“Алқа билері туралы” заң

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 11 бет
Таңдаулыға:

ЖОСПАР:

Кіріспе
Негізгі бөлімАлқабилер туралы заңға жалпы түсінік. Алқабидің мәртебесі. Алқабиге кандидаттардың тізімдері және оларға қойылатын талаптар. Алқабидің құқықтары, міндеттері және істі қарауға байланысты іс- әрекеттеріндегі шектеулер. Алқабидің еңбектеріне ақы төлеу және еңбек қатынастарындағы кепілдіктері.
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер және нормативтік- құқықтық актілердің тізімі

Кіріспе

1998 жылы Қазақстан Республикасы Конституциясына өзгерістер енгізіліп, оның 75-бабында қылмыстық істер қарауға алқа билерін қатыстыру қарастырылған болатын. Осыған орай, Қазақстан Республикасы Жоғарғы сотының төрағасы Қ. Мәмидің бастауымен Қазақстанда қылмыстық істерді алқа билерін қатыстырып қарау мәселесімен 2001 жылдан бастап айналыса бастады. 2001-2003 жылдары Жоғарғы соттың бастамасымен Қазақстанда іс қарауға алқа билерін қатыстыру мәселесіне байланысты бірнеше рет халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференциялар өткізілді. Бұл конференциялардың жұмыстарына Ресей, Германия және Франция сияқты сот ісіне алқа билері қатысатын ірі мемлекеттердің заңгер өкілдері қатысып, өз пікірлерін айтты.

Осы аралықтарда құрамында Жоғарғы сот судьялары бар біздің елдің өкілдері АҚШ, Германия, Ұлыбритания және Франция сияқты елдерде болып, осы мемлекеттерден алқа билерді қатыстырып, іс қарау тәжірибесімен танысып қайтты. Аталған және алқа билерді қатыстырып іс қарайтын басқа да мемлекеттердің тәжірибелерін жинақтап, өткізілген ғылыми-тәжірибелік конференцияларда айтылған заңгерлердің пікірлерін қорытындылай келе, Жоғарғы сот төрағасы Қ. Мәмидің басшылығымен алқа билеріне және оларды қатыстырып іс қарауға арналған заңдар жобасы 2003 жылдың аяғында дайын болған еді. 2005 жылдың желтоқсан айында “Алқа билер туралы” 19 баптан тұратын Заң қабылданды. Осы Заңды 2006 жылдың қаңтар айында Президент бекітіп, қол қойған еді. Сөйтіп, 2007 жылдың 1 қаңтарынан бастап қолданысқа енгізіледі.

Негізгі бөлім

“Алқа билер туралы” Заң қылмыстық сот ісін жүргізуге алқабилердің қатысуына байланысты қоғамдық қатынастарды реттейді, алқабилердің құқықтық мәртебесін, тәуелсіздігінің кепілдіктерін, олардың қызметін қамтамасыз етудің құқықтық, экономикалық және ұйымдастырушылық негіздерін айқындайды.

Осы Заңда мынадай негізгі ұғымдар пайдаланылады:

алқаби- соттың қылмыстық істі заңда белгіленген тәртіппен қарауына қатысуға шақырылған және ант қабылдаған Қазақстан Республикасының азаматы;
алқабиге кандидат- Қазақстан Республикасының Қылмыстық іс жүргізу кодексіне сәйкес кейіннен алқабилерді іріктеу рәсіміне қатысу үшін алқабиге кандидаттардың тізіміне енгізілген Қазақстан Республикасының азаматы;
алқабиге кандидаттардың алдын ала тізімі- азаматтарды кездейсоқ таңдау рәсімін жүргізу үшін негіз болатын, алқабиге кандидаттардың алдын ала бастапқы немесе алдын ала қосалқы тізімі;
алқабиге кандидаттардың бастапқы тізімі- алқабиге кандидаттардың бірыңғай тізімін жасау кезінде негіз болатын, ауданнан (облыстық маңызы бар қаладан) алқабиге кандидаттардың тізімі;
алқабиге кандидаттардың бірыңғай тізімі- азаматтардың тиісті облыстық және оған теңестірілген сот төрағасы айқындайтын санын қамтитын, облыстан (республикалық маңызы бар қаладан, астанадан) алқабиге кандидаттардың негізгі тізімі;
алқабиге кандидаттардың қосалқы тізімі- алқабиге кандидаттардың бірыңғай тізімінің ресурстарын пайдаланғаннан кейін алқабилерді іріктеу рәсіміне алқабиге кандидаттарды тартуға арналған, облыс орталығында (республикалық маңызы бар қалада, астанада) тұрақты тұратын азаматтар қатарынан алқабиге кандидаттардың тізімі;
алқабиге кандидаттардың қосымша тізімі- алқабиге кандидаттардың бірыңғай және қосалқы тізімдерінің ресурстары болмаған жағдайда жасалатын облыстан (республикалық маңызы бар қаладан, астанадан) алқабиге кандидаттардың тізімі;
кездейсоқ таңдау- іріктеудің кездейсоқтығын қамтамасыз етуге мүмкіндік беретін технологияларды пайдалана отырып, алқабиге кандидаттардың алдын ала тізімінен азаматтарды іріктеу;
облыстық және оған теңестірілген соттың қалыпты жұмысын қамтамасыз ету үшін қажетті азаматтар саны- соттардың алқабилердің қатысуымен қарауына жататын істердің жылдық орташа саны негізінде белгіленетін азаматтардың болжамды саны.

Алқабидің мәртебесi

Алқабилердің құқықтық жағдайы осы “Алқа билер туралы” Заңда айқындалады.
Алқабиге Қазақстан Республикасының Қылмыстық іс жүргізу кодексінде белгіленген тәртіппен қылмыстық іс бойынша сот төрелігін жүзеге асыруға қатысу жөніндегі өкілеттіктер берілген.
Қазақстан Республикасының алқабилері тең мәртебеге ие.

Алқабиге кандидаттардың тізімдерi

1. Алқабилерді іріктеу процесіне Қазақстан Республикасы азаматтарының қатысуын қамтамасыз ету мақсатында жергілікті атқарушы органдар жыл сайын алқабиге кандидаттар іріктелетін жыл алдындағы жылдың 1 желтоқсанына алқабиге кандидаттардың бастапқы, бірыңғай және қосалқы тізімдерін жасайды.

2. Жергілікті атқарушы органдар мемлекеттік органдардан, ұйымдар мен азаматтардан алқабиге кандидаттарға қойылатын талаптарға азаматтардың сәйкес келуін тексеру үшін қажет ақпаратты сұратуға құқылы. Жергілікті атқарушы органдардың сауалдарына жауаптар сауал алынған күннен бастап үш жұмыс күнінен кешіктірілмей олардың мекен-жайына жіберілуге тиіс.

3. Алқабиге кандидаттардың тізімдері әліпбилік тәртіппен жасалады. Тізімдерде алқабиге кандидаттың тегі, аты, әкесінің аты, туған жылы (жасы жиырма бесте болса - қосымша күні мен айы) және тұрғылықты жері көрсетіледі.

Алқабиге кандидаттардың тізімдеріне енгізілетін

азаматтардың саны

1. Алқабиге кандидаттардың бастапқы, бірыңғай және қосалқы тізімдеріне енгізілетін азаматтардың саны тиісті облыстық және оған теңестірілген сот төрағасы жыл сайын ұсынатын алқабиге кандидаттардың санына негізделеді.

2. Тиісті облыстық және оған теңестірілген сот төрағасының ұсынуы сот талқылауына қатысу үшін алқабиге кандидаттардың тізімдері бойынша алқабилерді іріктеу жүргізілетін жыл алдындағы жылдың 1 қыркүйегінен кешіктірілмей облыстың (республикалық маңызы бар қаланың, астананың) жергілікті атқарушы органына жіберілуге тиіс.

3. Облыстың (республикалық маңызы бар қаланың, астананың) жергілікті атқарушы органы жыл сайын, облыстық және оған теңестірілген сот төрағасының ұсынуын алған күннен бастап үш күн мерзімнен кешіктірмей, әрбір ауданнан (облыстық маңызы бар қаладан) алқабиге кандидаттардың санын айқындайды және ауданның (облыстық маңызы бар қаланың жергілікті атқарушы органдарын алқабиге кандидаттардың саны туралы хабардар етеді.

Алқабиге кандидаттардың бастапқы тізімдерін жасау рәсімi

1. Алқабиге кандидаттардың бастапқы тізімін жасау үшін ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) жергілікті атқарушы органы:

1) ауданнан алқабиге кандидаттардың саны туралы хабарламаны алған күннен бастап бір ай мерзімде әкімшілік-аумақтық бірлікте тұрақты тұратын азаматтар қатарынан тиісті ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) сайлаушылар тізімдерінің негізінде, алқабиге кандидаттарға қойылатын талаптарға сай келмейтін адамдарды сайлаушылар тізімдерінен шығарып тастау арқылы алқабиге кандидаттардың алдын ала бастапқы тізімін жасайды;

2) алқабиге кандидаттардың алдын ала бастапқы тізімін жасау аяқталған кезден бастап жеті күн мерзім ішінде азаматтардың жергілікті атқарушы органның үй-жайында алқабиге кандидаттардың алдын ала бастапқы тізімімен танысу мүмкіндігін қамтамасыз етеді, тізімдегі қателер мен дәлсіздіктер туралы өтініштерді қарайды және оған тиісті өзгерістер енгізу туралы мәселелерді шешеді;

3) тиісті облыстың (республикалық маңызы бар қаланың, астананың) жергілікті атқарушы органы айқындаған санда, жеке-жеке әр аудан (облыстық маңызы бар қала) бойынша алқабиге кандидаттардың алдын ала бастапқы тізімінен азаматтарды кездейсоқ таңдап алуды жүргізеді;

4) кездейсоқ таңдап алу нәтижелері бойынша алқабиге кандидаттардың бастапқы тізімін жасайды, оны жергілікті атқарушы органның мөрімен бекітеді және облыстың (республикалық маңызы бар қаланың, астананың) жергілікті атқарушы органына жібереді.

Алқабиге кандидаттардың қосалқы тізімін жасау

рәсімi

1. Алқабиге кандидаттардың қосалқы тізімін жасау үшін облыстың (республикалық маңызы бар қаланың, астананың) жергілікті атқарушы органы:

1) облыс орталығында (республикалық маңызы бар қалада, астанада) тұрақты тұратын азаматтар қатарынан алқабиге кандидаттардың саны туралы облыстық және оған теңестірілген сот төрағасының ұсынуын алған күннен бастап бір ай мерзімде облыс орталығында не басқа тиісті облыстың (республикалық маңызы бар қаланың, астананың) соты тұрақты орналасқан жерде тұрақты тұратын азаматтар қатарынан сайлаушылар тізімдерінің негізінде, алқабиге кандидаттарға қойылатын талаптарға сай келмейтін адамдарды сайлаушылардың мұндай тізімдерінен шығарып тастау арқылы, алқабиге кандидаттардың алдын ала қосалқы тізімін жасайды;

2) алқабиге кандидаттардың алдын ала қосалқы тізімін жасау аяқталған кезден бастап жеті күн мерзім ішінде азаматтардың жергілікті атқарушы органның үй-жайында алқабиге кандидаттардың алдын ала қосалқы тізімімен танысу мүмкіндігін қамтамасыз етеді, тізімдегі қателер мен дәлсіздіктер туралы өтініштерді қарайды және оған тиісті өзгерістер енгізу туралы мәселелерді шешеді;

3) алқабиге кандидаттардың алдын ала қосалқы тізімінен алқабиге кандидаттардың бірыңғай тізіміне енгізілетін азаматтар санының төрттен біріне тең санда азаматтарды кездейсоқ таңдап алуды жүргізеді;

4) кездейсоқ таңдап алу нәтижелері бойынша алқабиге кандидаттардың қосалқы тізімін жасайды, оны облыстың (республикалық маңызы бар қаланың, астананың) жергілікті атқарушы органының мөрімен бекітеді.

Алқабиге кандидаттардың бірыңғай тізімін жасау

рәсімi

1. Облыстың (республикалық маңызы бар қаланың, астананың) жергілікті атқарушы органы:

1) алқабиге кандидаттардың бастапқы тізімдерінің негізінде алқабиге кандидаттардың бірыңғай тізімін жасайды;

2) алқабиге кандидаттардың бірыңғай және қосалқы тізімдерін тиісті облыстық және оған теңестірілген сотқа жібереді.

Алқабиге кандидаттардың қосымша тізімi

Алқабиге кандидаттардың бірыңғай және қосалқы тізімдерінің ресурстары таусылған ерекше жағдайларда, облыстық және оған теңестірілген соттың төрағасы Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының Төрағасымен келісе отырып, облыстың (республикалық маңызы бар қаланың, астананың) жергілікті атқарушы органына азаматтардың талап етілетін қосымша саны туралы және осыған байланысты алқабиге кандидаттардың қосымша тізімін жасау қажеттігі туралы ұсыну жіберуге құқылы.

Алқабиге кандидаттарға қойылатын талаптар

1. Алқабиге кандидаттардың тізімдеріне:

1) алқабилердің тізімдерін жасау кезінде жиырма бес жасқа толмаған;

2) өтелмеген не алынбаған сотталғандығы бар;

3) сот әрекетке қабілетсіз немесе әрекет қабілеті шектеулі деп таныған адамдар;

4) судьялар, прокурорлар, тергеушілер, адвокаттар, мемлекеттік қызметшілер мен әскери қызметшілер, сондай-ақ құқық қорғау органдарының қызметкерлері;

5) наркологиялық немесе психоневрологиялық диспансерде есепте тұрған адамдар енгізілмейді.

2. Алқабиге кандидаттардың тізімдеріне азаматтарды енгізуге шығу тегіне, әлеуметтік, лауазымдық және мүліктік жағдайына, жынысына, нәсіліне, ұлтына, тіліне, дінге көзқарасына, нанымына тұрғылықты жеріне байланысты немесе кез келген өзге мән-жайлар бойынша қандай да бір шек қоюға жол берілмейді.

3. Алқабиге кандидаттардың тізімдерінен:

1) қылмыстық іс бойынша сот ісі жүргізілетін тілді білмейтін адамдар;

2) өздерінің дене кемістігі немесе психикалық кемістігі салдарынан алқабидің міндеттерін атқаруға қабілетсіз адамдар;

3) алпыс бес жастан асқан адамдар;

4) діни қызметшілер өздерінің жазбаша өтініші бойынша алып тасталады.

Алқабидің құқықтары, міндеттері және істi

қарауға байланысты іс-әрекеттеріндегі шектеулер

1. Алқаби:

1) өзінің ішкі нанымы бойынша істің мән-жайын өз бетінше бағалауға және алқабилер алқасының алдына қойылатын сұрақтарға жауап беруге мүмкіндік алу үшін сотта қаралатын дәлелдемелерді зерттеуге қатысуға;

2) процеске қатысушыларға төрағалық етуші арқылы сұрақтар қоюға;

3) заттай дәлелдемелерді, құжаттарды тексеріп қарауға, жерді және үй-жайларды тексеріп қарау ісіне, сот тергеуіндегі барлық басқа да іс-әрекеттерге қатысуға;

4) төрағалық етушіге заңнама нормаларын, сондай-ақ сот отырысында жария етілген құжаттардың мазмұнын және іске қатысты, өзіне түсініксіз басқа да мәселелерді түсіндіруді сұрап өтініш жасауға;

5) сот отырысы кезінде жазбалар жасауға құқылы.

2. Алқаби:

1) сот отырысында тәртіп сақтауға және төрағалық етушінің заңды өкімдеріне бағынуға;

2) алқабидің міндеттерін атқару үшін, сондай-ақ, егер сот отырысында үзіліс жарияланған немесе істі тыңдау кейінге қалдырылған жағдайда, сот талқылауын жалғастыру үшін сот көрсеткен уақытта келуге;

3) сотқа келуге мүмкіндігі болмаған жағдайда, төрағалық етушіге келмеудің себептері туралы алдын ала хабарлауға міндетті.

3. Алқаби:

1) істі тыңдау кезінде сот отырысының залынан кетуге;

2) істі тыңдау кезінде сот құрамына кірмейтін адамдармен төрағалық етушінің рұқсатынсыз іс бойынша сөйлесуге;

3) істі қарау барысында мәліметтерді сот отырысынан тыс жинауға;

4) жабық сот отырысына қатысуына байланысты өзіне белгілі болған мән-жайлар туралы мәліметтерді жария етуге, сондай-ақ кеңесу бөлмесінің құпиясын бұзуға құқылы емес.

4. Алқабидің өз міндеттерін атқармауы, сондай-ақ осы бапта көзделген шектеулерді сақтамауы Қазақстан Республикасының заңында белгіленген жауаптылыққа, сондай-ақ төрағалық етушінің алқабиді істі қарауға одан әрі қатысудан шеттету мүмкіндігіне әкеп соғады.

Алқабидің анты

1. Алқаби ретінде қылмыстық сот ісін жүргізуге қатысу үшін Қазақстан Республикасының Қылмыстық іс жүргізу кодексінде белгіленген тәртіппен іріктелген адам мынадай мазмұнда ант қабылдайды:

"Алқабидің міндеттерін атқаруға кірісе отырып, өз міндеттерімді адал және бейтарап атқаруға, сотта қаралған барлық дәлелдемелерді, дәлелдерді, істің мән-жайын назарыма алуға, ерікті азамат және әділ адам ретінде істі өзімнің ішкі нанымым мен ар-ожданым бойынша шешуге салтанатты түрде ант етемін".

2. Алқаби "Ант етемін" деген сөздерді айтумен антты қабылдауын растайды.

Азаматтың алқаби міндеттерін атқару тәртібі мен

мерзімдерi

1. Істі қарауға қатысу үшін сотқа алқабиге кандидаттардың қажетті санын шақыртуды алқабилердің қатысуымен қылмыстық істі қарайтын соттың төрағалық етуші судьясының өкіміне сәйкес сот отырысының хатшысы жүзеге асырады.

2. Азаматтар сотта алқабидің міндеттерін атқаруға күнтізбелік жыл ішінде көп дегенде бір рет, қылмыстық іс қаралатын барлық уақытқа шақырылады.

3. Сотқа шақырылған, бірақ алқабилер алқасының құрамына іріктеп алынбаған адамдар басқа сот отырысына алқаби ретінде қатысу үшін тартылуы мүмкін.

Алқабидің еңбегіне ақы төлеу. Алқабиге

кандидаттар мен алқабилердің шығыстарын төлеу.

Алқабилердің еңбек қатынастарындағы кепілдіктерi

1. Алқабиге облыстық және оған теңестірілген соттың қызметін материалдық-техникалық және өзге де қамтамасыз етуді жүзеге асыратын уәкілетті мемлекеттік орган нақты іс қаралып болғаннан кейін, ал егер істі қарау созылатын болса, ай сайын бюджет қаражаты есебінен облыстық және оған теңестірілген сот судьясының лауазымдық жалақысының жартысы мөлшерінде, бірақ алқабидің сотқа қатысу уақытына (жұмыс күнінің санына) барабар, оның негізгі жұмыс орны бойынша орташа жалақысынан кем емес мөлшерде сыйақы төлейді.

2. Алқабиге кандидатқа (алқабиге) іссапар шығыстары республикалық бюджет қаражаты есебінен ұсталатын мемлекеттік мекемелердің қызметкерлері үшін Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен және мөлшерде өтеледі.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.