Бюджеттік жоспарлау мен болжау

Пән: Қаржы
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 70 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе . . . 5

Бюджеттік жоспарлау мен болжаудың қағидаттары, әдістері мен бағыттары . . . 7Бюджеттік жоспарлауды ұйымдастырудың негіздері . . . 7Үш жылдық бюджетті жоспарлау - бюджетті жоспарлау үдерісінің негізгі бағыты . . . 22
Бюджет кірістері мен шығыстарын жоспарлау . . . 35Бюджеттің кіріс базасының қалыптасуын жоспарлау және оның ерекшеліктері . . . 35Нәтижеге бағдарланған бюджеттік жоспарлау . . . 45
Бюджеттік жоспарлаудың бағдарламалық - мақсаттық әдістерін жетілдіру жолдары . . . 52

Қорытынды . . . 63

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі . . . 65

Кіріспе

Тақырыптың өзектілігі. Экономиканың дамуы көбінесе мемлекеттің қаржы жүйесінің жағдайына байланысты. Мемлекеттің дамуындағы қаржылық, несиелік, бюджеттік қарым-қатынастың рөлі, орны және мәні өте маңызды екені белгілі., себебі жалпы ішкі өнімнің өсу қарқыны, жұмыссыздық пен инфляцияның деңгейі, валюталық курс және басқа да макроэкономикалық көрсеткіштердің оңтайлық деңгейіне жету осы қарым - қатынастардың ахуалына тәуелді.

Қазақстан Республикасында экономикалық реформаларды жүзеге асыру үшін қазіргі кезеңге дейінгі нарықтық экономика аумағындағы жинақталған жалпы қаржы қарым-қатынасының, оның ішінде бюджеттік қарым-қатынасының даму тәжірбиелерін біліп, дұрыс пайдалану қажет

Сонымен қатар, Қазақстан Республикасының бүкіл қаржы жүйесін реформалау, оның негізгі тармағы - бюджеттік жүйені күрделі түрде қайта құруын мәжбүр етті. Сол реформалаудың логикалық жалғасы - ол жаңа бюджеттік заңнама жасау және қабылдау. Нәтижесінде 2008 жылы 4 желтоқсанында Қазақстан Республикасының жаңа Бюджеттік кодексі қабылданып, 2009 жылы қаңтар айының 1 жұлдызында қолдануға енгізілді.

Жаңа бюджеттік кодекстің ережелері біздің республикамыздың бүгінгі күнгі қаржылық қарым-катынас пен жалпы бюджеттік саясаттың даму жағдайын көрсетеді. Кодексте бюджеттік үдеріске қатынасушылардың барлық іс-әрекетінің тәртібі мен ережелері толық және жан жағынан жазылып дәлелденген. Бұл біріңғай құжатта мемлекеттің міндеттемелері мен функцияларын орындауға арналған ақша қаражаттарын қалыптастырумен оларды жұмсау процестері толығымен анықталған.

Зерттеудің мақсаты мен міндеттері. Дипломдық жұмыстың мақсаты Қазақстан Республикасында бюджеттік жоспарлау үрдісін талдап, оны жетілдіру жолдарын қарастыру. Аталған мақсаттарға жету үшін мынандай міндеттерді орындау шарт:

бюджеттік жоспарлау мен болжаудың қағидаттарын, әдістері мен бағыттарын зерттеу;
бюджеттік жоспарлауды ұйымдастырудың негіздерін қарастыру;
бюджет кірістері мен шығыстарын жоспарлау үдерісін талдау;
бюджеттің кіріс базасының қалыптасуын жоспарлау және оның ерекшеліктерін зерттеу;
шығыстарды шектеу саясаты шеңберіндегі бюджеттік жоспарлаумен танысу;
бюджеттік жоспарлаудың бағдарламалық - мақсаттық әдістерін жетілдіру жолдарын ұсыну.

Зерттеу объектісі ретінде бюджет үдерісі алынды .

Зерттеу пәніне әр деңігейдегі бюджеттердің жобасын дайындау барсыындағы пайдаланылатын экономикалық қатынастар мен механизмдер жиынтығы жатады.

Зерттеудің теориялық және әдіснамалық негізі бюджетті болжау саласындағы еңбек еткен шетел және отандық экономистердің, ғалымдардың монографиялары, заңнамалық құжаттар болып табылады.

Зерттеу нәтижелерінің практикалық маңызы бюджеттік жоспарлаудың сапасын бағалауға, бюджет қаражаттарын басқару жауапкершілігін нығайтуға және шығындарды қаржыландырудың тиімділігін арттыруға мүмкіндік береді.

Дипломдық жұмыс кіріспеден, 3 бөлімнен және қорытындыдан тұрады.

Кіріспеде жұмыстың мақсаты мен міндеттері айқындалған.

Бірінші бөлім бюджеттік жоспарлау мен болжаудың қағидаттарын, әдістері мен бағыттарын мазмұндайды. Орта мерзімді фискалдық саясат - бюджеттік жоспарлаудың негізгі бағыты ретінде қарастырылған.

Екінші бөлімде бюджет кірістері мен шығыстарын жоспарлау үдерісі талданып, бюджеттің кіріс базасының қалыптасуын жоспарлау және оның ерекшеліктері, шығыстарды шектеу саясаты шеңберіндегі бюджеттік жоспарлаудың негізгі сипаттары берілген.

Үшінші бөлім бюджеттік жоспарлаудың бағдарламалық-мақсаттық әдістерін жетілдіру жолдарын қарастырып, нарықты экономика жағдайында бюджеттік шығыстарды басқарудан нәтижелерді басқару тәсіліне көшудің бағыттарын айқындаған.

Бюджеттік жоспарлау мен болжаудың қағидаттары, әдістері мен бағыттары

1. 1 Бюджеттік жоспарлауды ұйымдастырудың негіздері

Бүгінгі күнгі мемлекеттік бюджеті қаржылық қарым-қатынастағы әр түрлі қатысушылардың әлеуметтік-экономикалық мүдделерін қалыптастыратын күрделі және көп міндет атқаратын құрал. Бюджет арқылы орталық пен аймақтар арасындағы әлеуметтік шығындар мен салық бөлу, еңбекақы мен кіріс жөніндегі ымыраға (компромис) келеді, бюджеттік дотациялар мен трансферттер бөлу арқылы мемлекет орталық және жергілікті мүдделерді қалыптастырып іске асырады. Ал бюджет экономикалық құжат ретінде қоғамның саясаттық және әлеуметтік дамуын көрсетеді.

Бюджеттік жоспарлаудың экономикалық мағынасы барлық қаржылық жүйенің әр түрлі буындары арасында қоғамдық өнім құны мен ұлттық табысты орталықтандырылған түрде бөлісу мен қайта бөлісу бойынша мәнерленеді және әр деңгейдегі бюджеттерді жасау мен атқару процестерінде көрінеді. Бюджеттік жоспарлаудың негізі болып елдің мемлекеттік әлеуметтік экономикалық даму бағдарламасы табылады.

Бюджет - ол жалпы қаржы катигорияға қарағанда бөлек, ерекше тұрған экономикалық катигория. Оның қаржыдан ерекшелігі тек қана абстракцияның басқа деңгейі мен қаржылық байланыстың әр түрлі дәрежеде болуына байланысты. Сондықтан, көптеген қаржылық байланыстардың ішінде бір-бірінен ерекше тұратын бөлек арнайы салаларды бөліп шығаруға болады. Сондай бір ерекше байланыс қоғамдық құндылық өнім бөлу аумағында мемлекет пен заңды және жеке тұлғалар арасындағы қаржылық қарым-қатынас болып табылады. Бұндай қаржылық қарым-қатынастың жалпы белгісі, біріншіден, олар мемлекеттің қатысуымен болатын құндылық бөлу процесінде орын алуы, екіншіден, жалпы мемлекеттік функцияларды атқаруға арналған орталықтандырылған ақша қаражаттары қорын қалыптастыру мен пайдалануына байланысты. Осындай барлық қаржылық қарым-қатынас мемлекеттік бюджет деген түсініктің экономикалық мазмұнын құрады.

Қазақстан Республикасының Бюджеттік кодексінің 4 - бабында бюджетке келесідей түсінік берілген: «Бюджет-ол мемлекеттің міндеттері мен функцияларын іске асыруын қаржылық қамтамасыз етуге арналған оның орталықтандырылған ақша қоры»[1] . Бюджеттің формасы - қаржылық жоспар, материалдық негізі - орталықтандырылған қор, экономикалық негізі-жалпы экономикалық қарым-қатынас, заңнамалық белсендіруі - заң.

Бюджет әр мемлекетке өзінің экономикалық әлеуметтік және саясаттық функцияларын орындауға объективтік ақшалай түрде қажет. Бюджет қай мемелекеттікі болмаса да мазмұндары біріңғай категориядан қалыптасады, яғни салық, займдар, шығындар және тағы басқалары, сонымен қатар олар бір қоғамдық-экономикалық формациядан басқа формацияға ауысса да өздерінің мазмұнын өзгертпейді. Дәл осы ұғым бюджетті экономикалық категрия деп дәлелдейді. Сондықтан, бюджеттің экономикалық түбі басқа да экономикалық категорияға сай ақша түріндегі және соған сәйкес материлды негізі бар өндірістік қарым-қатынаста жатыр.

Бюджет қаржы жүйесінің орталық тізбегі болғандықтан, ол сол қаржының барлық негізгі, сапалы сипаттарына сай. Басқаша айтқанда, егерде «қаржы» жалпы ақша қарым-қатынас жүйесі болса, яғни мемлекеттік орталықтандырылған ақша қорын қалыптастыру және пайдалану процесі, онда «бюджет» өз алдына ақша қарым-қатынас жүйесін құрады, яғни бюджеттік қорды қалыптастыру және пайдалану процесі. Бюджеттік қор көптеген қоғамдық қажеттілік шығындарды (әлеуметтік, қорғаныс, және т. б) қаржыландыруға арналған орталықтандырылған ақша қоры.

Экономикалық әдебиет (заңдар, монографиялар, оқулықтар, ғылыми мақалалар) беттерінде «бюджет» термині әр түрлі ұғымда пайдаланады, мысылы, ақша қаражаттарының кірісі мен шығысы формасында немесе ақша қаражаттарының негізгі орталықтандырылған қоры ретінде. Осыған қоса, әдебиетте мемлекеттік бюджетке тағыда келесідей анықтама берілген: бюджет-ол қаржылық жоспар; бюджет - ол басқарушылық жоспар; бюджет-ол заңнамалық құжат; бюджет-ол комуникация құралы; бюджет-ол бюджеттік салық саясатын дәлелдейтін құжат делінген. Бірақ, бюджеттік салық саясатының мазмұны өте кең, себебі оған мемлекеттік басқару органдарының негізгі функциялары, мемлекеттік әлеуметтік-экономикалық дамуы мен фискалдық саясаттың көрсеткіштері, бюджеттің көрсеткіштері тағы басқа көрсеткіштер мен ережелер кіреді.

«Бюджет» деген көптеген ұғымға сүйене отырып, ол келесідей түсініктемелерден қалытасады деп айтуға болады:

Ол өз алдында жеке бір экономикалық категория;
Ол мемлекеттің ақша қаражаттарының орталықтандырылған қоры;
Ол экономиканы реттеуге арналған құрал (бюджеттік механизм арқылы) ;
Ол мемлекеттің негізгі қаржы жоспары;
Ол барлық бюджеттік қарым-қатынасқа қатысушыларды міндетті түрде орындайтын заң.

Бюджет экономикалық қарым-қатынасқа негізделгендіктен объективтік түрде сипатталады. Өз алды бюджеттік сала болуы адамзаттың субъективтік пікіріне байланысты емес, ең алдымен ол қоғамдық өндірістің дамуына керекті орталықтандырылған ресурстарға, мемлекеттің табиғаты мен фуекцияларынан туатын объективтік қажеттілікке байланысты. Ақша қаражаттары ресурстарын орталықтандырудың экономикалық және саясаттық мәні өте зор, себебі олар мемлекеттің жоспарлаған шараларын іске асырудың негізгі құралы, біріккен экономикалық және қаржылық саясатты жүргізуге қажет болып табылады»[2] .

Сондықтан, Бюджет кодексінде мемлекеттік бюджетке мынадай түсінік берілген-ол «республикалық және жергілікті бюджеттердің арасындағы қрама-қарсы өтеу операцияларын есептемегенде сраптамалық ақпарат ретінде пайдаланатын және бекітуге жатпайтын қосындысын құрайтын жалпы бюджет». Сонымен қатар, «мемлекеттік бюджет» термині-мемлекет құрастыратын және басқаратын орталықтандырылған бюджеттік қор мағынасында да пайдаланады.

Бүгінгі күнгі мемлекеттік бюджет қаржылық қарым-қатынастағы әр түрлі қатысушылардың әлеуметтік-экономикалық мүдделерін қалыптастыратын күрделі және көп міндет атқаратын құрал. Бюджет арқылы орталық пен аймақтар арасындағы әлеуметтік шығындар мен салық бөлу, еңбекақы мен кіріс жөніндегі ымыраға келеді, бюджеттік дотациялар мен трансферттер бөлу арқылы мемлекет орталық және жергілікті мүдделерді қалыптастырып іске асырады. Ал бюджет экономикалық құжат ретінде қоғамның саясаттық және әлеуметтік дамуын көрсетеді.

Бюджеттік құралдардың қалыптасу, бөлісу және пайдалану процестерін басқару бюджеттік жоспарлау мен болжамдау арқылы іске асырылады. Бюджеттік жоспарлау мен болжамдаудың рөлі мен мәні бюджеттік құралдарды қалыптастыру мен оларды негізгі мақсаттарда, яғни әлеуметтік реформаларды дамыту мен әрі қарай тереңдетуге, білім мен денсаулық сақтауды дамытуға, индустриялды-инновациялық дамуға, аграрлық сектордың дамуына, пайдаланудағы мемлекеттің мүмкіншіліктерін анықтайтын адресті қаржылық жоспар-бюджетті құрғанда көрінді. Бюджеттік жоспарлаудың экономикалық мағынасы барлық қаржылық жүйенің әр түрлі буындары арасында қоғамдық өнім құны мен ұлттық табысты орталықтандырылған түрде бөлісу мен қайта бөлісу бойынша мәнерленеді және әр деңгейдегі бюджеттерді жасау мен атқару процестерінде көрінеді. Бюджеттік жоспарлаудың негізі болып елдің мемлекеттік әлеуметтік экономикалық даму бағдарламасы табылады.

Жалпы қаржылық жоспарлау және оның маңызды құрамалы буыны-бюджеттік жоспарлау, яғни бюджетті құру мен атқаруына байланысты жоспарлау, барлық халықшаруашылығын жоспарлаудың органикалық бөлшегі болады. Сонымен қатар қаржы ресурстарын басқарудағы бюджеттік жоспарлаудың рөлі өте зор, себебі ол тек қана бюджеттің кірістері мен шығындарының жоспарын құруы және оларды атқаруы, яғни төлемдер бойынша міндеттемелерді тағайындау мен бюджеттік қаржыландыру көлемін анықтаумен шектелмейді. Бюджеттің басқа каржы жоспарлар ішінде алынатын ерекше ахуалы бюджеттік жоспарлауға жалпымемлекеттік мән береді. Ол мемлекеттік басқаруды реформалау мен биліктік өкілеттілікті орталықсызданудың барлық бюджеттік процеске қатысушылар арасындағы қаржылық және бюджетаралық қатынастарды жетілдіру байланысында және мемлекеттік шығындарды, олардың фомалары мен қаржыландыру әдістерін ұтымдылауда білінеді.

Бюджеттік жоспарлау қаржылық жоспарлаумен, бюджеттік арнаулардың мақсаттық сипаттарымен, резервтердің барлығымен және кірістермен шығындардың теңгерушіліктерімен өзара байланыс талаптарына сәйкес болуы тиіс. Жоспарлау процесінің негізгі мақсаты-ол төлемдердің әрбір түрі бойынша салықтар мен басқада кірістердің жылдық түсімін анықтау және әр түрлі деңгейдегі бюджеттер арасында кірістерді дәйекті бөлісін қамтамасыз ету. Бюджеттік жоспарлауда мынадай қағиддаттарды ұстанған жөн.

1) сабақтастық принципi - бюджеттi алдыңғы кезеңде негiзге алынған орта мерзiмдi фискалдық саясат бағыттарын сақтап, өткен және ағымдағы қаржы жылдары бюджетiнiң атқарылу нәтижелерiн ескере отырып жоспарлау;
2) басымдық принципi - бюджеттi алдағы орта мерзiмдi кезеңге арналған әлеуметтiк-экономикалық дамудың басым бағыттарын сақтай отырып жоспарлау;
3) негiздiлiк принципi - бюджеттi нормативтiк құқықтық актiлер және бюджет жобасына белгiлi бiр түсiмдердi немесе шығыстарды енгiзу қажеттiгiн айқындайтын басқа да құжаттар негiзiнде жоспарлау және олардың көлемдерiнiң негiздiлiгi бюджеттi жоспарлаудың негiзгi принциптерi болып табылады.

Кірістермен шығындарды басқарудың мағынасы тиісті өкілетті органдардың мемлекеттік бюджетке салықтармен түсімдердің түсуін болжамдау, талдау мен бақылау жөніндегі жұмыстарын ұйымдастырумен басшылық ету, бюджеттік құралдарды тиімді жұмсау және мемлекеттік бюджеттің кірістік пен шығындық бөлімдерін атқару жөнінде есеп дайындаумен тұжырымдалады.

Бюджеттік жоспарлау жоспарланып отырған кезеңге арналған бюджет түсімдерінің көлемін және басымдықты ескере отырып мемлекеттің әлеуметтік-экономиклық даму міндеттеріне сәйкес оларды пайдалану бағыттарын айқындау жөніндегі ұсыныстарды әзірлеу процесі болып табылады.

Бюджет бір қаржы жылына жоспарланады. Келесі қаржы жылына арналған бюджеттің жобасымен бір мезгілде алдағы үш жылдық кезеңге арналған бюджеттің болжамы жасалады. Республикалық бюджеттің жобасын әзірлеу тәртібін Қазақстан Республикасының Президенті айқындайды, жергілікті бюджеттің жобаларын әзірлеу тәртібін Үкімет айқындайды.

Қазақстан Республикасының Үкіметі бекітетін Қазақстан Республикасының әлеуметтік - экономикалық дамуының орта мерзімді жоспары, Үкіметтің алдағы үш жылдық кезеңге арналған орта мерзімді фискалдық саясаты, мемлекеттік, салалық (секторалдық) бағдарламалар, Президенттің Қазақстан халқына елдегі ахуал және республиканың ішкі және сыртқы саясатының негізгі бағыттары туралы жыл сайынғы жолдауы, өткен және ағымдағы қаржы жылдарындағы республикалық бюджеттің атқарылу нәтижелері, республикалық бюджеттік бағдарламалардың тиімділігін бағалау алдағы қаржы жылына арналған республикалық бюджет жобасын әзірлеу үшін негіз болып табылады. »[3] .

Бюджеттік жоспарлау - әр түрлі статистикалық, экономика - математикалық, сараптамалық және арнайы әдістер пайдалану арқылы іске асырылады. Негізінде бюджет - толық көлемдері бойынша барлық кірістермен шығындарды есептеуге мүмкіншілік беретін баланстық әдіспен құралады. Бұл әдіс бюджетпен қарастырылған кірістермен шығындардан басқа бір де біреуі болуға тиісті еместігін көрсетеді.

Жоспарлауда бюджет құраудың бюджет - брутто және бюджет - нетто атты әдістері де қолданылады. Егерде бюджетте мемлекеттің барлық кірістік және шығындық қаржы операциялары көрсетілсе, онда мұндай бюджетті бюджет - брутто деп атйды. Ал егерде бюджеттің көрсеткіштері баптары бойынша сальдолық нәтижелер ретінде есептелсе, яғни кірістердің әрбір баптары бойынша түсімдер көлемі сол кірістерді алуға жұмсалған шығындарсыз анықталса, онда мұндай бюджет бюджет - нетто деп аталады.

Мемлекеттік әлеуметтік - экномикалық мақсаттарын іске асырудағы бюджеттің құрал ретіндегі рөлі өте маңызды болғандықтан, сол рөлді атқаруға сәйкес арнайы бюджеттендіру әдістері негізіндегі орта мерзімді бюджеттік жоспарлауды қолдану қажет.

Бағдарламалы - арнайы бюджеттелу әдіс маңында бағдарламалық даму стратегия мен қолда бар бюджет ресурстары базасы және бюджеттік бағдарламалар жоспарлау негізі арқылы бюджеттік шығындарды жоспарлау, яғни алдымен елдің даму стратегиялық басымдылықтары анықталады, олар бюджет шығындарында көрсетіледі.

Бюджеттің жобасын құрастыру процесінде бюджеттік теңестірудің арнайы әдістері пайдаланылады. Олар тікшіл (вертикальды) және көлбеулі (горизантальды) теңестіру әдістерге бөлінеді. Мағыналары бойынша бұл әдістермен мемлекеттік басқарудың жергілікті органдарының қаржылық мұқтаждарын (жергілікті бюджеттердің кірістік бөлімі) қамтамасыз ету мақсаттары шешіледі. Мысалы, тікшіл теңестіру әдістері көмегімен шығындық функцияларды іске асырудың қаржылық базасы қамтамасыз ету мен биліктің әр деңгейлері бойынша бюджеттердің кірістік көздерін тиімді түрде бекіту әрекеттенеді. Бюджеттерді кірістер бойы қалыптастырудың негізгі кезеңдері ретінде түсімдердің барлық түрлері бойынша болжамдық мөлшерлерін анықтау дәйектілік есептеледі. Барлық кезеңдердің ішіндегі ең маңыздысы - ол салықтық түсімдерді болжамдау кезеңі, содан кейін - маңыздылық мәні аз емес салықтық емес түсімдерді болжамдау кезеңі. Келесі кезеңдері - ол негізгі капитал сатудан түсетін түсімдерді болжамдау, ресми трансферттердің, берілген несиелерді өтеудің, қаржылық активтер сату мен Үкіметтік займдардың түсімдерін анықтау. Алдағы бюджетке кірістердің түсуін болжамдау Салық, Бюджет кодекстері мен басқа да нормативтік құқықтық актілерге сәйкес іске асырылады. Бюджет кодексі мемлекеттің экономикалық саясатына сәйкес орта мерзімді бюджеттік жоспарлалау негізінде бюджеттік процесті іске асыруын анықтайды. »[4] .

Республикалық бюджет жобасын әзірлеу үдерісі мынадай кезеңдерді кіріктіреді:

Алдағы қаржы жылына арналған түсімдердің болжамды көрсеткіштерін айқындау;
Ағымдағы бюджеттік бағдарламалар мен бюджеттік даму бағдарламаларына арналған шығыстардың лимиттеріе айқындау;
Республикалық бюджеттік бағдарламалар әкімшілерінің бюджеттік өтінімдерді жасауы;
Республикалық бюджеттік бағдарламалар әкімшілерінің бюджеттік өтінімдерін қарау;
Алдағы қаржы жылына арналған республикалық бюджет туралы заңының жобасын әзірлеу.

Бюджеттік жоспарлау процесінде келесі негізгі мақсаттар шешіледі:

орталықтандырылған және орталықтандырылмаған қаржылық жоспар арасындағы қажетті арақатынас пен жалпы қаржылық қатынастарды анықтау;
бюджет процесінің әрбір қатысушыларының елдің дамуын қаржылық қамтамасыз етудегі қатысу дәрежесін тағайындау;
қаржы ресурстарының жалпы көлемін тағайындау мен оларды мемлекеттік мекемелер мен бюджеттік бағдарламалар әкімшілері бойынша бөлу;
салалар, іс-әрекет салалары мен экономика секторларының қаржы жоспары негізінде мемлекеттік бюджет кірістерінің жалпы көлемі мен әр түрлі көздер арқылы түсетін кірістер көлемін анықтау;
бюджеттің жалпы және шығын түрлері бойынша шығындар көлемін анықтау;

Бюджеттік жоспарлау процесінде осы мақсаттарды шешу бөлек бюджеттер арасында мемлекеттік бюджеттің кірістері мен шығындарын тиімді бөлуді, әрбір бюджеттің нақты теңгерушілігін, жыл бойы кірістердің бірқалыпты түсуін және қарастырылған шараларды уақытында қаржыландыруды қамтамассыз етеді.

Бюджетті жоспарлаумен бюджеттік болжамдау тығыз байланысты. Бюджеттік болжамдау маңында бюджеттің кірістік және шығыстық бөлімдерінің дамуының ықтимал бағыттарына нақты бағаларын анықтау процесі түсіндіріледі. Бұл экономика дамуын болашақ жоспарлауына негізделеді, себебі натуралды көрсеткіштердің болашақ өсуінің есепсіз бюджеттік ресурстарды сапалы ғылыми болжамдау мүмкін емес.

Болжамдайтын бюджеттік көрсеткіштер есептеуі жылдық бюджет көрсеткіштерінің есептеуінен біраз ерекшелеліктері бар, себебі жылдық көрсеткіштер тікелей есептеулер әдістерімен анықталады. Ал мұндай әдістер қажетті мәліметтер жоқтығынан болжамдауда қолдануы қиын. Сондықтан бюджет кірістерінің болжамдауы көбінесе әр түрлі динамикалық сипаттары бар әдістер пайдалану арқылы іске асырылады. Сондай әдістердің бірі - ол бюджеттің тұрақты сипаты бар кірістерді болжамдауда қолданатын экстраполяция әдісі, екіншісі эксперт - мамандар жасап дәлелдеген тұжырымдар негізінде пайдаланатын экспеттік бағалак әдісі. Тәжірибеде, объективтік болжам алу үшін осы екі әдісті бірге қолданады.

Кірістер болжамдау процесінің әр түрлі бастапқы мәліметтер пайдалану бойынша тізбектелген кестесін келесі түрде көрсетуге болады:

Кесте 1

Кірістерді болжаудың сатылары

Көрсеткіштер мониторингі:

болжамды нақты түсімдермен салыстыру
болжамды анықтау

Мәліметтерді жаңарту:

салық түрлері мен төлемдердің ай бойы түсімдері
аймақтар дамуының көрсеткіштері

Заңнамалық база мен экономикалық ақуалды талдау:

аймақтар бойынша экономикалық ақуал
заңнамалардың өзгерістері

Көрсеткіштер мониторингі:болжамды нақты түсімдермен салыстыруболжамды анықтау:

Кірістер болжамы:

1. болжамды қалыптастыруға қажетті көрсеткіштер

2. есептемелер

Көрсеткіштер мониторингі:болжамды нақты түсімдермен салыстыруболжамды анықтау: *Дерек көзі: Б. С. Өтебаев., Мемлекеттік бюджет / Алматы 2006ж

Бюджеттік болжамдаудың негізгі мақсаты - ол эканомикада қазіргі кезде пайда болған тенденцияларды, нақты әлеуметтік - эканомикалық шарттарды және олардың өзгерістерінің болашақ бағалауларын есепке ала отырып, бюджеттің оңтайлы дамуын жасау мен дәйектемелеу. Мұндай болжамдау нәтежиесінде мемлекеттің қаржы - бюджеттік саясатында тиімді шаралар қабылдауда өте маңызды мәні бар.

Бюджетті жоспарлау мен болжамдау келесі үш бағыттарда жұмыс істеуді қарастырады:

кірістер мен шығындардың барлық түрлері бойынша контингенттердің болжамдық мөлшерін анықтау;
әрекеттегі заңнамаларға сәйкес бюджетжүйесінің деңгейлері бойынша реттеуші кірістердің бөлісі;
қаржылық жәрдем мен бюджеттік қамсыздандырулықты теңестіру себебінен жоғары және төмен тұрған бюджеттер арасында арақатынасты тағайындау.

Бюджеттік жоспарлау мен болжамдау іс-әрекеттің негігі шарты-ол жалпымемлекеттік мұқтаждыққа қажетті бюджеттік құралдардың тұрақты және бірқалыпты түсуін қамтамасыз ету.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.