Қазақстан Республикасының сот алқаларының қызметі мен мақсаты

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
1. Қазақстан Республикасының сот алқаларының қызметі мен
мақсаты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...4
2. Соттарда заңды күшіне енбеген үкімдерді қайта қарау ... ... ... ... ... ... ... ... ...10
3. Жеке айыптау істері бойынша іс жүргізу тәртібі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..14
4. Қазақстан Республикасы сот жүйесін жетілдіру жолдары ... ... ... ... ... ... ... ...25
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 27
Қолданылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 28
Қосымша ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 29

Сот алқалары облыстық соттар үшін аппеляциялық саты болып табылады.Олар облыстық соттағы сот алқаларының заңды күшіне енбеген үкімдерге және шешімдерге шағым мен наразылық бойынша істерді қарауға құқылы. ҚР ҚІЖК-нің 292-бабының 3,4 –тармақтарына сәйкес : «ҚР Жоғарғы Сотының қылмыстық істер жөніндегі алқасы облыстық және оларға теңестірілген соттардың істері бірінші саты бойынша қарау кезінде шығарған, заңды күшіне енбеген үкімдеріне,қаулыларына аппеляциялық шағымдар, наразылықтар бойынша істерді аппеляциялық тәртіппен қарайды.
Қазақстан Республикасы құқықтық жүйесінде болып жатқан маңызды реформалар мен құқық қорғау органдары құрылымына да бірқатар өзгеріс әкелгені аян. Ендеше, мемлекеттік биліктің бір тармағы-сот билігін жүзеге асыру саласында да елеулі мәні бар жаңалықтардың енгізілуін орынды құбылыс деп бағалауға болады.
Сот төрелігін жүзеге асырушы сот органдарының басты міндеті қылмыстық істі шешу, қылмыстық заңды дұрыс қолдану және әділеттілік пен заңдылықтың орындалуын қамтамасыз ету.Бұл мідеттерге қол жеткізу ,қоғам өмірінде азаматтардың құқықтарымен заңды мүдделерін со арқылы қорғау қағидасының орындалағаны деп айтуға болады.
Сот билігінің пәрменін арттыра түсу сот органдарының беделін көтеруге бірден бір себеп,оның шешімінің әділдігі.Осы тұрғыдан қылмыстық сот өндірісінде қаулыланатын процессуалдық құжаттардың қоғамдық қатынастарды ролі аса зор болмақ.Оның ішінде әділ сот төрелігінің жаршысы пәрменді нәтижесі болып табылатын-үкімнің ықпалы ерекше. Өйткені,біріншіден ,үкім –сот төрелігінің актісі,екіншіден,мемлекеттік биліктің бір тармағы –сот билігінің шешімі деп танылады.Әр бір сотпен қаралатын қылмыстық іс бойынша әділ сотты жүзеге асыру бұл заңмен белгіленген тәртіпте істі талқылау,объективті іс жүзінде шешу,іс бойынша объективті ақиқатты анықтап, ол бойынша заңды және негізделген үкім шығару.Үкім арқылы белгілі бір іс шешіліп қана қоймайды, сонымен қатар,заңдылық бекітіліп, құқық бұзушылықты жоюға әрекет жасайды жіне азаматтарды саналы құқықтық тәртіпті сақтауға тәрбиелейді.

1. Қазақстан Республикасының Конституциясы. Алматы 1995ж, толықтырырулар мен өзгерістер 1998ж, Алматы «Жеті Жарғы».
2. Қазақстан Республикасының қылмыстық кодексі. 1997ж. 16 шілде, өзгерістер мен толықтырулар 2003ж.
3. Қазақстан Республикасының қылмыстық іс жүргізу кодексі Алматы 2001ж,толықтырулар мен өзгерістер 2002ж Алматы «Жеті Жарғы».
4. Қазақстан Республикасының қылмыстық іс жүргізу кодексіне түсіндерме 2003ж, Алматы «Жеті Жарғы».
5. М.М Алиев, Қазақстан Республикасының сот жүйесі және құқық қорғау органдары Астана қаласы 2004 жыл.

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 29 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
1. Қазақстан Республикасының сот алқаларының қызметі мен
мақсаты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...4
2. Соттарда заңды күшіне енбеген үкімдерді қайта
қарау ... ... ... ... ... ... ... .. ... .10
3. Жеке айыптау істері бойынша іс жүргізу
тәртібі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..14
4. Қазақстан Республикасы сот жүйесін жетілдіру
жолдары ... ... ... ... ... ... ... ...25
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..27
Қолданылған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... . 28
Қосымша ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 29

Кіріспе

Сот алқалары облыстық соттар үшін аппеляциялық саты болып
табылады.Олар облыстық соттағы сот алқаларының заңды күшіне енбеген
үкімдерге және шешімдерге шағым мен наразылық бойынша істерді қарауға
құқылы. ҚР ҚІЖК-нің 292-бабының 3,4 –тармақтарына сәйкес : ҚР Жоғарғы
Сотының қылмыстық істер жөніндегі алқасы облыстық және оларға теңестірілген
соттардың істері бірінші саты бойынша қарау кезінде шығарған, заңды күшіне
енбеген үкімдеріне,қаулыларына аппеляциялық шағымдар, наразылықтар бойынша
істерді аппеляциялық тәртіппен қарайды.
Қазақстан Республикасы құқықтық жүйесінде болып жатқан маңызды реформалар
мен құқық қорғау органдары құрылымына да бірқатар өзгеріс әкелгені аян.
Ендеше, мемлекеттік биліктің бір тармағы-сот билігін жүзеге асыру саласында
да елеулі мәні бар жаңалықтардың енгізілуін орынды құбылыс деп бағалауға
болады.
Сот төрелігін жүзеге асырушы сот органдарының басты міндеті қылмыстық
істі шешу, қылмыстық заңды дұрыс қолдану және әділеттілік пен заңдылықтың
орындалуын қамтамасыз ету.Бұл мідеттерге қол жеткізу ,қоғам өмірінде
азаматтардың құқықтарымен заңды мүдделерін со арқылы қорғау қағидасының
орындалағаны деп айтуға болады.
Сот билігінің пәрменін арттыра түсу сот органдарының беделін
көтеруге бірден бір себеп,оның шешімінің әділдігі.Осы тұрғыдан қылмыстық
сот өндірісінде қаулыланатын процессуалдық құжаттардың қоғамдық
қатынастарды ролі аса зор болмақ.Оның ішінде әділ сот төрелігінің жаршысы
пәрменді нәтижесі болып табылатын-үкімнің ықпалы ерекше. Өйткені,біріншіден
,үкім –сот төрелігінің актісі,екіншіден,мемлекеттік биліктің бір тармағы
–сот билігінің шешімі деп танылады.Әр бір сотпен қаралатын қылмыстық іс
бойынша әділ сотты жүзеге асыру бұл заңмен белгіленген тәртіпте істі
талқылау,объективті іс жүзінде шешу,іс бойынша объективті ақиқатты анықтап,
ол бойынша заңды және негізделген үкім шығару.Үкім арқылы белгілі бір іс
шешіліп қана қоймайды, сонымен қатар,заңдылық бекітіліп, құқық бұзушылықты
жоюға әрекет жасайды жіне азаматтарды саналы құқықтық тәртіпті сақтауға
тәрбиелейді.

1. Қазақстан Республикасының сот алқаларының қызметі мен мақсаты

Алқаның негізгі міндеттері:
аудандық және оларға теңестірілген соттар төрағалары мен судьяларының бос
қызмет орындарына кандидаттапрды сапалы іріктеуді қамтамасыз ету және
оларға үсынымдар беру;
судьялардың тәуелсіздігін қамтамасыз ету болып табылады.
Қазақстан Республикасының біліктілік алқасы туралы 2001 жылғы 11
шілдедегі №234 ҚР Заңының 1-бабына сәйкес Алқа:
аудандық немесе оған теңестірілген сотта,сондай-ақ жоғары тұрған соттарды
судья болып жұмыс істеуге тілек білдірген азаматтардан біліктілік
емтихандарын қабылдайды және аудандық немес оған теңестірілген соттың
судьясы мен төрағасы қызметіне тағайындау туралы ұсыным береді;
судья қызметіне ораналасу үшін біліктілік емтиханын тапсырған адамдардың
есебін жүргізеді;
аудандық немесе оған теңестірілген соттың судьясы мен төрағасының орнынан
түсуі немесе орнынан түсуі немесе орнынан түсуін тоқтату туралы мәселелерді
қарайды және аудандық немесе оған теңестірілген соттың судьясы мен
төрағасын қызметінен босату туралы ұсыным шығарады.
Өз өкілеттігін жүзеге асыру үшін Алқаның мемлекеттік
органдардан,лауазымды адамдардан ұйымдардан ,азаматтардан қажетті
ақпараттар мен құжаттар сұратые алдыруға және алуға,сондай-ақ өз жұмысына
мамандарды тартуға құқығы бар.
Судьяның бос қызмет орнына орналасуға кандидатуралар іріктеу
жөніндегі конкурстың өткізілетін мерзімі мен орны туралы хабарламаны Алқа
конкурс өткізуден бір ай бұрын республикалық бұқаралық ақпарат құралдарының
ресми басылымдарында мемлекеттік тілде және орыс тілінде жариялайды.
Судья қызметіне Алқаның ұсынымын алуға арналған конкурсқа:
1)судьялар;
2)судья қызметіне біліктілік емтихандарын тапсырған және судьялар
резервіне енгізіліп,тағылымдамадан өткен судьялыққа кандидаттар қатыса
алады.
Облыстық соттың құрамы,құрылымы және өкілеттігі. Облыстық соттар
төрағадан,сот алқаларының төрағалары мен тұрақты судьялардан тұрады және
қадағалау алқасының,азаматтық істер жөніндегі сот алқасының,қылмыстық істер
жөніндегі сот алқасының құрамында жұмыс істейді.
Сот жүйесі туралы Конституциялық заңның 11-бабына сәйкес Облыстық сот
төрағадан,алқалар төрағаларынан және судьялардан тұрады.
Облыстық соттың органдары мыналар:
1)қадағалау алқасы;
2)азаматтық істер жөніндегі алқа;
3)қылмыстық істер жөніндегі алқа
4)соттардың жалпы отырысы
Облыстық сот алқаларының өкілеттігі айқындалған:
1.Облыстық соттың азаматтық істер жөніндегі алқасы мен қылмыстық
істер жөніндегі-алқалар төрағалары,ал қадағалау алқасын сот төрағасы
басқарады.
2.Әрбір алқадағы судьялар саны сот төрағасының ұсынысы бойынша жалпы
отырыста белгіленеді.
3.Қадағалау алқасы осы соттың жалпы отырысында жасырын дауыс беру
арқылы судьялардың жалпы санының көпшілік санының көпшілік даусымен жыл
сайын сайланатын судьяларынан тұрады. Азаматтық істер жөніндегі алқа мен
қылмыстық істер жөніндегі алқа жалпы отырыста талқылағаннан кейін дербес
құрамын сөт төрағасы белгілейтін судьялардан тұрады.
Азаматтық істер жөніндегі алқа мен қылмыстық істер жөніндегі алқа жалпы
отырыста талқылағаннан кейін дербес құрамын сот төрағасы белгілейтін
судьялардан тұрады.
4. Сот төрағасы азаматтық істер жөніндегі алқа мен қылмыстық істер
жөніндегі алқада мамандандырылған құрам түзуі мүмкін.
Облыстық сот төрағасы уақытша орнында болмаған жағдайда оның
міндеті өзінің өкімі бойынша сот алқалары төрағаларының біріне жүктеледі.
Облыстық сот төрағасы орнынан түскен не өкілеттіктерін мерзімінен
бұрын өзгедей тоқтатқан жағдайда ,оның міндеттері уәкілетті органның
шешімі бойынша от алқаларының біріне жүктеледі.
Барлық судьялар облыстық соттарда тиісті төрағалар басқаратын алқалар
бойынша бөлінген.Сот алқаларының құрамын облыстық соттың төрағасы бекітеді.
Облыстық соттың сот алқалары заңмен олардың қарауына жатқызылған
қылмыстық, азаматтық істерді қарай әрі шеше отырып,бірінші сатыдағы сот
ретіне жұмыс істейді.
Қылмыстық істер жөніндегі сот алқаларының қарауына бірінші саты
бойынша тізбесі заңда (ҚР ҚІЖК-нің 291- бабының 2-тармағы) көзделген
қылмыстар туралы істер жатады, ал азаматтық істер бойынша соттылық ҚР АІЖК-
ң 28 бабында айқындалған.
Заңнамада аудандық(қалалық) соттардың заңды күшіне енбеген үкімдеріне
(шешімдеріне) шағымдар мен наразылықтарды аппеляциялық тәртіппен қылмыстық
және азаматтық істер жөніндегі алқалардың қарауы көзделген.
Сот алқалары заңда көзделген жағдайларда жаңадан ашылған мән-жайлар
бойынша істерді қарауға да құқылы.
Істерді қарау нәтижесі бойынша алқалар шығарған сот актілеріне
қадағалау тәртібімен ҚР Жоғарғы Сотының тиісті сот алқаларына наразылық
және шағым бере алады.
Сот жүйесі туралы Конституциялық заңның 15-бабына сәйкес облыстық сот
алқасы төрағасының мынадай өкілеттіктері бар:
1.Облыстық сот алқасының төрағасы судья болып табылады және судья
міндетерін атқарумен қатар:
1) алқа судьяларының сот істерін қарауын ұйымдастырады;
2) алқа отырыстарында төрағалық етеді;
3) сот төрағасына алқа құрамында мамандандырылған құрам жасақтау
жөнінде ұсыныстар енгізеді;
4)сот тәжірибесін зерделеу әрі жинақтау және сот статистикасын талдау
жөніндегі жұмысты ұйымдастырады;
5)соттың жалпы отырысына алқа қызметі туралы хабарлама ұсынады;
6)заңда көзделген басқа да өкілеттіктерді жүзеге асырады.
Алқа төрағасы уақытша орнында болмаған жағдайда сот төрағасы оның
міндетін атқаруды алқалар судьяларының біріне жүктейді.
Облыстық сотта жұмысты ұйымдастыру.Облыстық және оған теңестірілген
соттың қызметіне жалпы басшылықты заңмен кең ауқымды өкілеттіктер кешені
берілген оның төрағасы жүзеге асырады.
Сот алқаларының төрағаларына алқаның жұмысын ұйымдастыру жөніндегі
міндеттер жүктелген.Осы мақсаттарда олар сот (алқа отырыстарында төрағалық
етеді және істі баяндайды,бірінші саты бойынша істерді қарайды),ұйымдастыру
(судьяларды тағайындайды және істерді қарау үшін құрамдарды жасақтайды,
азматтардың жеке қабылдауын жүргізеді,алқаның қызметі туралы есептер
ұсынады) функцияларды да жүзеге асырады.
Облыстық соттың төрағасы мен сот алқаларының төрағалары сот кеңсесінің
көмегімен жұмысты ұйымдастырады.
Жоғарғы Сот Төрағадан, алқа төрағаларынан және судьялардан
тұрады.Жоғарғы Сот судьяларының жалпы санын Жоғарғы Сот Төрағасының ұсынысы
бойынша Қазақстан Республикасының Президенті белгілейді.
Жоғарғы соттың органдары мыналар:
1)қадағалау алқасы;
2)азаматтық істер жөніндегі алқа
3)қылмыстық істер жөніндегі алқа
4)соттың жалпы отырысы.
Сот алқалары олардың төрағалары мен Жоғарғы Соттың судьяларынан
тұрады;олардың құрамын Жоғарғы Соттың Төрағасы бекітеді.
Сот жүйесі туралы Конституциялық заңның 19-бабында Жоғарғы Сот
алқасының құрамы айқындалған:
1. Жоғарғы Соттың азаматтық істер жөнінідегі алқасы мен қылмыстық істер
жөніндегі алқасын-алқа төрағалары, ал қадағалау алқасын Жоғарғы Соттың
Төрағасы басқарады.
2. Әр алқадағы судьялар саны Жоғарғы Сот Төрағасының ұсынысымен соттың
жалпы отырысында белгіленеді.
3. Қадағалау алқасы Жоғарғы Соттың жалпы отырысында жасырын дауыс беру
арқылы судьялардың жалпы санының көпшілік даусымен жыл сайын сайланатын
судьяларынан тұрады.
Азаматтық істер жөніндегі алқа және қылмыстық жөніндегі алқа соттың
жалпы отырысында талқылағаннан кейін дербес құрамын Жоғарғы Сот төрағасы
белгілейтін судьялардан тұрады
4.Жоғарғы Соттың Төрағасы азаматтық істер жөніндегі алқада және
қылмыстық істер жөніндегі алқада мамандандырылған құрам түзуі мүмкін.
Көрсетілген Заңға сәйкес Жоғарғы Соттың сот алқалары бірінше саты
бойынша, аппеляциялық, сондай-ақ қадағалау тәртібімен және жаңадан ашылған
мән-жайлар бойынша сот істерін құрайды.
Сот алқалары бірінші сатыдағы сот ретінде ҚР Жоғарғы Сотының
құзыретіне Заңмен жатқызылған азаматтық, қылмыстық істерді қарайды және
шешеді. Қылмыстық істер жөніндегі сот алқасы шығарған үкімдерге
аппеляциялық та ,қадағалау тәртібімен де наразылық келтірілуі және шағым
берілуі мүмкін.Азаматтық істер жөніндегі сот алқасының шешімдері оларды
жария еткеннен кейін дереу заңды күшіне енді және тек сот қадағалауы
тәртібімен Жоғарғы Соттың Қадағалау алқасына (ҚА) наразылық білдірілуі
мүмкін .
Сот алқалары облыстық соттар үшін аппеляциялық саты болып
табылады.Олар облыстық соттағы сот алқаларының заңды күшіне енбеген
үкімдерге және шешімдерге шағым мен наразылық бойынша істерді қарауға
құқылы. ҚР ҚІЖК-нің 292- бабының 3,4 –тармақтарына сәйкес : ҚР Жоғарғы
Сотының қылмыстық істер жөніндегі алқасы облыстық және оларға теңестірілген
соттардың істері бірінші саты бойынша қарау кезінде шығарған, заңды күшіне
енбеген үкімдеріне,қаулыларына аппеляциялық шағымдар ,наразылықтар бойынша
істерді аппеляциялық тәртіппен қарайды.
ҚР Жоғарғы Сотының қылмыстық істер жөніндегі алқасы:
1)облыстық және оларға теңестірілген соттардың істерді бірінші саты
бойынша қарау кезінде шығарған, аппеляциялық тәртіппен қаралмаған үкімдері
мен қаулыларына ;
2)облыстық және оларға теңестірілген соттарың қадағалау алқасының
қаулыларына қадағалау наразылықтары ,ұсынымдары бойынша істерді қадағалау
тәртібімен қарайды
Аппеляциялық қаулылар мен ұйғарымдарға ҚР Жоғарғы Сотының
Қадағалау алқасына сот қадағалауы тәртібімен наразылық келтірілуі (ал
қылмыстық істер бойынша –шағым берілуі) мүмкін.
Сот функцияларын жүзеге асырумен қатар сот алқаларында сот
практикасын зерделеу және жинақтау жөніндегі жұмыстар жүргізіледі ,оларды
қарау үшін материалдар дайындалады және т.б
Жоғарғы Сот алқасының төрағасы
1.Жоғарғы Сот алқасының төрағасы судья болып табылады және cудья
міндеттерін атқарумен қатар:
1)алқаның сот отырыстарында төрағалық етеді;
2) сот статистикасын жүргізу ,заңдарды қолданудағы сот практиксын
зерделеу мен жинақтау жөніндегі жұмыстарды ұйымдастырады;
3) Жоғарғы Соттың жалпы отырысында қарау үшін судьялардың тиісті
құжаттарды дайындауын қамтамасыз етеді ;
4) Жоғарғы Соттың жалпы отырысына алқа қызметі туралы ақпарат береді;
5)Заңда көзделген басқа да өкілеттіктерді жүзеге асырады.
2.Алқа төрағасы уақытша орнында болмаған жағдайда оның міндетін атқару
Жоғарғы Сот Төрағасының өкімі бойынша алқа судьяларының біріне жүктеледі
(Сот жүйесі туралы Конституциялық Заңның 21 –бабы)
ҚР Жоғарғы Сотының Қадағалау алқасы Жоғарғы Соттың Төрағасынан және
жалпы отырыста жасырын дауыс беру арқылы судьялардың жалпы санының көпшілік
даусымен жыл сайын сайланатын судьяларынан тұрады. Қадағалау алқасының сот
алқаларынан айырмашылығы сот істерін тек қадағала усатысы ретінде қарайды;
сотпен қатар ұйымдастыру функцияларын да жүзеге асырады.
Қадағалау сатысындағы сот ретінде қадағалау алқасы:
бірінші саты бойынша істі қарау кезінде Қазақстан Республикасының Жоғарғы
Соты алқасының үкімдеріне ,қаулыларына;
аппеляциялық және қадағалау тәртібімен істі қарау кезінде шығарылған ҚР
Жоғарғы Сотының қылмыстық істер жөніндегі алқа қаулыларына ;
Қылмыстық іс жүргізу кодексінің 458-бабының үшінші бөлігінде кқрсетілген
негіздер бойынша ҚР Жоғарғы Сотының қадағалау алқасының қаулысына
қадағалау наразылықтары ,ұсынымдар бойынша істерді қарайды.
Тұрақты жұмыс істейтін сот алқасынан айырмашылығы Қадағалау алқасының
отырысы жиі,қажеттілігіне қарай кемінде айына бір рет өткізіледі.Қадағалау
алқасы оның мүшелерінің жартысынан астамы қатысқанда заңды болып
табылады.Қадағалау алқасы қаулысы дауыс беруге қатысқан Қадағалау алқасы
мүшелерінің көпшілік ашақ дауыс берумен қабылданады және оған төрағалық
етуш қол қояды.
Қылмыстық істер бойынша Жоғарғы Соттың сот алқасы мәжілістеріне
қатысу бөлімінің бастығы:
- бөлім жұмысын басқарады және бақылайды, бөлімге жүктелген тапсырмалар
мен міндеттердің орындалуына жеке жауапкершілікте болады;
- бөлім жұмысының жоспары бойынша ұсыныстар енгізеді, Қазақстан
Республикасы Бас Прокуроры және оның орынбасарларының жоспарлық іс
шаралары, бұйрықтары, жарлықтары және өкімдерінің, Бас прокуратураның алқа
және шұғыл жиналыстары шешімдерінің сапалы орындалуларын қамтамасыз етеді;
- қылмыстық істерді Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының
апелляциялық, қадағалау сатыларында қарауға бөлім прокурорларының сапалы
қатысуын қамтамасыз етеді, апеллятор-прокурорлардың апелляциялық
қорытындыларын қарайды, олар бойынша шешімдер қабылдайды;
- Қазақстан Республикасының Жоғарғы Сотында істердің қаралу нәтижелері
бойынша қорытындылардың, ескертулердің төмен тұрған прокурорларға уақытылы
жолдануын ұйымдастырады, олар бойынша шаралар қолданылуын бақылайды, талдау-
әдістемелік бөлімін тиісті талдау материалдарымен қамтамасыз етеді;
- келіп түсетін шағымдарды, өтініштерді, материалдарды және қылмыстық
істерді бөлім қызметкерлеріне бөліп береді, оларды бақылау және шешу
сапасын қамтамасыз етеді және олар бойынша шешімдер қабылдайды;
- құқық қолдану тәжірибесі бойынша ұсыныстар дайындайды, Қазақстан
Республикасы Бас Прокурорының Қазақстан Республикасының Конституциялық
Кеңесі, Жоғарғы Сот Кеңесі, Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының
Пленарлық мәжілісі мен қадағалау алқасының жұмыстарына қатысуы үшін
материалдар дайындайды;
- Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының апелляциялық және қадағалау
тәжірибесін қорытындылайды, Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының
Пленарлық мәжілісіне қолданыстағы заңнаманы қолдану тәжірибесі бойынша
түсініктер беру туралы ұсыныстар әзірлейді;
- бекітілген тақырыптар бойынша бөлім жұмысын, шағымдар мен
өтініштердің қаралу жұмыстарын талдайды, төмен тұрған прокуратуралар
басшыларының есептерін тыңдау бойынша ұсыныстар енгізеді;
- талдау жұмысы бойынша өзге құрылымдық бөлімшелермен өзара
әрекеттесуді қамтамасыз етеді;
-азаматтарды жеке қабылдауды жүзеге асырады;
- бұқаралық ақпарат құралдарында қолданыстағы заңнаманы түсіндіру
жайында жұмыс ұйымдастырады.

2. Соттарда заңды күшіне енбеген үкімдерді қайта қарау

Әрбір сот ісі бір-бірінен көлемімен және істерді сотта қарау бойынша
өкілеттіктерінің сипатымен,құзыретімен ажыратылатын бірнеше соттарда
заңнамада көзделген кезекпен қаралуы мүмкін.Сондықтан барлық соттар:бірінші
сатыдағы ,аппеляциялық және қадағалау сатысындағы соттарға бөлінеді.
Сот сатылары мынадай түрде құрылған :әрбір кейінгі саты іс жүргізу
заңдарында белгіленген тәртіппен төменгі тұрған соттың үкімдерін,
қаулылары, ұйғарымдары мен шешімдерін қарауға құқылы,яғни сот қадағалау
функциясын, бірақ істерд қарау және шешу бойынша тек төмен сатыдағы соттың
қызметіне байланысты жүзеге асыруға құқылы.
Сот істерін жасалған құқық бұзушылықтардың мән-жайын анықтау мақсатында
дәлелдемелерді зерттеу арқылы қарауға және оларды мәні бойынша азматтық
істер бойынша тиісті шешім,қылмыстық істер бойынша үкім, қаулы шығару
арқылы шешуге өкілетті соттар бірінші сатыдағы соттар болып табылады.
Республидағы барлық соттар, Жоғарғы Сотты қоса алғанда, соттылығы
қылмыстық іс жүргізу және азаматтық іс жүргізу заңдарымен айқындалған
бірінші сатыдағы соттар болып табылады.
Бірінші сатыдағы сот шығарған сот актілері заңды күшіне енеді ,яғни
бірден емес, үкім немесе немесе шешім жария етілген сәттен бастап саналатын
заңмен белгіленген аппеляция мерзімі -15 тәулік өткеннен кейін (азаматтық
істер бойынша -15 күн), ал қамаудағы адамдар үшін –оған үкімнің көшірмесін
тапсырған сәттен бастап орындауға келтіріледі. Бұл мерзім тараптарға сот
шығарған сот актілерінің хаңдылығымен негізділігі туралы мәселе бойынша
жоғарғы тұрған сот сатысына шағым және наразылық білдірі үшін беріледі. Сот
актілірінің негізсіздігімен мен заңсыздығы туралы істің нақты мән-жайын
дұрыс анықтамау және материалдық (қылмыстық немесе азаматтық заң) құқықты
қолданбау ,іс бойынша іс жүргізуді жүзеге асыру кезінде
қылмыстық,азаматтық іс-жүргізу заңдарының нормаларын сақтамау ,бірінші
сатыдағы соттың қолындағы іс және қосымша ұсынылған материалдар бойынша
үкімінің немесе қаулысының (шешімінің) заңсыздығы әрі негізсіздігі сияқты
істі бұзу жөнінде іс жүргізу кезінде жіберілетін сол қылықтарды айғақтайды.
Прокуратура кез келген заңдылық бұзушылықты анықтау және жою жөнінде
шаралар қолданады ,Республиканың Конституциясы мен заңдарына қайшы келетін
заңдар мен өзге де құқықтық актілерге наразылық жасайды,сотта мемлекеттің
мүдесін білдіреді,сондай-ақ заңда белгіленген жадайларды ,тәртіп пен шекте
қылмыстық қудалауды жүзеге асырады.
Соттардың заң күшіне енбеген сот қаулыларының заңдылығы мен
негізділігіне шағымдар мен наразылықтарды тексеруге өкілеттілік берілген
соттар аппеляциялық сатыдағы соттар деп аталады.
Заңды күшіне енбеген сот актілеріне аппеляциялық тәртіппен шағым беру
құқығы сотталғанға, ақталғанға олардың қорғаушылары мен заңды өкілдеріне,
азаматтық талапкерге ,азаматтық жауапкерге және олардың өкілдеріне жатады.
Прокурор әрбір заңсыз және негізсіз сот актісіне наразылық білдіруге
құқылы.
Істерді аппеляциялық тәртіппен қарау нәтижесінде сот өз қаулысымен
аппеляциялық шағымдарды, наразылықтарды қарау кезінде зерттелеген қосымша
материалдарынжинақтап,бірінші сатыдағы сот зерттеген дәлелдемелерге
негізделген мынадай шешімдердің бірін қабылдайды:
1) үкімді, қаулыны өзгеріссіз қалдырады, ал шағымды немесе наразылықты
қанағаттандырмайды
2) үкімді толық немесе ішінара күшін жояды немесе қараусыз қалдырады;
3) үкімді, қаулыны өзгертеді;
4) үкімнің күшін жояды ,ал азаматтық істер бойынша –бірінші сатыдағы
соттың шешімін өзгертеді және жаңа шешім шығарады.
5) үкімді (қаулыны) өзгертеді және істі қосымша тергеуге жаңадан
қарауға жібереді;
6) ҚІЖК-ң 387-бабында көрсетілген мән-жайлар анықталған кезде жеке
қаулы шығарылады.
Заңды күшіне енген сот қаулылары жалпыға міндетті болады және орындауға
жіберіледі.
Үкiмге апелляциялық шағым беру, наразылық бiлдiру құқығы
1. Тараптар заңды күшіне енбеген сот үкімдеріне осы тарауда көзделген
ережелерге сәйкес апелляциялық тәртіппен шағым жасауы және наразылық
білдіруі мүмкін.
2. Үкiмге шағымдану құқығы сотталушыға, ақталушыға, олардың қорғаушылары
мен заңды өкiлдерiне, жәбiрленушiге және оның өкiлiне тиесiлi. Азаматтық
талапкер, азаматтық жауапкер немесе олардың өкiлдерi үкiмге, оның азаматтық
талапқа қатысты бөлiгiнде шағым жасауға құқылы.
3. Наразылық бiлдiру құқығы iстi қарауға мемлекеттiк айыптаушы ретiнде
қатысушы прокурорға тиесiлi. Қазақстан Республикасының Бас прокуроры мен
оның орынбасарлары, облыс прокурорлары мен оларға теңестiрiлген прокурорлар
мен олардың орынбасарлары, аудандардың прокурорлары және оларға
теңестiрiлген прокурорлар мен олардың орынбасарлары iстi қарауға қатысуына
қарамастан өз құзыретi шегiнде үкiмге наразылық бiлдiруге құқылы.
ҚР 11.07.01 ж. N 238-II Заңымен 397-бап жаңа редакцияда Заңды күшiне
енбеген үкiмдерге шағымдарды, наразылықтарды қарайтын соттар
1. Аудандық және оларға теңестiрiлген соттардың заңды күшiне енбеген
үкiмдерiне апелляциялық шағымдарды, наразылықтарды облыстық және соларға
теңестiрiлген соттардың қылмыстық iстер жөнiндегi алқасы қарайды.
2. Облыстық және оларға теңестiрiлген соттардың заңды күшiне енбеген
үкiмдерiне апелляциялық шағымдарды, наразылықтарды Қазақстан Республикасы
Жоғарғы Сотының қылмыстық iстер жөнiндегi алқасы қарайды.
ҚР 11.07.01 ж. N 238-II Заңымен 398-бап өзгертілді Үкiмге шағымдар,
наразылықтар беру тәртiбi
1. Шағымдар, наразылықтар үкiм қабылдаған сот арқылы берiледi.
Апелляциялық сатыларға тiкелей келiп түскен шағымдар, наразылықтар
Кодекстiң 401-бабының және 402-бабының екiншi бөлiгiнiң талаптарын орындау
үшiн үкiм қабылдаған сотқа жiберуге жатады.
2. Iстi екiншi қайтара қараған кезде шығарылған үкiмге жалпы тәртiпте
шағым берiлуi, наразылық бiлдiрiлуi мүмкiн.
ҚР 11.07.01 ж. N 238-II Заңымен ; 2005.30.12 № 111-III ҚР Заңымен
(бұр. ред. қара) 399-бап өзгертілді Үкiмге шағымдану, наразылық бiлдiру
мерзiмдерi
1. Бірінші сатыдағы соттың үкіміне шағымдар, наразылықтар апелляциялық
тәртіпте үкім жарияланған күннен бастап он бес тәулік ішінде берілуі
мүмкін, ал қамауда отырған сотталған адам оны өзіне үкім көшірмесі табыс
етілген күннен бастап нақ сондай мерзімде бере алады.
2. Үкiмге шағым жасау үшiн белгiленген мерзiм iшiнде iс соттан талап
етiле алмайды.
3. Мерзiмi өткеннен кейiн берiлген шағым, қарсылық қараусыз қалдырылады.
ҚР 05.05.00 ж. N 47-II Заңымен 400-бап өзгертілді Шағым беруге,
наразылық бiлдiруге арналған
мерзiмдi қалпына келтiру тәртiбi
1. Шағым беруге, наразылық бiлдiруге арналған мерзiм дәлелдi себептермен
өтiп кеткен жағдайда шағым беруге, наразылық бiлдiруге құқығы бар адамдар
үкiмдi қабылдаған сотқа өтiп кеткен мерзiмдi қалпына келтiру туралы өтiнiш
жасай алады. Мерзiмдi қалпына келтiру туралы өтiнiштi iстi сот талқылауы
кезiнде төрағалық етушi судья, ал ол ұзақ уақыт бойы болмаған кезде осы
соттың басқа судьясы сот мәжiлiсiнде қарайды, ол өтiнiштi қозғаған адамды
түсiнiк беру үшiн шақыртуға құқылы.
2. Өтiп кеткен мерзiмдi қалпына келтiруден бас тарту туралы судьяның
қаулысына жоғары тұрған сотқа шағым берiлуi, наразылық бiлдiрiлуi мүмкiн,
ол өтiп кеткен мерзiмдi қалпына келтiруге және Кодекстiң 401-бабында және
402-бабының екiншi бөлiгiнде баяндалған талаптарды сақтай отырып шағым,
наразылық бойынша iстi қарауға құқылы.
Шағым беру және наразылық бiлдiру туралы хабардар ету
1. Үкiмдi қабылдаған сот шағым беру немесе наразылық бiлдiру туралы
сотталушыны немесе ақталушыны, қорғаушыны, айыпталушыны, жәбiрленушiнi және
оның өкiлiн, сондай-ақ, егер шағым, наразылық олардың мүдделерiн қозғайтын
болса, азаматтық талапкердi, азаматтық жауапкердi немесе олардың өкiлдерiн
хабардар етедi. Шағымның, наразылықтың көшiрмесi аталған адамдарға беру
мерзiмi көрсетiле отырып оларға жазбаша түрде қарсылық беру мүмкiндiгi
түсiндiрiлiп жiберiледi.
2. Шағымға, наразылыққа келiп түскен қарсылық iске тiгiледi.
3. Тараптар шағым, наразылық негiздерiн не басқа тараптың шағымына,
наразылығына қарсы жазылған қарсылық негiздерiн растау үшiн сотқа жаңа
материалдар табыс етуге немесе, егер iс апелляциялық тәртiпте қаралатын
болса, өздерi атаған куәгерлер мен сарапшыларды сотқа шақыру туралы өтiнiш
жасауға құқылы.
ҚР 05.05.00 ж. N 47-II; 11.07.01 ж. N 238-II Заңдарымен 402-бап
өзгертілді Шағым берудiң және наразылық бiлдiрудiң салдарлары
1. Шағым беру және наразылық бiлдiру үкiмнiң орындалуын тоқтата тұрады.
2. Бiрiншi сатыдағы сот үкiмге (қаулыға) шағымдану, наразылық келтiру
үшiн белгiленген мерзiм бiткеннен кейiн бiр тәулiктен кешiктiрмей, осы
Кодекстiң 401-бабының талаптарын орындайды, содан кейiн істi келіп түскен
шағымдармен, наразылықпен және оларға қарсылықтармен қоса апелляциялық
сатыға жiбередi және процеске қатысушыларға iстiң апелляциялық сатыда
қаралатын уақыты мен орнын хабарлайды.
3. Үкiмге шағымданған, наразылық бiлдiрген адам өзiнiң шағымын,
наразылығын апелляциялық сатыларда сот отырысы басталғанға дейiн қайтарып
алуға құқылы. Прокурордың наразылығын жоғары тұрған прокурор да керi
қайтарып алуы мүмкiн.
4. Үкiмге шағымданған, наразылық бiлдiрген адам сот отырысы басталғанға
дейiн өзiнiң шағымын, наразылығын өзгертуге не жаңа дәлелдермен толықтыруға
құқылы. Бұл ретте прокурордың қосымша наразылығында немесе оның наразылықты
өзгерту туралы мәлiмдемесiнде, сол сияқты жәбiрленушiнiң, жеке айыптаушының
немесе олардың өкiлдерiнiң үкiмге шағымдану және наразылық бiлдiру мерзiмi
өткеннен соң берiлген қосымша шағымында, егер мұндай талап бастапқы
наразылықта немесе шағымда болмаса, сотталушының жағдайын нашарлату туралы
мәселе қойылмауға тиiс.

3. Жеке айыптау істері бойынша іс жүргізу тәртібі

05.05.00 ж. N 47-II; 11.07.01. N 238-II ; 2005.30.12 № 111-III
(бұр. ред. қара) ; 2007.29.06. № 270-III (бұр. ред. қара) ҚР
Заңдарымен 403-бап өзгертілдіЖeкe айыптау- қылмыстық істeрін қарау
жөніндегі сoт практикасын зерделеу, соттардың істерді тұтастай алғанда
қылмыстық және қылмыстық іс жүргізу заңдарын сақтай отырып қарайтынын
көрсетті.
Сонымен қатар жеке айыптау санатындағы істердің күрделі емес екеніне
қарамастан, сoттар материалдық және процессуалдық құқық нормаларын
қолдануда әлі дe қатeліктeр жібeрeді.
Статистикалық мәліметтер бойынша жеке айыптау істерінің сот
практикасындағы үлесі үлкен емес. Осылайша 2007 жылдан 2009 жылдың бірінші
жартыжылдығы арасындағы кезеңде 17771 жеке айыптау ісі аяқталған немесе
аяқталған қылмыстық істердің (414017) 4,3%-ы.
Статистикаға сәйкес жыл сайын қылмыстық істердің саны азайғанымен, жеке
айыптау істерінің саны өсуде.
ҚІЖК-нің 33-бабының 1-бөлігіне сәйкес қылмыстық процесте 12 қылмыстық
әрекет құрамы үшін қылмыстық жаза қарастырылған. Oлар: денсаулыққа қасақана
жeңіл зиян келтіру, дeнсаулыққа абайсызда зиян кeлтіру, жала жабу, қoрлау,
жeкe өміргe қoл сұғылмаушылықты бұзу жәнe т. б. қылмыстар.
Жeкe айыптау - әдeттe, тeк жәбірлeнушінің шағымы бoйынша ғана қoзғалған
қылмыстық істeрдің кeйбір санаттарын жүргізу тәртібі. Жeкe айыптау істeрі
жәбірлeнуші мeн айыпталушы бітімге келген жағдайда қысқартылады.
Талдау көрсeткeндeй, сoттарға нeгізінeн, ҚК-нің 105-бабы (дeнсаулыққа
қасақана жeңіл зиян кeлтіру) жәнe ҚК-нің 136-бабының 1-бөлігі (ата-ананың
сoт шeшімі бойынша кәмeлeткe толмаған балаларын асырауға арналған қаражатты
төлеуден әдейі жалтаруы) бoйынша қылмыстық жауапкeршіліккe тарту жөніндe
шағымдар түсeді.
Істeрді зeрдeлeу, сoтқа бeрілгeн шағымдардың басым көпшілігінің ҚІЖК-
нің 390-бабының талаптарына сәйкес келмейтінін көрсeтті.
Мәсeлeн, шағымда жeкe айыптаушы қылмыстың жасалған орны мeн уақытын
нақтылап көрсeтпeйді, қылмыстық жауаптылыққа тарту туралы өтініш
білдірмeйді, сoтқа шақырылуы қажетті адамдардың тізімін көрсeтпeйді. Жeкe
айыптаушы өзін талапкeр, айыпталушыны жауапкeр дeп атайды.
Eгeр шағым аталған талаптарға сәйкeс кeлмeсe, судья оны бeргeн адамға
шағымды сол талаптарға сәйкeс келтіруді ұсынады және бұл үшін мeрзім
бeлгілeйді.
Алайда, жeкeлeгeн сoттардың шағымды ҚIЖК-нің талаптарына сәйкeс келтіру
жөніндe ұсыныс жібергенде қандай кeмшіліктeрді, қалай түзeту кeрeктігін
атап көрсeтпeй, тeк ҚІЖК-нің 390-бабының 1,2-бөліктeрінің мазмұнын
баяндайтынын көрсeтті. Мұндай oлқылықтар, ҚК-нің 105-бабы бoйынша З.-ға
қатысты, ҚК-нің 136-бабының 1-бөлігі бoйынша Т.-ға қатысты жәнe өзге де
қылмыстық істeр бoйынша анықталған (Шымкент қаласы).
Жүргізілген қорыту соттарда жеке айыптау қылмыстық істерін қарау
кезінде процессуалдық заң нормаларын біркелкі қолдану практикасы жоқ екенін
көрсетті.
Шағымда көрсeтілугe тиісті қылмыстық жауаптылыққа тартылған адамдар
туралы мәлімeттeр жөніндeгі ҚІЖК-нің талаптарын сoттар әрқалай түсінeтінін
айтқан жөн. Атап айтқанда, бір сoттар өзінің іс жүргізуіне айыпталушының
тeгі, аты-жөні, мeкeн-жайы көрсeтілгeн шағымдарды қабылдайды. Ал eнді басқа
бір сoттар, аталмыш мәлімeттeрмeн шeктeлмeй, шағымданушыға айыпталушының
өмірбаянын, бұрын сoтталғанын, психикалық жағдайын көрсeтуді сұрайды.
Мәсeлeн, ҚК-нің 136-бабының 1-бөлігімeн айыпталған А.-ның ісі бoйынша
(ОҚО) сoтқа бeрілгeн шағымның ҚІЖК-нің талаптарына сәйкeс келмейтіні туралы
қаулы шығарған. Қаулыда айыпталушының өмірбаяны, оның бұрын сoтталғаны
туралы анықтамалар, наркoлoгиялық жәнe жүйкe аурулары диспансeрлeрінeн
айыпталушы мeн жеке айыптаушыға қатысты дәрігeрлік анықтамалар шағымға
тіркeлуі тиіс дeп көрсeтілгeн.
Айыпталушының бұрын сoтталғаны туралы мәлімeттeрді, наркoлoгиялық жәнe
жүйкe аурулары диспансeрлeрінің анықтамаларын шағымданушыға eшкім
бeрмeйтіндіктeн, oл сoттың бұл талабын oрындай алмайды. Мұндай мәлімeттeр
тиісті oргандар мeн сoттың сұрауы бoйынша бeрілeді.
Әдeттe қылмыстық жауапкeршіліккe тартылған тұлғалардың бұрын
сoтталғаны, жазаны өтeу рeжимін бeлгілeп, қылмыстың қайталануын анықтап,
жаза тағайындағанда қажeт бoлғандықтан, сoттар құқықтық статистика жәнe
арнайы eсeптілік жөніндeгі кoмитeткe, наркoлoгиялық жәнe жүйкe аурулары
диспансeрлeрінe сұрау жібeріп, аталған мәлімeттeрді өздeрі жинайды.
Қайсыбір сoттар арыз иесіне кeмшіліктeрді жоюды ұсынып хат жіберсе, бас-
қалары кeмшіліктeрді жоюдың мeрзімін бeлгілeп, шағымды қoзғалыссыз қалдыру
туралы қаулы шығарып, оның көшірмeсін арыз иeсінe жібeрeді.
Заңға сәйкeс кeлмeйтін шағымды оны бeрген адамға судьяның қандай
нысанда ұсыныс жібeруі заңмeн рeттeлмeгeндіктeн, сoттар бұл істі әрқалай
жүргізeді.
Қoрыту барысында сoттардың ҚІЖК-нің 390-бабының 2-бөлігінің талаптарына
сәйкeс кeлмeйтін шағымдарды қабылдайтыны анықталды.
Осылайша, С.-ға қатысты іс бойынша шағымды сoт жәбірлeнушінің өзінe
қoл жұмсалғанын айтып, шағымды қабылдауды өтінгeнінeн басқа eшқандай
мәлімeт болмауына қарамастан қабылдаған. Жәбірлeнуші өзінің шағымында С.-
ны қылмыстық жауаптылыққа тарту туралы да мәсeлe қoймаған (ОҚО).
Істeрді зeрдeлeу, дeнсаулыққа қасақана жeңіл зиян кeлтіру фактілeрі
бoйынша жәбірлeнушілeр нeгізінeн ішкі істeр oргандарына шағымданатынын
көрсeтті, бұл жәбірлeнушілeрдің жeкe айыптау бoйынша тікeлeй сoтта іс
қозғау құқықтары барын білмeйтінін дәлeлдeйді.
Oсыған байланысты, жeкe айыптау шағымдарының басым көпшілігі сoттарға
ішкі істeр oргандарынан кeліп түсeді.
ҚІЖК-нің 390-бабының 1-бөлігінe сәйкeс, анықтау органына, тeргeушігe
нeмeсe прoкурoрға шағым берген кезде ол сотқа жіберілуге жатады.
Кeйбір жағдайларда ішкі істeр oргандарының өз құзырына жатпаса да жeкe
айыптау шағымдарын қарап, қылмыстық іс қoзғаудан бас тарту туралы қаулы
шығаратындарын көрсeтті, ал ҚІЖК-нің 185, 188, 390-баптарына сәйкeс, мұндай
шағымдар сoттылығы бойынша сoтқа жібeрілуі тиіс.
С.-ға қатысты ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.