Қазақстанның индустриялық дамуындағы қайшылықтар мен қиындықтар

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .2

1. Халық шаруашылығын қалпына келтіру барысында Қазақстап өнеркәсіп салаларының дамуы ... ... ... ... ... ... ... ... .4

2. Қазақстанның индустриялъщ дамуытудағы қайшылықтар мен қиындықтар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5

3. Ауыл шарушылығын күштеп ұжымдастыру ... ... ... ... ... ..10

4. Шаруалардың жаппай ұжымдастыру саясатына қарсылығы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...14

5. Ауыл шаруашылығын ұжымдастырудың Сталиндік үлгісі зардаптарына қарсы күрес ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .15

Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .17

Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .18

Жаңа экономикалық саясатты іске асыру барысында Қазақстанда өнеркәсіпті қалпына келтіріп, өркендету ісі өріс алды. Мұнай, тұз өндіру ісі жолға қойылып, жеңіл және тамақ өнеркәсіптері қалпына келтірілді. Бұл кезде өлкедегі транспортқа айрықша көңіл бөлінді. Өйткені көлік қатынасын жолға қой-майынша жаңа экоиомикалық саясаттың басты міндеттерін жүзеге асыру мүмкін емес еді. Осымен байланысты жаңа темір жол құрылыстары жүргізілді. Петропавл - Көкшетау темір жолы іске қосылды. Сондай-ақ Оңтүстік-Сібір магистральның Ақмола - Қарағанды - Павлодар тармағы салынды. Жетісуда темір жол салу тездетілді. Орынбор - Ташкент және Сібір темір жолдарында жүк айналымы өсті, оның материалдық-техникалық базасын нығайтуда бірқатар шаралар жүзеге асырылды. Атап айтқанда, жол қатынасы халық комиссариаты тарапыпаи едәуір мөлшерде паровоз және вагон отын, әр түрлі материалдар бөлінді, транспорт шаруашылығының жоғары маман теміржол басшылары жіберілді.
Өнеркәсіп салалары мсн транспортты қалпына келтірудің нәтижесінде, кәсіпорындарда, жол қатынасында істейтін жұмысшылардың қатары өсті.
Жаңа экономикалық саясатты республикада дәйекті түрде жүзеге асыру өзінің игі нәтижелерін берді.
Кең көлемдегі индустрияландыру бағдарламасы оның жоғары қарқынмен жүргізілген жағдайында азық-түлік ресурстары, ең алдымен астық дақылдары проблемасын күн тәртібіне қойды. 1928 жылы Сталин мен оның төңірегіндегілер қаржы мен жұмыс күшін ауыл шаруашылығынан өнеркәсіпке ауыстыру жүйесін қалыптастыруға кірісті.
Ал оның бер жағында колхоз құрылысын, мемлекеттік шаруашылықтарды (совхоздарды) құру мен қалыптастыру, азық-түлік проблемасын шешу уақытты, ірі көлемде қаржы жұмсауды, сондай-ақ шаруалар бұқарасын моральдық және психологиялық жағынан әзірлеуді қажет етті.
Бірақ Сталин бастаған коммунистер партиясы тағы да сынықтан өткен әміршіл-әкімшіл күштеу әдісін қолданды.
«Барлық формадағы кооперацияны барынша дамыту» саясатын «ұжымдастыру бағытына» көшіру басталды.
1928 жылғы қаңтар-ақпан айларында И.Сталин Сібірге сапарға шықты. Омбы округтік комитеттерінің хатшыларымен бірге Қазақстанның кейбір губком хатшылары қатысты. Онда астық дайындау барысында төтенше шаралар қолдануға рұқсат етілді.
Жаңа экономикалық саясат жылдарындарын алған азаматтық татулық ахуалы бұзылды. Шаруа шаруашылықтарына ауыл шаруашылық өнімнің артылып қалған бөлігіне өз қалауынша билік етуге кепілді құқық берген жаңа экономикалық саясаттың негізгі принципінен бас тартыла бастады.

1. Қазақстан тарихы. Очерктер. Алматы 1994ж.
2. Қазақстан тарихы. М.Қ. Қозыбаев, І.М.Қозыбаев
3. Соғыстан кейiнгi жылдарда өнеркәсiп пен ауыл шаруашылығын дамыту.
4. Тың жерлердi жаппай игеру, ауыл шаруашылығын экстенсивтi дамыту саясаты.
5. Ауыл шаруашылық өнiмдерiнiң күрт төмендеуi.

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 19 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан индустрияландыру мен ұжымдастыру кезеңде

Мазмұны

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .2

1. Халық шаруашылығын қалпына келтіру барысында Қазақстап
өнеркәсіп салаларының дамуы ... ... ... ... ... ... ... .. ...4

2. Қазақстанның индустриялъщ дамуытудағы қайшылықтар мен
қиындықтар ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ...5

3. Ауыл шарушылығын күштеп ұжымдастыру ... ... ... ... ... ..10

4. Шаруалардың жаппай ұжымдастыру саясатына
қарсылығы ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... .14

5. Ауыл шаруашылығын ұжымдастырудың Сталиндік үлгісі зардаптарына
қарсы
күрес ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ...15

Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ..1 7

Пайдаланылған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ...18

Кіріспе

Жаңа экономикалық саясатты іске асыру барысында Қазақстанда
өнеркәсіпті қалпына келтіріп, өркендету ісі өріс алды. Мұнай, тұз
өндіру ісі жолға қойылып, жеңіл және тамақ өнеркәсіптері қалпына
келтірілді. Бұл кезде өлкедегі транспортқа айрықша көңіл бөлінді.
Өйткені көлік қатынасын жолға қой-майынша жаңа экоиомикалық
саясаттың басты міндеттерін жүзеге асыру мүмкін емес еді. Осымен
байланысты жаңа темір жол құрылыстары жүргізілді. Петропавл -
Көкшетау темір жолы іске қосылды. Сондай-ақ Оңтүстік-Сібір
магистральның Ақмола - Қарағанды - Павлодар тармағы салынды.
Жетісуда темір жол салу тездетілді. Орынбор - Ташкент және Сібір
темір жолдарында жүк айналымы өсті, оның материалдық-техникалық
базасын нығайтуда бірқатар шаралар жүзеге асырылды. Атап айтқанда,
жол қатынасы халық комиссариаты тарапыпаи едәуір мөлшерде паровоз
және вагон отын, әр түрлі материалдар бөлінді, транспорт
шаруашылығының жоғары маман теміржол басшылары жіберілді.
Өнеркәсіп салалары мсн транспортты қалпына келтірудің
нәтижесінде, кәсіпорындарда, жол қатынасында істейтін жұмысшылардың
қатары өсті.
Жаңа экономикалық саясатты республикада дәйекті түрде жүзеге
асыру өзінің игі нәтижелерін берді.
Кең көлемдегі индустрияландыру бағдарламасы оның жоғары
қарқынмен жүргізілген жағдайында азық-түлік ресурстары, ең алдымен
астық дақылдары проблемасын күн тәртібіне қойды. 1928 жылы Сталин
мен оның төңірегіндегілер қаржы мен жұмыс күшін ауыл шаруашылығынан
өнеркәсіпке ауыстыру жүйесін қалыптастыруға кірісті.
Ал оның бер жағында колхоз құрылысын, мемлекеттік
шаруашылықтарды (совхоздарды) құру мен қалыптастыру, азық-түлік
проблемасын шешу уақытты, ірі көлемде қаржы жұмсауды, сондай-ақ
шаруалар бұқарасын моральдық және психологиялық жағынан әзірлеуді
қажет етті.
Бірақ Сталин бастаған коммунистер партиясы тағы да сынықтан
өткен әміршіл-әкімшіл күштеу әдісін қолданды.
Барлық формадағы кооперацияны барынша дамыту саясатын
ұжымдастыру бағытына көшіру басталды.
1928 жылғы қаңтар-ақпан айларында И.Сталин Сібірге сапарға
шықты. Омбы округтік комитеттерінің хатшыларымен бірге Қазақстанның
кейбір губком хатшылары қатысты. Онда астық дайындау барысында
төтенше шаралар қолдануға рұқсат етілді.
Жаңа экономикалық саясат жылдарындарын алған азаматтық татулық
ахуалы бұзылды. Шаруа шаруашылықтарына ауыл шаруашылық өнімнің
артылып қалған бөлігіне өз қалауынша билік етуге кепілді құқық
берген жаңа экономикалық саясаттың негізгі принципінен бас тартыла
бастады.
Қазақстан Орталық Атқару Комитеті мен Халық Комиссарлары
Кеңесінің 1928 жылғы 27 тамыздағы Аса ірі бай шаруашылықтары мен
жартылай феодалдарды кәмпескелеу және жер аудару туралы деректі
күштеп қысым жасауды күшейтуге нысаналы нұсқау берді, онда бай
шаруашылықтарын кәмпескелеуге, иелері мен отбасы мүшелерін өздерінің
мекендейтін аудандарынан жер аударуға рұқсат берілді, өйткені олар
өздерінің мүліктік және қоғамдық ықпалымен ауылды кеңестендіруге
кедергі жасайды деп саналды.
Бірқатар жерлерде ауылдың дәулетті топтары кәмпескені қысымын
бәсеңдете алды (малды орташаларға, кедейлерге бөліп берді, көршілес
республикаларға айдап әкетті, бір бөлігін базарға апарып сатып
жіберді және т.б.) Сонымен бірге жартылай феодал байларды
кәмпескелеу жер-жерде қолданылып жүрген заңдарды бұзып жүзеге
асырылды. Екінің бірінде орташалар байларға жатқызылды, кәмпескелеуге
жататын нормаға дейін жеткізу үшін жекелеген отбасы шаруашылықтары
әдейі біріктірілді.
Алдағы уақытта ауыл шаруашылығын жаппай ұжымдастыру мен
кулактарды тап ретінде жою міндеті тұрған еді, ал мұның өзі
шынына келгенде деревняда екінші азамат соғысын өрістетуге бағыт
алу болатын (алғашқысы кедейлер комитетінің 1918 жылдың жазында
кулактарға және орташалардың бір бөлігіне қарсы күресі еді).

1. Халық шаруашылығын қалпына келтіру барысында Қазақстап өнеркәсіп
салаларының дамуы.

1925 жыддың аяғына қарай Қазақстанда өнеркәсіп өнімін өндірудің
жалпы көлемі 1920 жылмен салыстырғанда 5-6 есе есіп, соғыстан
бұрынғы көлемінің шамамен үштен екісіне жетті. 1921 жылы мұнда
істеген 17 пайыздың орнына өнеркәсіп орындарының 60 пайызынан
астамы іске қосылды. 1923-1925 жылдар ішінде одақ қарауындағы
кәсіпорындардың жұмысшылар саны 8 пайызға, ал өлке енеркәсібі
бойынша 56 пайызға өсті.
Қазақстанда 1925 жылға дейін созылған өнеркәсіпті қалпына
келтіру одан ары жалғасты. 1926-1928 жылдары Риддерді, Қарсақпайды,
басқа да көптеген өнеркәсіп орындарын қалпына келтіру құлаш жайды.
Риддердің кәсіпорындарын қалпына келтіруге және қайта жабдықтауға
1925-1928 жылдары бүкілодақтық бюджеттен 15 миллион сом қаржы
жұмсалды. Мұнда байыту фабрикасын, қорғасын зауытын және электр
станциясын салу аяқталды. Қарсақпайда мыс қорыту зауытының басты-
басты цехтары іске қосылды.
Республикада алтын өндіру және басқа да өнеркәсіп салаларында
өндіріс ұлғайды. Жеңіл өнеркәсібі бойынша Ал-маты шүға фабрикасы,
Петропавл мен Оралда былғары за-уыттары, тамақ енеркәсіп саласында
Гурьевте (Атырау) ірі тоңазытқыш жұмыс істей бастады. Ауыр
өнеркәсіп саласында Қарағанды көмір алқабы, Ембі мұнай кәсіпшілігі,
Шымкент қорғасын және Балқаш мыс қорыту зауыттары, Лениногор
полиметалл комбинаты, т. б. кәсіпорындардың құрылысы басталды.
Бұл кезде мыс өндіру 2223 тоннаға, көмір қазу 58,5 мың,
мүнай шығару 269,1 мың тоннаға жетті. Электр станцияла-рының қуаты
екі есеге артты. Көптеген жеңіл және тамақ өнеркәсіптері қайтадан
құрылды. Мемлекет меншігіне көшкен 175 жеңіл және тамақ өнеркәсіп
орындарының 114-і өңдеу зауыттары еді. Семей қаласында тері ендеу
және шүға фабрикасының құрылысы басталды. Іледе ағаш кесіп оңдеу,
Орал мен Семейде кірпіш зауыттары іске қосылды.
Дегенмен Қазақстанның отарлық дәуірден мүраға қалған оның
экономикалық мешеулігі, құрылыс жабдықтарының, ақша қаржыларының,
маман кадрларының жетіспеуі, сондай-ақ басқа да қиыншылықтардың
салдарыыан өнеркәсіп пен транспортты қалпына келтіру Кеңестер Ода-
ғының орталық аймақтарымен салыстырғанда баяу жүрді. Бұл жағдай,
әсіресе түсті металлургия саласында кебірек орын алды. Республиканың
бірқатар кәсіпорьшдары, соның ішінде өнеркәсіптің кең шығару
салалары (мүнай, түсті металл және т.б.) жылдан-жылға Орталықтың
қарамағына өте бастады. Олардың өндірген онімдерін Кеңестер Одағының
индустриялық жағынан дамыған аудандарьша тасу күшейді. Қазақстан
экономикасының шикізат бағыты барған сайын айқындала түсті.

2. Қазақстанның индустриялъщ дамуытудағы қайшылықтар мен қиындықтар

Қазақстанда халық шарашылығын қалпына келтіру аяқталғанпан кейін
елді ипдустрияландыру бағыты іске аса бастады. Индустриялапдыру
өндіріс құрал-жабдықтарын жасайтын, халық түтынатын тауарларды
шығаратын зау-ыт, фабрикаларды салумен тығыз байланысты болды.
Мұндай кәсіпорындар бұрынғы КСРОның шығыс аудандарында, оның ішінде
Қазақстанда көптеп бой көтерді. Олардың сальшуы артта қалған шет
аймақтарды өндірісі, енеркәсібі дамыған орталық аудандармен теңестіру
ұранымен жүргізілді. Мұндай оң ниетті мақсаттың қойылуына сол шет
аймақтарда, оаың ішінде Қазақстанда бай шикізат қорының болуы да
өз әсерін тигізді, елкеде темірдің, көмір-дің, мүнайдың, түсті
металдың мол қоры бар болатын. Осы қорды игеру мүдделері бұл
жерлерде көптеген жаңа өндіріс орындары мен құрылыстарын салуға
себеп болды.
Индустрияландыру Қазақстан еңбекшілерінің өмірлік мүдделеріне
қайшы келген жоқ. Оның дамуы, біріншіден, ұлттық жұмысшы табының
қалыптасуына, екіншіден, жұмысшылардың өндірістік-техникалық дәрежесін
көтеруге, үшіншіден, Қазақстанның өнеркәсіптік деңгейін биіктетуге,
сол арқылы көлік шаруашылығын, ауыл шаруашылығын және басқа да
салаларды жаңа тсхникалық негізде қайта құруға, сөйтіп халықтың
материалдық жағдайын, әл-ауқатын көтеруге мүмкіпдік беруге тиіс еді.
Қазақстанның индустриялық дамуына бағыт ұстауына байланысты бұл
мәселеде ұлы державалық шовинистік және жергілкті ұлтшылдық
психология мен пиғылдардың да бой көрсеткенін айта кету керек.
Республикада өнер-кәсіпті еркендету саясаты іске аспайды, өйткені
"артта қалған көшпелі халык" индустрияның дамуына шыдай алмайды
деген шовинистік көзқарастар және дамудың феодалдық сатысынан
социализмге өту мүмкін емес, көшпелі қазақ халқының өз ұлттық
ерекшелігі бар, ал индустрияландыру осы "ұлттық ерекшелікті" бұзады
деген пайымдаулар да айтылды. Өлкеде ез алдына томаға-тұйық,
шаруашылық құру "теориясын" үсыиушылар да кездесті.
Ф. И. Голощекин республикада индустрияландыру идеясын қолдай
отырып, Қазақстанда ауыр өнеркәсіп салаларының орнына, ауыл
шаруашылығымен байланысты үсақ және орта кәсіпорындарды дамыту
жоспарын үсынды. Голощекиндік индустрияландырудың мәнін тез арада
түсінген қазақтың алдыңғы қатарлы интеллигенция өкілдері оған үзілді-
кесілді қарсы шықты. Олар республика болашағына аса маңызы бар бұл
мәселеде өлкелік партия комитетінің қойған мақсатын қайта қарауды
талап етті. Бүлардың арасынан, әсіресе, Смағүл Сәдуақасов Голощекин
идеясына ашық қарсы шығып, республикада шикізат байлықтарын қайта
евдеп шығаратын кәсіпорындар салу талаптарын қойды. Алайда,
Қазақстан жетекші кадрларының ақылға қонатын, дүрыс қойған саясатын
Голощекин жергілікті ұлтшылдықтың белгісі деп бағалады, оларды енді
куғынға сала бастады.
Қазақстанда өндіріс күштерін өрге бастыруды, табиғат байлықтарын
игеруді тездетуде Түркістан-Сібір темір жо-лының маңызы зор еді.
1927 жылдан басталған бұл құрылысқа мемлекет тарапынан 200 млн.
сом қаржы жұмсалып, тез аяқталу үшін істелген шаралардың
нәтижесінде ол ме-різімінен 17 ай бұрын 1930 жылы 25 сәуірде іске
қосылды. Оның құрылысын жүргізуге бұл тұста РКСФР Халкомы
төрағасының орынбасары Т. Рысқүлов, темір жол инженері М.
Тынышбаев, т. б. елеулі үлес қосты. Сол жылдарда республикада
түсті металл ендіру қарқыны едәуір күшейді. Риддер полиметаллл,
Қарсақпай мыс қорыту комбинатта-ры іске қосылып, жаңа техникамен
жарақтанды. Кезінде дүние жүзіндегі өзі тектес өнеркәсіп орындарының
ірісі болған Балқаш мыс қорыту зауыты, қуаттылығы жағынан елімізде
бірінші орынға шыққан Шымкент қорғасын зауыты жұмыс істей бастады.
Жезқазған мыс қорыту, Текелі полиметалл комбинаттары, Өскемен мырыш
зауыты салы-на бастады. Сөйтіп, соғысқа дейінгі бесжылдықтарда
түсті металл кәсіпорындарының негізгі өндіріс қоры 27 есе артып,
республика ірі өнеркәсібі негізгі өндіріс қорының 40 пайызын
құрады. Қазақстан көмір өнеркәсібінің, әсіресе Қарағанды көмір
алқабының зор маңызы болды. Республика мұнай өнеркәсібі алғашқы үш
бес жылдықта бүкіл елдегі мүнай өнімінің бестен бірін беріп,
Одақта үшінші оры-нға шықты. Сөйтіп, түсті металл, мүнай, көмір
өнеркәсіп салалары Қазақстан ауыр өнеркәсібінің арнаулы бағытқа
бейімделгендігін көрсетті. Сонымен қатар химия, энерге-тика, металл
өндеу сияқты енеркәсіп салалары да өркен-дей түсті.
Республикада - кен-химия өнеркәсібінің тұңғышы – Ақтөбе химия
комбинаты салынды. Ол кезінде ел шығысын-дағы жоғарғы сапалы
тыңайтқыш өндіретін бірден-бір, ал Одақ бойынша екінші кәсіпорын
болды. Шымкент химия-фармацевтік зауыты, Арал сульфат комбинаты іске
қосылып, Теміртау синтетикалық каучук зауыты, Қаратау хи-мия
комбинаты салына бастады. Көптеген электр стансала-ры жұмыс істеп,
соғыс алдында Ертіс өзенінің бойында Өскемен су электр стансасының
және Қарағанды жылу электр стансасының құрылысы жүрді.
Жеңіл және тамақ өнеркәсібінің кептеген кәсіпорындары бой
көтерді. Олардың ішінде қуаты жағынан үшінші орын алатын Семей ет,
Гурьев балық консерві, Алматы жеміс консерві комбинаттары, Жамбыл,
Мерке, Талдықорған қант зауыттары сияқты кәсіпорындар іске қосылды.
Ауыр индустрия кәсіпорындарының ескілерін қалпына келтіру,
жаңаларын салу және техникалық жағынан қайта құру, осыған сай
қуатты энергетикалық база жасауды талап етті. Осыған байланысты
Қарағанды ОЭС-і, Ульба СЭС-і, Балқаш мыс балқыту комбинатының,
Шымкент қорғасын зауытының, Ақтөбе химкомбинатының, Ащысай полиме-
талл комбинатының жылу электр стансалары салынды. Электр қуатын
өндіру республикада 1913 жылмен салыстырғанда 486 есеге өсті.
Соғысқа дейін республикада мыңдаған шақырым жаңа жол салынды.
600-ден астам өнеркәсіп орындары іске қосылды. Негізгі өндіріс
қорының 96,4 пайызы, барлық жұмысшы табының 77,5 пайызы осы ірі
өнеркәсіп орында-рында жұмыс істеді. Бүкіл өнеркәсіптің жалпы енімі
1913 жылмен салыстырғанда сегіз еседей артса, ірі өнеркәсіптің
жалпы өнімі 19,5 есе өсті.
Индустрияландыру барысында Қазақстан индустриялды-аграрлы елге
айналды. Өнеркәсіп өнімінің халық шаруа-шылығындағы үлес салмағы 60
пайыздан асты. Қазақстан онеркәсібін өркендетуге 1928-1940 жылдары
4,6 миллиард сом күрделі қаржы жұмсалды.
1940 жылы Қазақстанда өндірісте істейтін жұмысшы табының жалпы
саны 350 мыңға жетті. Оның жартысына жуығы қазақ жұмысшылары еді.
Республикада көптеген инженер-техник кадрлары даярланып, олардың саны
11 мыңнан асты.
Индустрияландыру барысында өндірісте екпінділер, еңбек озаттары,
шаруашылық есеп бригадалары, стаханов-шылар қозғалысы өріс алды.
Индустрияландыру бұрын ар-тта қалған Қазақстан сияқты ұлт
аймақтарының тез дамуы-на, сөз жоқ игі әсерін тигізді.
Қазақстанның индустриялық дамуының жоғарғы қарқында жүргізілуі
Ресейдің, Украинаның және Кеңес Одағының басқа өнеркәсібі дамыған
республикаларының жан-жақты көмегінің арқасында ғана мүмкін болды.
Бұл көмек барьшша кеңінен және сан алуан түрде жүргізілді.
Қазақстанда индустрияландыруды жүргізу, ешбір кемшіліксіз,
қайшылықсыз өтті деген қорытынды жасауға болмайды. Ондай өрескел
кемшіліктер индустрияландыруды жүргізудің тәсілдеріне тән еді.
Негізінде елді экономикалық артта қалушылықтан шығару сияқты игі
мақсатпен басталған бұл жұмыс әміршіл-әкімшіл, бүлтартпайтын
әдістермен жүргізілді. Асығып-аптығудың нәтижесінде жаңа ендіріс
орындарын салу, өнім өндіру жөнінде үстемеленген тапсырмалар
беріліп, оларды бұлжытпай орындау талап етілді. Көптеген жаңа
құрылыстар жазықсыз қудаланған адамдардың еңбегімен көтеріліп,
олардың қатары унемі толықтырылып отырды.
Республикада машина жасауды айтпағанда, мұнайды, 320 газды,
түсті металдарды өңдейтіи, әсіресе машина жасаудың жетекші салалары
- станок, прибор, автомобиль, трактор және ауылшарушылық машиналарын
жасайтын кәсіпорындар болмады. Жеңіл өнеркәсіптің бірсыпыра жетекші
салаларының нашар дамуы немесе болмауының салдарынан түтыну
заттарының көпшілігі (киім, аяқ киім, металл т. б.) республикадан
тыс жерден тасып әкелінді. Сөйтіп, Қазақстан өнеркәсібіиіц отарлық
дәуірден-ақ негізі қаланған жәие одан кейінгі жылдары, опың ішінде
соғыстан кейінгі кезеңде де жалғастырылған, бір жақты дамытылуы осы
күнге дейін езіиің зардабын тигізіп келеді.
Индустрияландырудың барлық ауыртпалығын шаруалар көтерді. Олар
салық толеу, заемға жазылу, колда бар кар-жыларын, қымбат заттарын
индустрияландыру қорына өткізу арқылы өнеркәсіптіц дамуына белсенс
ат салысты. Шаруалар астық, мал' шаруашылық онімдерінің басым
кепшілігін мсмлекетке өткізу арқылы иңдустрияландыру ісін барынша
қолдады. Бұл мәсследе наразылық білдірушілер шықса, олар ұсталып,
айдалып, аластатылып отырды. Мұндай қуғындалғандардың басым көпшілігі
ауқатты шарулар еді. 1927-1928 жылы ауқатты бай-кулақ
шаруашылықтары шаруалар қожалықтарына есептелген ауыл шаруашылығы
салығының бүкіл сомасының 33 пайызын, ал мал осіретін аудандар
бойынша есептелген салықтың бүкіл сомасының 25 пайызын төледі.
Келесі 1928-1929 жылы салық толеу өткен жылмен салыстырғанда 98,8
пайызға (Еге-менді Қазақстан, 1992 ж. 22 желтоқсан) артты.
Күштеудің мұндай өдістері ауқатты шаруалардың наразылығын туғызды.
Дегенмен индустрияландырудың елді экопомикалық артта қалушылықтан
шығаратынына халық сенді. Сомдық-тан да халық еселенгеи күш-
жігермен еңбек етті. Өндіріс-тегі, ецбсктегі белсеиділік бұрын-сонды
болып көрмеген дәрежеде дамып, индустрияландыру ісінің табыстарьш
тасытты деуге болады. Нәтижесінде Қазақсташіьщ отызын-шы жылдардағы
индустриялық дамуы бірсыпыра ірі табы-старға қол жеткізді. Олардың
қатарыпа ең алдымсн оның аграрлы елдеп индустриялы-аграрлы елге
айналуын, қалалардың өсуін жәис рсспублика халқьшың құрамыіща қала
халқы үлесінің көбеюін айтқан жои. Сондай-ақ, жұмысшы табының,
әсіресе, оның ұлттық кадрларының қалыптасуын, инженер-техникалық
интеллигенцияның жасақтала ба-стауын, халықтың құрамындағы басқа
әлеуметтік демок-ратиялық өзгерістерді жатқызуға болады.
Қазақстанның шаруашылығында өнеркәсіп басым салаға айналды, оның
өнімінің үлесі отызыншы жылдар ортасында үстем бола бастады. 1939
жылы 59,9 пайызға жетті, ал ауыл шаруашылығының өнімі 41,1 пайызын
қамтыды. Қуатты өнеркәсіптік потенциал жасалып, ол ойдағыдай
дамыды. Қалалардың урбанизациялау және ірілену процесі жүрді. Қала
халқының жартысына жуығы (47,5 пайыз) елу мыңнан астам адам
тұратын қалаларға шоғырланды. Егер 1926 ж. республикада мұндай қала
тек Семей ғана болса, 1939 жылы ондай қалалардың саны жетіге
жетті, ал Алматыда, Қарағандыда, Семейде - әр қайсысында жүз
мыңнан астам адам түрды. Қазақстан қалаларының халқы, әсіресе,
басқа жақтардан көшіп ке-лушілердің есебінен өсіп, 1926-1939 жж.
оның саны 1,8 млн. адамға көбейді.
Республикада индустрияландыруды жүзеге асырудың барысында елде
жұмысшы табы қалыптасты. Ол өз құрамы-на материалдық өндіріс
саласының ең алдымен өнеркәсіптің, құрылыстың, транспорт пен
байланыстың, ауыл шаруашылық өндірісінің совхоздар, МТСтар және
т.б., сондай-ақ халыққа қызмет керсету салаларының әр түрлі
топтарын қамтыды. 1933 жылы жұмысшы табы халық шаруашылығында жұмыс
істейтіндердің құрамында 23 пайызға жетті, ал 1926 жылы ол 10,7
пайыз болатын, сөйтіп жұмысшы табы колхозшы шаруалармен қосқанда
қоғамның ірі табына айналды. Жаңа таптың өзегі өнеркәсіп
жұмысшылары 115,5 мың адамнан асты.

Қазақстан индустрияландыру кезеңiнде.

Қазақстандағы индустарияландыру КСРО халық шаруашылығын дамытудың I-
ншi 5 жылдық (1928-1932) жылдармен қатар келдi. Өнеркәсiп соғысқа
дейiнгi деңгеймен салыстырғанда 61% болды.
Қазақстанда индустрияландыру қазба байлықтарды зерттеуден
басталды. Қазқстанның экономикасында ауылшаруашылық басым болды.
Жалпы өнiм-нiң 84,4 % ауылда, халықтың 90% ауылда тұрды.
Индустрияландыру- ауыр өнеркәсiптi дамыту. Машина жасау, шахталар
мен кенiштердi, темiр жол салу белгiлендi.
1925-1933ж.ж. қазақ өлкелiкпартия Компартияның I-ншi хатшысы
болып Ф.И. Голощюкиннiң келуiне байланысты ‘’Кiшi қазан’’ идеясын
ұстанды. ‘’Кiшi қазан’’ бағытына қарсы С.Сәдуақасов өнеркәсiптi
шикiзат көзiне жақындату идеясын ұстанды.
1920-1930ж.ж. КСРО ғылым академиясы ұйымдастырған экспедиция
Қазақстанның бүкiл аймағын қамтыды.
Орталық Қазақстанның минерал шикiзаттарын М.С.Курносов зерттеп,
Қазақстан Кеңес Одағының тұтас металлогендi.
Құрылыста 100 мың адам еңбек еттi. Жетiсу учаскесi 266,5 км
7 айда салынды. Түрксiб белгiленген 5 жыл орнына 3 жылда салынып
бiттi.
1930ж. 28 сәуiрде солт. және оңт. учаскелерi Айнабұлақ
станциясында түйiстi.
1930 ж. қаңтарда ‘’Түрксiб’’ темiр жолы тұрақты пайдалануға
берiлдi. Темiржол орта Азияны Сiбiрмен байланыстырады. Қарағанды
алабы көмiр өндiруден 3- орында болды.
1928-1940 ж. темiр жолдың ұзындығы 6581 км. жеттi. 150-ден
астам iрi өнеркәсiп iске қосылды. КСРО бойынша қорғасын ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.