен мазмұнын қатаң сақтауға мiндеттi.

Заңдылық - ол қолдану саласы өте кең қағида. Ол қылмыстық процестiң барлық кезеңдерi мен институттарына, барлық субъектiлерiне қатысты болып, барлық әрекеттер мен процесуалдық шешiмдерге таралып, басқа қағидаларға және олардың фактiлiк жүзеге асырылуына әсер етедi. Сондықтан бұл қағида қылмыстық процестiң басқа қағидаларының арасында маңызы зор.

Қағидалардың барлығы және әрқайсысы заңдылықты жүзеге асырып, олардың бұзылуы заңдылықтың бұзылуы деп есептеледi.

Сот әдiлдiгiн тек соттың ғана жүзеге асыруы.

(ҚР Конституциясының 75, 76-баптары; ҚР ҚIЖК-ң 11-б. )

Осы қағидада айтылған: “ҚР-да қылмыстыұ iстер бойынша сот әдiлдiгiн тек соттар жүзеге асырады. Сот өкiлеттiгiнiң болса да иемденуi заңда көзделген жауаптылыққа әкеп соқтырады. ” Адамның кiнәлi екендiгi заңды күшiне енген сот үкiмiмен танылғанша ол жасалған қылмысқа кiнәлi емес деп есептеледi. Тек сот өзiнiң үкiмiнде тұлғаның кiнәлi деп санап, қылмыстық жазаны тағайындайды.

ҚР-да қылмыстық iстер бойынша әдiл сотты:

-ҚР-ның Жоғарғы Соты;

-Облыстық және оларға теңестiрiлген соттар;

-Аудандық (қалалық) және оларға теңестiрiлген соттар;

-…скери соттар жүзеге асырады.

Бұл қағида, соттың әдiл сотты жүзеге асыру ерекше құқығын бiрде-бiр соттық емес мемлекеттiк органдарға өтуiн болдыртпайды. Соттың құзыретi заңмен анықталады. Тек қана сот тұлғаны жасалған қылмысы үшiн кiнәлi деп жаза тағайындауға, медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шарасын немесе тәртiптiк мәжбүрлеу шараларын қолдануға, төменгi тұрған соттың шешiмiнiң күшiн жоюға немесе өзгертуе құқылы. Бұл қағиданың мазмұнына соттың қызметi оның барлық нысанында жүзеге асырылуы кiредi, яғни бiрiншi сатыдағы соттардың iстерiн шешу, сондай-ақ апелляциялық, қадағалау тәртiбiнде талқылау немесе жаңадан ашылған жағдайлар.

Тек осы сот қызметiнiң нысаны әдiл соттың құрамын құрайды, осы қызмет тек сот функциясы және басқа мемлекеттiк органдар мен қоғамдық ұйымдардың қызметi болып табылмайды.

Сотқа әдiл сотты жүзеге асыру үшiн ерекше құзыреттер берiлген, өйткенi тек сот тараптардың бәсекелестiк және тең құқықтарын қамтамасыз етiп, iстiң мән-жайын толық, жан-жақты және объективтi зерттейдi және ешбiр мемлекеттiк органдардың мұндай құзыреттерi жоқ. Бұл қағида заңмен реттелiнiп сот өндiрiсiнде заңдылықты қамтамасыз етiп, қылмыстық iстердiң заңды және негiздi шешiлуiнiң кепiлдiктерiн қамтамасыз етуге бағытталған, сондай-ақ қылмыстық iстi дұрыс шешу жауаптылығын сотқа жүктейдi.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.