Азаматтық - құқықтық қатынастар

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 17 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

Кіріспе . . . 3

Азаматтық-құқықтық қатынастар . . . 5
Азаматтық-құқық қатынасының мазмұны . . . 7
Азаматтық құқық қатынастарының түрлері . . . 10
Азаматтық-құқықтық қатынастардың

пайда болу, өзгертілу және тоқтатылу негіздері . . . 14

Қорытынды . . . 17

Пайдаланылған әдебиеттер . . .

Кіріспе

Азаматтық құқық қатынасы санатының азаматтық құқық түсінгі үшін маңызы бар. Азаматтық құқықпен реттелген мүліктік қатынастар, сондай-ақ қатысушылары бір-бірімен субъективті азаматтық құқықтармен және міндеттермен байланысатын соларға қатысты (қатысты емес) жеке мүліктік қатынастар азаматтық құқық қатынастары деп аталады.

Г. Ф. Шершеневич өзінің «Орыс азаматтық құқығының оқулығы» деген кітабында былай деп жазылған: «кез-келген тұрмыстық қатынас оның заңдық нормалармен қашан және қаншалықты анықталса да заңдық қатынастар болады. Нақ осы жағынан заңдық жағы да болады, өйткені біреуі екіншісінен талап ету құқығын алады, ал соңғысы заң ережелерінде айтылғандарды орындауға, мысалы, белгіленген жалдау ақысын енгізуге міндеттенеді». 1 Сонымен, азаматтық құқық мәселесі болып табылатын мүліктік және жеке мүліктік қатынастарды реттеу мынадан көрінеді, азаматтық құқық нормалары бұл қатынастарға қатысушылардың мінез-құлқы көріне алатын және көрінуге тиісті нәрсені айқындайды.

Азаматтық құқық қатынастарының ерекшеліктері мыналар болып табылады:

Біріншіден, азаматтық құқық қатынастарының субъектілері заң жүзінде тең құқылы, бір-біріне тәуелсіз, сол арқылы олар басқа құқық қатынастарынан ажыратылады (ерекшеленеді) ;

Екіншіден, азаматтық құқық қатынастарды заңда көзделген негіздер бойынша да, көзделмеген негіздер бойынша да туындауы мүмкін (Азаматтық кодекс, 7-бап) ;

Үшіншіден, азаматтық құқық қатынастарының жағдайлары мен мазмұнын белгілегенде тараптардың келісімі басым болады;

Төртіншіден, ерекшелік бұзылған азаматтық құқықтарды қорғаудың тәртібі мен әдісінің өзіндік өзгешелігінде болып табылады (Азаматтық кодекстің 9-бабы) .

Азаматтық-құқықтық қатынастар

Азаматтық құқықтық қатынастар дегеніміз - нормалармен реттелетін қоғамдық қатынастардың бірі. Ол субъект, объект және мазмұн сияқты элементтерден тұрады.

Азаматтық-құқықтық қатынастардың субъектілері немесе мүліктік және оларға байланысты мүліктік емес құқықтар мен міндеттердің иелері болып - азаматтар (жеке тұлғалар) мен ұйымдар (заңды тұлғалар) және мемлекет пен әкімшілік-аумақтық бөліністер танылады.

Азаматтық құқық қатынастарының объектілері ретінде өздеріне құқықтық қатынастар бағытталған нәрселер түсініледі. Бұл - қандай да болмасын объектілерге байланысты тиісінше белгілі бір құқықтық қатынастар туындайды дегенді білдіреді.

Азаматтық құқықтық объектілерге мүліктік және жеке мүліктік емес игіліктер мен құқықтар жатады. Азаматтық құқық объектілерінің басым бөлігін мүліктік игіліктер мен құқықтар, жалпыламай айтсақ мүліктер құрайды. Олар: заттар, ақша, валюта, құнды қағаздар, жұмыс, қызмет, шығармашылық санаткерлік қызмет нәтижелері, фирмалық атаулар, тауар белгілері т. с. с

Объектілердің басқа тобын, яғни жеке мүліктік емес игіліктер мен құқықтарды - жеке адамның өмірі, денсаулығы, қадір-қасиеті, ар-намысы, игі атағы, іскерлік беделі т. б. көптеген материалдық емес игіліктер мен құқықтар құрайды.

Азаматтық құқықтар мен міндеттер АК-тің 7-бабында көрсетілген негіздер бойынша туындайды. Аталмыш баптың мазмұнына қарап азаматтық құқықтар мен міндеттердің туындауының негізі - әрекеттер деп пайымдауға болады. Әрекеттерге нақтылы қызмет көрсетулер, яғни азаматтық-құқықтық тапсырма, комиссия, сақтау, мердігерлік, тасымалдау және басқа да шарттар.

Жоғарыда атап көрсеткенімдей жеке мүліктік емес игіліктер мен құқықтарға: жеке адамның өмірі, денсаулығы, қадір-қасиеті, абыройы, игі атағы, іскерлік беделі, жеке өмірге қол сұқпаушылық, жеке құпия мен отбасы құпиясы, есім алу құқығы, автор болу құқығы, шығармаға қол сұқпаушылық құқығы және басқа материалдық емес игіліктер мен құқықтар жатады.

Азаматтар мен заңды тұлғалар өздеріне берілген құқықтарды жүзеге асырған кезде адал, парасатты және әділ әрекет жасап, заңдардағы талаптарды, қоғамның адамгершілік қағидаттарын, ал кәсіпкерлер бұған қоса іскерлік әдептілік ережелерін сақтауға тиіс.

Азаматтық-құқық қатынасының мазмұны

Кез-келген құқық қатынасы оның субъективті құқықтар мен міндеттерді таратушылар ретіндегі қатысушыларының құқықтық байланысы болып табылады. Сондықтан субъективті құқықтар мен міндеттер де азаматтық құқық қатынасының мазмұны болып табылады.

Субъективті құқық дегеніміз - құқық берілген тұлғаның ықтимал мінез-құлық шамасы. Субъективті азаматтық құқық мазмұны жағынан әр түрлі. Субъективті құқықтың мазмұнын субъектіге берілген немесе заңмен рұқсат етілген мүмкіндіктер құрайды.

Мысалы, меншік құқығы:

Белгілі бір қажеттіліктерді қанағаттандыру үшін меншік иесіне тиесілі мүлікті иелену, пайдалану және оған билік ету мүмкіндігін;
Басқа адамдардың бәрінен олардың сол мүмкіндіктерді жүзеге асыруға меншік иесіне кедергі жасамауын талап ету;
Меншік құқығы бұзылған жағдайда құқық бұзушылықты жою үшін сотқа жүгінуге дейін құқық қорғау тәртібі шараларын пайдалану мүмкіндігін қамтиды (Азаматтық Кодекстің 188-бабы) .

Міндетті тұлғаның тиісті мінез-құлық шамасы азаматтық құқықта міндет деп түсініледі. Алайда, азаматтық құқықта міндеттің әртүрлі болатынын ескеру керек.

Азаматтық құқық нормаларының көпшілігі диспозитивтік сипатта болады. Алайда азаматтық заңдарда тыйым салулар мен нұсқаулар сипатындағы ережелер де белгілі. Құқықтың тыйым салу нормалары азаматтық құқық қатынастарына қатысушылардың міндеттерін де айқындайды. Мысалға, тараптардың шарттан бір жақты бас тартуын немесе оның ережелерін бір жақты өзгерту (Азаматтық Кодекстің 401- бабы) .

Әрбір азаматтық құқық қатынасында тараптар құқық берілген және міндетті тараптар болып екіге бөлінеді. Екі тараптың екеуінде де бір тұлға немесе бірнеше тұлға болуы мүмкін, мысалы, бірлесіп зиян келтірілген тұлғалар бұл зиянды зардап шегушіге өтеуге тиіс.

Құқық қатынастарына белгілі бір тұлғалар қатысуы мүмкін, алайда кейбір азаматтық құқық қатынастарына міндетті тарап жағынан саны белгісіз тұлғалар қатысады (автордың, өнертапқыштың құқықтарын бұзудан барша жұрт тартынуға міндетті) .

Азаматтық құқық қатынастарына қатысушылардың әрқайсысының бір мезгілде құқық, берілген және міндетті тарап болуы сирек кездеспейді. Мысалы, сатып-алу сату шарты бойынша сатушы мүлікті сатып алушының меншігіне беруге міндетті және сонымен бірге одан белгілі бір ақша сомасын төлеуді талап етуге құқылы.

Ал сатып алушы бұл соманы төлеуге міндетті ғана емес, сонымен мүлікті өзінің, меншігіне беруді талап етуге де құқылы.

Азаматтық құқық қатынастарына қатысушылар құрамының өзгеруі мүмкін, мұның өзі, атап айтқанда, құқықтық мирасқорлық себебінен орын алады. Құқықтық мирасқорлық деп құқықтық (сондай-ақ құқықтар мен міндеттердің) бір тұлғадан - құқықтық ізашардан екінші тұлғаға - құқықтық мирасқорға ауысуы түсініледі, бұл ретте соңғысы құқық қатынастарында өзінің құқықтық ізашарының орнын басады. 2

Құқықтық мирасқорлық әмбебап (жалпы) не сингулярлық (жекеше) болуы мүмкін. Жалпы құқықтық мирасқорлық бір заңдық актінің нәтижесінде құқықтық мирасқордың барлық құқық қатынастарында (құқықтық мирасқорлыққа жол берілмейтінін қоспағанда) құқықтық ізашарының орнын басатынымен сипатталады. Мысалы, заңды тұлғалар қосылған жағдайда олардың құқықтары мен міндеттері, Азаматтық кодекстің 46-бабына сәйкес, жаңадан пайда болған заңды тұлғаларға ауысады; мұраны қабылдауына байланысты мұрагерлер қайтыс болған адам қатысқан мүліктік құқық қатынастарының субъектілеріне айналады. Жеке құқықтық мирасқорлық - қандай да болсын бір құқық қатынасындағы немесе бірнеше құқық қатынастарындағы құқықтық мирасқорлық. Мысалы, тұлға өзінің үшінші жаққа талап қою құқығын басқа тұлғаға берген жағдайда солай болады (Азаматтық кодекстің 345-бабы) . Жеке сипатта болатын құқық қатынастарында (есімге, авторлыққа және т. б. құқықты басқа да адамдарға ауыстыруға болмайды), сондай-ақ бұлайша ауыстыруға заңмен тыйым салынған барлық жағдайларда құқықтық мирасқорлыққа жол берілмейді.

Азаматтық құқық қатынастарының түрлері

Азаматтық құқық қатынастары әдетте:

Мүліктік және мүліктік емес,
Абсолютті және салыстырмалы
Заттық және міндеттемелік -, деп ажыратылады.

Бұлайша бөлудің негізіне әртүрлі белгілер алынғандықтан, бір ғана құқық қатынасы бір мезгілде мүліктік, абсолютті, заттық (мысалы, меншік құқық қатынасы) не мүліктік, салыстырмалы, міндеттемелік (мысалы, заем шартынан туындайтын құқық қатынасы) және т. б. болуы мүмкін.

Азаматтық құқық, қатынастары мүліктік қатынастар мен мүліктік емес қатынастарға бөлу мынаған негізделген: мүліктік құқық қатынастарының белгілі бір экономикалық мазмұны бар, сонымен қатар мүліктік емес құқық қатынастарының мұндай мазмұны болмайды және жеке адамның кейбір материалдық емес мүдделерін (есімін, ар-ожданын және басқаларын) қамтамасыз етеді.

Азаматтық құқық негізінен алғанда мүліктік қатынастарды реттейтіндіктен, азаматтық құқық қатынастарына қатысушылар көбінесе мүліктік құқықтардың иелері ретінде әрекет етеді. Ондай құқықтарды, әдетте, беруге болады, яғни олар басқа адамға берілуі мүмкін не оған жалпы құқықтық жеке, оларды иеленушілердің жеке басынан ажырағысыз, басқаға берілмейтін болуы жиі кездеседі. Оларды басқа адамға беруге не оған жалпы құқықтық мұрагерлік бойынша ауыстыруға болмайды. Мысалы, атақ, ар-ождан құқығы, авторлық, құқық осындай болады.

Құқық қатынастары тағы да абсолютті және салыстырмалы болып бөлінеді. Бұлайша бөлу қатысушылардың байланысы белгісіне негізделген. Бұлайша бөлу қатысушылардың байланысы белгісіне негізделген. Субъективті азаматтық құқығы бар тұлғаларға міндетті тұлғалардың беймәлім тобы қарсы тұратын құқық қатынастары абсолютті құқық қатынастары деп аталады. Мүліктік (мысалы, меншік құқық қатынастары) және жеке мүліктік емес құқық қатынастары (мысалы, туындыға немесе өнертабысқа авторлықпен туындыға құқық қатынастары) абсолютті болуы мүмкін.

Бұл арада меншікті заттың бір субъектісі туындының немесе өнертабыстың авторы басқаруға құқықты болып табылады. Қалған тұлғалардың бәрі міндетті болады. Олардың негізгі міндеті келеңсіз болып тор құқығын бұзбауға және т. б. келіп саяды.

Басқаруға құқықты адамға алдын ала белгілі адамдардың белгілі бір айқын тобы қарсы тұратын құқық қатынастары салыстырмалы деп саналады. Олар бірнешеу болуы мүмкін, бірақ олар әрқашанда дәл анықталған болады. Мысалы, азаматтар немесе заңды тұлғалар жасасқан шарттан туындайтын құқық қатынастары салыстырмалы.

Заттың және міндеттемелік құқық қатынастары. Профессор М. И. Брагинскийдің атап көрсеткеніндей, Рим құқығынан бастау алатын «заттық» немесе «міндеттемелік» болып бөлу ең алдымен құрлықтағы елдердің заңдарында маңызын сақтап қалған. Егер де институционалдық жүйе бойынша жасалған кодекстерде (мысал - Француз азаматтық кодексі) бұлайша болу онша айқын көрінбесе, пандектілік үлігіні пайдаланған кодекстерде (Герман азаматтық заңдар жинағынан Ресей Федерациясның кодексіне дейін) оның негізгі маңызы бар.

Мейлінше жалпылама түрінде заттық және міндеттемелік құқық қатынастары арасындағы айырмашылық мынадан аңғарылады: заттық құқықтық мәслені зат, абсолютті сипатта болады, затпен байланысты болғандықтан, соның ізінен шықпайды және ақырында, құқық иесінің белсенділігін және сонымен бірге өзіне қарсы тұрғандардың енжарлығын керек етеді. Міндеттемелік құқық қатынастарына олардың мәселесі белгілі бір адамның (борышкер) іс-әрекеті болуы тән, олар салыстырмалы болады, борышкерден қалмайды және құқықты адам - несие берушіге қарсы тұратын сол борышкердің белсенділігін керек етеді. 3 мүлікті беру, ақша төлеу, жұмыс орындау және т. б. сондай іс-әрекет болуы мүмкін.

Азаматтық-құқықтық қатынастардың пайда болу, өзгертілу және тоқтатылу негіздері.

Азаматтық құқық қатынастарының туындауына заңдық фактілер негіз болып табылады. Азаматтық кодекстің 7-бабында әртүрлі заңдық фактілер азаматтық құқық қатынастарының негіздері ретінде көзделген. Бұл тізбенің бәрін түгел қамтылмайтынын атап өту қажет.

Өйткені азаматтық құқықтар мен міндеттер қолданылып жүрген заңдарға тікелей көзделмеген өзге де заңдық фактілер негізінде пайда болып, өзгеріп және тоқтатылып отырады, бірақ оның жалпы негізі мен мағынасына қайшы келмейді.

Профессор О. А. Красавчиковтың атап өткеніндей, заңдық фактіге мынандай үш жәйт тән:

Біріншіден, заңдық айғақ - нақты шындық фактісі, яғни біздің санамыздан тыс және оған тәуелсіз материалдық дүниенің белгілі бір құбылысы. Заңдық фактілерді зерделей келгенде, фактілердің басталған немесе, кем дегенде, осы кезге дейін жалғасып отырған құбылыс екенін әрқашан есте ұстаған жөн. Бірақ басталуы қажет екендігі күмән туғызбайтын болса да, шын мәнінде орын алған құбылысты немесе мән-жайды факт ретінде қарастыруға болмайды.

Екіншіден, заңдық факт - азаматтық құқық нормаларында көзделген факт. Өмір шындығының толып жатқан жалпы құбылыстарында қандай фактінің заңдық күші болатынын және, демек, қандайының заңдық күші болайтынын нақ сол нормалар анықтайды;

Үшіншіден, заңдық факт - азаматтық құқық нормалары негізінде белгілі бір заңдық салдарға әкеп соғатын факт. 4

Заңды фактілерді топтау. Заңдық фактілерді түрлері бойынша жалпы жұрт қабылдаған басты бөлінісі оларды адамдардың ықтиярымен болатын әрекеттер қатарына және адамдардың ықтиярына қарамай, оған тәуелсіз болатын оқиғалар қатарына жатқыза отырып, әдетте бір-бірінен шыққан кезі бойынша шектелетін оқиғалар мен әрекеттерге болу болып табылады. Бірақ ықтиярдан тыс болған оқиғаларды сол сияқты барлық жағдайларға қолдануды дұрыс деп тануға болмайды. Мәселен, адамның ажалы кісі өлтірушіден өрт жіберушінің әрекеттің себебі ғана емес, сонымен қатар оқиғалардың себебі де болуы ықтимал. Сондықтан оқиғалар мен әрекеттердің айырмалығын олардың шығу көзінен емес, қайта процестің сипатынан іздестіру керек: оқиғалар өздерінің пайда болу себептеріне қарамастан, өз барысында ықтиярсыз сипатта болады, ал әрекет өзінің себебі бойынша ғана емес, өз барысында да ықтиярлы түрде жасалады. 5

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.