VI-VIII ғасырдағы ұлы ғұламалар

Жоспар
Кіріспе

Қорқыт (IX)
Әбу Насыр әл.Фараби (870.950жж.)
Жүсіп Баласағұн (1017.1075жж.)
Махмұд Қашқари (1029.1101жж.)
Ахмет Қожа Йассауи (1093.1166жж.)

Қобыз атасы,композитор жыршы, ақын, музыкант, бақсылардын қамқоршысы. «Қорқыт ата кітабы» әдеби ескерткіштеріне IX-X ғасырларда билік құрған оғыз тайпасынан шыққандығын білуге болады.Қорқыт жайындағы аңыз әңгімелер Ә.Науаи арқылы белгілі болып, түрік халықтары, әсіресе қазақтар арасында кең тарады.
Аңыздарда Қорқыт Қырмаш пен “жарлық жүзді сұлудан”тағылған делінеді.Оның есімінің өзінде магиялық мән бар.
Аңыздарда Қорқыт қобыз жасаған. Ол қобыздың музыкалық дыбысталуынан үшкіру, ауа, сиқыр өткізген.
Қорқыттың пайымдауынша, адамдар адамилық қасиеттерін сақтап қалу керек. Адам үшін ең қауіптісі-адамилық жоғалту. “Қорқыт ата кітабы”-кейіннен түркіхалқының құрамына қосылға оғыз тайпасының эпитикалық жазба ескерткіші.Кітап оғыздардың өмірі жайлы баяндайды. Оғыз – қыпышақ тайпаларына ортақ тілде жазылған.Кітаптың араб әрпімен жазылған екі нұсқасы сақталған (Дрезден, Ватикан ). Әр жырдың өзіндік сюжет бар.Олардың әрбірінде көріпкел, тайпа көсемі, ақылгөй Қорқыт ата бейнесі берілген. Әр бір жырдын соңы Қорқыт атаны мақтаумен аяқталады. Кітап ақыл-өсиет, мақал-мәтел, нақыл, шешендік сөздерге толы.
Ондағы оқиғалар Сыр бойында, Орта Азия, Кавказжерлерінде өтеді. Одан кең даланы мекендеген рулардын құралутарихы аңғарылады.Қорқыт ата жайындағы аңыздар қазақ, қырғыз және т.б. түрік халықтарының арасында сақталған.
Кітапта қазіргі қазақ тілінде кездесетін географиялық атаулары көптеп кездеседі. Қазақстан жерімен тығыз байлынысты екенін дәлелдейді. «Қорқыт ата кітабы» түрік халықтарының тарихи ескерткіші болып табылады.
Мұраның орыс тілінде толық аудармасын В.В.Бартольд 1922 жылы жасады, ол 1962 жылы жарық көрді. Ал қазақ тіліне аудармасын Ә.Марғұлан, Н.Келімбетов, Ә.Қоңратбаев сынды қазақ ғұламалары 1986 жылы басып шығарды.

Пән: Тарихи тұлғалар
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 6 бет
Таңдаулыға:

VI-VIII ғасырдағы ұлы ғұламалар
Қорқыт (IX)
Қобыз атасы,композитор жыршы, ақын, музыкант, бақсылардын қамқоршысы.
Қорқыт ата кітабы әдеби ескерткіштеріне IX-X ғасырларда билік құрған оғыз
тайпасынан шыққандығын білуге болады.Қорқыт жайындағы аңыз әңгімелер
Ә.Науаи арқылы белгілі болып, түрік халықтары, әсіресе қазақтар арасында
кең тарады.
Аңыздарда Қорқыт Қырмаш пен “жарлық жүзді сұлудан”тағылған
делінеді.Оның есімінің өзінде магиялық мән бар.
Аңыздарда Қорқыт қобыз жасаған. Ол қобыздың музыкалық дыбысталуынан
үшкіру, ауа, сиқыр өткізген.
Қорқыттың пайымдауынша, адамдар адамилық қасиеттерін сақтап қалу
керек. Адам үшін ең қауіптісі-адамилық жоғалту. “Қорқыт ата кітабы”-
кейіннен түркіхалқының құрамына қосылға оғыз тайпасының эпитикалық жазба
ескерткіші.Кітап оғыздардың өмірі жайлы баяндайды. Оғыз – қыпышақ
тайпаларына ортақ тілде жазылған.Кітаптың араб әрпімен жазылған екі
нұсқасы сақталған (Дрезден, Ватикан ). Әр жырдың өзіндік сюжет бар.Олардың
әрбірінде көріпкел, тайпа көсемі, ақылгөй Қорқыт ата бейнесі берілген. Әр
бір жырдын соңы Қорқыт атаны мақтаумен аяқталады. Кітап ақыл-өсиет, мақал-
мәтел, нақыл, шешендік сөздерге толы.
Ондағы оқиғалар Сыр бойында, Орта Азия, Кавказжерлерінде өтеді. Одан
кең даланы мекендеген рулардын құралутарихы аңғарылады.Қорқыт ата жайындағы
аңыздар қазақ, қырғыз және т.б. түрік халықтарының арасында сақталған.
Кітапта қазіргі қазақ тілінде кездесетін географиялық атаулары көптеп
кездеседі. Қазақстан жерімен тығыз байлынысты екенін дәлелдейді. Қорқыт
ата кітабы түрік халықтарының тарихи ескерткіші болып табылады.
Мұраның орыс тілінде толық аудармасын В.В.Бартольд 1922 жылы жасады,
ол 1962 жылы жарық көрді. Ал қазақ тіліне аудармасын Ә.Марғұлан,
Н.Келімбетов, Ә.Қоңратбаев сынды қазақ ғұламалары 1986 жылы басып шығарды.
Қорқыт атаға арналып 1980 Қызылорда облысының Жосалы
станциясынан 18 км жерде, Қорқыт разъезінің түбінде архитектуралық
ескерткіш орнатылды. Авторлары - Б.А. Ыбыраев, физик С.И.Исатаев.
Ескерткіш темір бетоннан жасалған 4 тік көктастан тұрады, биіктігі 8 м.
Жоғары жағында аузы кең түтіктен орнатылған. Аузы кең орталық тесікке
келіп түйісетін 40 металл түтік жел соққан кезде қобыз сарынымен үндес
дыбыс шығарады.

Әбу Насыр әл-Фараби (870-950жж.)
Әл-Фараби 870 жылы Арыс өзенінің Сырдарияға келіп құятын жағасына
орналасқан Фараб қаласында дүниеге келген. Толық аты – жөні Әл-Фараби Әбу
Насыр Мұхаммед ибн Мұхаммед ибн Ұзлағ ибн Тархан, яғни әкесінің аты –
Ұзлағ, ал арғы атасының аты - Тархан. Оның туған жері – ежелгі қазақ
қаласы Отрарды арабтар Барфа, Фараб деп атаған, есімі осыдан келіп,
Фарабтан шыққан Әбу Насыр болып аударылады. Қазіргі орны Оңтүстік Қазақстан
облысы, Шәуілдір ауданының аумағы.
Оны астрономия, логика, музыка теориясы, математика, этика, медицина,
психология, құқық қызықтарды. Білімнің әртүрлі салаларын қамтитын 160
трактат жазған.
Исламмен, араб халифатымен байланысты барлық қалаларда болған. Ол
сарайлық әбігершіліктен алыс өмір сүруді жөн көріп, ғұмырының соңғы
жылдарын Сайф ад-Дауль Хамиданың қамқорлығымен Алепо мен Шамда (Дамаскіде)
өткізеді. Ол 80 жасында Шам шаһарында қайтыс болады. Сүйегі кіші
қақпалардың ар жағына қойылады.Фараби өз шығармашылығында араб, парсы,
грек, үнді, түрік мәдениетінің жетістіктерін талдап, жақындастыра білді.
Мұны Үлкен музыка кітабы атты еңбегіне байқауға болады. Ол өз заманының
ғылымын жүйелеуге ұмтылды.
Саяси этика мен философияның арқасында бақытқа жетуге болатынын
тапқан Фараби ізделікті қала мен надан қаланы салыстырады. Бақыт пен
лайықты өмірге барар жол адам, табиғатты зиялы және этикалық кемелділік
нағыз әмірші жайындағы талдаулар әлі терең зерттеле қоймаған. мемлекет
қайраткерінің афоризмдері, Азаматтық саясат атты еңбектерінде өрбиді.
Фарабише бақыт абсолюдтік игілік.
Фарабидің этикалық тұжырымдамасында негізгі орынды жақсылық санатын
алалды. Ойшыл Әлеуметтік-этикалық трактатында: Жақсылық негізін атрибуты
бола тұра, материалға кіреді, жақсылықтан жамандық болмысының жоқтығымен
ажыратылады, деп есептейді. әлеуметтік өмірдің шындығына тән кереметтілік
тұрмыстық құбылыстардың шындығын көрсете білуде екенін дәлелдейді.
Фараби адамзат құрметі үшін интеллект өте қажетті деп есептеді. Ақыл
халықтар арасындағы тартыстың (Соғыстардың) мағынасыздығын көрсетеді. Содан
олар ең биік игілікке, яғни жер бетіндегі бақыт пен бейбітшілікке жету
үшін кедісімге көшуге тура келеді деп жазған.
Фараби Ғылымды жүктеу және анықтау туралы кітап деген еңбегінде
ортағасырлық ғылымдардың ақырғы жүгін ашып береді. Бұл кітап ғылым
салаларының өзіндік жүкке бөлінумен ерекшеленеді.

Жүсіп Баласағұн (1017-1075жж.)
Жүсіп Баласағұн өмірі жайында мәлімет мардымсыз. Ол 1017 жылы Қыз-Орду
атымен белгілі қаласында дүниеге келген. Бұл қаланың орналасқан жері
жөнінде түрлі пікір бар. Біріншісі, Жетісудан Шу жағалауында Тоқмақ
қаласынан алыс емес жерде десе, екіншісі Тараз облысының аумағынан ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.