Жеке табыс салығы

Кіріспе

Бүгінде Қазақстан Республикасының салық жүйесі мен салықтары ұдайы және айтарлықтай реформалану үстінде. Бұл процестердің өтпелі кезең талаптары мен өмір тынысына, сондай-ақ мемлекет пен қоғамның мүдделері мен қажеттіліктеріне, республикалық бюджет пен жергілікті бюджеттердің кірістері мен шығыстарын қалыптастыру принциптерін жаңалауға, салықтар жүйесін өзгертуге, салық салу базаларын таңдау және қалыптастыру әдістемелеріне орай жүзеге асырылып жатқаны белгілі.
Салық жүйесі мемлекеттік билік органдары мен салық төлеушілердің өзара қарым-қатынастарын ұйымдастыратын императивтік құрылым болып табылады және ол мемлекеттің экономикалық саясатының заңи күші бар құралы ретінде пайдаланылады.
Мемлекеттің салық жүйесі салық салу стратегиясын айқындауға ат салысады және осы орайда мынадай жағдаяттарды:
1) салық салу принциптерін;
2) салықтарды белгілеу және аумақта заңи күшіне енгізу тәртібін;
3) салықтар (жекелеген салықтар мен өзге де міндетті төлемдердің түрлері мен тізбесін) жүйесін;
4) салықтан түсетін түсімдерді әр деңгейдегі бюджеттер арасында бөлу тәртібін;
5) салықтық қатынастарға қатысушылардың құқықтары мен міндеттерін;
6) мемлекеттік салықтық бақылауды;
7) салықтық қатынасқа қатысушылардың жауапкершіліктерін;
8) салықтық қатынасқа қатысушылардың құқықтары мен тиісті мүдделерін қорғау тәсілдерін қамтиды.
Мемлекеттің салық жүйесінің жұмыс істеуінің және салық салудың негізінде мына:
1) салық салу аясындағы тұрақтылық пен орнықтылықты сақтау мақсатында белгілі бір баланстарды бұзатын салық заңдарын қолдануға тыйым салу;
2) салық әкімшілігін жүргізу жөніндегі іс-әрекеттердің мәжбүрлеу-жазалау сипатында болуына жол бермеу;
3) экономикалық-қаржылық мүдделердің біршама теңдігін қамтамасыз етуге талпыныс жасау;
4) табыстарды тек салықтар арқылы қайта бөлу;
5) салық функцияларының арасындағы біршама теңдікке қол жеткізу;
6) салық салудың бейтараптылығын, ашықтығын, айқындығын және әмбебаптығын қамтамасыз ету;
7) салықтардың (өзге де тиісті міндетті төлемдердің) салық жылында бірнеше мәрте алынуына және салықтық тең құқықтылықтың болмауына (дискриминациясына) жол бермеу тәрізді және т.б. принциптердің жатқаны дұрыс болады.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:

1. Найманбаев С.М. Салықтық құқық. Алматы, 2002.
2. Найманбаев С.М. Қаржылық құқық. Алматы, 1994.
3. 2002 жылғы 9 қазандағы Қазақстан Республикасы Үкіметінің қаулысымен бекітілген «Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің Салық комитеті туралы ереже».
4. 2003 жылғы 6 тамыздағы ҚР Қаржы министрлігі Салық комитетінің төрағасының бұйрығымен бекітілген «ҚР Қаржы министрлігі Салық комитетінің салық әкімшілігін жүргізу басқармасы туралы ереже».
5. 2003 жылғы 6 тамыздағы ҚР Қаржы министрлігі Салық комитетінің төрағасының бұйрығымен бекітілген «ҚР Қаржы министрлігі Салық комитетінің Әкімшілік жүргізу және ірі салық төлеушілер мониторингі басқармасы туралы ереже».
6. Химичева Н.И. Налоговое право. М., 1997.
7. Худяков А.И. Налоговое право РК (общая часть). Алматы, 1998

Пән: Салық
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 31 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

I. Кіріспе

II. Неігізгі бөлім

а) Арнаулы салық режимі
б) Жеке табыс салығының құрылуы принциптері
в) Шағын кәсіпкерге арналған салық режимі

III. Қорытынды
Салық төлеушінің төлем көзінен салық салынатын табысы.

Пайдаланылған әдебиеттер
Кіріспе

Бүгінде Қазақстан Республикасының салық жүйесі мен салықтары ұдайы және
айтарлықтай реформалану үстінде. Бұл процестердің өтпелі кезең талаптары
мен өмір тынысына, сондай-ақ мемлекет пен қоғамның мүдделері мен
қажеттіліктеріне, республикалық бюджет пен жергілікті бюджеттердің
кірістері мен шығыстарын қалыптастыру принциптерін жаңалауға, салықтар
жүйесін өзгертуге, салық салу базаларын таңдау және қалыптастыру
әдістемелеріне орай жүзеге асырылып жатқаны белгілі.
Салық жүйесі мемлекеттік билік органдары мен салық төлеушілердің өзара
қарым-қатынастарын ұйымдастыратын императивтік құрылым болып табылады және
ол мемлекеттің экономикалық саясатының заңи күші бар құралы ретінде
пайдаланылады.
Мемлекеттің салық жүйесі салық салу стратегиясын айқындауға ат салысады
және осы орайда мынадай жағдаяттарды:
1) салық салу принциптерін;
2) салықтарды белгілеу және аумақта заңи күшіне енгізу тәртібін;
3) салықтар (жекелеген салықтар мен өзге де міндетті төлемдердің
түрлері мен тізбесін) жүйесін;
4) салықтан түсетін түсімдерді әр деңгейдегі бюджеттер арасында бөлу
тәртібін;
5) салықтық қатынастарға қатысушылардың құқықтары мен міндеттерін;
6) мемлекеттік салықтық бақылауды;
7) салықтық қатынасқа қатысушылардың жауапкершіліктерін;
8) салықтық қатынасқа қатысушылардың құқықтары мен тиісті мүдделерін
қорғау тәсілдерін қамтиды.
Мемлекеттің салық жүйесінің жұмыс істеуінің және салық салудың
негізінде мына:
1) салық салу аясындағы тұрақтылық пен орнықтылықты сақтау мақсатында
белгілі бір баланстарды бұзатын салық заңдарын қолдануға тыйым салу;
2) салық әкімшілігін жүргізу жөніндегі іс-әрекеттердің мәжбүрлеу-
жазалау сипатында болуына жол бермеу;
3) экономикалық-қаржылық мүдделердің біршама теңдігін қамтамасыз етуге
талпыныс жасау;
4) табыстарды тек салықтар арқылы қайта бөлу;
5) салық функцияларының арасындағы біршама теңдікке қол жеткізу;
6) салық салудың бейтараптылығын, ашықтығын, айқындығын және
әмбебаптығын қамтамасыз ету;
7) салықтардың (өзге де тиісті міндетті төлемдердің) салық жылында
бірнеше мәрте алынуына және салықтық тең құқықтылықтың болмауына
(дискриминациясына) жол бермеу тәрізді және т.б. принциптердің жатқаны
дұрыс болады.
Мемлекеттің салық жүйесінің:
1) трансферттік және индикативтік қасиеттері;
2) императивтік сипаты;
3) ақшалай нысандағы құнды бөлудің қаржылық-құқықтық құралы;
4) фискальдық өзара қарым-қатынастардың принциптерін іске асыру негізі;
5) қоғамның әлеуметтік-экономикалық дамуының әр қилы жағдайларына қарай
салық әкімшілігін жүргізу жолдары;
6) корпорациялық және мемлекеттік қаржылар аясының мүдделерін
теңдестіру элементі;
7) әлеуметтік аяларға зиянын тигізбейтін, экономиканы тікелей немесе
жанама түрде басқарудың тәсілі сияқты өзіне тән ерекшеліктері мен белгілері
болады.
Жоғарыда баяндалған жәйттерді ескерсек, мемлекеттің салық жүйесі деп ҚР
аумағы мен мемлекеттің салықтық юрисдикциясының (құзырының) ауқымында
қалыптасқан қазіргі заманғы талаптар мен халықаралық салық салу
стандарттарына сай салық салудың өте маңызды жағдайлары мен мән-жайларының
жиынтығын айтамыз.
ҚР салық жүйесі мынадай құрылымдық элементтерден:
1) салықтарды белгілеу және салық салу аясына енгізу тәртібі мен
негіздерінен (заң актілерінде белгіленіп, бекітілуі);
2) салықтар (алынатын салықтар мен міндетті төлемдердің түрлері және
тізілімі) жүйесінен;
3) салықтардың алыну көздерінен;
4) салықтарды (мәжбүрлеп) алудың принциптері мен түрлерінен;
5) салықтарды алу деңгейлерінен;
6) мемлекеттік салықтық бақылаудың нысандары мен әдістерінен;
7) салық төлеушілердің тиісті құқықтары мен міндеттерінен;
8) мемлекеттік органдардың өкілеттіліктерінен;
9) салықтық қатынасқа қатысушылардың құқықтары мен заңды мүдделерін
қорғау тәсілдерінен тұрады.
Мемлекеттің салық жүйесінің негізінде:
1) салықтық қатынастардағы заңдылықты қамтамасыз ету;
2) салық жүйесінің икемділігі;
3) салық жүйесінің әлеуметтік мақсат-бағдары;
4) салық процедураларының заңмен регламенттелуі;
5) салық жүйесі құрылымының мұқият құрылуы және біртұтастылығы;
6) салықтық міндеттеме салмағының салық төлеушінің қаржылық жай-күйімен
мөлшерлес болуы;
7) салықтық заңдарды (заңнаманы) білу презумпциясы;
8) салық төлеушілердің кінәсіздігі презумпциясы;
9) салық саясатын еліміздің экономикалық өсуі мен тұрақтылығын
қамтамасыз ету мақсатында пайдалануға ат салысу;
10) әкімшілік шығындар мен салық төлеушілердің салық заңдарының әмірлі
талаптарын сақтау барысында жіберген шығындарын есепке алу;
11) инвестициялық процестердің бұзылмауын қамтамасыз ету принциптері
жатуға тиіс.
Қазіргі уақытта мемлекеттің салық жүйесін ұтымдыландыру мақсатында
мынадай маңызды мәселелер:
1) тікелей және жанама салықтардың арасындағы ара қатынастардың
тиімділігін айқындау;
2) бір салық салу базасына әр түрлі салық салуды болдырмау;
3) экономикалық-құқықтық табиғаты бойынша өзінің құрамына бірден салық
қосылатын салық базасынан салық алуға жол бермеу;
4) экономика тұрғысынан тиімді деп табылған салық жеңілдіктерінің
тізбесін белгілеу;
5) резиденттілік принципін қолдануды дұрыс жолға қою;
6) салықтық міндеттемелерді іске асыратын жер мен оны орындау мерзімін
нақтылы анықтау;
7) шағын кәсіпкерлік субъектілеріне қатысты айрықша салық режимдерін
қолдану;
8) жергілікті мемлекеттік басқару органдарының қаржылық базаларын
реттейтін жаңа салықтық механизмдерін құру;
9) салық механизмінің мемлекеттік шаруашылық жүйесінің вертикалі мен
горизонталі бойынша тиімді жұмыс істеуі көзделініп отыр.
Мемлекеттің салық саясаты салық жүйесінің салықтық механизмі арқылы
іске асырылады. Салықтық механизмді қалыптастыру барысында занды және жеке
тұлғалар салықтарының аралық қатынасы, салықтық міндеттемелердің туындауын
негіздейтін өндіріс пен үй шаруашылығының базистік көрсеткіштері және әрбір
базистік көрсеткіштен алынатын салықтың ставкалары сияқты басты мәселелер
шешіледі.
Салық деп, мемлекет тарапынан біржақты шығарылған заңның негізінде, сол
заңдарда нақтылы айқындалған мөлшер және қатаң белгіленген мерзімде
Республикалық немесе жергілікті бюджет кірісін қалыптастыру мақсатында
салықтық міндеттемелерін орындауға тиісті заңды және жеке тұлғалар
жүйеленген әрі тұрақты түрде мемлекеттік уәкілетті органдар алатын
баламасыз, қайтарымсыз, ақшалай (кейде заттай) міндетті төлемді айтамыз.
Салықтар қоғамдағы экономикалық қатынастардың аса қажетті буыны, бюджет-
қаржы жүйесінің маңызды құраушысы, әлеуметтік-саяси қатынастардың басты
элементі, мемлекеттік кірістің негізгі нысаны, жалпы-мемлекеттік
қаржылардың элементі, қоғамдық өндіріске мемлекет тарапынан экономикалық
ықпал ету үшін пайдаланылатын механизм, мемлекеттік бюджет кірісін
қамтамасыз ететін тетік, экономиканы реттеу не ынталандыру құралы, дербес
экономикалық категория, мемлекеттік бюджет кірісі мен корпоративтік және
жеке меншік шаруашылық аялардағы қаржылық қатынастарға тікелей қатысы бар
объективті-субъективті қаржылық-экономикалық және құқықтық қоғамдық құбылыс
болып табылады.
Салық төлеушінің (оған қатысты заңи фактілерге сәйкес) салық төлеу
жөніндегі мемлекет алдындағы міндетін оның салықтық міндеттемелерінде
нақтыландыратын, республикалық немесе жергілікті бюджетке төленетін
салықтық төлем сомасына байланысты салықтық міндеттемені айқындайтын,
сондай-ақ мемлекеттің салық жүйесіндегі әрбір салықтың әлеуметтік-
экономикалық және заңи мән-жайының тектік белгілерін, қолданылу тәртібін
ашып көрсететін ҚР Салық кодексінде белгіленген әрбір салықтың құрамдас
бөліктерінің кешені – салық элементтері болып табылады.
Салық салу жүйесі мемлекеттің салықтық құзырының ауқымыңда жұмыс
істейді. Мемлекеттің салықтық құзыры Казақстан Республикасының
Конституциясында айқындалып, Салық кодексінің ережелерінде заңдық көрініс
тапқан тиісті мемлекеттік билік органдарының салықтар мен басқа да міндетті
төлемдерді белгілеу және алу жөніндегі мемлекеттік өктем өкіметтіліктері
қамтитын ая болып табылады, сондай-ақ ол экономикалық кеңістіктегі
мемлекеттің салық салу жүйесінің стратегиялық әлеуетін қалыптастырады.
Алымдар дегеніміз уәкілетті мемлекеттік органдар тарапынан өздеріне
өтінуші қатысты тұлғаларға белгілі бар көрсетілген тиісті қызметтер мен
берілген құқықтар немесе арнайы рұқсаттар үшін сол заңды немесе жеке
тұлғалардан алынатын мақсатты, эквивалентті әрі міндетті ақшалай төлемдер.
Баж деп арнайы мамандандырылған уәкілетті органдар тарапынан өздеріне
өтінуші тұлғаларға қатысты жасалған заңи маңызы бар белгілі бір іс-қимылдар
және берілген ресми құжаттар үшін сол заңды немесе жеке тұлғалардан
алынатын эквивалентті, міндетті ақшалай төлемді айтамыз.
Төлемақы уәкілетті мемлекеттік органдар тарапынан өзеріне өтінішпен
келуші тұлғаларға көбінесе материалдық көрініс табатын, сондай-ақ кейде
басқаша мақсатта пайдаланылатын белгілі бір объектілерді, не болмаса
соларға байланысты рұқсаттарды және құқықтарды бергені үшін сол заңды
немесе жеке тұлғалардан алынатын біршама-эквивалентті, міндетті ақшалай
төлем.
Бүгінде шағын кәсіпкерлік аясының Казақстан Республикасының
экономикасында алатын орны мен маңызының аса зор екені көпшілікке мәлім.
Шағын кәсіпкерлік экономиканың нарықтық тұрақтылығын қамтамасыз ететін
елеулі фактор ретінде тауар рыногын жайлап алған аса ірі монополияларға
шынайы қарсы тұра алады. Қандай болмасын кәсіпкерліктің шағын нысаны
кәсіпкерлік қызметті толыққанды жүргізуге мүмкіндік береді. Рынокта жұмыс
істейтін шағын кәсіпкерлік субъектілері бәсекелестікті қолдай отырып оның
базасының одан әрі кеңеюне өз үлесін қосады.
Шағын кәсіпкерлік жоспарланған табысты табуға және пайдалы қаржылық
нәтижеге қол жеткізу мақсатында оның субъектілерінің жеке меншігіндегі
мүліктері мен қаражаттары сондай-ақ кәсіпкерлікті алғашқы дамытуға
тартылған кредиттер есебінен Қазақстан Республикасының тиісті заң актілері
шегінде ерікті әрі еркін жүзеге асырылатын коммерциялық және шаруашылық
қызмет болып табылады.
Шағын кәсіпкерлік субъектілері іс-әрекеттерін рыноктың сұранысы басым
бөліктерінде жүзеге асыратындықтан, халықтың белгілі бір бөлігін жұмыспен
қамти алады, сондай-ақ әлеуметтік сұраныстарды тікелей қанағаттандыруға
бейімделген. Шағын бизнесті рынок талаптарының, макро- және
микроэкономиканың жалпы негіздеріне сай жүргізу үшін кәсіпкерлікті дамыту
мақсаты мен бағдарын, менеджмент қағидаларын, жаңа технология мен ғылыми
техникалық прогресс жетістіктерін есепке ала отырып, жалпы адамзаттық
сипаттағы критерийлер мен құндылықтықтарды және кәсіпкерлік мәдениетті
қалыптастыру қажет.
Сонымен шағын кәсіпкерлік субъектілері тауарларға, жұмыстарға және
көрсетілетін қызметтерге байланысты нақтылы сұраныстарды қамтамасыз ету
жөнінде шапшаң қызмет көрсету арқылы заңды жолмен пайда табады, сондай-ақ
бәсекелесу рыногының ауқымын кеңейтуге ат салысады.
Шағын кәсіпкерлік субъектілері өздерінің қаржылық және салықтық
міндеттемелері бойынша тапқан табыстарымен және ерекшеленген мүліктерімен
жауап береді. Салық салу жүйесінің тиісті бөлімімен қамтылатын бүгінгі
шағын кәсіпкерлік субъектілері 2001 жылғы маусымның 12-сінде қабылданған ҚР
Салық кодексіне дейін кәнігі, жалпыға бірдей салық есебіне тұру және салық
есебін беру, салық төлеу жүйесін пайдаланып келген болатын.
Бүгінде Қазақстан Республикасындағы осы шағын кәсіпкерліктің микро-
және макроэкономикалық мән-жайларын тереңдетіп ойластыру, монополияны тежеу
және адал бәсекелестікті жандандыру мақсатында, сондай-ақ шағын
кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдау және ынталандыру саясатына байланысты олар
үшін салықтық міңдеттемелерін орындаудың айрықша режимі белгіленген.
Қазақстан Республикасы Салық кодексінің 368-бабының 1-тармағында
көрсетілген:
1) шағын бизнес субъектілеріне;
2) шаруа (фермер) қожалықтарына;
3) ауыл шаруашылық өнімдерін өндіруші заңды тұлғаларға;
4) кәсіпкерлік қызметтің жекелеген түрлеріне қатысты арнаулы салық
режимдері көзделген.
Арнаулы салық режимі:
1) акцизделетін өнімді өндіретін;
2) консультациялық, қаржылық, бухгалтерлік қызмет көрсететін;
3) мұнай өнімдерін өтісізетін;
4) шыны ыдыстарды жинайтын және қабылдайтын;
5) жер қойнауын пайдаланатын;
6) мыналарды:
— медициналық, дәрігерлік және мал дәрігерлік қызметті;
— тұрғын үй коммуналдық-тұрмыстық объектілерді газбен жабдықтау
жөніндегі өндіру, жөндеу және құрылыс жұмыстарын;
— күзет, өрт сигналы мен өрт сөндіру автоматикасы құралдарын жобалауды,
монтаждауды, жөнге келтіруді және оларға техникалық қызмет көрсетуді;
— өртке қарсы қолданылатын техниканы, жабдықтарды және өрттен қорғау
құралдарын өндіруді және сатуды;
— жолаушылар лифтілерін монтаждауды, жөндеуді және оларға қызмет
көрсетуді;
— дезинфекция, дезинсекция, дератизация құралдары мен препараттарын
дайындауды, өндіруді, ұқсатуды және көтерме саудада сатуды, сондай-ақ
оларды пайдалануға байланысты жұмыстар мен қызметтер түрлерін;
— автомобиль көлігімен халықаралық жолаушылар және жүк тасымалын;
— емдік препараттар дайындау мен сатуды;
— жобалау-іздестіру, сараптау, құрылыс-монтаждау жұмыстарын, құрылыс
материалдарын, бұйымдары мен конструкцияларын өндіру жөніндегі жұмыстарын;
— алкоголь өнімдерін бөлшек саудада сатуды;
— пошта байланысы және телекоммуникациялар саласындағы қызметті,
теледидарлық және дыбыстық (радиохабарларын тарату) бағдарламаларды тарату
жөніндегі қызметті жасау мен көрсетуді, жалпы республикалық магистральды,
халықаралық байланыс желілерін жобалауды, салуды, іске қосуды және
радиожиілік спектрін пайдалануды;
— жолаушылар мен жүкті өзен көлігімен тасымалдауды;
— жерге орналастыру, топографиялық-геодезиялық және картографиялық
жұмыстарды жүргізу мен топографиялық-геодезиялық және картографиялық
өнімдер өткізуді;
— өлшеу құралдарын тексеруді, жасауды және жөндеуді;
— тарих және мәдениет ескерткіштерін археологиялық және жаңғырту
жұмыстарын;
— жол қозғалысын реттеу құралдарын орнатуды, монтаждауды, жөндеуді және
пайдалануды;
— іздестіру-құтқару, тау-кен жұмыстарының қаупінен құтқару, газдан
құтқару, фонтан атқылауына қарсы жұмыстарды;
— пестицидтерді (улы химикаттарды) қолдану жөніндегі қызметті;
— жалпы бастауыш, негізгі жалпы немесе жалпы орта; бастауыш кәсіптік
білім, оның ішінде кәсіптер бойынша; орта кәсіптік, жоғары кәсіптік, жоғары
оқу орындарынан кейінгі кәсіптік, оның ішінде мамандықтар бойынша білім
беретін заңды тұлғалардың білім беру қызметін, сондай-ақ мектепке дейінгі
және мектептен тыс ұйымдардың қызметін;
— жеке және заңды тұлғалардың күзет қызметін жүзеге асыруын;
— оқулықтарды, оқу-әдістемелік жинақтарды, білім беруді ұйымдастыру
үшін электрондық оқулықтар мен қосымша оқу әдебиеттерін шығару қызметін;
— аэропорттарда, азаматтық әуе кемелерінде жолаушыларды, экипаждарды
тамақтандыруды қамтамасыз етуді;
— электр және жылу энергиясын өндіруді, беруді және таратуды;
— өнеркәсіптік жарылыс - өрт қаупі бар және тау-кен өндірістерін,
электр станцияларын, электр желілері мен қосалқы станцияларды,
гидротехникалык құрылыстарды, магистральды газ-мұнай өнімдері құбырларын,
көтергіш кұралдарды, сондай-ақ қысыммен жұмыс істейтін қазандықтарды,
ыдыстар мен құбырларды жобалауды, салуды және пайдалануды;
— химиялық, бұрғылау, мұнай-газ кәсіпшілігі, геологиялық барлау, кен-
шахта, металлургия, энергетика жабдықтарын, жарылыстан қорғалған
электротехникалық жабдықтарды, көтергіш құрылғыларды, сондай-ақ қысыммен
жұмыс істейтін қазандықтарды, ыдыстар мен құбырларды бақылау, аварияға
қарсы және дабыл беру аппаратуралары мен жүйелерін жобалауды, жасауды,
монтаждауды және жөндеуді;
— астық қабылдауды, өлшеуді, кептіруді, тазалауды, сақтауды және
тиеуді;
— аэродром, аэропорт, аэронавигация объектілерін ұстауды, жөндеуді және
пайдалануды;
— жылжымалы темір жол құрамын, қауіпті жүктерді тасымалдау үшін
қолданылатын арнаулы контейнерлерді жасауды және жөндеуді;
— шетелдік валютамен қолма-қол бөлшек сауда жасауды және қызмет
көрсетуді жүзеге асыруды;
— ақпаратты қорғаудың техникалық құралдарын, ақпаратты өңдеудің
қорғалған техникалық құралдарын әзірлеуді, дайындауды, монтаждауды,
реттеуді, пайдалануды, сақтауды, жөндеуді және оларға сервистік қызмет
көрсетуді қоса алғанда (Қазақстан Республикасының мемлекеттік құпияларын
техникалық қорғау жөніндегі қызметтің барлық түрін қоспағанда),
лицензияланатын қызмет түрлеріне қолданылмайды.
— Салық кодексінің 371, 372, 374, 376-баптарында белгіленген талаптарға
сай келетін жеке кәсіпкерлер және заңды тұлғалар салық салу мақсаттары үшін
шағын бизнес субъектілері деп танылады.
Шағын бизнес субъектілері үшін арнаулы салық режимі, төлем көзінен
ұсталатын салықтарды қоспағанда, әлеумет салықты және корпорациялық немесе
жеке табыс салығын есептеу мен төлеудің оңайлатылған тәртібін белгілейді.
Аталған салықты есептеудің оңайлатылған тәртібі салық салу объектісіне
Салық кодексінің 375, 377-баптарында белгіленген ставканы қолдану жолымен
жүргізіледі.
Салықтық төлем көзінен салы ұсталғанын растайтын құжаттар немесе
біржолғы талон болған кезде, бұрын салық салынған табыстарды қоспағанда,
Қазақстан Республикасының аумағында және оның шегінен тыс жерлерде алынған
(алынуға тиіс) табыстардың барлық түрлерінен тұратын салық кезеңі ішіндегі
табыс салық салу объектісі болып табылады.
Жеке кәсіпкердің, мүлікті жалға беруден түскен табыстарды қоспағанда,
төлем көзінде салық салынбайтын мүліктік табысы мен өзге де табыстары салық
салу объектісі болып табылмайды.
Патент негізінде бюджетпен есеп айырысуды жүзеге асыратын жеке кәсіпкер
үшін салықтық кезең күнтізбелік жыл, ал бюджетпен есеп айырысуды
оңайлатылған декларация негізінде жүзеге асыратын шағын бизнес субъектісі
үшін салық кезеңі тоқсан болып табылады.
Арнаулы салық режимін қолданатын шағын бизнес субъектілері кәсіпкерлік
қызметтің бірнеше түрін жүзеге асырған жағдайда олардың табысы қызметтің
барлық түрлерін жүзеге асырудың жиынтығымен айқындалады. Арнаулы салық
режимін қолданатын және қосылған құн салығын төлеушілер болып табылатын
шағын бизнес субъектілері үшін салықтық кезең ішінде қосылған құн салығының
сомасы табысқа қосылмайды.
Шағын бизнес субъектілері салықтарды есептеу мен төлеудің, сондай-ақ
олар бойынша салық есебін тапсырудың мынадай:
1) жалпыға бірдей белгіленген тәртіп;
2) біржолғы талон негізіндегі арнаулы салық режимі;
3) патент негізіндегі арнаулы салық режимі;
4) оңайлатылған декларация негізіндегі арнаулы салық режимі тәрізді
тәртіптерінің біреуін ғана дербес таңдауға құқылы.
Бұл талап базарларда (жалдау шарттары бойынша базарлар аумағындағы
тұрақты үй-жайларда сауда жасайтындарды қоспағанда) тауарлар өткізетін
адамдарға қолданылмайды. Салықтарды есептеу мен төлеудің жалпыға бірдей
белгіленген тәртібіне ауысқан кезде жалпыға бірдей белгіленген тәртіп екі
жыл қолданылғаннан кейін ғана арнаулы салық режиміне қайта ауысуға болады.
Жеке кәсіпкерді мемлекеттік тіркеу туралы куәлік, біржолғы талон және
патент бланкілері қатаң есептілік бланкілері болып табылады және ақша
алынбай беріледі. Оларды басқа адамдарға беруге тыйым салынады.
Салық кодексінің 378 және 385-баптарында көзделмеген қызметтер бойынша
ауыл шаруашылық өнімдерін өндіруші шаруа (фермер) қожалықтары мен заңды
тұлғалар бюджетпен есеп айырысуды шағын бизнес субъектілеріне арналған
арнаулы салық режимінде жүзеге асыра алады.
Базарларда тауар сату бойынша (жалдау шарттары бойынша базарлар
аумағындағы тұрақты үй-жайларда өткізуді қоспағанда) бюджетпен есеп айырысу
Салық кодексінің 373-бабында белгіленген тәртіппен біржолғы талон негізінде
шағын бизнес субъектілеріне арналған арнаулы салық режимі бойынша ғана
жүргізіледі.
Бұл ретте, рыноктарда өткізу бойынша бюджет есеп айырысуды жүзеге
асыратын тұлғаларға Салық кодексінің 370, 371 және 379-баптарының ережелері
колданылмайды.
Салық кодексінің 392-бабының 1-тармағында белгіленген тұлғалар
бюджетпен есеп айырысуды осы 391-397-баптарда көзделген кәсіпкерлік
қызметтің жекелеген түрлеріне арналған арнаулы салық режимінде ғана жүзеге
асырады. Мынадай салық төлеушілердің: 1) филиалдары, өкілдіктері бар заңды
тұлғалардың; 2) филиалдардың, өкілдіктердің; 3) заңды тұлғалардың еншілес
ұйымдарының және тәуелді акционерлік қоғамдардың; 4) әртүрлі елді
мекендерде өзге де оқшауланған құрылымдық бөлімшелері бар салық төлеушінің
арнаулы салық режимін қолдануға құқығы жоқ.
Біржолғы талон негізіндегі арнаулы салық режимін қызметі ішінара
сипатта болатын жеке тұлғалар қолданады. Біржолғы талон — арнаулы салық
режимін қолдану құқығын куәландыратын және төлем көзінен ұсталатын жеке
табыс салығын қоспағанда, жеке табыс салығы бойынша бюджетпен есеп айырысу
фактісін растайтын құжат болып табылады.
Қызмет түрлерінің тізбесін, біржолғы талондардың нысаны мен берілу
тәртібін уәкілетті мемлекеттік орган белгілейді. Біржолғы талондардың құны
жергілікті өкілді органдардың шешімімен кіріс алынатын объектінің
орналасқан жерін, түрін, қызметті жүзеге асыру жағдайларын, сапасы мен
көлемін, сондай-ақ қызметпен шұғылдану тиімділігіне ықпал ететін басқа да
факторларды ескере отырып, салық органы жүргізген орташа күндік
хронометраждық қадағалау мен зерттеу деректері негізінде белгіленеді.
Жалдамалы еңбекті қолданбай біржолғы талон негізінде ара-тұра сипаттағы
қызметті жүзеге асыратын жеке тұлғалар әлеуметтік салықтың төлеушілері
болып табылмайды және жеке кәсіпкер ретінде мемлекеттік тіркеуден
босатылады. Бәрін жинақтағанда жылына тоқсан күннен аспайтын қызмет ара-
тұра сипаттағы кәсіпкерлік қызмет болып саналады.
Патент — арнаулы салық режимін қолдану құқығын куәландыратын және салық
сомаларының бюджетке төленгенін растайтын құжат болып табылады. Арнаулы
салық режимін қолдануға арналған патент нысанын уәкілетті мемлекеттік орган
белгілейді. Патент жоғалған немесе бүлінген жағдайда салық төлеушінің
өтініші бойынша дубликат беріледі. Салық төлеуші бүлінген патентті салық
органына тапсыруға тиіс. Берілген патенттерді тіркеуді салық органдарының
нысандары мен оларды толтыру тәртібін уәкілетті мемлекеттік орган
белгілеген патенттерді тіркеу (беру) журналында жүргізеді.
Патент негізіндегі арнаулы салық режимін: жалдамалы қызметкерлердің
еңбегін пайдаланбайтын; жеке кәсіпкерлік нысанындағы қызметті жүзеге
асыратын; жыл ішіндегі табысы 1,5 миллион теңгеден аспайтын жеке
кәсіпкерлер қолданады.
Патент жеке кәсіпкерге бір күнтізбелік жыл шегінде кемінде бір ай
мерзімге беріледі. Жеке кәсіпкер патент алу үшін кәсіпкерлік қызметті
жүзеге асыратын жері бойынша салық органына қызмет түрін көрсете отырып,
уәкілетті мемлекеттік орган белгілеген нысанда өтініш және жеке кәсіпкерді
мемлекеттік тіркеу туралы куәлікті табыс етеді. Жеке кәсіпкерді мемлекеттік
тіркеу туралы куәлік көрсетілмейінше, патент жарамсыз болады.
Жеке кәсіпкер лицензиялауға жататын қызметті жүзеге асырған жағдайда ол
мұндай қызметті жүзеге асыруға құқық беретін лицензиясын көрсетуге
міндетті. Бұл орайда патент лицензияның қолданылу мерзімінен аспайтын
мерзімге беріледі.
Салық төлеушінің кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыратын орны бойынша
салық органына кәсіпкерлік қызметті уақытша тоқтата тұру туралы өтініш
берілген жағдайды қоспағанда, патент алуға өтінішін бермеуі оның салықты
жалпыға бірдей белгіленген тәртіппен есептеуге және төлеуге келісімі деп
саналады. Салық органдары өтініш берілгеннен және бюджетке патенттің құны
мен жинақтаушы зейнетақы қорларына міндетті зейнетақы жарналары төленгенін
растайтын құжаттар көрсетілгеннен кейін бір күн ішінде патент береді.
Патенттің құнын есептеуді жеке кәсіпкер мәлімдеген кірістің 3 проценті
мөлшеріндегі ставканы қолдану жолымен жүзеге асырады. Патенттің құны жеке
табыс салығы және әлеуметтік салық түрінде бірдей үлеспен бюджетке төленуге
тиіс.
Нақтылы табыс патент алған кезде мәлімделген табыстан асып кеткен
жағдайда, салық төлеуші бес жұмыс күні ішінде асып кеткен соманы мәлімдейді
және осы сомадан салық төлейді. Салық төлеушінің өтініші бойынша бұрын
берілген патенттің орнына оған нақты табысы көрсетілген жаңа патент
беріледі. Ал нақтылы табыс патент алған кезде мәлімделген табыстан төмен
болған жағдайда, артық төленген патенттің құны салық төлеушінің өтініші
бойынша салық органы жүргізген хронометраждық зерттеуден кейін қайтарылады.
Патент негізінде арнаулы салық режимін қолдануға мүмкіндік бермейтін
жағдайлар туындаған ретте салық төлеуші оңайлатылған декларация негізінде
арнаулы салық режиміне не салықты есептеу мен төлеудің жалпыға бірдей
белгіленген тәртібіне өтініш негізінде ауысады. Аталған өтініш патент
негізінде арнаулы салық режимін қолдануға мүмкіндік бермейтін жағдайлар
туындаған кезде беріледі.
Оңайлатылған декларация негізіндегі арнаулы салық режиміне салық кезеңі
басталғанға дейін көшу үшін шағын бизнес субъектілері өз қызметін жүзеге
асыратын жері бойынша салық органына уәкілетгі мемлекеттік орган белгілеген
нысанда өтініш береді.
Қызметін бір елді мекен шетіндегі әртүрлі аумақтық-әкімшілік
бірліктерде орналасқан бірнеше объектілерде жүзеге асырған кезде салық
төлеуші оңайлатылған декларация негізінде арнаулы салық режимін қолдануға
өтініш беру үшін салық органын дербес анықтайды.
Мынадай талаптарға сай келетін шағын бизнес субъектілері:
1) жеке кәсіпкерлер үшін:
— жеке кәсіпкердің өзін қоса алғанда, қызметкерлердің шекті орташа
тізімдік саны салық кезеңі ішінде он бес адам болса;
— салық кезеңі ішінде шекті табысы 4500,0 мың теңге болса;
2) заңды тұлғалар үшін:
— қызметкерлердің шекті орташа тізімдік саны салық кезеңі ішінде жиырма
бес адам болса;
— салық кезеңі ішінде шекті табысы 9000,0 мың теңге болса, оңайлатылған
декларация негізіндегі арнаулы салық режимін қолданады.
Осындай талаптарға сай келмеген жағдайларда немесе арнаулы салық
режимінен өз еркімен шыққан кезде шағын бизнес субъектісі есепті тоқсаннан
кейінгі тоқсаннан бастап өтініш негізінде салықты есептеу мен төлеудің
жалпыға бірдей белгіленген тәртібіне көшеді.
Салықты есептеу мен төлеудің жалпыға бірдей белгіленген тәртібінен
оңайлатылған декларация негізіндегі арнаулы салық режиміне көшкен кезде
әлеуметтік, корпорациялық салық немесе жеке табыс салығын төлеу және олар
бойынша есептілікті тапсыру жалпыға бірдей белгіленген тәртіппен
жүргізіледі. Шағын бизнес субъектісі салықты оңайлатылған декларация
негізінде есептеуді салық салу объектісіне есепті салық кезеңіне тиісті
салық ставкасын қолдану арқылы дербес жүргізеді.
Жеке кәсіпкердің тоқсандық табысына мынадай ставкалар бойынша:
1) 2000,0 мың теңгеге дейін қоса алғанда, табыс сомасының 3 проценті
мөлшерінде;
2) 2000,0 мың теңгеден жоғары – 3000,0 мың теңгені қоса алғанда, 60,0
мың теңге + 2000,0 мың ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.