Алматы ежелгі қазақ даласы

Пән: Қазақстан тарихы
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 42 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе . . . бет

Негізгі бөлім

I-Тарау Алматы ежелгі қазақ даласы.

Алматы атауы қайдан шыққан? . . . бет
Алматы сақ және ғұндардың мекені . . . бет
Алматы - XIII ғасырдағы теңге сарайы . . . бет

1. 4 Алматы аумағындағы орта ғасырлық қала орындары . . . бет

Кейінгі орта ғасырлардағы Алматы аймағы . . . бет

ІІ-тарау Алматы- жаңа дәуірде.

Көне Алмату қаласының орнында- Верный бекінісі . . . бет
Ауыл еді астана болды . . . бетЕгеменді Алматының қоғамдық-саяси өмірі . . . бет

ІІІ-тарау Алматы ірі туризм орталығына айналу мүмкіндігі бар қала . . . бет

3. 1 Алматы аумағындағы археологиялық ескерткіштер . . . бет

3. 2 Табиғатымен тамсандырған - Алматы . . . бет

Қорытынды . . . бет

Пайдаланылған әдебиеттер . . . бет

Қысқартылған сөздер тізімі . . . бет

Кіріспе

Өзектілігі: Жетісу дегенде ақбас айбынды таулар мен сайын дала, көгілдір көлдер мен арынды өзендер, таңғажайып арналар мен садрқымалар көз алдыңа келеді. Сұлулығы көз қызықтырып, байлығы таңдай қаққызған жер жантанаты бұл.

Жетісу жерін мекендеген көне тайпаларды бұл өңірдің ғажайып табиғаты ғана емес, жанға ауа райы тәнті еткені сөзсіз. Жылдарды ғасырларға алмастырған зымыраған уақыт көшімен бірге бір кездері гүлденіп-көркейген қалалардың іргесі сөгіліп, бір халықтың орнына екіншілері пайда болып жатты. Алайда олар тарих құрдымына біржола сіңіп, жер бетінен із-түзсіз жоғалып кеткен жоқ. Ежелгі қалалардың, тұрмыс заттары мен қару-жарақтардың, теңгелер мен зергерлік бұйымдардың қалдықтары қадым замандардың көзіндей боп бүгінгі күнге жетті. Алматы қаласының тарихы да ХІХ ғасырда Кіші Алматы өзенінің жағасында бой көтерген орыс бекінісінен әлдеқайда әрі, көне замандардан тамыр тартады.

Алматы - Қазақстан Республикасының ірі саяси, ғылыми, мәдени, қаражат және өнеркәсіп орталығы. Қаланың қалыптасуы мен оның мәдениетінің ғасырлар қойнауындағы дәстүрі бар. Алматы өзінің дамуында жобалаудың, сәулет ерекшелігінің, өмір дағдысы жағынан белгілі бір кезеңдерден өтті. Әрбір соңғы кезең бұрынғы кезеңнен сол дәуірдің рухын, талғамын, тұрмысын, экономикалық және техникалық мүмкіндіктерін, қажеттіліктерін айқындайтын материалдық қызметтің нәтижелерін өзіне мұра етіп қалдырып отырды. Әрбір тарихи кезең қалаға өзіндік жаңа леп әкелді.

Қазіргі Алматы аумағындағы ең көне елді - мекен б. д. д. VI-III ғасырларды меңзейді. VII-X ғасырларда бұл жерде шағын елді-мекендер болған. Олардың бірі Алмата (Алматы) деп атаған. XI-XIII ғасырларда елді-мекендер шағын қалаға айнала бастайды. XVI ғасырда Жоңғар шапқыншылығынан кейін көне қала орнында кішкене ғана қалашық қалған. Жаулап алушыларға қарсы тұруға ұмтылған Ұлы жүздің қазақ рулары 1845 жылы Ресейдің қол астына қарады. Оның қоныс тепкен аумағы (оңтүстікте іле өзеніне дейін) Ресей империясының құрамынакірді. Іленің барлық аймағын империяға қарату үшін 1848 жылы Үлкен орда (Ұлы жүз) қазақтары жанынан пристав лауазымы тағайындалды. 1853 жылы шілдеде Ресей Іле өңіріне Үлкен орда қазақтары жанындағы пристав майор М. Д. Перемышльскийдің басшылық етуімен отряд жөнелтті. 1854 жылы 4 ақпанда бұл ауданда әскери бекініс салуға шешім қабылданды. Көктемде Кіші Алматы өзенінің сол жақ бетінде майор М. Д. Перемышльскийдің отряды әскери инженер Л. И. Александровскийдің жетекшілік етуімен іле бекінісі салуға кірісті. [1]

Бекіністің аумағына бейберекетсіз көп бұрышты саз балшықтан салынған қабырға (қорған) тұрғызылды және Кіші Алматы өзенінің суы толтырылған айнала ор қазылды. Бекініс қабырғасының ішінде офицерлердің үйлері, солдаттардың казармасы, шағын ағаш шіркеуі, әскер абақтысы мен қоймалар болды. [2]

1855 жылдың ортасында Ресейдің оңтүстік губернияларынан шаруалардың - қоныс аудурушылардың бірінші легі, келді. Олар бекініс жанынан Үлкен Алматы станциясының негізін қалады. Күзде қоныс аударушылардың - сібір казактарының, сондай-ақ Семейден татарлардың лек-легімен келуіне байланысты Кіші Алматы станциясы мен Татар слободасы пайда болды.

1867 жылы 11 сәуірде Ресей империясы Министрлер Кабинетінің Жарлығы шығып, сол бойынша Верный бекінісі қала мәртебесіне ие болады. [3] 1867 жылы 11 шілдеде Жарлықпен орталығы Верный қаласы болып табылатын жетісу облысы құрылды. [4]

Біріақта облыс орталығы болған қала құрылысы әлі де тұрғызу керек еді. Бұл үшін Жетісу облысының әскери губернаторы Г. А. Колпаковскийдің бұйрығымен 1867 жылы 19 қазанда Верный қаласының құрылысын салу жөнінде Комитет құрылады. 20 қазанда Комитеттің бірінші мәжілісі болып, онда болашақ қаланың орнын-Үлкен станицадан оңтүстікке қарай Кіші Алматы өзені бойымен шарап заводына дейін, батысында Үлкен Алматы өзеніне дейінгі аралықта таңдау туралы мәселесі талқыланады. [5]

Кейінірек жоспарға Үлкен және Кіші станицалар, татар слободасы, бекініс енгізіледі. Болашақ қаланың алаңдары мен бағы (паркі) айқындалды. Верный қаласын кірпіштен қалауға бұйрық берілді. Ол Ресейдің кірпіштен салынған губерниялық қалаларына ұқсауы тиіс болды.

Өлкетанушы В. Н. Проскуриннің мәліметтері бойынша Ресей мемлекеттік тарихи мұрағатында «Бекітілген жоспардан артығы әлі күнге болған емес» деген белгі қойылған «1884 жылғы алдына ала орналасу барысын көрсететін Жетісу облысының Верный облыстық қаласының нақты орналасу жоспары» сақталыпты. Осы жоспар 1885 жылы 25 мамырда жасалған «Верный қаласының жоспары туралы» түсіндірме жазбасымен қоса Алматы қала құрылысын жүргізу тарихы жөніндегі кешенді құжат болып табылады, оған 1868 және 1884 жылдардағы Верный қаласын дамытудың екі бас жоспарының болуы дәлел бола алады. [6]

Қаланың жаңа бөлігі пайда болған сәттен бастап оның аумағын кеңейту батыс жағынан басталды (1887 жылғы жер сілкінісіне дейін), кейін оңтүстік-батыс бағытқа (қазіргі Мақатаев және Пушкин көшелеріне) қарай қанат жайды.

XIX ғасырдың 80-ші жылдарының аяғына таман әкімшілік-қоғадық орталық қазіргі 28-гвардияшыл-панфиловшылар паркі (бұрынғы қалалық зират) ауданында болды. Айналасына неғұрлым ірі ғимараттар: әскери губернатор үйі, офицерлер жиналысы өтетін үй (қазіргі халық саз аспаптары мұражайы), қоғамдық жиналыс үйі (қазіргі қуыршақ театры) және т. б. орналасты. Осы ғимараттардың бәрі де өзінің әсемдігімен ерекшеленеді, олардың бірқатары классикалық сәулет үлгісімен безендірілген (1887 жылғы жер сілкінісіне дейін болған әскери губернатордың үйі) . Жер сілкінісінен кейін қала құрылысын жаңа жерден салу туралы ұсыныстар аз түскен жоқ. Іле өзені жағалауында тиісті топографиялық зерттеулер жүргізілді. Бірақта билік басындағылар бұл жобадан бас тартты. Бұдан кейінгі құрылыстар жер сілкінісіне төтеп беретін жағдайларды есепке алу арқылы жүргізілді. Үйлер негізінен бір қабатты етіліп ағаштан салынды.

Бұл жылдары көшелерін көркейту бойынша бірінші рет ауқымды жұмыстар қолға алынды.

XX ғасырдың бірінші онжылдығында қаланың орталық бағында А. П. Зенковтың жобасымен және жетекшілік етуімен қаланың көрікті орнына айналған кафедральды собор салынды. [7]

Жазушы Юрий Домбровский осы собор туралы былайдеп жазады: « . . . Еңсесі биік, көп күмбезді, әшекейлі, түрлі-түсті, ғажайып ернеулі, бүрмелі темір шатырлы, қоңыраулы, басқыштардың тұтастай жүйесі қойылған-баспалдақтары бар, өтпелі жолдары мен галереялары орналасқан ол, тіпті Верныйдағы ең күшті жер сілкінісінен кейін Зенковтың тамаша сарайларының бірде бірі бұзылмаған болса, соның бірі еді. Құрылыстың ағаштан салынуы сәулет шеберінің мерейін өсіре түсті. Зенковтың ең керемет туындысы - Кафедральды Соборда - тіпті әйнектің өзі сынбай қалды емес пе».

1910 жылы 22желтоқсанда (ескі есептеу бойынша) Верныйда тағы да жер сілкінісі болды. Соның салдарынан 616 тұрғын үй толықтай қирап, 300 құрылыс бүлінді. Олардың ішінде бірінші болып Верный балалар үйі (қазіргі Алматы медициналық колледжі) қалпына келтірілді.

Қазақстан Республикасының Орталық мемлекеттік мұрағатында XIX ғасырдың аяғында XX ғасырдың басында Верный көшелерінде тұрған маңызды әкімшілік және ең ірі ғимараттар бейнеленген карта-схема сақталған. Сол кездің тұрғын үйлері мен қоғамдық құрылыстарының сақталғаны өте аз. Қазіргі кезге дейін «Верный қаласының жоспары» сақталып қалды. Оны 1910 жылы К. Богданович, И. Карк, Д. Мушкетов Геологилық Комитет Еңбегіне қосымша ретінде жасаған екен. Картада қалаға қатысы бар 43 көшенің атауы көрсетілген, Үлкен Алматы станциясының 8 көшесінің атауы көрсетілген.

Қаланың шығыс жақ шетінде Побережная көшесі Кіші Алматы өзені бойымен созылып жатты. Батыста қаланы Гончарная көшесі тұйықтады. Оңтүстігінде шекара бойымен Магистраль (Головной) арық көшесі орналасты және оның қасында Арычная көшесі болды. Солтүстігінде Ташкент аллеясы тұйықтады. [8]

Кеңес өкіметі орнаған соң Алматының жаңа дамуы басталды. 1912 жылы 14 наурызда Верный қаласын Алма-Ата деп атау туралы Декрет шықты. 1927 жылы 3 наурызда Қазақ АКСР Орталық Атқару Комитеті мен Халық Комиссарлар Кеңесі Қазақстан астасын Қызылордадан Алматыға көшіру туралы қаулы қабылдады. Республика астанасының көшуі қала құрылысына қатысты мәселені ілгері жылжыта түсті.

1930 жылдардың басында Алматыда құрастырмалы құрылыстың өзіндік ықпалымен ірі қоғамдық ғимараттар салынды. Бұл сәулетші М. Я. Гинзбургтің жобасымен тұрғызылған Үкімет үйі (қазір өнер Академиясы), сәулетші Г. Г. Герасимотың нұсқасындағы Бас почта ғимараттары еді.

30-шы жылдардың екінші жартысынан бастап сәулетшілер орыстың классикалық мұрасы мен қазақтың ұлттық сәулет өнерін қолдануға мән бере бастады. Сәулетшілер үшін бұл қала шығармашылық ізденіс кезеңі болады.

Бұл кзде тұрғызылған ғимараттардың ішінен біз жаңа сәулет үлгілерін кездестіреміз. Көп бағаналы қалқалар, маңдайшалар, әсем ернеулер қоғамдық және тұрғын үйлер сәулетіне енгізілді.

1933-1941 жылдар ішінде ескі бір қабатты үйлер орнына Алматы сәулетін түбірімен түрлендіріп жіберген жаңадан көптеген ірі құрылыстар бой көтерді. 1941 жылы қарашада Опера және балет театырының құрылысы аяқталды. Театрдың сәулетінде классикалық мұра дәстүрі пайдаланылды. Қазақтың ұлттық нақыштарын қолданған ғажап безендірулер жасалды.

Сол кезеңнің құрылыстары қаланың сәулет бейнесін қалыптстыруда өзінің оң ықпалын тигізді. [9]

Ұлы Отан соғысы жылдарында соғыс қажеттеріне орай құрылысқа тежеу салынып, оның көлемі едәуір қысқартылды.

Соғыстан кейінгі жылдары құрылыс қайтадан кеңінен қанат жая бастады. Тап содан бұрынғы кездегідей классикалық сәулет пен халық сәулет өнерінің тәсілдері мен түрлері, сондай-ақ ұлттық айшықтар (жаңа Үкімет үйі, Ғылым Академиясының бас кешені, Қазақ тұтынушылар қоғамы ғимараты, аэровокзал және т. б. ) қолданылды. бұл уақытта Алматыда қаланы безендіру ісінің жаңа кезеңі басталады: алаңдарда, бақтарда азамат соғысы және Ұлы Отан соғысы батырларының (А. Иманов пен С. Д. Луганскийдің) ескерткіштері қойылды.

50-ші жылдардың ортасында сәулетшілер жобалау тәсілдерін қайта қарауда айтарлықтай жұмыстар атқарды. Сол кезде тұрғызылған Орталық стадион, «Қазақстан» («Жетісу») қонақ үйі, Әуезов атындағы драма театры (Жас көрермендер театры) қазіргі заман талаптарына айтарлықтай жауап беретін құрылыстарболды. Бұл құрылыстар өздерінің сәулет үлгісі мен жобалау тұрғысынан, құрылыстық түрі жағынан озық үлгіге жатады әрі сәнді де салтанаттты көрінеді.

Сәулет өнерін одан әрі дамытудың негізі сәулет-құрылыс элементтерін мейлінше өндіріске лайықтап, үндестікті тиімді түрде жетілдіре түсу, қаланың табиғаты мен ауа райына сәйкес ең жақсы деген үлгі - сәулет шешімдерін іздеу болып табылады.

Қаланың сәулетін дамыту 60-80 жылдары бүкілодақтық көлемде сәулетті шығармашылықпен дамытуға деген жалпы құлшыныспен байланыстыруға болады. Бірақта алматылық сәулетшілердің сол кездегі шығармашылығы тек Алматы объектілеріне ғана тән өрнек пен тәсілге бағытталды. Сәулетшілер халық сәулет өнерінің озық дәстүрлерін шығармашылықпен игеріп, олардың тәсілдері мен үлгілерін алып, ұлттық қолданбалы және декоративтік өнер элементтері менсыр-сымбатын пайдаланды. Ғимараттың қабаттарын көбейту, жобалауды неғұрлым ұтымды жасау, сәулет үлгілерінің нақтылығы мен жаңалығы болу қазіргі жағдайға тән. [10]

Қала көшелері мен алаңдарының кескін-келбетін қалыптастыруда монументальды мүсін өнері мен басқа да декоративтік өнер түрлерінің алатын орны ерекше. Алматы бақтарында революционерлердің, жазушылардың, ақындардың ескерткіштері қойылған. Монументальды өнердің жаңа түрлері - мемориальды ансамбль («Даңқ» мемориалы) пайда болды. Бұл жылдар ішінде ескерткіштердің тағы бір түрі - кесенелер тұрғызу қолға алынды: оған мемлекет, ғылым, әдебиет және өнер қайраткерлері жерленген жерде монументальды ескерткіштер жатады.

60-80 жылдары қала құрылысын жүргізуде айтарлықтай жұмыстар атқарылды, оған мысал ретінде қала құрылысы жүйелерін, сәулет ансамбльдерін қалыптастыру және бірқатар таңғажайып құрылыстардың бой көтеруін айтуға болады. Академия алаңы Ш. Уәлиханов ескерткіші арқылы біртұтас сәулет көркіне бөленіп, өз мән-мағынасына толық сай болып тұр. В. И. Ленин атындағы Сарай (қазіргі Республика Сарайы) мен 25 қабатты «Қазақстан» қонақ үйі айналасындағы құрылыстармен, Абай ескерткішімен ажарланып, қаланың ең көрікті жеріне айналды.

Абай даңғылының Көктем өзенімен түйісер тұста орналасқан Цирк ғимараты, Неке сарайы, Ә. Қастеев атындағы Мемлекеттік Өнер мұражайы, қазақтың М. О. Әуезов атындағы Мемлекеттік академиялық драма театрының ғимараты қала құрылысының маңызды бөлігі болып табылады. Абай даңғылының оң жақ бетінде Қазақстан Компартиясы Орталық Комитетінің ғимаратымен (қазіргі Алматы қаласының әкімшілігі) үндескен Республика алаңын - қаланың дәл ортасындағы сәулет өнерінің ғажайып үлгісі десе болғандай. [11]

1991 жылы Кеңес Одағы ыдырап, Қазақстан Республикасы егемендік алған соң Алматы қаласының дамуында жаңа кезең басталды.

1995 жылы қаланың үш ірі құрылысы аяқталды: Республика Президентінің Резиденциясы, «Марко Поло Рахатпалас отель», «Анкара» қонақ үйлері. Қаланың бет-бейнесін ажарландыра түсуде мүсін өнері айтарлықтай рөл атқарады. Қаланың бас алаңында - Республика алаңында Тәуелсіздік Монументі, Достық даңғылында - Жамбыл Жабаевқа ескерткіш, Сәтпаев пен Байтұрсынов көшелері қиылысында - Қ. Сәтпаевқа ескерткіш. Достық даңғылы мен Шевченко көшесі қиылысында Т. Шевченкоға ескерткіш, 2-Алматы темір жол станциясы вокзалының алдындағы алаңда Абылай ханға ескерткіш және т. б. орнатылды.

1997 жылы 20 қазанда еліміздің астанасы Астана қаласына көшіруге байланысты Қазақстан Республикасының Президенті «Алматы қаласының мәртебесі және оның алға қарай дамуы бойынша шаралар туралы» Жарлыққа қол қойды, соған сәйкес Алматы республикалық маңыздағы қала болып табылады. 1998 жылы 1 шілдеде Қазақстан Республикасының «Алматы қаласының ерекше мәртебесі туралы» Заңы қабылданып, 2003 жылы 10 ақпанда Президенттің «Алматы қаласын дамытудың 2003-2010 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарлама туралы» №1019 Жарлығы шықты, мұның өзі қаланың одан әрі дамуының кепіліне айналды. Алматыда құрылыс салудың қарқынды жүруі, қайта жаңарту мен қала құрылысын жүргізуді дамыту қалаға қайталанбас көрік беруде. Құрылыстардың басым бөлігі өз ерекшелігімен тамсандырады және де олар мемлекет қорғайтын ескерткіштер қатарына жатады.

Қазіргі таңда Алматының бас жоспарында орталықтағы тарихи сәулет аймағын сақтау бойынша жеке жобалар жасалып, қорғалатын аймақтың нормалары мен үлгілерін дәлдей түсуге байланысты жұмыстар жалғасып, қайтап қалпына келтіру шаралары қолға алынатын болады. Бұл тарихи, сәулет, монументальды өнердің жекелеген ескерткіштерін сақтап қалуға мүмкіндік жасап қана қоймай, Алматының өзіндік бет-ажарын сақтауға да әсер етеді.

Зертттелу деңгейі: . . . ?

Дерек көздері : ХVI ғасырдың бірінші жартысында өмір сүрген мемлекет қайраткері, Ұлы моғолдар әулетінің негізін салушы Захириддин Мұхаммед Бабырдың шығармасында мынадай деректер келтірілген: «Ферғана - бесінші климат белдеуінде орналасқан аймақ, өңделіп-айдалған жерлермен, шығысында - Қашқармен, батысында - Самарқандпен, оңтүстігінде Бадахшан таулармен шектеседі. Бұрын солтүстігінде Таразкент кітабында аталған Алмалық, Алмату және Янғы тәрізді қалалар болғанымен, оларды моғолдар қиратып-талқандаған, қазір ол жерлерде елді мекен атымен жоқ». Қирап-бүлінген қалалардың қатарында болашақ Верный бекінісінің орнында қоныс тепкен, Алмату деген көне атқа ие ортағасырлық қала аталады.

Алмалық аймағына қатысты аса қызғылықты көне деректі Рашид-ад Диннің (1274-1318) атақты «Жами ат тауарих» еңбегінің Оғыз хан туралы тарауынан табуға болады. Шамамен Х-ХІІ ғасырларда болған оқиғаларды баяндай отырып, таризшы Оғыз ханның өзінің кезекті жорығы кезінде Алатаг (Алатау) пен Алмалық өңіріне дейін жеткенін, Аққайя мекенінде ардагер сарбаздармен жүздесіп, жолыққанын жазады. Алмалық атауын географиялық тұрғыдан Іле Алатауының бөктерінен, Алматы аймағынан іздеген жөн тәрізді. Ақыр соңында, көне теңгелерді зерттеу нәтижесінде Алматы қаласының тарихы жөнінде жаңа деректерге қол жетті. 1979 жылы бұрынғы Алматы шекара училищесінің территориясынан екі күміс теңге табылды. Сыртқы түрі, көлемі және соғылу тәсілі жағынан олар ХІІІ ғасырдың соңғы ширегі мен ХІV ғасырдың басында, Масұд бек жүргізген ақша реформасы кезінде Орта Азия мен Шығыс Түркістан қалаларында шығарылған теңгелерді еске салады. Олар Шағатай мемлекетінің 12 ақша сарайында теңгелер арқылы бұрыннан жақсы таныс Шағатай таңбаларымен қатар орналастырылған, 1271-1272 және 1306-1307 жылдар аралығы деген датамен белгіленген. Осы айғақтың негізінде шығыстанушы, нумизмат В. Н. Настич бұл теңгелердің Жетісуда соғылғаны және ХІІІ ғасырда қазіргі Алматы территориясында теңге сарайының болғандығын жорамалдайды. ХІІІ ғасырда қазіргі Алматы бұрынғы Алматудың орнында ірге тепкен елді мекен.

Жазба деректердің мәліметтері, табылған теңгелер мен басқа да археологиялық айғақтарға сүйене отырып, көне замандарда Алмату аталған қазіргі Алматы қаласының іргетасы Х-ХІ ғасырларда қаланған, оның тарихы кемінде 1000 жылды қамтиды. Ал Алматы өңірінің ортағасырлық қалалар көтергеннен 3000 жыл бұрын көшпелі тайпалардың қоныс-тұрағы болғаны - тарихи шындық.

Бұл жұмыстың басты мақсаты - Алматы қаласының мәдениетімен тарихын, әдет-ғұрпымен дәстүрін таныстыру, сонымен қатар Алматы қаласының бүгінгі күнгі өркендеуі, саяси-әлеуметтік дамуы, тағы да сол сияқты туризм орталығына айналдыру мәселесін қолға алу болып келеді.

Бұл жұмыста әртүрлі анықтамалар, газет-журналдар, жылнамалық көрсеткіштер, ғылыми мақалалар және де интернеттегі баспа жайылымдарды қолдандым.

І-тарау Алматы ежелгі қазақ даласы .

1. 1 Алматы атауы қайдан шыққан?

Өткен заманда (біздің дәуірдің VI-VII ғасырында) қазіргі оңтүстік астананың жерінде Алматы, Алмалы, Алмалық дейтін елді қоныстармен қалалар, Алма-Арасан-Алмалы қайнар Алма кеш, Алмалы өткел деген сайлар, өзектер болған. Қаламыздың қазіргі Алматы деген аты сол ежелгі аттарының бірі.

Жетісуды көне дәуірден қазақтың ірі тайпаларының бірі-үйсіндер мекендеген. Оған кіретін көптеген рулардың ішінде атақты Шапырашты руы да бар. Аса қадірлі әрі халқына танымал қайраткер, журалист-жазушы, Қазақ КСР-ның еңбек сіңірген мәдениет қызметкері, республиканьң халық депутаты Балғабек Қыдырбекұлының мәліметі бойынша Шапыраштының шөбересі Арланның Алма және Алша дейтін екі ұлы болған. Үлкен ұлы Алма осы жүрген Шапырашты тайпасының 32-ші атасы болып саналады. Ол еш жерге көшпей және тәуіпшілікпен айналысқан. Алма атамыз екі өзеннің-Алмалы өзені мен Аюлы өзендерінің құйылысында Қарағайлы өзенінің бойын мекендеген. Кеменгер әулие қарт (біз үшін Алма-Ата) Аюлы өзенінің төменгі жағынан жасыл көл орналасқан асуға дейін жеміс ағаштарын отырғызған. Ол кезде көне Алматының төңірегінде өзендер мен көлдер болған.

Алматының "Алма-Ата" деген атауы осы қасиетті бабамыздың құрметіне берілген сияқты. "Алма Арасан" деген атаудьң өзі осы Алма Атамыздың есімімен, ол кісінің тәуіптілігімен байланысты тәрізді. Аңыздарға қарағанда ол кісі өсімдікгердің 1500 түрінен дәрі әзірлеген көрінеді.

Қазақ жерін жаулап алған патша билеушілерің тарихта, ұлттық белгілерде, бұған қоса этимологияда шаруасы болған жоқ. Сөйтіп ескі атауларын шетінен өзгертті. 1854 жылы салынған алғашқы бекіністі, содан кейін қаланы Верный деп атады. Оның ежелгі Алматы атын, сол аттас өзеннің бойында тұрғанын да елеген жоқ.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.