Азаматтық іс жүргізу құқығы қағидаларының түсінігі
Шетелдік азаматтар және азаматтығы жоқ азаматтар, шетелдік ұйымдар мен халықаралқ ұйымдар өздерінің бұзылған немесе дау айтылып отырған құқықтарын, бостандықтарын, заңмен қорғалатын мүдделерін қорғау үшін ҚР соттарына жүгінуге құқылы. Шетелдік тұлғалар ҚР азаматтарымен және ұйымдарымен бірдей іс жүргізу құқықтарын пайдаланады және іс жүргізу міндеттерін орындайды. Соттарда шетелдік тұлғалар қатысатын істер б-ша сот ісін жүргізу осы кодекске және өзге заңдарға сәйкес ж.а. Шетелдік тұлғалар азаматтық процессте жалпы негізде талапкер болып қана қоймай, жауапкер, үшінші тұлғалар немесе істе өзге де процесс. Жағдайда иеленуге құқылы. Шетелдік азаматтар мен азаматтығы жоқ адамдардың азаматтық іс жүргізуге әрекет қабілеттілігі олардың жеке заңы б-ша белгіленеді. Азаматтың жеке заңы өзі азаматы болып табылатын мем-ң құқығы б.т.
2. сұрақАзаматтық сот өндірісінің мақсаттары мен міндеттері.
Сот ұйымдар мен азаматтардың құқықтары мен заңды мүдделерін қорғау мақсатында азаматтық істерді өз уақытында және дұрыс шешуі тиіс. Азаматтық сот өндірісінің осы тапсырмаларда орындауы азаматтардың құқықтар мен ар-намысты, абыройды құрметтеуі, азаматтардың дәл және мүлтіксіз заңды орындап тәрбиелеуге, қоғамдық қауіпсіздік пен әлеуметтік әділеттік принциптерін бекіту, құқықтық мем-ті, заңдылықты нығайтуға әкеліп соғады.
3. Ерекше талап өндірісінде қаралатын азаматтық істер
Ерекше талап өндірісі – бір тарап жеке немесе заңды тұлға болатын, ал екінші тарап міндетті түрде мемлекеттік билік органы немесе лауазымды тұлға болатын материалдық құқықтық дауға байланысты туындайтын азаматтық істер қаралатын өндіріс.
Ерекше талап өндірісінің талап өндірісімен ұқсастығы - олардың екеуінде де материалдық құқықтық даудың болуы сипатталады. Ал, айырмашылығы – талап өндірісі талап арыздың негізінде қозғалатын болса, ерекше талап өндірісі шағым және арыздың негізінде қозғалады. Сондай-ақ, ерекше талап өндірісінде бір тарап реінде әрдайым мемлекеттік орган немесе лауазымды адам қатысады.
Ерекше талап өндіріснде қаралатын азаматтық істерге: сайлауға, референдумдарға қатысушы азаматтар мен қоғамдық бірлестіктердің сайлау құқықтарын қорғау туралы арыздар бойынша қозғалатын істер; әкімшілік құқық бұзушылық туралы істерді қарауға уәкілетті органдардың қаулыларына дау айту туралы істер бойынша қозғалатын істер; мемлекеттік өкімет, жергілікті өзін-өзі басқару органдарының, қоғамдық бірлестіктердің, ұйымдардың, лауазымды адамдар мен мемлекеттік қызметшілердің шешімдері мен әрекеттеріне немесе әрекетсіздігіне дау айту туралы іс бойынша қозғалатын істер; нормативтік құқықтық актілердің заңдылығына орай даулар туралы іс бойынша қаралатын істер; прокурордың, органдар мен лауазымды адамдардың актілері мен іс-әрекеттері заңсыз деп тану туралы жүгінуіне байланысты азаматтық істер қаралады.
4. Азаматтық іс жүргізу құқығының жүйесі
Азаматтық іс жүргізу құқығының жүйесі жалпы және ерекше бөлімдерден тұрады. Жалпы бөлімге азаматтық іс жүргізу кодекіндегі жалпы ережелер деп аталатын 1 бөлімді жатқызамыз. Азаматық іс жүргізу кодексінің қалғандары ерекше бөлімге жатады.
Жалпы бөлімде азаматтық іс жүргізу құқығының нормалары мен реттелетін қоғамдық қатынастар, оның қайнар көздері, қағидалары, азаматтық і жүргізудегі тараптар, үшінші тұлғалар, прокурор, мемлекеттік органдар, жергілікті өзін-өзі басқару органдары, өзге тұлғалардың заңды мүдделерін қорғау мақсатында қатысатын ұйымдар немесе жекелегн азаматтар, соттағы өкілдік, сот шығындары, мәжбүрлеу шаралары, талап өндіріс мәселелеріне қатысты нормалар көрініс тапқан.
Ерекше бөлімде азаматтық істерді соттың 1 инстанцияда қарау, ерекше талап өндіріс, ерекше өндіріс, сот шешімдерін апелляциялау, қадағалау және жаңадан ашылған мән-жайлар бойынша қарау, қайта қарау тәртібі, сот шешімдерін орындау, шетел азаматтарының қатысуымен жүзеге асырылатын азаматтық іс жүргізу тәртібі көрініс тапты.
2. сұрақАзаматтық сот өндірісінің мақсаттары мен міндеттері.
Сот ұйымдар мен азаматтардың құқықтары мен заңды мүдделерін қорғау мақсатында азаматтық істерді өз уақытында және дұрыс шешуі тиіс. Азаматтық сот өндірісінің осы тапсырмаларда орындауы азаматтардың құқықтар мен ар-намысты, абыройды құрметтеуі, азаматтардың дәл және мүлтіксіз заңды орындап тәрбиелеуге, қоғамдық қауіпсіздік пен әлеуметтік әділеттік принциптерін бекіту, құқықтық мем-ті, заңдылықты нығайтуға әкеліп соғады.
3. Ерекше талап өндірісінде қаралатын азаматтық істер
Ерекше талап өндірісі – бір тарап жеке немесе заңды тұлға болатын, ал екінші тарап міндетті түрде мемлекеттік билік органы немесе лауазымды тұлға болатын материалдық құқықтық дауға байланысты туындайтын азаматтық істер қаралатын өндіріс.
Ерекше талап өндірісінің талап өндірісімен ұқсастығы - олардың екеуінде де материалдық құқықтық даудың болуы сипатталады. Ал, айырмашылығы – талап өндірісі талап арыздың негізінде қозғалатын болса, ерекше талап өндірісі шағым және арыздың негізінде қозғалады. Сондай-ақ, ерекше талап өндірісінде бір тарап реінде әрдайым мемлекеттік орган немесе лауазымды адам қатысады.
Ерекше талап өндіріснде қаралатын азаматтық істерге: сайлауға, референдумдарға қатысушы азаматтар мен қоғамдық бірлестіктердің сайлау құқықтарын қорғау туралы арыздар бойынша қозғалатын істер; әкімшілік құқық бұзушылық туралы істерді қарауға уәкілетті органдардың қаулыларына дау айту туралы істер бойынша қозғалатын істер; мемлекеттік өкімет, жергілікті өзін-өзі басқару органдарының, қоғамдық бірлестіктердің, ұйымдардың, лауазымды адамдар мен мемлекеттік қызметшілердің шешімдері мен әрекеттеріне немесе әрекетсіздігіне дау айту туралы іс бойынша қозғалатын істер; нормативтік құқықтық актілердің заңдылығына орай даулар туралы іс бойынша қаралатын істер; прокурордың, органдар мен лауазымды адамдардың актілері мен іс-әрекеттері заңсыз деп тану туралы жүгінуіне байланысты азаматтық істер қаралады.
4. Азаматтық іс жүргізу құқығының жүйесі
Азаматтық іс жүргізу құқығының жүйесі жалпы және ерекше бөлімдерден тұрады. Жалпы бөлімге азаматтық іс жүргізу кодекіндегі жалпы ережелер деп аталатын 1 бөлімді жатқызамыз. Азаматық іс жүргізу кодексінің қалғандары ерекше бөлімге жатады.
Жалпы бөлімде азаматтық іс жүргізу құқығының нормалары мен реттелетін қоғамдық қатынастар, оның қайнар көздері, қағидалары, азаматтық і жүргізудегі тараптар, үшінші тұлғалар, прокурор, мемлекеттік органдар, жергілікті өзін-өзі басқару органдары, өзге тұлғалардың заңды мүдделерін қорғау мақсатында қатысатын ұйымдар немесе жекелегн азаматтар, соттағы өкілдік, сот шығындары, мәжбүрлеу шаралары, талап өндіріс мәселелеріне қатысты нормалар көрініс тапқан.
Ерекше бөлімде азаматтық істерді соттың 1 инстанцияда қарау, ерекше талап өндіріс, ерекше өндіріс, сот шешімдерін апелляциялау, қадағалау және жаңадан ашылған мән-жайлар бойынша қарау, қайта қарау тәртібі, сот шешімдерін орындау, шетел азаматтарының қатысуымен жүзеге асырылатын азаматтық іс жүргізу тәртібі көрініс тапты.
1. сұрақ
Шетелдік азаматтар және азаматтығы жоқ азаматтар, шетелдік ұйымдар
мен халықаралқ ұйымдар өздерінің бұзылған немесе дау айтылып
отырған құқықтарын, бостандықтарын, заңмен қорғалатын мүдделерін
қорғау үшін ҚР соттарына жүгінуге құқылы. Шетелдік тұлғалар ҚР
азаматтарымен және ұйымдарымен бірдей іс жүргізу құқықтарын
пайдаланады және іс жүргізу міндеттерін орындайды. Соттарда шетелдік
тұлғалар қатысатын істер б-ша сот ісін жүргізу осы кодекске және
өзге заңдарға сәйкес ж.а. Шетелдік тұлғалар азаматтық процессте
жалпы негізде талапкер болып қана қоймай, жауапкер, үшінші тұлғалар
немесе істе өзге де процесс. Жағдайда иеленуге құқылы. Шетелдік
азаматтар мен азаматтығы жоқ адамдардың азаматтық іс жүргізуге
әрекет қабілеттілігі олардың жеке заңы б-ша белгіленеді.
Азаматтың жеке заңы өзі азаматы болып табылатын мем-ң құқығы б.т.
2. сұрақАзаматтық сот өндірісінің мақсаттары мен міндеттері.
Сот ұйымдар мен азаматтардың құқықтары мен заңды мүдделерін қорғау
мақсатында азаматтық істерді өз уақытында және дұрыс шешуі тиіс.
Азаматтық сот өндірісінің осы тапсырмаларда орындауы азаматтардың
құқықтар мен ар-намысты, абыройды құрметтеуі, азаматтардың дәл және
мүлтіксіз заңды орындап тәрбиелеуге, қоғамдық қауіпсіздік пен
әлеуметтік әділеттік принциптерін бекіту, құқықтық мем-ті,
заңдылықты нығайтуға әкеліп соғады.
3. Ерекше талап өндірісінде қаралатын азаматтық істер
Ерекше талап өндірісі – бір тарап жеке немесе заңды тұлға болатын, ал
екінші тарап міндетті түрде мемлекеттік билік органы немесе лауазымды тұлға
болатын материалдық құқықтық дауға байланысты туындайтын азаматтық істер
қаралатын өндіріс.
Ерекше талап өндірісінің талап өндірісімен ұқсастығы - олардың
екеуінде де материалдық құқықтық даудың болуы сипатталады. Ал, айырмашылығы
– талап өндірісі талап арыздың негізінде қозғалатын болса, ерекше талап
өндірісі шағым және арыздың негізінде қозғалады. Сондай-ақ, ерекше талап
өндірісінде бір тарап реінде әрдайым мемлекеттік орган немесе лауазымды
адам қатысады.
Ерекше талап өндіріснде қаралатын азаматтық істерге: сайлауға,
референдумдарға қатысушы азаматтар мен қоғамдық бірлестіктердің сайлау
құқықтарын қорғау туралы арыздар бойынша қозғалатын істер; әкімшілік құқық
бұзушылық туралы істерді қарауға уәкілетті органдардың қаулыларына дау айту
туралы істер бойынша қозғалатын істер; мемлекеттік өкімет, жергілікті өзін-
өзі басқару органдарының, қоғамдық бірлестіктердің, ұйымдардың, лауазымды
адамдар мен мемлекеттік қызметшілердің шешімдері мен әрекеттеріне немесе
әрекетсіздігіне дау айту туралы іс бойынша қозғалатын істер; нормативтік
құқықтық актілердің заңдылығына орай даулар туралы іс бойынша қаралатын
істер; прокурордың, органдар мен лауазымды адамдардың актілері мен іс-
әрекеттері заңсыз деп тану туралы жүгінуіне байланысты азаматтық істер
қаралады.
4. Азаматтық іс жүргізу құқығының жүйесі
Азаматтық іс жүргізу құқығының жүйесі жалпы және ерекше бөлімдерден
тұрады. Жалпы бөлімге азаматтық іс жүргізу кодекіндегі жалпы ережелер деп
аталатын 1 бөлімді жатқызамыз. Азаматық іс жүргізу кодексінің қалғандары
ерекше бөлімге жатады.
Жалпы бөлімде азаматтық іс жүргізу құқығының нормалары мен реттелетін
қоғамдық қатынастар, оның қайнар көздері, қағидалары, азаматтық і
жүргізудегі тараптар, үшінші тұлғалар, прокурор, мемлекеттік органдар,
жергілікті өзін-өзі басқару органдары, өзге тұлғалардың заңды мүдделерін
қорғау мақсатында қатысатын ұйымдар немесе жекелегн азаматтар, соттағы
өкілдік, сот шығындары, мәжбүрлеу шаралары, талап өндіріс мәселелеріне
қатысты нормалар көрініс тапқан.
Ерекше бөлімде азаматтық істерді соттың 1 инстанцияда қарау, ерекше
талап өндіріс, ерекше өндіріс, сот шешімдерін апелляциялау, қадағалау және
жаңадан ашылған мән-жайлар бойынша қарау, қайта қарау тәртібі, сот
шешімдерін орындау, шетел азаматтарының қатысуымен жүзеге асырылатын
азаматтық іс жүргізу тәртібі көрініс тапты.
5. Сырттай шешімнің күшін жою тәртібі
Егер жауапкердің сот отырысына келмей қалуына дәлелді себептер болып,
олар туралы сотқа мезгілінде хабарлауға оның мүмкіндігі болмағанын сот
анықтаса және ол шешімнің мазмұнына ықпал етуі мүмкін дәлелдемелерді табыс
етсе, сырттай шешімнің күші жойылуға тиіс.
Сырттай шешімнің күшін жою туралы қабылдағаннан кейін сот іске
қатысушы тұлғаларды сырттай шешімнің күшін жою арызын қарау туралы орны мен
уақытын хабарлайды, оларға тиісті көшірмелері мен материалдарын қоса
береді. Сырттай шешімнің күшін жою туралы арыз сотқа келіп түскен сәттен
бастап, 10 күн ішінде сот отырысында қаралады. Істі қарау нәтижесінде сот
мынадай екі жағдайдың біреуін шығарады:
1. Сырттай шешімнің күшін жою туралы арызды қанағаттандырудын бас тарту
туралы;
2. Сырттай шешімді бас тарту немесе істі мәні бойынша жаңадан қарау
туралы.
6. Азаматтық іс жүргізу құқығы ғылымның пәні және жүйесі
Кез келген дербес ғылым ерекше тану пәні алынған білімнің мазмұндалған
жүйесімен сипатталады.
Азамат іс жүргізу ғылымның пәнінің үш негізгі бағыты бар:
1) пәні сол құқық саласының бірыңғай атауымен анықталады.
2) пәнге азамат іс жүргізу мен қоса, сот тәжірибесінің құқық реттеу
пәні мен әдістері кіреді.
3) пәні, сондай-ақ азаматтық іс жүргізу және азаматтық істер бойынша
сот әділдігінің ғалымын қамтиды.
4) Азамат іс жүргізу құқығын ғылыми пәнінің элементтеріне мыналар
жатады:
1) азамат іс жүргізу құқығы – орталықтанған элемент болып табылады.
2) азамат іс жүргізу *** қайнар көздері. Құқық саласы өзінің сипаттау
нысанасыз өмір сүре алмайды (нормат. құқық актілер, құқық
нормалары).
3) Ғылыми ұғымдар, теория, концепциялар – ғылыми пәнінің арнайы
элементтері.
4) Аталған элементтердің тарихы.
Ғылым пәніне дәстүрлі түрде тек сот қызметтік емес, сондай-ақ өзге
органдар (аралық сот, нотариат). Осылайша, азамат іс жүргізу құқығы
ғылымының пәні белгіленген құқық саласымен шектелмейді, өзге элементтерді
де қамтиды.
Ғылым жүйесі әрқашанда тану пәнін бейнелейді. Азаматтық іс жүргізу қң
*** авторлары ғылым жүйесін төрт бөлікке бөледі:
1) азаматтық іс жүргізу құқығының ғылыми сұрақтары;
2) азамат іс жүргізу құқ-ң жалпы сұрақтары;
3) сот өндірісінің сұрақтары;
4) шетелдік азамат процесс.
7. Күшін жойған сот немесе атқару өндірісін қалпына келтіру тәртібі
Жойылған сот ісін немесе атқару ісін жүргізуді қалпына келтіру тәртібі
азаматтық іс жүргізу кодексінің IV бөлімімен реттеледі. (410-412 баптар)
Сот немесе атқару өндірісі азаматтық істер бойынша толық немесе ішінара
жойылуы мүмкін. Азаматтық іс бойынша өндірісті қалпына келтіру толық
шыққан шешім немесе іс бойынша өндірісті тоқтату туралы ұйғарым арқылы іске
асады.
Қалпына келтіру отырысындағы жиналған және зерттелгенге дейін жойылған
сот өндірісін азаматтық іс жүргізу кодексі IV бөлімімен қалпына келтіруге
жатпайды. Талапкер мұндай жағдай да азаматтық сот өндірісінің жалпы
ережелері бойынша сотқа жүгінеді, яғни, жаңа талап береді.
Ал, жойылған атқару өндірісін қалпына келтіру, егер де шешімді орындау
жүзеге асқан болса;
Жойылған сот немесе атқару өндірісін қалпына келтіру құралы болып арыз
табылады. Жойылған сот немесе атқару өндірісін қалпына келтіру арызын іске
қатысушы тұлғалар немесе прокурор бере алады.
Жойылған сот немесе атқару өндірісін қалпына келтіру арызы орындалу
орны бойынша сотқа беріледі.
Сондай-ақ, арыз мемлекет баж салығымен төленбейді.
8 сұрақ Азаматтық іс жүргізу құқығы қағидаларының түсінігі, жүйеісі және
маңызы
Азамыттқ іс жүргізу құқығының қағидалары- осы құқық саласының мазмұны мен
өзіндік сипатын бейнелейтін негізгі бастаулар мен жағдайлар. Принциптердің
көбісі Конституцияда бекітілген. Ал қалғаны Азаматтық іс жүргізу кодексінде
белгіленген. Осының барлығы пинциптер жүйесін құрайды. Принциптерді былай
бөлуге болады: Нормативти қайнар көзі бша конституциялық және салалық
заңнамада бекітілген; салалық және салааралық; реттеу объектісі бша
сотқұрылысындағы, яғни сот төрелігін ұйымдастыруға бты, және функционалды?
Яғни сот пен процесске қатысушылардың қызметін анықтайтын. Функционалдыққа:
заңдылық, тараптардың айтысуы мен тең құқықтылығы, тараптардың теңдігі т.б.
Ал сот төрелігін ұйымдастыруға бсты: сот төрелігін тек соттың ғана жүзеге
асыруы, судьялардың тәуелсіздігі, барлық адамдардың заң мен сот алдындағы
теңдігі, сотта іс қараудың жариялылығы, сот ісін жүргізу тілі. Принцитердің
маңыздылығы азаматтық істерді қарастыруда сот тек процессуалдық нормаларды
ғана емес біріншіден осы принциптерді қолданылуымен түсіндіріледі.
9 сұрақ. Ерекше талап өндірісінде азаматтық істердің қаралу тәртібі және
басқа азаматтық сот өндірісінің түрлерінен айырмашылығы
Ерекше талап өндірісі- бір тарап жеке және заңды тұлға болатын болса,
екінші тарап мемлекеттік органдар немесе лауазымды тұлғалар болатын
азамттық істер қаралады. Мәселен, ол істерге сайлауға, референдумға
қатысушы азаматтар мен қоғамдық бірлестіктердің сайлау құқықтарын қорғау
тур арыздар бша іс жүргізу,жергілікті атқарушы органдардың азаматтардың
алқаби ретінде қылмыстық сот ісін жүргізуге қатысу құқықтарын бұзатын
шешімдеріне, әрекеттеріне( әрекетсіздігіне) , әкімшілік құқық бұзушылық тур
істерді қарауға уәкілеттті органдардың ( лауазымды тұлғалардың) қаулыларына
, мемлекеттік өкімет жергілікті өзін өзі басқару рог-ң,
қоғ.бірлестіктерлің, ұйымдардың, лауазымды адамдар мен мемлекеттік
қызметшілердің әрекеттері мен шешімдеріне, н.қ.а-ң заңдылығына орай даулар
тур іс ша іс жүргізу, прокурордың орг-р мен лаазымды адамдардың актілері
мен іс- әрекеттерін заңсыз деп тану тур жүгінуі жатады. . Оларды қарастыру
кезіндегі айырмащылық ол тек арыз негізінде ғана емес шағым және өтініш
бша да қаралады. Сондай ақ тарап ретінде мемлекеттік орган немесе
лауазымды тұлға болады. Арыз келтіру тәртібі жалпы тәртіп бша, оны
қарастыру сотпен жүзеге асырылады, сто отырысы тур тиісінще қажет адамдар
хабарландырылады, сот оған тиісті шешім шығарады.
10 сұрақ. Азаматтық іс жүргізу құқығының салалық қағидалары
Салалық қағидалар АІЖК де белгіленген: 1. Заңдылық. Сот ісін жүргізу тек
заң талаптарына сай болуы. 2. Сот төрелігін тек соттың ғана жүзеге асыруы.
Төтенше соттар құруға болмайды.3. Адамның құқықтарын, бостандықтары мен
заңды мүдделерін сотта қарау. Барлық азаматтар сотқа жүгінуге құқылы.
4.Жеке адамның ар- намысы мен қадір қасиетін құрметтеу.Оны кемсітетін
шешімдерге тыйым салынады. 5.Жеке өмірге қол сұғылмаушылық. Хат жазысудың,
телефон арқылы сөйлеудің, почта, телеграф және өзге де хабарлардың
құпиясы.6.Меншікке қол сұғылмаушылық. Тек сот шешімімен.7.Судьялардың
тәелсіздігі. Тек Конституция мен заңға бағынады. 8. Барлық адамдардың заң
мен сот алдындағы теңдігі. 9. Сот ісін жүргізу тілі. Мемлекеттік тілде,
қажет болса орыс тілі мен басқа тілдер бірдей қолданылады.10.Тараптардың
айтысуы мен тең құқықтылығы. Олар бірдей құқықтарға және іс жүргізу
міндеттеріне ие болады. 11.Дәлелдемелерді ішкі сенім б\ша бағалау.
12.Куәлік жауап беру міндетінен босату. Жұбайы, жақын туыстарына қарсы
куәлік беруге міндетті емес.13. Білікті заң көмегін алуға құқықты
қамтамасыз ету.14. Сотта істің қараудың жариялылығы. 15.Сотта істі қарауда
қауіпсіздікті қамтамасыз ету.15. Сот актілерінің міндеттілігі.16.Іс
жүргізу әрекеттері мен шешімдеріне шағымдану бостандығы.17. Азаматтық сот
ісін жүргізу принциптерінің мәні.
11 сұрак. Талап арыздағы кемшіліктерді түзету тәртібі
Талап арыз жазбаша нысанда жазылуы тиіс, онда арыз берілетін соттың атауы,
талап қоюшының атауы, тұрғылықты жері, өкіл атауы, банк реквизиттері,
жауапкердің де осындай мәліметтері талап қою бағасы, қоса тіркелетін
құжаттар, сенімхат, мемлекеттік бажды төлеу тур құжат, құжаттардың
көшірмелері, талап арыздың көшірмелері болуы тиіс. Егер осы АІЖК гі 150,
151 баптардағы сәйкес болмаса судья арызды қозғалыссыз қалдыру тур ұйғарым
шығарады, бұл тур талап арызды берген тұлғаға хабарлайды және кемшіліктерді
түзету үшін мерзім береді. Егер талап қоюшы судьяның нұсқауларына сәйкес
және ло белгіленген мерзімде ұйғарымда аталған талаптарды орындаса, талап
арыз оны сотқа алғашқы тапсырған күні берілген болып есептеледі. Олай
болмаған жағдайда арыз берілмеген болып есептеледі және судьяның
ұйғарымымен оған қоса тіркелген барлық құжаттармен бірге талап қоюшыға
қайтарылады. Арызды қайтару тур ұйғарымға жеке шағым, наразылық берілуі
мүмкін.
12 Сұрақ. Азаматтық іс жүргізу құқығының қағидаларының арақатынасы
Барлық принциптер өзара тығыз байланысты. Мәселен бір принциптер
екіншілерін дамытып толықтырады. Мыс: сот төрелігін тек соттың жүзеге асыру
принципінен шағатын және оны толықтыратын судьялардың тәуелсіздігі, барлық
адамдардың сот пен заң алдындағы теңдігі принциптері. Ал соңғы принциптен
шығатын мыс тараптардың теңдігі принципі шығады. Екінші арақатынас бір
принциптің басқасының кепілі болатын кез. Мыс: заңдылық принципін
кепілдендіретін судьялар тәуелсіздігі, жариялылық, барлық адамдардың сот
пен заң алдындағы теңдігі принциптері б.т. Сондай ақ бір принциптен
туындайтын жағдайлар басқа принципті алға қоюға әкеледі.
13 сұрақ. талап қою тәртібі
Талап арыз сотқа жазбаша нысанда беріледі. Арызда арыз берілетін соттың
атауы, талап қоюшының атауы, оның тұрғылықты жері, сол тур мәліметтер, өкіл
болса оның оның тауы мен мекен жайы, жауакердің де тура сондай мәліметтері,
талап қоюдың бағасы, талап қоюшының талаптарын негіздейтін мән жайлар, және
бұл мән жайларды растайтын дәлеледемелер, арызға қоса тіркелетін
құжаттардың тізбесі көрсетілуі тиіс. Қоса тіркелетін құжаттар: арыздың
көшірмелері, мемлекеттік бажды төлеуді растайтын құжат, сенімхат болуы
тиіс. Судья талап арызды түскен күннен бастап 5 күнде оны сот ісін жүргізу
үшін қабылдау ттуралы мәселені шешуге құқылы, іс қозғау тур ұғарым
шығарады. Судья талап арызды егер арыз азаматтық сот ісін жүргізу
тәртібімен қарауға және шешуге жатпаса, сол тараптардың арасындағы дау
бша, сол нысана тур және сол негіздер б\ша шығарылған соттың заңды күшіне
енген шешімі немесе талап қоюшының талап қоюдан бас тартуына бсты іс б\ша
сот ісін жүргізуді тоқтату тур немесе тараптардың бітімгершілік келісімін
бекіту тур сот ұйғарымы болса, бас тартады. Бас тарту 5 күнде шығарылуы
тиіс. Судья талап арызды егер талап қоюшының істердің осы санаты ушін дауды
сотқа дейін алдын ала шешу заңдармен белгіленген тәртібін сақтамаса және
осы тәртіпті қолдану мүмкіндігі жойылмаса; іс осы соттың қарауына жатпаса,
арызды әрекетке қабілетсіз адам берсе, арызға оған қол қоюға өкілеттігі жоқ
адам қол қойса, сол дау б\ша іс бар болса, бұл тур талап қоюшы мәлімдесе
қайтарып жібереді. Егер айтылған талаптар сақталмаса судья істі
қозғалысссыз қалдыру тур ұйғарым шығарады., оны түзеті тур хабарлап,
кемшіліктерді үшін мерзім белгілейді. Жауапкер бірінші сатыдағы сот шешім
шығарғанға дейін талап қоюшыға қарсы талап қоюға құқылы.
14 сұрақ. АІЖ құқық қатынастарының түсінігі, мазмұны, басқа құқықтық
қатынастардан айырмашылығы
Аіж құқ қатынастары деп аіж құқ-ң нормаларымен реттелінетін, а.і бша сот
әділдігін жүзеге асыру кезінде, сондай- ақ сот шешімдерін орындауға бсты
сотпен өзге де іске қатысушыларының арасында п.б қоғамдық қатынастар. Аіж
құқ қатынастарына тән белгілер:1. Субъектілердің арасында нақты құқытар мен
міндеттерді анықтайды. 2.Тиісті құқық нормасы негізінде п.б. 3.Тиісті құқық
бұзылғанда мемлекет тарапынан мәжбүрлеу шараларын қолднау мүмкіншілігі.
4.Негізі қатысушы субъект сот б.т. Аіж құқ қатынастарынң пайда болуына,
өзгеруіне,тоқтатылуына негіз болатын мән- жайларды оның алғышарттары д. А.
Алғышарттары: Құқық нормасы, аіж құқық субъектілігі, заңи фактілер. Аіж құқ
қатынастарының субъектілері: 1.Сот әділдігін жүзеге асырушы тұлғалар(судья,
сот отырысының хатшысы, сот приставы, сот орындаушылары);2. Іске қатысушы
тұлғалар( тараптар, дау пәніне дербес талабы бар үш-ші тұлғалар, талабы жоқ
үш- ші тұлғалар, прокурор);3. Соттағы өкілдер; 4.Сот әділдігін жүзеге
асыруға көмектесетін тұлғалар(куә, куәгер, сарапшы, маман, аудармашы т.б)
.
15 СУРАК. Ерекше талап ондiрiсiнiн тусiнiгi, манызы.
Ерекше талап ондiрiсi дегенiмiз азаматтык сот ондiрiсiнiн турлернiн бiрi.
Ерекше талап ондiрiсiнде бiр тарап жеке немесе занды тулга болатын ,ал
екiншi тарап мiндеттi турде мемлекеттiк орган немесе лауазымды тулга
болатын материалдык кукыктык дауларга байланысты туындайтын азаматтык
iстер каралады. Ерекше талап ондiрiсi шагым немесе арыздын негiзiнде
козгалады.Ерекше талап kою мен iс жургiзу iстерi азматтар мен занды
тулгалардын мемлекеттiк билiк жергiлiктi озiн озi Баскару
органдардын ,когамдык бiрлестiктердiн , yйымдардын мемлекеттiк
кызметкерлердiн олардын iшiнде сот орындаушылардын шешiмдерi мен
арекеттерiне даулар айту туралы iстер.
16 Сурак. Азаматтык iс жургiзу кукыктык катынастардын пайда болу
негiздерi, белгiлерi.
Азаматтык iс жургiзу кукыктык катынастары дегенiмiз- азаматтык iс
жургiзу кукыгынын нормаларымен реттелетiн азаматтык iстер бойынша сот
адiлдiгiн жузеге асыру барысында ,сондай –ак сот шешiмдерiн орындауга
байланысты сот пен озге де iске катысушылардын арасында пайда болатын
когамдык катынастар. Бул катынастардын пайда болуына негiз болатын
ман- жайларды онын алгышарттары деп атаймыз. Алгышарттардын бiрнеше турлерi
Бар. Олар: кукык нормасы, азаматтык iс жургiзу кукык субьектiлiгi, жане
занды фактiлер.
Азаматтык iс жургiзу кукыктык катынастарынын белгiлерiне келетiн болсак,
Субьектiлердiн арасындагы накты кукыктар мен мiндеттердi аныктайды.
Тиiстi кукык нормасы негiзiнде пайда болады.
Тиiстi кукыктар бузылган жагдайда ,мемлекет тарапынан мажбурлеу
шараларын колданудын мумkiндiлiгi.
Азаматтык iс жургiзу кукык катынастарынын негiзгi субьектiсi ретiнде
сот табылады.
17 Сурак. Азаматтык iс жургiзу кукыктык катынастарынын субьектiлерi.
Азаматтык iс жургiзу кукыктык катынастарга катысушы тулгаларды онын
субьектiлерi деп атаймыз.Олар келесiдей топтарга болiнедi:
Сот адiлдiгiн жузеге асыратын тулгалар: (судья,сот отырысынын хатшысы,
сот приставы, сот орындаушылары.)
Iске катысушы тулгалар: (тараптар, дау панiне дербес талабы бар ушiншi
тулгалар, дау панiне дербес талабы жок ушiншi тулгалар,прокурор, озге
тулгалар муддесiн коргау максатында катысатын мемлекеттiк уйымдар,
жекелеген азаматтар.)
Соттагы окiдiк
Сот адiлдiгiн жузеге асыруга комектесетiн тулгалар: (
куа,куагер,сарапшы,маман,аудармашы )
18 Сурак. Сырттай шешiм тусiнiгi, оган шагым жасау.
Iстi сырттай iс жургiзу тартiбiмен карау дегенiмiз- отырыстын
откiзiлетiн орны мен уакыты тиiстi турде хабарланган , келмей калуында
далелдi себептерiн хабарламаган жане iсi озi жокта карауды
сурамаган жауапкер сот отырысына келмей калган жагдайда егер талап
коюшы буган карсы болмаса iстi жургiзу тартiбi. Сырттай iс жургiзу
тартiбi бойынша сырттай шешiм шыгарылады. Шешiм КР-нын атынан
шыгарылады. Сырттай шешiм кiрiспе,сипаттау, далелдеу жане карар
болiктерiнен турады.Шешiмдi судья жазбаша турде жазады жане оган кол
кояды.Сырттай шешiмге шагым жасауга келсек, жауапкер сырттай шешiм
шыгарган сотка озi шешiмнiн кошiрмесiн алган кунен бастап бес кун
iшiнде бул шешiмнiн кушiн жою туралы арыз беруге кукылы.
19 сұрақ
Азаматтық сот өндірісі ретінде азаматтық істер б-ша сот әділдігін
ж.а. бағытталған соттың және өзге де іске қатысушылардың ж.а.
қызметін айтамыз. Азамат. Іс жүргізу кодексі б-ша сот өндірісінің
мынадай түрлерін бөліп қарастырады: талап ерекше талап, ерекше
өндірістер, бұйрық өндірісі және сырттай өндіріс.
1. Талап өндіріс - азам. арасында материалдық құндылықтарға
байланысты туындаған даулы істер қаралады.
2. Ерекше талап өндірісі - бір тарап жеке тұлға және заңды тұлға
болатын болса, ал екінші тарап ретінде мемл. органдар мен
лауазымды тұлғалар болатын істер қаралады.
3. Ерекше өндіріс - құқық туралы дау болмайтын, заңды мән-жайларды
анықтауға бағытталған азам. істер қаралады. (хабар ошарсыз кетті деп
тану, өлді деп жариялау, әрекет қабілеттілігі жоқ деп тану)
4. Бұйрық өндірісі – дау туғызбайтын тараптарды сот отырысына
шақырмай, сот отырысын өткізбей, ж.а. сот өндірісінің түрін
айтамыз.
Сырттай өндіріс - тарап. Біреуінің (жауапкер) қатысушысыз ж.а. сот
өндірісі. Азаматт. Істерді қарау кезінде ж.а. процесс. Іс әрекеттер
азам. әс жүргізу кодексінде тиісті кезектілікпен ж.а. отырады.
Осындай іс-әрекеттің кезектілігін сатылар деп атаймыз.
Келесідей сатылар бар:
І. Сотта азам. істерді қорғау (сот отырысына әзірлеу, азам. істі
мәні б-ша қарау, шешім шығару және шешім жариялау)
ІІ. Апелл-қ өндіріс - заңды күшіне енбеген сот шешімдерін қайта
қарау
ІІІ. Қадағлау өндірісі.
ІV. Жаңадан ашылған мән-жайлар б-ша азам. істерді қарау.
V. Атқару өндірісі
20сурак. Сот азаматтык iс жургiзу кукык катынастарынын мiндеттi
субьектiсi ретiнде.
Сот азаматтык iс жургiзу кукыгында мiндеттi субьект брлып табылады.
Себебi Азаматтык iс жургiзу кодексiнде белгiленгендей , азаматтык iстер
бойынша сто торелiгiн тек кана сот жузеге асырады. Азаматтык iстер
бойынша сот шешiмдерiн тек тиiстi соттар гана тексерiп, кайта карай
алады.
21 Сурак. Азаматтык iс жургiзудегi iске катысушы тулгалар.
Iске катысушы тулгалар азаматтык iс жургiзу кукыгындагы кукыктык
катынастардын субьектiсi ретiнде танылады. Iске катысушы тулгаларга:
тараптар, дау панiне дербес талабы бар ушiншi тулгалар, дау панiне дербес
талабы жок ушiншi тулгалар, прокурор, мемлекеттiк органдар,жергiлiкi
озiн- озi баскару органдары, уйымдар, жекелеген азаматтар жатады.
Тараптар ретiне талапкер мен жауапкер танылады. Дау панiне дербес
талабы бар ушiншi тулгалар бiр немесе екi тарапка талап кою аркылы
бiрiншi сатыдагы сот шешiм шыгарганга дейiн процеске катыса алады.
Ал дау панiне дербес талабы жок ушiншi тулга егер iс тараптардын
бiреуiне катысты оздерiнiн кукыктары немесе мiндеттерiне асер етуi
мумкiн болса, iс бойынша бiрiншi сатыдагы соттын шешiмi шыкканга дейiн
талапкер немесе жауапкер жагында iске кiрiсе алады.Прокурор азаматтык сот
iсiн жургiзуге оз батамасымен немесе iске прокурордын катыуын сот кажет
деп тапкан жагдайда катысады .Мемлекеттiк органдар мен жергiлiктi озiн
озi баскару органдары оздерiне жуктелген мiндеттердi жузеге асыру
максатында iс бойынша корытынды беру ушiн оз басатамасымен соттын Жане
тараптардын бастамасымен iске катыса алады.
22 сұрақ.Апелляциялық шағымдар мен наразылқтар беру тәртібі.
Апелляциялық құқық –АІЖК сәйкес ҚР-ң Жоғарғы сотының шешімдерінен
басқа, бірінші сатыдағы заңды күшіне енбеген сот шешімдеріне шағым
келтіруді айтамыз. Соттың бірінші инстанциядағы актілеріне шағым
келтірілген жағдайда бұл апелляциялық инстанцияда қарауға жатады.
Аппеляциялық шағымды немесе наразылықты іс б-ша тараптар және өзге
де іске қатысушылар, сондай-ақ іске қатыспаған бірақ оның құқығы
мен заіды мүдделеріне сот шешім шығарған тұлғалар және прокурор
беруі мүмкін. Апелляциялық шағымдар мен наразылықтарды: - аудандық
және оларға теңестірілген соттар шығарған шешімдерге – облыстық және
оған теңестірілген соттың азаматтық істер жөніндегі алқасы; -
облыстық және оған теңестірілген бірінші сатыдағы соттар шығарған
шешімдерге - ҚР-ы Жоғарғы сотының азаматтық істер жөніндегі алқасы
қарайды. Апелля-қ шағымдар мен наразылықтар беру тәртібі мен
мерзіміне келетін болсақ шағымдар, наразылықтар шешім, қаулы
шығарған сот арқылы беріледі. Тікелей апелля-қ сатыларға келіп
түскен шағымдар іске қатысушы тұлғалардың санына қарай көшірмелермен
қоса сотқа берілееді. Қажет болған жағдайларда судья апелля-қ
шағымды немесе наразылықты берген тұлғаны ап-қ шағымға немесе
наразылыққа қоса тіркелген жазбаша айғақтардың іске қатысушы
тұлғалардың санына қарай көшірмелерін беруге міндеттей алады. Шағым
мен наразылықты алған судья - шағымның, наразылықтың және оған
қоса тіркелген жазбаша дәлелдемелердің көшірмелерін келесі күннен
кешіктірмей іске қатысушы адамдарға жіберуге; - шағымдануға,
наразылық келтіруге белгіленген мерзім өткеннен кейін істі
апелляциялық сатыға жіберуге; - іске қатысушы адамдарды істу апелляц-
қ сатыда қараудың орны мен уақыты туралы тиісінше хбардар етуге
міндетті. Шағым, наразылық сот түпкілікті түрде шешім шығарғаннан
кейін он бес күн ішінде берілуі мүмкін. Апелляцияның мақсаты -
тұлғалардың құқтары мен заңды мүдделерінің қорғалуына кепілдік беру.
- аз-қ іс б-ша сот-ң дұрыс шешім қабылдауын қамтамасыз ету. -
сот шешімінің заңдылығын және негізділігін тексеру.
23 сұрық Дәлелдемелерді саралау.
Дәлелдемелер – заңмен көзделген тәртіпте сот тараптардың талаптары мен
қарсылықтарын негіздейтін мән-жайлардың бар-жоғын, осндай ақ істі
дұрыс шешу үшін өзге де маңызы бар мән-жайларды солардың негізінде
анықтайтын заңды түрде алынған нақты деректер іс бойынша
дәлелдемелер болып табылады. Азаматтық іс жүргізудегі дәлелдемелерді
келесідей түрлерге бөліп қарастырамыз:
1. алынатын қайнар көздеріне байланысты:
- жеке дәлелдемелер
- заттай д-р
- аралас д-р
2. алғашқы және туынды
3. алынатын әдістеріне байланысты:
- тараптар мен үшінші тұлғалардың түсініктемелері
- заттай
- жазбаша
- сарапшының қорытындысы
- сот отырысының хаттамалары
- куәнің көрсетілімдері.
24 сұрақ Азаматтық іс жүргізу құқық қабілетігі азаматтық іс
жүргізу әрекет қабілеттігі.
Азаматтық іс жүргізу құқығы – аз-қ істер б-ша сот төрелігін ж.а.
кезінде соттың және процесстің өзге қатысушылардың арасында, сондай
ақ сот актісін орындау барысында туындайтын қоғамдық қатынастарды
реттейтін құқықтық нормалардың жүйесі. Пәні болып азаматтық процес
табылады.
26 Талап түсінігі және оның элементтері
Талап арыз – туындаған құқықтық дауды шешу үшін және бұзылған
құқықтарды немесе заңмен қорғалатын мүдделерді қорғау мақсатында
тұлғалардың сотқа жүгіну нысанын айтамыз. Арыздың құрамдас
бөліктерін оның элементтері деп атаймыз. Элементтері: - мазмұны; -
нысаны; - негіздемесі б.т.
Яғни талап арыздың мазмұны – талапкердің өз құқықтары мен заңды
мүдделерін қорғауға байланысты соттың атқаратын қызметін айтамыз.
Талап арыздың нысанасы белгілі бір азаматтық дау б.т. Азаматтық
дау – келесідей түрлерде көрініс табуы мүмкін:
- тараптардың арасындағы белгілі бір құқықтық қатынастарды өзгертуге
немесе тоқтатуға байланысты даулар
- тұлғаларды белгілі бір іс-әрекеттерді ж.а. немесе оларды ж.а. бас
тартуға байланысты туындайтын даулар;
- тұлғалардың арасындағы материалдық құқықтық қатынастардың бар-жоқ
екендігін анықтауға байланысты даулар. Арызда: - арыз берілген
соттың атауы; - талап қоюшының атауы, оның тұрғылықты жері,тұрғылықты
жері б-ша тіркелгені туралы мәліметтер немесе талап қоюшы ұйым
болса тұрған жері, салық төлеушінің тіркеу номері мен банктік
реквизиттері, арызды беруші өкілі болса өкілдің атауы мен мекен
жайы; - жауапкердің аты жөні, тұрғылықты немесе тұрған жері,
тұрғылықты жері б-ша тіркелгені,жұмыс орны туралы мәліметтер, салық
төлеушінің тіркеу номері, ал егер жауапкер заңды тұлға болса, салық
төлеушінің тіркеу номері мен банк реквизиттері; талапкердің талабын
негіздейтін мән- жайлар, оны растайтын дәлелдемелер; - талап қою
бағаланатын болса, талап қоюдың бағасы; - арызға қоса тіркелетін
құжаттардың тізбесі, яғни:
-жауапкерлер мен үшінші тұлғалардың санына қарай талап арыздың
көшірмесі;
-мем-к баж төлеуді растайтын құжат
- өкілдің өкілеттігін куәландыратын сенімхат немесе өзге де құжат.
27. сұрақ. А.і.ж. түсінігі және маңызы
ҚР-да азаматтық құқықтарды қорғау бекітілген тәртіпте жалпы
соттармен, сондай-ақ аралық соттармен, кәсіподақ және өзге қоғамдық
ұйымдармен, әкімшілік органдармен іске асырылады. Барлық жалпы
соттардағы азамат. Істер б-ша өндіріс тәртібі АІЖК-мен
анықталады. Азаматтық іс жүргізу құқығы – аз-қ істер б-ша сот
төрелігін ж.а. кезінде соттың және процесстің өзге қатысушылары
арасында туындайтын қоғамдық қатынастар. Азаматтық істер б-ша тек
азаматтық қана емес, отбасылық, конст-қ, жер, салықтық, қаржылық,
әкімшілік т.б. қатынастар жатады.
Азаматтық іс жүргізу нысанының сипатына мына белгілер тән:
- Заңи реттелгендік (сотта азамат. Істерді қарау мен шешу арнайы
құқық саласы - азам. Іс жүргізу құқығымен анықталады.)
- сотта дауларда шешудің іс жүргізу нысанының әмбебаптығы (АІЖК-де
азам. Сот өндірісінің барлық түрінде істерді қарау мен шешудің
процедуралары қара-н)
- іс жүргізу нысанының императивтігі (істерді қараудың АІЖК
бекітілген тәртіп баршаға міндетті: соттарға, процесст. өзге
қатысушыларына, тіпті сот талқылау залында қатысып отырған
тұлғаларға.)
28 Сұрақ Бұйрық өндірісіне жалпы сипаттама
Азаматтық сот өндірісі ретінде аз-қ істер б-ша сот әділдігін ж.а.
бағытталған соттың және өзге де іске қатысушылардың ж. а-тын
қызметін айтамыз.Жаңадан енгізілген сот өндірісінің екі түрі бар:
Бұйрық өндірісі және сырттай өндіріс. Соның ішіндегі бұйрық
өндірісіне келетін болсақ – ол дау туғызбайтын тараптарды сот
отырысына шақырмай сот отырысын өткізбей ж.а.
Сот бұйрығы өндіріп алушының ақшалай сомаларды өндіріп алу немесе
мүлікті борышкерді немесе өндіріп алушыны олардың түсіндірмелерін
тыңдау үшін шақырмай ақ, даусыз талаптар бойынша борышкерден талап
ету туралы арыз б-ша шығарылған судьяныңактісі б.т. Мәлім етілген
талаптың мәні б-ша сотқа арыз түскен күннен бастап үш күн ішінде
судья сот бұйрығын шығарады. Борышкер сот бұйрығының көшірмесін
алған күннен бастап он күн мерзімде байланыстың кез келген түрін
қолданып мәлімделген талапқа келіспеген қарсылығын бұйрық шығарған
сотқа жіберуге құқылы. Арыздың нысаны мен мазмұны: - жазбаша
нысанда; - арыз берілетін соттың атауы; - өндіріп алушының аты,
оның тұрғылықты жері немесе тұрған жері, заңды тұлғаның
реквизиттері; - борышкердің аты, тұрғылықты жері немесе тұрған
жері, заңды тұлғаның реквизиттері; - өндіріп алушының талаптары
және ол негізделген мән-жайлар; - мәлім етілген талаптарды
растайтын қоса тіркелетін құжаттардың тізбесі көрсетіледі. Мүлік
талап етілген жағдайда арызда оның құны көрсетілуге тиіс. Судья
бұйрықты шығару кезінде АІЖК талаптарға сай болмаса немесе
мемлекеттік баж төленбесе, өз ұйғарымымен өндіріп алушыға,
кемшіліктерін жою үшін немесе мем-к бажды төлеу үшін үш күннен
аспайтын мерзім берілуге тиіс. Егер өндіріп алушы бұл кемшіліктерді
белгіленген мерзімде жойса, мем-к бажды төлесе, арыз оны сотқа
алғаш тапсырылған күні берілген деп есептелінедіолай болмаса, судья
арыздан бас тарту туралы ұйғарым шығарады.
29. сурак Азаматтық іс жүргізудегі тараптардың түсінігі. Олардың құқықтары
міндеттері.
Тараптар материалдық құқыққа байланысты араларында дау туындаған іске
қатысушы тұлғкларды айтамыз. Тараптар азаматтық іске қатысушы негізгі
тұлғалар болып табылады,яғни тарптар болмайынша а.і.ж-де орын алмайды.
Тараптар келесідей белгілермен ерекшеленеді.1)Тараптар іс жүзінде мүдделі
болып келеді. 2) Тараптар барлық процедуралық міндеттерге ие болады.
Процесс міндеттері. а) талапкердің талап пәнін өзгертуге талаптардың құнын
азайтуға н\се көбейтуге н\се талаптан бастарту қиындығы. б) жауапкердің
қарсы талап құқығын қою. в) тараптардың өзара азаматтық істі бейбіт
келісіммен шешу құқығы. г) азаматтық сот отырысына қатысып дәлелдемелерді
зерттеуге ат салысу құқығы. д) Қарсылықтар жариялауға ж) соттың шығарған
актілеріне наразылық н\се келтіру құқығы.
3) Қабылдаған сот шешімдерінің тараптар үшін міндетті болуы
4) а.і. бша орын алған сот шығындарының талаптар арасында бөлінуі.
А.і. кодексіне сәйкес тараптар ретінде талапкер және жауапкер танылады.
Талапкерге өз құқықтары мен заңды мүдделерін қорғау мақсатында қозғалған а.
іске қатысатын азаматтық құқық даудың субъектісі болып табылады.жеке н\се
заңды тұлға деп атаймыз. Жауапкер деп өзіне қандайда бір азаматтық
құқықтармен заңды мүдделеріне талап қойылған және сол талаптар бойынша
беретін азаматтық құқықтық даудың субъектісі болып табылатын тұлғаны
айтамыз.
30. сурак Соттылықтың тәртібін сақтамаудың салдары.
1) Соттылық ережелерін сақтай отырып сот жүргізуге қабылдаған іс, кейіннен
ол басқа соттың соттауына жатса да, мәні б\ша шешілуге тиіс.2)
егер:1.тұрғылықты жері бұрын белгісіз болған жауапкер істі өзінің
тұрғылықты жері б\ша сотқа беру туралы өтініш жасаса;2.бір н\се бірнеше
судьяға қарсылық білдірілгеннен кейін,сондайаө назар аударуға тұратын басқа
мән-жайлар б\ша судьяларды ауыстыру н\се аталған сотта істі қарау мүмкін
болмаса;3.істі аталған сотта қарау кезінде оның істің соттылық ережелерін
бұза отырып қабылданғаны анықталса.4.сотқа талап қойылса сот істі басқа
соттың қарауына береді.
3) Істің сол соттың соттауына жатпайтыны тур. тараптардың арыздардың сол
сот шешеді. Істі басқа сотқа беру тур.мәселе б\ша ұйғарым шығарылады. Істі
бір соттан басқасына беру – бұл ұйғарымға шағымдану мерзімі өткеннен кейін,
ал шағым берген жағдайда шағымды қанағаттандырмай қалдыру тур.ұйғарым
шығарылғаннан кейін жүргізіледі.
4) істің соттылығы тур.соттардың арасындағы дауларды жоғары тұрған сот
шешеді, оның шешімі түпкілікті болып табылады ж\е шағымдануға наразылық
келтіруге жатпайды.
31. сурак Азаматтық іс жүргізудегі ортақ қатысушылық , түсінігі негізі
түрлері. Ортақ қатысушылардың құқықтары мен міндеттері.
А.і.ж-ге бірнеше талапкер мен бірнеше жауапкердің қатысу тәртібі а.і.ж-гі
бірігіп қатысушылық д.а. Бірігіп қатысушылық әр түрлі жағ-рда, мысалыға
ортақ меншік құқығы авторлық құқық, мұрагерлік құқық, сондайақ бірігіп зиян
клтіру салдарынан туындауы мүмкін. Бірігіп қатысушылықтың қалыптасқан
кезеңдері 1. белсенді бірігіп қатысушылық бірнеше талапкер бір жауапкерге
талап қойғанда пайда болады. 2. бәсең н\се енжар бірігіп қатысушылық бір
талапкер бірнеше жауапкерге талап қойғанда п.б. 3. аралас бірігіп
қатысушылық бірнеше талапкер бірнеше жауапкерге талап қойғанда п.б.
1)Тараптар іс жүзінде мүдделі болып келеді. 2) Тараптар барлық
процедуралық міндеттерге ие болады. Процесс міндеттері. а) талапкердің
талап пәнін өзгертуге талаптардың құнын азайтуға н\се көбейтуге н\се
талаптан бастарту қиындығы. б) жауапкердің қарсы талап құқығын қою. в)
тараптардың өзара азаматтық істі бейбіт келісіммен шешу құқығы. г)
азаматтық сот отырысына қатысып дәлелдемелерді зерттеуге ат салысу құқығы.
д) Қарсылықтар жариялауға ж) соттың шығарған актілеріне наразылық н\се
келтіру құқығы.
3) Қабылдаған сот шешімдерінің тараптар үшін міндетті болуы
4) а.і. бша орын алған сот шығындарының талаптар арасында бөлінуі.
32. А.і.жүргізу құқығының конституциялық қағидалары
Судья сот төрелігін іске асыру кезінде тәуелсіз ж\е Конс-я мен заңға ғана
бағынады. Сот төрелігін іске асыру жөніндегі соттың қызметіне қандай да
болсын араласуға жол берілмейді, ж\е ол заң б\ша жауапкершілікке әкеп
соғады. Нақты істер б\ша судьялар есеп бармейді. Конс-мен белгіленген сот
төрелігінің принциптері респ-ң барлық соттары мен судьяларына ортақ ж\е
бірыңғай б.т. Заңда қолданылған кезде судья төмендегі принциптерді
басшылыққа алуға тиіс: 1) адамның кінәлі екендігі заңды күшіне сот үкімімен
танылғанша ол жасалған қылмысқа кінәлі емес деп есептеледі. 2)сотта әркім
өз сөзін тыңдатуға құқылы.3) заңсыз тәсілмен алынған айғақтардың заңды күші
болмайды.
ҚР аумағында заңды түрде жүрген әрбір адам,заңда көрсетілгеннен басқа
реттерде, оның аумағында еркін жүріп тұруға ж\е тұрғылықты мекенді өз
қалауынша таңдап алуға құқығы бар. Әркімнің респ-дан тыс жерлерге кетуіне
құқығы бар. Рес.азаматтарының рес.азаматтарының рес-ға кедергісіз қайтып
оралуына құқығы бар.ҚР мемлекеттік тіл – қазақ тілі. Мемлекеттік ұйымдарда
ж\е жергілікті өзін өзі басқару органдарында орыс тілі ресми түрде қазақ
тілімен тең қолданылады. ҚР конс-ға сәйкес адам құқықтары мен бостандықтары
танылады ж\е оларға кепілдік беріледі.
33. сурак
Тиісті емес жауапкерді ауыстыру шарттары, тәртібі ж\е құқықтық салдары.
Сот істі дайындау үстінде н\се бірінші сатыдағы сотта оны қарау кезінде
талап б\ша жауап беруге тиісті емес адамға талап қойылып отырғанын анықтаса
істі тоқтатпай талап қоюшының өтініші б\ша тиісті емес жауапкерді тиісті
жауапкермен ауыстыра алады. Тиісті емес жауапкерді ауыстырғаннан кейін істі
дайындау ж\е қарау басынан бастап жүргізіледі. Егер талап қоюшы тиісті емес
жауапкерді басқа тұлғамен ауыстыруға келіспесе, сот істі ұсынылған талап
қою б\ша қарайды.
34. сурак Іс жүргізу мирасқорлығы: түсінігі, негізі ж\е азаматтық құқықтағы
мирасқорлықтан айырмашылығы.
Даулы н\се шешіммен белгіленген құқық қатынастарына тараптардың біреуі
шығыпқалғанжағдайларда (азаматтың қайтыс болуы заңды тұлғаның қайта
ұйымдастырылуы,таратылуы талапқа жол беру, борышты ауыстыру ж\е материалдық
құқық қатынастарындағы тұлғалардың басқа да өзгеру жағдайы) сот ол тарапты
оның құқық мирасқорлығымен ауыстырады. Құқық мирасқорлығы процестің
кезкелген сатысында мүмкін болады. Құқық мирасқоры процеске кіргенге дейін
жасалған барлық әрекеттер құқық мирасқоры үшін бұл әрекеттер құқық
мирасқоры ауыстырған тұлғаға қаншалықты міндетті болса, сондай шамада
міндетті. А.і.ж-дегі құқық мирасқорлық деп а.і.ж. құқықтары мен
міндеттердің бір тұлғадан екінші тұлғаға ауысуын айтамыз. Мирасқорлықтың
түрлері: 1) Әмбебап құқық мирасқорлық әртектес бірнеше құқықтар мен
міндеттердің бір тұлғадан екінші тұлғаға өтуі. 2) бір тұтастық мирасқорлық
құқықтар мен міндеттердің бір бөлігінің бір тұлғадан екінші тұлғаға өтуі.
35.сурак А.і.ж. құқығы қайнар көздері
ҚР-ң а.і.ж. заңдары соттардың осы кодекспен ж\е басқа заңдармен өз
құзіретіне жатқызылған талап қою ж\е өзге істерді қарау мен шешу барысында
сот төрелігін атқаруы кезінде туындайтын қоғамдық қатынастарды реттейді. ҚР
аумағында а.істер б\ша сот ісін жүргізу тәртібі конс-қ заңдармен, ҚР Конс-
на ж\е ҚР азаматтық іс жүргізу кодексімен айқындалады. Азаматтық сот ісін
жүргізу тур.заңдар азаматтық,отбасылық, еңбек, тұрғын
үй,әкімшілік,қаржы,шаруашылық,жер құқықтық қатынастар тур.заңдар т.б.
қайнар көздер болып табылады.
құқылы.
АІЖ қайнар көздері – құқықты сипаттайтын сыртқы нысан, көрсетілген
құқық саласының нормаларын құрайтын әр түрлі деңгейдегі норма.
Актілер; Ең алдымен азам. іс жүрг. Құқ-ң қайнар көзі болып ҚР
Конст-сы б.т. Кон-я, мем. Негізгі заңы ретінде, көптеген құқ-қ
саласының өмір сүруі мен дамуының негізгі бастауларын анықтайды.
АІЖ құқығына ҚР-ң Конс-сы мына белгілерді айқындайды: біріншіден,
ҚР-ң сот жүйесін анықтайды. Екіншіден, сот өндірісі мен сот
құрылысына қатысты сот әділдігінің салааралық қағидаларын бекітеді.
Мыс: ҚР сот әділдігін тек сот қана ж.а. , судьялардың тәуелсіздігі
және олардың заңға бағынуы; АІЖҚ-ң келесі маңызды қайнар көзі
болып 1999 жылы шілдеде қабылданған АІЖК б.т. Бұл негізгі
заңнамалық акт, яғни азаматтық істер б-ша сот өндірісін ретеуге
бағытталған. АІЖҚұқ-ң жүйесі тәрізді АІЖК жалпы және ерекше
бөлімге бөлінеді. АІЖК толықтырулар мен өзгертулер енгізу тур. ҚР
заңдары да азам. іс жүргізу құқығының қайнар көзі б.т. Тиісті
құқық саласының нормалары өзге заңдарды да қамтиды және әр түрлі
көлемде азам. процесс сала-ғы қатынастарды реттейді. ҚР-ң мем-к баж
тур. заңы мем-к баж тур. а.і.ж. тур. инстит-ға қатысты нораларды
қамтиды. Өзге де заңдар Сот жүйесі және судьялар мәртебесі тур. ,
БАҚ туралы заңдар т.б. Азаматтық іс жүргізу құқығының кейбір
нормалары министр. Актілерінд, хал-қ шарттарда болуы мүм. 1993 жылы
22 қаңтарда ТМД мем-рі, соның ішінде Қазақстан азаматтық,
отбасылық, қылмыстық істер б-ша құқ-қ қатынастар және құ-қ көмек
көрсету тур. Конвен-ға қол қойды. Бұл да өз кезегінде а.і.ж. құқ-ң
қайнар көзі б.т. Қайнар көздердің ішіндегі ерекше орынды Жоғарғы
сот кеңесінің қаулылары, түсіндірмелері алады.
36. талапқа құқық және талап беру құқығы
Талапқа құқық дегеніміз- заңды мүдделі жақтардың сотқа жауапкермен арада п.
болған материалды құқытық дауларды қарауға және шешуге және даулы не
бұзылған субъективтік құқықтарын немесе заңмен қорғалатын мүдделерін қорғау
мақсатында мемлекетпен қамтамасыз етілген және заңмен бекітілген сотқа
жүгіну мүмкіндігі.
37. дәлелдеуге жатпайтын мән-жайлар
Нақты деректер егер олар заң талаптарын бұза отырып, іске қатысушы
тұлғалардың заңмен кепілдік берілген құқықтарынан айыру не оларды ығыстыру
арқылы немесе істі сотта қарауға дайындау кезінде немесе сотта қарағанда
азаматтық процестің өзге де ережелерін бүза отырып, оның ішінде:
1. күш қолдану, қорқыту, алдау, сол секілді өзге де заңсыз іс
әрекеттерді қолдана отырып;
2. оларға түсіндірмеудің, толық немесе дұрыс түсіндірмеудің
салдарынан туындаған іске қатысушы адамдардың өз құқықтарымен
міндеттеріне қатысты жаңылуын пайдалана отырып;
3. осы азаматтық іс бойынша істі жүзеге асыруға құқығы жоқ адам
жүргізсе;
4. белгісіз көзден немесе сот отырысында анықтала алмайтын көзден;
5. дәлелдеу барысында қазіргі ғылыми білімге қайшы келетін әдістерді
қолдана отырып алынған болса, олар нақты деректердің растығына
әсер етсе, оларды сот дәлелдемелер ретінде пайдалануға болмайды
тануғатиіс.
38. прокурордың а.і.ж. құқықтары мен міндеттері
Азаматтық сот ісін жүргізуде заңдардың дәлме-дәл жән ебір үлгіде қолдануына
жоғары қадағалауды мем. атынан ҚР Бас прокуроры тікелей өзі және өзіне
бағынатын прокурорлар арқылы жүзеге асырады. П. процеске сот қатысуын
қажетті деп тапқанда міндетті болады. Сондай ақ ол оз бастамасы б.ша да
қатыса алады.
Талап қойған прокурор бітімгершілік келісім жасау құқығынан басқа талап
қоюшының барлық іс жүргізу құқықтарын иеленеді және барлық міндеттерін
мойнына алады. Прокурор іс б.ша тарап ретінде қатысқанда қорытынды
бермейді, ал басқа заңда көзделген тәртіптерде процеске қатысушы прокурор
сот жарыссөздерінен кейін жалпы істің мәні б.ша қорытынды береді.
39 сурак Азаматтық іс жүргізу құқығының түсінігі және пәні.
Азаматтық іс жүргізу құқығы - азаматтық істер б-ша сот төрелігін
іске асыру кезінде соттық және процесс-ң өзге қатысушылары
арасында, сондай-ақ сот актісін орындау барысында туындайтын
қоғамдық қатынастарда реттейтін құқ-қ нормалардың жүйесі. АІЖҚ-ң
пәні - азаматтық іс жүргізу (процесс) б.т. АІЖ – азаматтыө істер
б-ша сот төрелігін ж.а. кезінде соттың және процесстің өзге
қатысушылары арасында туындайтын қоғамдық қатынастар. АІЖ құқығының
әдістері болып, тиісті саламен реттелетін қатынастарға ықпал ету
амал-тәсілі ретінде императивті-диспозитивтік. Императивтік әдіс
а.і.ж. міндеттеуші сипатынан, ал диспоз. әдіс рұқсат ету сипатынан
көрінеді. А.і.ж құқ-қ нормалары, яғни құқықтық қатынастардың пайда
болуын, өзгеруін, тоқтатылуын байланыстырылатын заңи айғақтарда арнайы
белгілерге ие. Ең алдымен, бұл іс жүргізу әрекеттері: біріншіден,
ол салалық заңнамалармен қарастырылған; екіншіден, іс жүргізу
нысанында іске асырылады үшіншіден заңда көрсетілген мерзімде ж.а.
40 сурақ Азаматтық іс жүргізудегі үшінші тұлғалардың қатысуы.
Олардың түрлері, құқықтары мен міндеттері.
АІЖ дегі үшінші тұлғалар ретінде басталған азаматтық іске қатысатын
іс б\ша шығарылатын соттың шешімі олардың құқықтары мен заңды
мүдделеріне әсер ететін іске қатысушы тұлғаларды айтамыз. Үшінші
тұлғалар екіге бөлінеді: 1. дау пәніне дербес талабы бар үшінші
тұлғалар.2. дау пәніне дербес талабы жоқ тұлғалар. Даудың нысанасына
дербес талаптарын мәлімдейтін үшінші тұлғалар бір немесе екі
тарапқа талап қою арқылы бірінші сатыдағы сот шешім шығарғанға
дейін процесске кірісе алады. Олар талап қоюшының барлық құқықтарын
пайдаланады және оның барлық міндеттерін атқарады. Даудың нысанасына
дербес талаптарын мәлімдемейтін үшінші тұлғалар, егер іс тараптардың
біреуіне қатысы өздерінің құқықтарына немесе міндеттеріне әсер етуі
мүм. Болса, іс б\ша бірінші сатыдағы соттың шешімі шыққанға дейін
талап қоюшы немесе жауапкер жағында іске кірісе алады. Олар
сондай\ақ тараптардың және іске қатысушы басқа адамдарыдң өтінімімен
немесе соттың бастамасымен іске қатысуға тартылуы мүм. Дербес
талаптарын мәлімдемейтін үшінші тұл\р тараптардың талап қоюдың
негіздемесі мен нысанасын өзгерту, талап қою талабының мөлшерін
ұлғайту немесе азайту, сон\ақ талап қоюдан бас тарту, талап қоюды
мойындау не талап ету құқықтарынан басқа іс жүргізу құқытарын
пайдаланады және іс жүргізу міндетін мойнына алады. + 43
41. сурак Талаптың түрлері
Азаматтық іс жүргізуде талаптың түрлері талаптың пәніне б.ты сараланады.
Осы көз қарас б.ша: мойындату талабы, орындатушылық (үкім шығару) талабы
және ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Шетелдік азаматтар және азаматтығы жоқ азаматтар, шетелдік ұйымдар
мен халықаралқ ұйымдар өздерінің бұзылған немесе дау айтылып
отырған құқықтарын, бостандықтарын, заңмен қорғалатын мүдделерін
қорғау үшін ҚР соттарына жүгінуге құқылы. Шетелдік тұлғалар ҚР
азаматтарымен және ұйымдарымен бірдей іс жүргізу құқықтарын
пайдаланады және іс жүргізу міндеттерін орындайды. Соттарда шетелдік
тұлғалар қатысатын істер б-ша сот ісін жүргізу осы кодекске және
өзге заңдарға сәйкес ж.а. Шетелдік тұлғалар азаматтық процессте
жалпы негізде талапкер болып қана қоймай, жауапкер, үшінші тұлғалар
немесе істе өзге де процесс. Жағдайда иеленуге құқылы. Шетелдік
азаматтар мен азаматтығы жоқ адамдардың азаматтық іс жүргізуге
әрекет қабілеттілігі олардың жеке заңы б-ша белгіленеді.
Азаматтың жеке заңы өзі азаматы болып табылатын мем-ң құқығы б.т.
2. сұрақАзаматтық сот өндірісінің мақсаттары мен міндеттері.
Сот ұйымдар мен азаматтардың құқықтары мен заңды мүдделерін қорғау
мақсатында азаматтық істерді өз уақытында және дұрыс шешуі тиіс.
Азаматтық сот өндірісінің осы тапсырмаларда орындауы азаматтардың
құқықтар мен ар-намысты, абыройды құрметтеуі, азаматтардың дәл және
мүлтіксіз заңды орындап тәрбиелеуге, қоғамдық қауіпсіздік пен
әлеуметтік әділеттік принциптерін бекіту, құқықтық мем-ті,
заңдылықты нығайтуға әкеліп соғады.
3. Ерекше талап өндірісінде қаралатын азаматтық істер
Ерекше талап өндірісі – бір тарап жеке немесе заңды тұлға болатын, ал
екінші тарап міндетті түрде мемлекеттік билік органы немесе лауазымды тұлға
болатын материалдық құқықтық дауға байланысты туындайтын азаматтық істер
қаралатын өндіріс.
Ерекше талап өндірісінің талап өндірісімен ұқсастығы - олардың
екеуінде де материалдық құқықтық даудың болуы сипатталады. Ал, айырмашылығы
– талап өндірісі талап арыздың негізінде қозғалатын болса, ерекше талап
өндірісі шағым және арыздың негізінде қозғалады. Сондай-ақ, ерекше талап
өндірісінде бір тарап реінде әрдайым мемлекеттік орган немесе лауазымды
адам қатысады.
Ерекше талап өндіріснде қаралатын азаматтық істерге: сайлауға,
референдумдарға қатысушы азаматтар мен қоғамдық бірлестіктердің сайлау
құқықтарын қорғау туралы арыздар бойынша қозғалатын істер; әкімшілік құқық
бұзушылық туралы істерді қарауға уәкілетті органдардың қаулыларына дау айту
туралы істер бойынша қозғалатын істер; мемлекеттік өкімет, жергілікті өзін-
өзі басқару органдарының, қоғамдық бірлестіктердің, ұйымдардың, лауазымды
адамдар мен мемлекеттік қызметшілердің шешімдері мен әрекеттеріне немесе
әрекетсіздігіне дау айту туралы іс бойынша қозғалатын істер; нормативтік
құқықтық актілердің заңдылығына орай даулар туралы іс бойынша қаралатын
істер; прокурордың, органдар мен лауазымды адамдардың актілері мен іс-
әрекеттері заңсыз деп тану туралы жүгінуіне байланысты азаматтық істер
қаралады.
4. Азаматтық іс жүргізу құқығының жүйесі
Азаматтық іс жүргізу құқығының жүйесі жалпы және ерекше бөлімдерден
тұрады. Жалпы бөлімге азаматтық іс жүргізу кодекіндегі жалпы ережелер деп
аталатын 1 бөлімді жатқызамыз. Азаматық іс жүргізу кодексінің қалғандары
ерекше бөлімге жатады.
Жалпы бөлімде азаматтық іс жүргізу құқығының нормалары мен реттелетін
қоғамдық қатынастар, оның қайнар көздері, қағидалары, азаматтық і
жүргізудегі тараптар, үшінші тұлғалар, прокурор, мемлекеттік органдар,
жергілікті өзін-өзі басқару органдары, өзге тұлғалардың заңды мүдделерін
қорғау мақсатында қатысатын ұйымдар немесе жекелегн азаматтар, соттағы
өкілдік, сот шығындары, мәжбүрлеу шаралары, талап өндіріс мәселелеріне
қатысты нормалар көрініс тапқан.
Ерекше бөлімде азаматтық істерді соттың 1 инстанцияда қарау, ерекше
талап өндіріс, ерекше өндіріс, сот шешімдерін апелляциялау, қадағалау және
жаңадан ашылған мән-жайлар бойынша қарау, қайта қарау тәртібі, сот
шешімдерін орындау, шетел азаматтарының қатысуымен жүзеге асырылатын
азаматтық іс жүргізу тәртібі көрініс тапты.
5. Сырттай шешімнің күшін жою тәртібі
Егер жауапкердің сот отырысына келмей қалуына дәлелді себептер болып,
олар туралы сотқа мезгілінде хабарлауға оның мүмкіндігі болмағанын сот
анықтаса және ол шешімнің мазмұнына ықпал етуі мүмкін дәлелдемелерді табыс
етсе, сырттай шешімнің күші жойылуға тиіс.
Сырттай шешімнің күшін жою туралы қабылдағаннан кейін сот іске
қатысушы тұлғаларды сырттай шешімнің күшін жою арызын қарау туралы орны мен
уақытын хабарлайды, оларға тиісті көшірмелері мен материалдарын қоса
береді. Сырттай шешімнің күшін жою туралы арыз сотқа келіп түскен сәттен
бастап, 10 күн ішінде сот отырысында қаралады. Істі қарау нәтижесінде сот
мынадай екі жағдайдың біреуін шығарады:
1. Сырттай шешімнің күшін жою туралы арызды қанағаттандырудын бас тарту
туралы;
2. Сырттай шешімді бас тарту немесе істі мәні бойынша жаңадан қарау
туралы.
6. Азаматтық іс жүргізу құқығы ғылымның пәні және жүйесі
Кез келген дербес ғылым ерекше тану пәні алынған білімнің мазмұндалған
жүйесімен сипатталады.
Азамат іс жүргізу ғылымның пәнінің үш негізгі бағыты бар:
1) пәні сол құқық саласының бірыңғай атауымен анықталады.
2) пәнге азамат іс жүргізу мен қоса, сот тәжірибесінің құқық реттеу
пәні мен әдістері кіреді.
3) пәні, сондай-ақ азаматтық іс жүргізу және азаматтық істер бойынша
сот әділдігінің ғалымын қамтиды.
4) Азамат іс жүргізу құқығын ғылыми пәнінің элементтеріне мыналар
жатады:
1) азамат іс жүргізу құқығы – орталықтанған элемент болып табылады.
2) азамат іс жүргізу *** қайнар көздері. Құқық саласы өзінің сипаттау
нысанасыз өмір сүре алмайды (нормат. құқық актілер, құқық
нормалары).
3) Ғылыми ұғымдар, теория, концепциялар – ғылыми пәнінің арнайы
элементтері.
4) Аталған элементтердің тарихы.
Ғылым пәніне дәстүрлі түрде тек сот қызметтік емес, сондай-ақ өзге
органдар (аралық сот, нотариат). Осылайша, азамат іс жүргізу құқығы
ғылымының пәні белгіленген құқық саласымен шектелмейді, өзге элементтерді
де қамтиды.
Ғылым жүйесі әрқашанда тану пәнін бейнелейді. Азаматтық іс жүргізу қң
*** авторлары ғылым жүйесін төрт бөлікке бөледі:
1) азаматтық іс жүргізу құқығының ғылыми сұрақтары;
2) азамат іс жүргізу құқ-ң жалпы сұрақтары;
3) сот өндірісінің сұрақтары;
4) шетелдік азамат процесс.
7. Күшін жойған сот немесе атқару өндірісін қалпына келтіру тәртібі
Жойылған сот ісін немесе атқару ісін жүргізуді қалпына келтіру тәртібі
азаматтық іс жүргізу кодексінің IV бөлімімен реттеледі. (410-412 баптар)
Сот немесе атқару өндірісі азаматтық істер бойынша толық немесе ішінара
жойылуы мүмкін. Азаматтық іс бойынша өндірісті қалпына келтіру толық
шыққан шешім немесе іс бойынша өндірісті тоқтату туралы ұйғарым арқылы іске
асады.
Қалпына келтіру отырысындағы жиналған және зерттелгенге дейін жойылған
сот өндірісін азаматтық іс жүргізу кодексі IV бөлімімен қалпына келтіруге
жатпайды. Талапкер мұндай жағдай да азаматтық сот өндірісінің жалпы
ережелері бойынша сотқа жүгінеді, яғни, жаңа талап береді.
Ал, жойылған атқару өндірісін қалпына келтіру, егер де шешімді орындау
жүзеге асқан болса;
Жойылған сот немесе атқару өндірісін қалпына келтіру құралы болып арыз
табылады. Жойылған сот немесе атқару өндірісін қалпына келтіру арызын іске
қатысушы тұлғалар немесе прокурор бере алады.
Жойылған сот немесе атқару өндірісін қалпына келтіру арызы орындалу
орны бойынша сотқа беріледі.
Сондай-ақ, арыз мемлекет баж салығымен төленбейді.
8 сұрақ Азаматтық іс жүргізу құқығы қағидаларының түсінігі, жүйеісі және
маңызы
Азамыттқ іс жүргізу құқығының қағидалары- осы құқық саласының мазмұны мен
өзіндік сипатын бейнелейтін негізгі бастаулар мен жағдайлар. Принциптердің
көбісі Конституцияда бекітілген. Ал қалғаны Азаматтық іс жүргізу кодексінде
белгіленген. Осының барлығы пинциптер жүйесін құрайды. Принциптерді былай
бөлуге болады: Нормативти қайнар көзі бша конституциялық және салалық
заңнамада бекітілген; салалық және салааралық; реттеу объектісі бша
сотқұрылысындағы, яғни сот төрелігін ұйымдастыруға бты, және функционалды?
Яғни сот пен процесске қатысушылардың қызметін анықтайтын. Функционалдыққа:
заңдылық, тараптардың айтысуы мен тең құқықтылығы, тараптардың теңдігі т.б.
Ал сот төрелігін ұйымдастыруға бсты: сот төрелігін тек соттың ғана жүзеге
асыруы, судьялардың тәуелсіздігі, барлық адамдардың заң мен сот алдындағы
теңдігі, сотта іс қараудың жариялылығы, сот ісін жүргізу тілі. Принцитердің
маңыздылығы азаматтық істерді қарастыруда сот тек процессуалдық нормаларды
ғана емес біріншіден осы принциптерді қолданылуымен түсіндіріледі.
9 сұрақ. Ерекше талап өндірісінде азаматтық істердің қаралу тәртібі және
басқа азаматтық сот өндірісінің түрлерінен айырмашылығы
Ерекше талап өндірісі- бір тарап жеке және заңды тұлға болатын болса,
екінші тарап мемлекеттік органдар немесе лауазымды тұлғалар болатын
азамттық істер қаралады. Мәселен, ол істерге сайлауға, референдумға
қатысушы азаматтар мен қоғамдық бірлестіктердің сайлау құқықтарын қорғау
тур арыздар бша іс жүргізу,жергілікті атқарушы органдардың азаматтардың
алқаби ретінде қылмыстық сот ісін жүргізуге қатысу құқықтарын бұзатын
шешімдеріне, әрекеттеріне( әрекетсіздігіне) , әкімшілік құқық бұзушылық тур
істерді қарауға уәкілеттті органдардың ( лауазымды тұлғалардың) қаулыларына
, мемлекеттік өкімет жергілікті өзін өзі басқару рог-ң,
қоғ.бірлестіктерлің, ұйымдардың, лауазымды адамдар мен мемлекеттік
қызметшілердің әрекеттері мен шешімдеріне, н.қ.а-ң заңдылығына орай даулар
тур іс ша іс жүргізу, прокурордың орг-р мен лаазымды адамдардың актілері
мен іс- әрекеттерін заңсыз деп тану тур жүгінуі жатады. . Оларды қарастыру
кезіндегі айырмащылық ол тек арыз негізінде ғана емес шағым және өтініш
бша да қаралады. Сондай ақ тарап ретінде мемлекеттік орган немесе
лауазымды тұлға болады. Арыз келтіру тәртібі жалпы тәртіп бша, оны
қарастыру сотпен жүзеге асырылады, сто отырысы тур тиісінще қажет адамдар
хабарландырылады, сот оған тиісті шешім шығарады.
10 сұрақ. Азаматтық іс жүргізу құқығының салалық қағидалары
Салалық қағидалар АІЖК де белгіленген: 1. Заңдылық. Сот ісін жүргізу тек
заң талаптарына сай болуы. 2. Сот төрелігін тек соттың ғана жүзеге асыруы.
Төтенше соттар құруға болмайды.3. Адамның құқықтарын, бостандықтары мен
заңды мүдделерін сотта қарау. Барлық азаматтар сотқа жүгінуге құқылы.
4.Жеке адамның ар- намысы мен қадір қасиетін құрметтеу.Оны кемсітетін
шешімдерге тыйым салынады. 5.Жеке өмірге қол сұғылмаушылық. Хат жазысудың,
телефон арқылы сөйлеудің, почта, телеграф және өзге де хабарлардың
құпиясы.6.Меншікке қол сұғылмаушылық. Тек сот шешімімен.7.Судьялардың
тәелсіздігі. Тек Конституция мен заңға бағынады. 8. Барлық адамдардың заң
мен сот алдындағы теңдігі. 9. Сот ісін жүргізу тілі. Мемлекеттік тілде,
қажет болса орыс тілі мен басқа тілдер бірдей қолданылады.10.Тараптардың
айтысуы мен тең құқықтылығы. Олар бірдей құқықтарға және іс жүргізу
міндеттеріне ие болады. 11.Дәлелдемелерді ішкі сенім б\ша бағалау.
12.Куәлік жауап беру міндетінен босату. Жұбайы, жақын туыстарына қарсы
куәлік беруге міндетті емес.13. Білікті заң көмегін алуға құқықты
қамтамасыз ету.14. Сотта істің қараудың жариялылығы. 15.Сотта істі қарауда
қауіпсіздікті қамтамасыз ету.15. Сот актілерінің міндеттілігі.16.Іс
жүргізу әрекеттері мен шешімдеріне шағымдану бостандығы.17. Азаматтық сот
ісін жүргізу принциптерінің мәні.
11 сұрак. Талап арыздағы кемшіліктерді түзету тәртібі
Талап арыз жазбаша нысанда жазылуы тиіс, онда арыз берілетін соттың атауы,
талап қоюшының атауы, тұрғылықты жері, өкіл атауы, банк реквизиттері,
жауапкердің де осындай мәліметтері талап қою бағасы, қоса тіркелетін
құжаттар, сенімхат, мемлекеттік бажды төлеу тур құжат, құжаттардың
көшірмелері, талап арыздың көшірмелері болуы тиіс. Егер осы АІЖК гі 150,
151 баптардағы сәйкес болмаса судья арызды қозғалыссыз қалдыру тур ұйғарым
шығарады, бұл тур талап арызды берген тұлғаға хабарлайды және кемшіліктерді
түзету үшін мерзім береді. Егер талап қоюшы судьяның нұсқауларына сәйкес
және ло белгіленген мерзімде ұйғарымда аталған талаптарды орындаса, талап
арыз оны сотқа алғашқы тапсырған күні берілген болып есептеледі. Олай
болмаған жағдайда арыз берілмеген болып есептеледі және судьяның
ұйғарымымен оған қоса тіркелген барлық құжаттармен бірге талап қоюшыға
қайтарылады. Арызды қайтару тур ұйғарымға жеке шағым, наразылық берілуі
мүмкін.
12 Сұрақ. Азаматтық іс жүргізу құқығының қағидаларының арақатынасы
Барлық принциптер өзара тығыз байланысты. Мәселен бір принциптер
екіншілерін дамытып толықтырады. Мыс: сот төрелігін тек соттың жүзеге асыру
принципінен шағатын және оны толықтыратын судьялардың тәуелсіздігі, барлық
адамдардың сот пен заң алдындағы теңдігі принциптері. Ал соңғы принциптен
шығатын мыс тараптардың теңдігі принципі шығады. Екінші арақатынас бір
принциптің басқасының кепілі болатын кез. Мыс: заңдылық принципін
кепілдендіретін судьялар тәуелсіздігі, жариялылық, барлық адамдардың сот
пен заң алдындағы теңдігі принциптері б.т. Сондай ақ бір принциптен
туындайтын жағдайлар басқа принципті алға қоюға әкеледі.
13 сұрақ. талап қою тәртібі
Талап арыз сотқа жазбаша нысанда беріледі. Арызда арыз берілетін соттың
атауы, талап қоюшының атауы, оның тұрғылықты жері, сол тур мәліметтер, өкіл
болса оның оның тауы мен мекен жайы, жауакердің де тура сондай мәліметтері,
талап қоюдың бағасы, талап қоюшының талаптарын негіздейтін мән жайлар, және
бұл мән жайларды растайтын дәлеледемелер, арызға қоса тіркелетін
құжаттардың тізбесі көрсетілуі тиіс. Қоса тіркелетін құжаттар: арыздың
көшірмелері, мемлекеттік бажды төлеуді растайтын құжат, сенімхат болуы
тиіс. Судья талап арызды түскен күннен бастап 5 күнде оны сот ісін жүргізу
үшін қабылдау ттуралы мәселені шешуге құқылы, іс қозғау тур ұғарым
шығарады. Судья талап арызды егер арыз азаматтық сот ісін жүргізу
тәртібімен қарауға және шешуге жатпаса, сол тараптардың арасындағы дау
бша, сол нысана тур және сол негіздер б\ша шығарылған соттың заңды күшіне
енген шешімі немесе талап қоюшының талап қоюдан бас тартуына бсты іс б\ша
сот ісін жүргізуді тоқтату тур немесе тараптардың бітімгершілік келісімін
бекіту тур сот ұйғарымы болса, бас тартады. Бас тарту 5 күнде шығарылуы
тиіс. Судья талап арызды егер талап қоюшының істердің осы санаты ушін дауды
сотқа дейін алдын ала шешу заңдармен белгіленген тәртібін сақтамаса және
осы тәртіпті қолдану мүмкіндігі жойылмаса; іс осы соттың қарауына жатпаса,
арызды әрекетке қабілетсіз адам берсе, арызға оған қол қоюға өкілеттігі жоқ
адам қол қойса, сол дау б\ша іс бар болса, бұл тур талап қоюшы мәлімдесе
қайтарып жібереді. Егер айтылған талаптар сақталмаса судья істі
қозғалысссыз қалдыру тур ұйғарым шығарады., оны түзеті тур хабарлап,
кемшіліктерді үшін мерзім белгілейді. Жауапкер бірінші сатыдағы сот шешім
шығарғанға дейін талап қоюшыға қарсы талап қоюға құқылы.
14 сұрақ. АІЖ құқық қатынастарының түсінігі, мазмұны, басқа құқықтық
қатынастардан айырмашылығы
Аіж құқ қатынастары деп аіж құқ-ң нормаларымен реттелінетін, а.і бша сот
әділдігін жүзеге асыру кезінде, сондай- ақ сот шешімдерін орындауға бсты
сотпен өзге де іске қатысушыларының арасында п.б қоғамдық қатынастар. Аіж
құқ қатынастарына тән белгілер:1. Субъектілердің арасында нақты құқытар мен
міндеттерді анықтайды. 2.Тиісті құқық нормасы негізінде п.б. 3.Тиісті құқық
бұзылғанда мемлекет тарапынан мәжбүрлеу шараларын қолднау мүмкіншілігі.
4.Негізі қатысушы субъект сот б.т. Аіж құқ қатынастарынң пайда болуына,
өзгеруіне,тоқтатылуына негіз болатын мән- жайларды оның алғышарттары д. А.
Алғышарттары: Құқық нормасы, аіж құқық субъектілігі, заңи фактілер. Аіж құқ
қатынастарының субъектілері: 1.Сот әділдігін жүзеге асырушы тұлғалар(судья,
сот отырысының хатшысы, сот приставы, сот орындаушылары);2. Іске қатысушы
тұлғалар( тараптар, дау пәніне дербес талабы бар үш-ші тұлғалар, талабы жоқ
үш- ші тұлғалар, прокурор);3. Соттағы өкілдер; 4.Сот әділдігін жүзеге
асыруға көмектесетін тұлғалар(куә, куәгер, сарапшы, маман, аудармашы т.б)
.
15 СУРАК. Ерекше талап ондiрiсiнiн тусiнiгi, манызы.
Ерекше талап ондiрiсi дегенiмiз азаматтык сот ондiрiсiнiн турлернiн бiрi.
Ерекше талап ондiрiсiнде бiр тарап жеке немесе занды тулга болатын ,ал
екiншi тарап мiндеттi турде мемлекеттiк орган немесе лауазымды тулга
болатын материалдык кукыктык дауларга байланысты туындайтын азаматтык
iстер каралады. Ерекше талап ондiрiсi шагым немесе арыздын негiзiнде
козгалады.Ерекше талап kою мен iс жургiзу iстерi азматтар мен занды
тулгалардын мемлекеттiк билiк жергiлiктi озiн озi Баскару
органдардын ,когамдык бiрлестiктердiн , yйымдардын мемлекеттiк
кызметкерлердiн олардын iшiнде сот орындаушылардын шешiмдерi мен
арекеттерiне даулар айту туралы iстер.
16 Сурак. Азаматтык iс жургiзу кукыктык катынастардын пайда болу
негiздерi, белгiлерi.
Азаматтык iс жургiзу кукыктык катынастары дегенiмiз- азаматтык iс
жургiзу кукыгынын нормаларымен реттелетiн азаматтык iстер бойынша сот
адiлдiгiн жузеге асыру барысында ,сондай –ак сот шешiмдерiн орындауга
байланысты сот пен озге де iске катысушылардын арасында пайда болатын
когамдык катынастар. Бул катынастардын пайда болуына негiз болатын
ман- жайларды онын алгышарттары деп атаймыз. Алгышарттардын бiрнеше турлерi
Бар. Олар: кукык нормасы, азаматтык iс жургiзу кукык субьектiлiгi, жане
занды фактiлер.
Азаматтык iс жургiзу кукыктык катынастарынын белгiлерiне келетiн болсак,
Субьектiлердiн арасындагы накты кукыктар мен мiндеттердi аныктайды.
Тиiстi кукык нормасы негiзiнде пайда болады.
Тиiстi кукыктар бузылган жагдайда ,мемлекет тарапынан мажбурлеу
шараларын колданудын мумkiндiлiгi.
Азаматтык iс жургiзу кукык катынастарынын негiзгi субьектiсi ретiнде
сот табылады.
17 Сурак. Азаматтык iс жургiзу кукыктык катынастарынын субьектiлерi.
Азаматтык iс жургiзу кукыктык катынастарга катысушы тулгаларды онын
субьектiлерi деп атаймыз.Олар келесiдей топтарга болiнедi:
Сот адiлдiгiн жузеге асыратын тулгалар: (судья,сот отырысынын хатшысы,
сот приставы, сот орындаушылары.)
Iске катысушы тулгалар: (тараптар, дау панiне дербес талабы бар ушiншi
тулгалар, дау панiне дербес талабы жок ушiншi тулгалар,прокурор, озге
тулгалар муддесiн коргау максатында катысатын мемлекеттiк уйымдар,
жекелеген азаматтар.)
Соттагы окiдiк
Сот адiлдiгiн жузеге асыруга комектесетiн тулгалар: (
куа,куагер,сарапшы,маман,аудармашы )
18 Сурак. Сырттай шешiм тусiнiгi, оган шагым жасау.
Iстi сырттай iс жургiзу тартiбiмен карау дегенiмiз- отырыстын
откiзiлетiн орны мен уакыты тиiстi турде хабарланган , келмей калуында
далелдi себептерiн хабарламаган жане iсi озi жокта карауды
сурамаган жауапкер сот отырысына келмей калган жагдайда егер талап
коюшы буган карсы болмаса iстi жургiзу тартiбi. Сырттай iс жургiзу
тартiбi бойынша сырттай шешiм шыгарылады. Шешiм КР-нын атынан
шыгарылады. Сырттай шешiм кiрiспе,сипаттау, далелдеу жане карар
болiктерiнен турады.Шешiмдi судья жазбаша турде жазады жане оган кол
кояды.Сырттай шешiмге шагым жасауга келсек, жауапкер сырттай шешiм
шыгарган сотка озi шешiмнiн кошiрмесiн алган кунен бастап бес кун
iшiнде бул шешiмнiн кушiн жою туралы арыз беруге кукылы.
19 сұрақ
Азаматтық сот өндірісі ретінде азаматтық істер б-ша сот әділдігін
ж.а. бағытталған соттың және өзге де іске қатысушылардың ж.а.
қызметін айтамыз. Азамат. Іс жүргізу кодексі б-ша сот өндірісінің
мынадай түрлерін бөліп қарастырады: талап ерекше талап, ерекше
өндірістер, бұйрық өндірісі және сырттай өндіріс.
1. Талап өндіріс - азам. арасында материалдық құндылықтарға
байланысты туындаған даулы істер қаралады.
2. Ерекше талап өндірісі - бір тарап жеке тұлға және заңды тұлға
болатын болса, ал екінші тарап ретінде мемл. органдар мен
лауазымды тұлғалар болатын істер қаралады.
3. Ерекше өндіріс - құқық туралы дау болмайтын, заңды мән-жайларды
анықтауға бағытталған азам. істер қаралады. (хабар ошарсыз кетті деп
тану, өлді деп жариялау, әрекет қабілеттілігі жоқ деп тану)
4. Бұйрық өндірісі – дау туғызбайтын тараптарды сот отырысына
шақырмай, сот отырысын өткізбей, ж.а. сот өндірісінің түрін
айтамыз.
Сырттай өндіріс - тарап. Біреуінің (жауапкер) қатысушысыз ж.а. сот
өндірісі. Азаматт. Істерді қарау кезінде ж.а. процесс. Іс әрекеттер
азам. әс жүргізу кодексінде тиісті кезектілікпен ж.а. отырады.
Осындай іс-әрекеттің кезектілігін сатылар деп атаймыз.
Келесідей сатылар бар:
І. Сотта азам. істерді қорғау (сот отырысына әзірлеу, азам. істі
мәні б-ша қарау, шешім шығару және шешім жариялау)
ІІ. Апелл-қ өндіріс - заңды күшіне енбеген сот шешімдерін қайта
қарау
ІІІ. Қадағлау өндірісі.
ІV. Жаңадан ашылған мән-жайлар б-ша азам. істерді қарау.
V. Атқару өндірісі
20сурак. Сот азаматтык iс жургiзу кукык катынастарынын мiндеттi
субьектiсi ретiнде.
Сот азаматтык iс жургiзу кукыгында мiндеттi субьект брлып табылады.
Себебi Азаматтык iс жургiзу кодексiнде белгiленгендей , азаматтык iстер
бойынша сто торелiгiн тек кана сот жузеге асырады. Азаматтык iстер
бойынша сот шешiмдерiн тек тиiстi соттар гана тексерiп, кайта карай
алады.
21 Сурак. Азаматтык iс жургiзудегi iске катысушы тулгалар.
Iске катысушы тулгалар азаматтык iс жургiзу кукыгындагы кукыктык
катынастардын субьектiсi ретiнде танылады. Iске катысушы тулгаларга:
тараптар, дау панiне дербес талабы бар ушiншi тулгалар, дау панiне дербес
талабы жок ушiншi тулгалар, прокурор, мемлекеттiк органдар,жергiлiкi
озiн- озi баскару органдары, уйымдар, жекелеген азаматтар жатады.
Тараптар ретiне талапкер мен жауапкер танылады. Дау панiне дербес
талабы бар ушiншi тулгалар бiр немесе екi тарапка талап кою аркылы
бiрiншi сатыдагы сот шешiм шыгарганга дейiн процеске катыса алады.
Ал дау панiне дербес талабы жок ушiншi тулга егер iс тараптардын
бiреуiне катысты оздерiнiн кукыктары немесе мiндеттерiне асер етуi
мумкiн болса, iс бойынша бiрiншi сатыдагы соттын шешiмi шыкканга дейiн
талапкер немесе жауапкер жагында iске кiрiсе алады.Прокурор азаматтык сот
iсiн жургiзуге оз батамасымен немесе iске прокурордын катыуын сот кажет
деп тапкан жагдайда катысады .Мемлекеттiк органдар мен жергiлiктi озiн
озi баскару органдары оздерiне жуктелген мiндеттердi жузеге асыру
максатында iс бойынша корытынды беру ушiн оз басатамасымен соттын Жане
тараптардын бастамасымен iске катыса алады.
22 сұрақ.Апелляциялық шағымдар мен наразылқтар беру тәртібі.
Апелляциялық құқық –АІЖК сәйкес ҚР-ң Жоғарғы сотының шешімдерінен
басқа, бірінші сатыдағы заңды күшіне енбеген сот шешімдеріне шағым
келтіруді айтамыз. Соттың бірінші инстанциядағы актілеріне шағым
келтірілген жағдайда бұл апелляциялық инстанцияда қарауға жатады.
Аппеляциялық шағымды немесе наразылықты іс б-ша тараптар және өзге
де іске қатысушылар, сондай-ақ іске қатыспаған бірақ оның құқығы
мен заіды мүдделеріне сот шешім шығарған тұлғалар және прокурор
беруі мүмкін. Апелляциялық шағымдар мен наразылықтарды: - аудандық
және оларға теңестірілген соттар шығарған шешімдерге – облыстық және
оған теңестірілген соттың азаматтық істер жөніндегі алқасы; -
облыстық және оған теңестірілген бірінші сатыдағы соттар шығарған
шешімдерге - ҚР-ы Жоғарғы сотының азаматтық істер жөніндегі алқасы
қарайды. Апелля-қ шағымдар мен наразылықтар беру тәртібі мен
мерзіміне келетін болсақ шағымдар, наразылықтар шешім, қаулы
шығарған сот арқылы беріледі. Тікелей апелля-қ сатыларға келіп
түскен шағымдар іске қатысушы тұлғалардың санына қарай көшірмелермен
қоса сотқа берілееді. Қажет болған жағдайларда судья апелля-қ
шағымды немесе наразылықты берген тұлғаны ап-қ шағымға немесе
наразылыққа қоса тіркелген жазбаша айғақтардың іске қатысушы
тұлғалардың санына қарай көшірмелерін беруге міндеттей алады. Шағым
мен наразылықты алған судья - шағымның, наразылықтың және оған
қоса тіркелген жазбаша дәлелдемелердің көшірмелерін келесі күннен
кешіктірмей іске қатысушы адамдарға жіберуге; - шағымдануға,
наразылық келтіруге белгіленген мерзім өткеннен кейін істі
апелляциялық сатыға жіберуге; - іске қатысушы адамдарды істу апелляц-
қ сатыда қараудың орны мен уақыты туралы тиісінше хбардар етуге
міндетті. Шағым, наразылық сот түпкілікті түрде шешім шығарғаннан
кейін он бес күн ішінде берілуі мүмкін. Апелляцияның мақсаты -
тұлғалардың құқтары мен заңды мүдделерінің қорғалуына кепілдік беру.
- аз-қ іс б-ша сот-ң дұрыс шешім қабылдауын қамтамасыз ету. -
сот шешімінің заңдылығын және негізділігін тексеру.
23 сұрық Дәлелдемелерді саралау.
Дәлелдемелер – заңмен көзделген тәртіпте сот тараптардың талаптары мен
қарсылықтарын негіздейтін мән-жайлардың бар-жоғын, осндай ақ істі
дұрыс шешу үшін өзге де маңызы бар мән-жайларды солардың негізінде
анықтайтын заңды түрде алынған нақты деректер іс бойынша
дәлелдемелер болып табылады. Азаматтық іс жүргізудегі дәлелдемелерді
келесідей түрлерге бөліп қарастырамыз:
1. алынатын қайнар көздеріне байланысты:
- жеке дәлелдемелер
- заттай д-р
- аралас д-р
2. алғашқы және туынды
3. алынатын әдістеріне байланысты:
- тараптар мен үшінші тұлғалардың түсініктемелері
- заттай
- жазбаша
- сарапшының қорытындысы
- сот отырысының хаттамалары
- куәнің көрсетілімдері.
24 сұрақ Азаматтық іс жүргізу құқық қабілетігі азаматтық іс
жүргізу әрекет қабілеттігі.
Азаматтық іс жүргізу құқығы – аз-қ істер б-ша сот төрелігін ж.а.
кезінде соттың және процесстің өзге қатысушылардың арасында, сондай
ақ сот актісін орындау барысында туындайтын қоғамдық қатынастарды
реттейтін құқықтық нормалардың жүйесі. Пәні болып азаматтық процес
табылады.
26 Талап түсінігі және оның элементтері
Талап арыз – туындаған құқықтық дауды шешу үшін және бұзылған
құқықтарды немесе заңмен қорғалатын мүдделерді қорғау мақсатында
тұлғалардың сотқа жүгіну нысанын айтамыз. Арыздың құрамдас
бөліктерін оның элементтері деп атаймыз. Элементтері: - мазмұны; -
нысаны; - негіздемесі б.т.
Яғни талап арыздың мазмұны – талапкердің өз құқықтары мен заңды
мүдделерін қорғауға байланысты соттың атқаратын қызметін айтамыз.
Талап арыздың нысанасы белгілі бір азаматтық дау б.т. Азаматтық
дау – келесідей түрлерде көрініс табуы мүмкін:
- тараптардың арасындағы белгілі бір құқықтық қатынастарды өзгертуге
немесе тоқтатуға байланысты даулар
- тұлғаларды белгілі бір іс-әрекеттерді ж.а. немесе оларды ж.а. бас
тартуға байланысты туындайтын даулар;
- тұлғалардың арасындағы материалдық құқықтық қатынастардың бар-жоқ
екендігін анықтауға байланысты даулар. Арызда: - арыз берілген
соттың атауы; - талап қоюшының атауы, оның тұрғылықты жері,тұрғылықты
жері б-ша тіркелгені туралы мәліметтер немесе талап қоюшы ұйым
болса тұрған жері, салық төлеушінің тіркеу номері мен банктік
реквизиттері, арызды беруші өкілі болса өкілдің атауы мен мекен
жайы; - жауапкердің аты жөні, тұрғылықты немесе тұрған жері,
тұрғылықты жері б-ша тіркелгені,жұмыс орны туралы мәліметтер, салық
төлеушінің тіркеу номері, ал егер жауапкер заңды тұлға болса, салық
төлеушінің тіркеу номері мен банк реквизиттері; талапкердің талабын
негіздейтін мән- жайлар, оны растайтын дәлелдемелер; - талап қою
бағаланатын болса, талап қоюдың бағасы; - арызға қоса тіркелетін
құжаттардың тізбесі, яғни:
-жауапкерлер мен үшінші тұлғалардың санына қарай талап арыздың
көшірмесі;
-мем-к баж төлеуді растайтын құжат
- өкілдің өкілеттігін куәландыратын сенімхат немесе өзге де құжат.
27. сұрақ. А.і.ж. түсінігі және маңызы
ҚР-да азаматтық құқықтарды қорғау бекітілген тәртіпте жалпы
соттармен, сондай-ақ аралық соттармен, кәсіподақ және өзге қоғамдық
ұйымдармен, әкімшілік органдармен іске асырылады. Барлық жалпы
соттардағы азамат. Істер б-ша өндіріс тәртібі АІЖК-мен
анықталады. Азаматтық іс жүргізу құқығы – аз-қ істер б-ша сот
төрелігін ж.а. кезінде соттың және процесстің өзге қатысушылары
арасында туындайтын қоғамдық қатынастар. Азаматтық істер б-ша тек
азаматтық қана емес, отбасылық, конст-қ, жер, салықтық, қаржылық,
әкімшілік т.б. қатынастар жатады.
Азаматтық іс жүргізу нысанының сипатына мына белгілер тән:
- Заңи реттелгендік (сотта азамат. Істерді қарау мен шешу арнайы
құқық саласы - азам. Іс жүргізу құқығымен анықталады.)
- сотта дауларда шешудің іс жүргізу нысанының әмбебаптығы (АІЖК-де
азам. Сот өндірісінің барлық түрінде істерді қарау мен шешудің
процедуралары қара-н)
- іс жүргізу нысанының императивтігі (істерді қараудың АІЖК
бекітілген тәртіп баршаға міндетті: соттарға, процесст. өзге
қатысушыларына, тіпті сот талқылау залында қатысып отырған
тұлғаларға.)
28 Сұрақ Бұйрық өндірісіне жалпы сипаттама
Азаматтық сот өндірісі ретінде аз-қ істер б-ша сот әділдігін ж.а.
бағытталған соттың және өзге де іске қатысушылардың ж. а-тын
қызметін айтамыз.Жаңадан енгізілген сот өндірісінің екі түрі бар:
Бұйрық өндірісі және сырттай өндіріс. Соның ішіндегі бұйрық
өндірісіне келетін болсақ – ол дау туғызбайтын тараптарды сот
отырысына шақырмай сот отырысын өткізбей ж.а.
Сот бұйрығы өндіріп алушының ақшалай сомаларды өндіріп алу немесе
мүлікті борышкерді немесе өндіріп алушыны олардың түсіндірмелерін
тыңдау үшін шақырмай ақ, даусыз талаптар бойынша борышкерден талап
ету туралы арыз б-ша шығарылған судьяныңактісі б.т. Мәлім етілген
талаптың мәні б-ша сотқа арыз түскен күннен бастап үш күн ішінде
судья сот бұйрығын шығарады. Борышкер сот бұйрығының көшірмесін
алған күннен бастап он күн мерзімде байланыстың кез келген түрін
қолданып мәлімделген талапқа келіспеген қарсылығын бұйрық шығарған
сотқа жіберуге құқылы. Арыздың нысаны мен мазмұны: - жазбаша
нысанда; - арыз берілетін соттың атауы; - өндіріп алушының аты,
оның тұрғылықты жері немесе тұрған жері, заңды тұлғаның
реквизиттері; - борышкердің аты, тұрғылықты жері немесе тұрған
жері, заңды тұлғаның реквизиттері; - өндіріп алушының талаптары
және ол негізделген мән-жайлар; - мәлім етілген талаптарды
растайтын қоса тіркелетін құжаттардың тізбесі көрсетіледі. Мүлік
талап етілген жағдайда арызда оның құны көрсетілуге тиіс. Судья
бұйрықты шығару кезінде АІЖК талаптарға сай болмаса немесе
мемлекеттік баж төленбесе, өз ұйғарымымен өндіріп алушыға,
кемшіліктерін жою үшін немесе мем-к бажды төлеу үшін үш күннен
аспайтын мерзім берілуге тиіс. Егер өндіріп алушы бұл кемшіліктерді
белгіленген мерзімде жойса, мем-к бажды төлесе, арыз оны сотқа
алғаш тапсырылған күні берілген деп есептелінедіолай болмаса, судья
арыздан бас тарту туралы ұйғарым шығарады.
29. сурак Азаматтық іс жүргізудегі тараптардың түсінігі. Олардың құқықтары
міндеттері.
Тараптар материалдық құқыққа байланысты араларында дау туындаған іске
қатысушы тұлғкларды айтамыз. Тараптар азаматтық іске қатысушы негізгі
тұлғалар болып табылады,яғни тарптар болмайынша а.і.ж-де орын алмайды.
Тараптар келесідей белгілермен ерекшеленеді.1)Тараптар іс жүзінде мүдделі
болып келеді. 2) Тараптар барлық процедуралық міндеттерге ие болады.
Процесс міндеттері. а) талапкердің талап пәнін өзгертуге талаптардың құнын
азайтуға н\се көбейтуге н\се талаптан бастарту қиындығы. б) жауапкердің
қарсы талап құқығын қою. в) тараптардың өзара азаматтық істі бейбіт
келісіммен шешу құқығы. г) азаматтық сот отырысына қатысып дәлелдемелерді
зерттеуге ат салысу құқығы. д) Қарсылықтар жариялауға ж) соттың шығарған
актілеріне наразылық н\се келтіру құқығы.
3) Қабылдаған сот шешімдерінің тараптар үшін міндетті болуы
4) а.і. бша орын алған сот шығындарының талаптар арасында бөлінуі.
А.і. кодексіне сәйкес тараптар ретінде талапкер және жауапкер танылады.
Талапкерге өз құқықтары мен заңды мүдделерін қорғау мақсатында қозғалған а.
іске қатысатын азаматтық құқық даудың субъектісі болып табылады.жеке н\се
заңды тұлға деп атаймыз. Жауапкер деп өзіне қандайда бір азаматтық
құқықтармен заңды мүдделеріне талап қойылған және сол талаптар бойынша
беретін азаматтық құқықтық даудың субъектісі болып табылатын тұлғаны
айтамыз.
30. сурак Соттылықтың тәртібін сақтамаудың салдары.
1) Соттылық ережелерін сақтай отырып сот жүргізуге қабылдаған іс, кейіннен
ол басқа соттың соттауына жатса да, мәні б\ша шешілуге тиіс.2)
егер:1.тұрғылықты жері бұрын белгісіз болған жауапкер істі өзінің
тұрғылықты жері б\ша сотқа беру туралы өтініш жасаса;2.бір н\се бірнеше
судьяға қарсылық білдірілгеннен кейін,сондайаө назар аударуға тұратын басқа
мән-жайлар б\ша судьяларды ауыстыру н\се аталған сотта істі қарау мүмкін
болмаса;3.істі аталған сотта қарау кезінде оның істің соттылық ережелерін
бұза отырып қабылданғаны анықталса.4.сотқа талап қойылса сот істі басқа
соттың қарауына береді.
3) Істің сол соттың соттауына жатпайтыны тур. тараптардың арыздардың сол
сот шешеді. Істі басқа сотқа беру тур.мәселе б\ша ұйғарым шығарылады. Істі
бір соттан басқасына беру – бұл ұйғарымға шағымдану мерзімі өткеннен кейін,
ал шағым берген жағдайда шағымды қанағаттандырмай қалдыру тур.ұйғарым
шығарылғаннан кейін жүргізіледі.
4) істің соттылығы тур.соттардың арасындағы дауларды жоғары тұрған сот
шешеді, оның шешімі түпкілікті болып табылады ж\е шағымдануға наразылық
келтіруге жатпайды.
31. сурак Азаматтық іс жүргізудегі ортақ қатысушылық , түсінігі негізі
түрлері. Ортақ қатысушылардың құқықтары мен міндеттері.
А.і.ж-ге бірнеше талапкер мен бірнеше жауапкердің қатысу тәртібі а.і.ж-гі
бірігіп қатысушылық д.а. Бірігіп қатысушылық әр түрлі жағ-рда, мысалыға
ортақ меншік құқығы авторлық құқық, мұрагерлік құқық, сондайақ бірігіп зиян
клтіру салдарынан туындауы мүмкін. Бірігіп қатысушылықтың қалыптасқан
кезеңдері 1. белсенді бірігіп қатысушылық бірнеше талапкер бір жауапкерге
талап қойғанда пайда болады. 2. бәсең н\се енжар бірігіп қатысушылық бір
талапкер бірнеше жауапкерге талап қойғанда п.б. 3. аралас бірігіп
қатысушылық бірнеше талапкер бірнеше жауапкерге талап қойғанда п.б.
1)Тараптар іс жүзінде мүдделі болып келеді. 2) Тараптар барлық
процедуралық міндеттерге ие болады. Процесс міндеттері. а) талапкердің
талап пәнін өзгертуге талаптардың құнын азайтуға н\се көбейтуге н\се
талаптан бастарту қиындығы. б) жауапкердің қарсы талап құқығын қою. в)
тараптардың өзара азаматтық істі бейбіт келісіммен шешу құқығы. г)
азаматтық сот отырысына қатысып дәлелдемелерді зерттеуге ат салысу құқығы.
д) Қарсылықтар жариялауға ж) соттың шығарған актілеріне наразылық н\се
келтіру құқығы.
3) Қабылдаған сот шешімдерінің тараптар үшін міндетті болуы
4) а.і. бша орын алған сот шығындарының талаптар арасында бөлінуі.
32. А.і.жүргізу құқығының конституциялық қағидалары
Судья сот төрелігін іске асыру кезінде тәуелсіз ж\е Конс-я мен заңға ғана
бағынады. Сот төрелігін іске асыру жөніндегі соттың қызметіне қандай да
болсын араласуға жол берілмейді, ж\е ол заң б\ша жауапкершілікке әкеп
соғады. Нақты істер б\ша судьялар есеп бармейді. Конс-мен белгіленген сот
төрелігінің принциптері респ-ң барлық соттары мен судьяларына ортақ ж\е
бірыңғай б.т. Заңда қолданылған кезде судья төмендегі принциптерді
басшылыққа алуға тиіс: 1) адамның кінәлі екендігі заңды күшіне сот үкімімен
танылғанша ол жасалған қылмысқа кінәлі емес деп есептеледі. 2)сотта әркім
өз сөзін тыңдатуға құқылы.3) заңсыз тәсілмен алынған айғақтардың заңды күші
болмайды.
ҚР аумағында заңды түрде жүрген әрбір адам,заңда көрсетілгеннен басқа
реттерде, оның аумағында еркін жүріп тұруға ж\е тұрғылықты мекенді өз
қалауынша таңдап алуға құқығы бар. Әркімнің респ-дан тыс жерлерге кетуіне
құқығы бар. Рес.азаматтарының рес.азаматтарының рес-ға кедергісіз қайтып
оралуына құқығы бар.ҚР мемлекеттік тіл – қазақ тілі. Мемлекеттік ұйымдарда
ж\е жергілікті өзін өзі басқару органдарында орыс тілі ресми түрде қазақ
тілімен тең қолданылады. ҚР конс-ға сәйкес адам құқықтары мен бостандықтары
танылады ж\е оларға кепілдік беріледі.
33. сурак
Тиісті емес жауапкерді ауыстыру шарттары, тәртібі ж\е құқықтық салдары.
Сот істі дайындау үстінде н\се бірінші сатыдағы сотта оны қарау кезінде
талап б\ша жауап беруге тиісті емес адамға талап қойылып отырғанын анықтаса
істі тоқтатпай талап қоюшының өтініші б\ша тиісті емес жауапкерді тиісті
жауапкермен ауыстыра алады. Тиісті емес жауапкерді ауыстырғаннан кейін істі
дайындау ж\е қарау басынан бастап жүргізіледі. Егер талап қоюшы тиісті емес
жауапкерді басқа тұлғамен ауыстыруға келіспесе, сот істі ұсынылған талап
қою б\ша қарайды.
34. сурак Іс жүргізу мирасқорлығы: түсінігі, негізі ж\е азаматтық құқықтағы
мирасқорлықтан айырмашылығы.
Даулы н\се шешіммен белгіленген құқық қатынастарына тараптардың біреуі
шығыпқалғанжағдайларда (азаматтың қайтыс болуы заңды тұлғаның қайта
ұйымдастырылуы,таратылуы талапқа жол беру, борышты ауыстыру ж\е материалдық
құқық қатынастарындағы тұлғалардың басқа да өзгеру жағдайы) сот ол тарапты
оның құқық мирасқорлығымен ауыстырады. Құқық мирасқорлығы процестің
кезкелген сатысында мүмкін болады. Құқық мирасқоры процеске кіргенге дейін
жасалған барлық әрекеттер құқық мирасқоры үшін бұл әрекеттер құқық
мирасқоры ауыстырған тұлғаға қаншалықты міндетті болса, сондай шамада
міндетті. А.і.ж-дегі құқық мирасқорлық деп а.і.ж. құқықтары мен
міндеттердің бір тұлғадан екінші тұлғаға ауысуын айтамыз. Мирасқорлықтың
түрлері: 1) Әмбебап құқық мирасқорлық әртектес бірнеше құқықтар мен
міндеттердің бір тұлғадан екінші тұлғаға өтуі. 2) бір тұтастық мирасқорлық
құқықтар мен міндеттердің бір бөлігінің бір тұлғадан екінші тұлғаға өтуі.
35.сурак А.і.ж. құқығы қайнар көздері
ҚР-ң а.і.ж. заңдары соттардың осы кодекспен ж\е басқа заңдармен өз
құзіретіне жатқызылған талап қою ж\е өзге істерді қарау мен шешу барысында
сот төрелігін атқаруы кезінде туындайтын қоғамдық қатынастарды реттейді. ҚР
аумағында а.істер б\ша сот ісін жүргізу тәртібі конс-қ заңдармен, ҚР Конс-
на ж\е ҚР азаматтық іс жүргізу кодексімен айқындалады. Азаматтық сот ісін
жүргізу тур.заңдар азаматтық,отбасылық, еңбек, тұрғын
үй,әкімшілік,қаржы,шаруашылық,жер құқықтық қатынастар тур.заңдар т.б.
қайнар көздер болып табылады.
құқылы.
АІЖ қайнар көздері – құқықты сипаттайтын сыртқы нысан, көрсетілген
құқық саласының нормаларын құрайтын әр түрлі деңгейдегі норма.
Актілер; Ең алдымен азам. іс жүрг. Құқ-ң қайнар көзі болып ҚР
Конст-сы б.т. Кон-я, мем. Негізгі заңы ретінде, көптеген құқ-қ
саласының өмір сүруі мен дамуының негізгі бастауларын анықтайды.
АІЖ құқығына ҚР-ң Конс-сы мына белгілерді айқындайды: біріншіден,
ҚР-ң сот жүйесін анықтайды. Екіншіден, сот өндірісі мен сот
құрылысына қатысты сот әділдігінің салааралық қағидаларын бекітеді.
Мыс: ҚР сот әділдігін тек сот қана ж.а. , судьялардың тәуелсіздігі
және олардың заңға бағынуы; АІЖҚ-ң келесі маңызды қайнар көзі
болып 1999 жылы шілдеде қабылданған АІЖК б.т. Бұл негізгі
заңнамалық акт, яғни азаматтық істер б-ша сот өндірісін ретеуге
бағытталған. АІЖҚұқ-ң жүйесі тәрізді АІЖК жалпы және ерекше
бөлімге бөлінеді. АІЖК толықтырулар мен өзгертулер енгізу тур. ҚР
заңдары да азам. іс жүргізу құқығының қайнар көзі б.т. Тиісті
құқық саласының нормалары өзге заңдарды да қамтиды және әр түрлі
көлемде азам. процесс сала-ғы қатынастарды реттейді. ҚР-ң мем-к баж
тур. заңы мем-к баж тур. а.і.ж. тур. инстит-ға қатысты нораларды
қамтиды. Өзге де заңдар Сот жүйесі және судьялар мәртебесі тур. ,
БАҚ туралы заңдар т.б. Азаматтық іс жүргізу құқығының кейбір
нормалары министр. Актілерінд, хал-қ шарттарда болуы мүм. 1993 жылы
22 қаңтарда ТМД мем-рі, соның ішінде Қазақстан азаматтық,
отбасылық, қылмыстық істер б-ша құқ-қ қатынастар және құ-қ көмек
көрсету тур. Конвен-ға қол қойды. Бұл да өз кезегінде а.і.ж. құқ-ң
қайнар көзі б.т. Қайнар көздердің ішіндегі ерекше орынды Жоғарғы
сот кеңесінің қаулылары, түсіндірмелері алады.
36. талапқа құқық және талап беру құқығы
Талапқа құқық дегеніміз- заңды мүдделі жақтардың сотқа жауапкермен арада п.
болған материалды құқытық дауларды қарауға және шешуге және даулы не
бұзылған субъективтік құқықтарын немесе заңмен қорғалатын мүдделерін қорғау
мақсатында мемлекетпен қамтамасыз етілген және заңмен бекітілген сотқа
жүгіну мүмкіндігі.
37. дәлелдеуге жатпайтын мән-жайлар
Нақты деректер егер олар заң талаптарын бұза отырып, іске қатысушы
тұлғалардың заңмен кепілдік берілген құқықтарынан айыру не оларды ығыстыру
арқылы немесе істі сотта қарауға дайындау кезінде немесе сотта қарағанда
азаматтық процестің өзге де ережелерін бүза отырып, оның ішінде:
1. күш қолдану, қорқыту, алдау, сол секілді өзге де заңсыз іс
әрекеттерді қолдана отырып;
2. оларға түсіндірмеудің, толық немесе дұрыс түсіндірмеудің
салдарынан туындаған іске қатысушы адамдардың өз құқықтарымен
міндеттеріне қатысты жаңылуын пайдалана отырып;
3. осы азаматтық іс бойынша істі жүзеге асыруға құқығы жоқ адам
жүргізсе;
4. белгісіз көзден немесе сот отырысында анықтала алмайтын көзден;
5. дәлелдеу барысында қазіргі ғылыми білімге қайшы келетін әдістерді
қолдана отырып алынған болса, олар нақты деректердің растығына
әсер етсе, оларды сот дәлелдемелер ретінде пайдалануға болмайды
тануғатиіс.
38. прокурордың а.і.ж. құқықтары мен міндеттері
Азаматтық сот ісін жүргізуде заңдардың дәлме-дәл жән ебір үлгіде қолдануына
жоғары қадағалауды мем. атынан ҚР Бас прокуроры тікелей өзі және өзіне
бағынатын прокурорлар арқылы жүзеге асырады. П. процеске сот қатысуын
қажетті деп тапқанда міндетті болады. Сондай ақ ол оз бастамасы б.ша да
қатыса алады.
Талап қойған прокурор бітімгершілік келісім жасау құқығынан басқа талап
қоюшының барлық іс жүргізу құқықтарын иеленеді және барлық міндеттерін
мойнына алады. Прокурор іс б.ша тарап ретінде қатысқанда қорытынды
бермейді, ал басқа заңда көзделген тәртіптерде процеске қатысушы прокурор
сот жарыссөздерінен кейін жалпы істің мәні б.ша қорытынды береді.
39 сурак Азаматтық іс жүргізу құқығының түсінігі және пәні.
Азаматтық іс жүргізу құқығы - азаматтық істер б-ша сот төрелігін
іске асыру кезінде соттық және процесс-ң өзге қатысушылары
арасында, сондай-ақ сот актісін орындау барысында туындайтын
қоғамдық қатынастарда реттейтін құқ-қ нормалардың жүйесі. АІЖҚ-ң
пәні - азаматтық іс жүргізу (процесс) б.т. АІЖ – азаматтыө істер
б-ша сот төрелігін ж.а. кезінде соттың және процесстің өзге
қатысушылары арасында туындайтын қоғамдық қатынастар. АІЖ құқығының
әдістері болып, тиісті саламен реттелетін қатынастарға ықпал ету
амал-тәсілі ретінде императивті-диспозитивтік. Императивтік әдіс
а.і.ж. міндеттеуші сипатынан, ал диспоз. әдіс рұқсат ету сипатынан
көрінеді. А.і.ж құқ-қ нормалары, яғни құқықтық қатынастардың пайда
болуын, өзгеруін, тоқтатылуын байланыстырылатын заңи айғақтарда арнайы
белгілерге ие. Ең алдымен, бұл іс жүргізу әрекеттері: біріншіден,
ол салалық заңнамалармен қарастырылған; екіншіден, іс жүргізу
нысанында іске асырылады үшіншіден заңда көрсетілген мерзімде ж.а.
40 сурақ Азаматтық іс жүргізудегі үшінші тұлғалардың қатысуы.
Олардың түрлері, құқықтары мен міндеттері.
АІЖ дегі үшінші тұлғалар ретінде басталған азаматтық іске қатысатын
іс б\ша шығарылатын соттың шешімі олардың құқықтары мен заңды
мүдделеріне әсер ететін іске қатысушы тұлғаларды айтамыз. Үшінші
тұлғалар екіге бөлінеді: 1. дау пәніне дербес талабы бар үшінші
тұлғалар.2. дау пәніне дербес талабы жоқ тұлғалар. Даудың нысанасына
дербес талаптарын мәлімдейтін үшінші тұлғалар бір немесе екі
тарапқа талап қою арқылы бірінші сатыдағы сот шешім шығарғанға
дейін процесске кірісе алады. Олар талап қоюшының барлық құқықтарын
пайдаланады және оның барлық міндеттерін атқарады. Даудың нысанасына
дербес талаптарын мәлімдемейтін үшінші тұлғалар, егер іс тараптардың
біреуіне қатысы өздерінің құқықтарына немесе міндеттеріне әсер етуі
мүм. Болса, іс б\ша бірінші сатыдағы соттың шешімі шыққанға дейін
талап қоюшы немесе жауапкер жағында іске кірісе алады. Олар
сондай\ақ тараптардың және іске қатысушы басқа адамдарыдң өтінімімен
немесе соттың бастамасымен іске қатысуға тартылуы мүм. Дербес
талаптарын мәлімдемейтін үшінші тұл\р тараптардың талап қоюдың
негіздемесі мен нысанасын өзгерту, талап қою талабының мөлшерін
ұлғайту немесе азайту, сон\ақ талап қоюдан бас тарту, талап қоюды
мойындау не талап ету құқықтарынан басқа іс жүргізу құқытарын
пайдаланады және іс жүргізу міндетін мойнына алады. + 43
41. сурак Талаптың түрлері
Азаматтық іс жүргізуде талаптың түрлері талаптың пәніне б.ты сараланады.
Осы көз қарас б.ша: мойындату талабы, орындатушылық (үкім шығару) талабы
және ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz