Азық-түлік қауіпсіздігін қалыптастыру және оны қамтамасыз ету

Пән: Өнеркәсіп, Өндіріс
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 55 бет
Таңдаулыға:

Қ РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

ӘЛ-ФАРАБИ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

«Экономикалық теория» кафедрасы

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

Тақырыбы: Азық-түлік қауіпсіздігін қалыптастыру және оны қамтамасыз ету

Мамандығы: «Эж/еҚН»

Мырзатаев А.

Ғылыми жетекші: э. ғ. к., доцент Бейсенбаев Ж. Т.

Сын-пікір беруші: э. ғ. к., доцент

Қалдыбаев Е. Қ.

Жұмыс қорғауға жіберілді:

Кафедра меңгерушісі: э. ғ. д., профессор

Әубәкірова Ж. Ә.

АЛМАТЫ 2011

РЕФЕРАТ

Сонғы жылдары Жер бетінде минералды шикізат ресурстарымен қатар азық-түліктің де жетіспеушілігі айқын сезілуде. Қазіргі өтіп жатқан жаһандық азық-түлік қауіпсіздігі мемлекет басшыларының азық-түлік қауіпсіздігі проблемасын жаңа қырынан қойып отыр. Азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз етуде ауыл шаруашылығы саласы шешуші рөл атқарады. Алайда қазіргі кезде агрорыноктық қалыптасу ерекшеліктерін, ауыл шаруашылығы мемлекеттік реттеу проблемаларын қарастыру ауыл шаруашылығының бәсекеге қабілеттілігін арттыру, сол арқылы азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз етуге байланысты әлемдік тәжірибелерге қосымша талдау жүргізу және ДСҰ-ға кіру жағдайындағы азық-түлік қауіпсіздігінің мәнін анықтау, азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету тұрғысынан ауыл шаруашылығы өндірісін тұрақты қарастыру, жалпы алғанда азық-түлік проблемасын теориялық және қолданбалы тұрғыда негіздеу терең зерттеуді талап етеді. Осы тұстан тақырыптың қазіргі кезде ерекше болып отырғанын байқаймыз.

Диплом жұмысының мақсаты мен міндеттері. Диплом жұмысының мақсаты азық-түлік мәселесін теориялық тұрғыда жан-жақты талдай отырып, оның жетіспеушілігін қарастыру бойынша теориялық тұрғыда ұсыныстар дайындау болып табылады. Алға қойған мақсатқа сәйкес келесідей міндеттер орындалады:

азық-түлік қауіпсіздігінің теориялық аспектілері зерттеледі, оның мәні мен құрылымы талданады;
азық-түлік қауіпсіздігін ДСҰ шеңберінде қамтамасыз етудің өзекті мәселелері сараланады;
ҚР-ның азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз етудің институционалдық, сондай-ақ құқықтық аспектілері талданады;
азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз етудегі АӨК-інің рөлі ғылыми теориялық тұрғыда қарастырылады;

Диплом жұмысының зерттеу нысаны. Дүниежүзілік және отандық азық-түлік қауіпсіздігін қалыптастыру мен оны қамтамасыз ету саясаты диплом жұмысының зерттеу нысаны болып табылады.

Диплом жұмысының зерттеу пәні. Азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету шаралары, оны құқықтық қамтамасыз ету мәселелері және аграрлық саладағы институционалдық-құқықтық қатынастар диплом жұмысының зерттеу пәні болып табылады.

Диплом жұмысында келесідей түйін сөздер қолданылған:

агроөнеркәсіптік кешен;
аграрлық азық-түлік нарығы;
азық-түлік қауіпсіздігі;
экономикалық қауіпсіздік.

Диплом жұмысындағы иллюстрациялар саны - 1 кесте.

Жұмыс көлемі - 53 бет.

Глоссарий

Аграрлық құқық- ауыл шаруашылығы тауар өндірушілерінің қызметін ұйымдастыру бойынша қоғамдық қатынастарды реттейтін құқықтық нормалардың жиынтығын көрсететін, нақты құқықтық қағидаларға негізделген, өзіндік қайнар көздері және әдістері бар қазақстандық құқық жүйесінің бір саласы.

Аграрлық нарық- ауыл шаруашылығы тауарларының нарығы.

Аграрлық құқықтық қатынастар- ауыл шаруашылық өнімдерін өндіру, өңдеу, тарату нәтижесінде пайда болатын, аграрлық құқықтық немесе басқа құқық салаларының нормаларымен реттелетін қатынастар.

Агроөнеркәсіп кешені дегеніміз - ауыл шаруашылығының, балық шаруашылығының өнімдерін өндіруді, дайындауды, сақтауды, тасымалдауды, қайта өңдеу мен өткізуді қамтитын экономмикалық салалардың жиынтығы. Сонымен қатар, тағам өнеркәсібін, оларды қазіргі заманғы техникамен, технологиялық жабдықтармен, ақпараттық және басқа да қорлармен, ветеринарлық-санитарлық және фитосанитарлық ( өсімдік санитариясы ) қауіпсіздікті, ғылыми кадрларды дайындаумен қамтамасыз ететін қолдау көрсетушіөндіріс және қызмет салаларын да қамтиды.

Азық - түлік қауіпсіздігі дегеніміз - сыртқы және ішкі жағдайларға қарамастан, тамақтанудың физиологиялық нормларына сәйкес халықтың тамақ өнімдеріне деген қажеттіліктерін қанағаттандыратын тиісті ресурстармен, әлеуетпен және кепілдіктермен қамтамасыз етілген экономиканың, соның ішінде оның агроөнеркәсіптік кешенінің жай-күйі.

Атаулы субсидиялау - мемлекеттік бюджет қаражаты есебінен жүзеге асырылатын, субсидияларды нақты алушыларды өтеусіз және қайтарымсыз негізде қаржыландару.

Ауылдық аумақтар - ауылдық елді мекендер мен олардың маңайындағы жерлердің жиынтығы.

Аралас экономика ( mixed economi ) - мемлекеттік және жеке сектордан тұратын экономикалық жүйе. Тәжірибе жүзінде көптеген экономикалық жүйелер аралас болып келеді.

Баға интервенциясы дегеніміз - ауыл шаруашылығы өнімінің нарықтық бағасы, инфляция деңгейі ескеріле отырып орташа мерзімдік әлеументтік - экономикалық даму жоспарында белгіленген, өткен күнтүзбелік жылда қалыптасқан орташа жылдық нарықтық баға деңгейінен артып кеткен жағдайда ішкі нарықтық тұрақтандыру мақсатында жүзеге асырылатын, мемлекеттің осы өнімді мемлекеттік ресурстардан тіркелген бағалар бойынша ішкі нарықта өткізу бағасы жөніндегі Қазақстан Республикасы Үкіметінің шешімі бойынша жүргізілетін іс - шаралар.

Экспорт - белгілі бір тауар түрінің сыртқа шығарылуы.

Экспорттық субсидия - біркелкі уақыттағы кәсіпкелік қызметті қолдау мақсатында мемлекетпен берілетін сомма.

МАЗМҰНЫ

Кіріспе

1. 1 АЗЫҚ-ТҮЛІК ҚАУІПСІЗДІГІН ҚАМТАМАСЫЗ ЕТУДІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

Азық түлік қауіпсіздігінің ұғымы, мәні және маңызы.
Азық-түлік қауіпсіздігінің құрылымы, негізгі белгілері және деңгейлері

1. 3 Еліміздің ДСҰ-ға енуі жағдайындағы азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету шаралары.

2 ЕЛІМІЗДІҢ АЗЫҚ-ТҮЛІК ҚАУІПСІЗДІГІН ҚАМТАМАСЫЗ ЕТУ:

НЕГІЗГІ МӘСЕЛЕЛЕРІ МЕН ДАМУ БОЛАШАҒЫ

2. 1 Еліміздің азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз етудің

институционалдық негіздері

2. 2 Қазақстанның Республикасының азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз етудің құқықтық аспектілері

2. 3 Азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз студегі АӨК-інің ролі мен маңызы

Қорытынды

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

Қосымша

1 АЗЫҚ-ТҮЛІК ҚАУІПСІЗДІГІН ҚАМТАМАСЫЗ ЕТУДІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

Азық түлік қауіпсіздігінің ұғымы, мәні және маңызы.

Экономикалық қауіпсіздік - елдің экономикалық дербестігінің сақталуы, мемлекеттің шаруашылық жүргізуде өз мақсаттары барысында өз бетінше шешім қабылдай ала отырып, өзінің экономикалық мүдделерін халықаралық экономикалық қатынастарда қорғай алуы, азық-түлік өнімдерінің қабылданған үлгіқалыптар мен нормалар бойынша қажетті көлемі, сапасы және түрлерімен халықты қамтамасыздандыратын мемлекеттің мүмкіндігі. Сонымен бірге экономикалық қауіпсіздік деген ұғымға елдің ресурстық әлеуетіне (қорлар мүмкіндігіне), үйлесімді және үдемелі өсу мүмкіндігіне, әлеуметтік дамуына, экологиясына қатысты аса маңызды мүдделерін қамтамасыз ететін құқықтық, геосаяси, саяси - экономикалық(ішкі ресурстарын жегу мүмкіндігі), жағдайларының біртұтас жиынтығы кіреді.

Әлемдік және отандық ғалымдардың пікірлеріне сүйене отырып, экономикалық қауіпсіздіктің үш маңызды құрамдас бөліктерін атап кетуге болады:

Экономикалық тәуелділік;
Ұлттық экономиканың тұрақты түрде дамуы;
Прогресс пен дербес дамуға қабілеттілігі.

Соған байланысты, «экономикалық қауіпсіздік» ұғымына мынадай анықтама беруге болады: ұлттық экономиканың тәуелсіздігі мен оның тұрақты дамуын қамтамасыз ететін факторлар мен шарттардың жиынтығы. Яғни экономикалық қауіпсіздікті қамтамасыз ету ел тәуелсіздігінің кепілі болып табылады.

Экономикалық қауіпсіздік ішкі және сыртқы деп бөлінеді. Азық-түлік қауіпсіздігі - ішкі экономикалық қауіпсіздіктің құрамдас бөлігі болып табылады.

Азық-түлік қауіпсіздігі - экономикалық қауіпсіздіктің маңызды аспектісі ретінде қарастырылады. Экономикалық әдебиеттерде азық-түлік қауіпсіздігі ұғымының қолданылып жүргеніне аса көп уақыт болған жоқ. Ағылшын тілінен аударғанда ол негізінен (food security) екі мағына береді: азық-түлік қауіпсіздігі және азық-түлік тапшылығы.

А. Н. Семеновтың пікірінше, аударманың екінші нұсқасы санаттың мағынасын толығымен ашып тұр, өйткені бұл сөздің мағынасы халықты кепілді экономикалық қолжетімді азық-түлікпен қамтамасыз етуді түсіндіреді, бірақ сөзбе-сөз аударғанда азық-түлік қауіпсіздігі деген мағына береді.

Н. С. Оглуздиннің айтуынша, азық-түлік қауіпсіздігі - халықты экологиялық таза және ғылыми негізделген нормада, қолжетімді бағада, тұрақты негізде азық-түлікпен қамтамасыз ету дәрежесі.

Азық-түлік қауіпсіздігі дегеніміз - қажетті қорлармен, және кепілдікпен қамтылған, сыртқы және ішкі қауіптерден тәуелсіз, азық-түлік өнімдерінің қабылданған моделі мен нормалар бойынша қажетті көлемі, сапасы және түрлері мен халықты қамтамасыздандыратын мемлекеттің мүмкіншілігі. Азық-түлік қауіпсіздігі ұлттық қауіпсіздіктің мәнді бөлігі болып табылады. Азық-түлік тауарлары әрқашан да тұрақты өндіріліп, көлемі барған сайын арта түсу керек. Азық-түлік қауіпсіздігі - жеткілікті көлемде тамақ өнімдерінің ұсынысы мен сұранысының арасында тепе-теңдіктің орын алуы жүретін нарық жағдайы.

Елдің азық-түлік қауіпсіздігі, қоғамдық өндірістің тиімділігі мен халықтың табысы арқылы анықталады.

Қамтамасыз ету тиімділігі елдің ұлттық қауіпсіздігінің керекті жағдайы мен қажеттілігі ғана болып табылмайды, ол сонымен қатар әлемдік азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз етудің маңызды бөлігі. Яғни әрбір мемлекет өзінің азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету арқылы халықаралық азық-түлік және тұтыну рыноктарының жағдайына тиімді бақылау жасауға көмегін тигізеді.

Азық-түлік қауіпсіздігінің қауіптері нақты және потенциалды, оның ішінде тұрақты және уақытша болып бөлінеді. Бірінші түрі отбасының немесе мемлекеттің азық-түлікті тұтынуда төлемқабілеттіліктің төмендігінен болмаса азық-түлік дифициті себебінен, болмаса екеуінің де орын алуынан қиындықтарға тап болуынан туындайды. Азық-түлік қауіпсіздігінің уақытша қауіптері нақты бір жағдайларға байланысты, азық-түлікке қол жетімділіктің экономикалық тұрғыдағы (бағаның өсуі, халықтың төлемқабілеттігінің төмендеуі), саяси (жеткізілімдерге эмбарго жариялау және әлемдік рынокпен сауда байланыстарын шектеу) немесе табиғи экологиялық (қуаңшылық, су тасқыны, боран, өрт, топырақтың эрозиясы және т. б. ) жағдайларға байланысты туындайды.

Азық-түлік ресурстарын көбейтуде ішкі мүмкіндіктерді пайдалану: тамақ өнімдерінің қол жетімділігін сапалы түрде жақсартып, елдің азық-түлік тәуелсіздігін қамтамасыз етіп, азық-түлік импортын азайтады.

Тұтынатын азық-түлік өнімдерінің үлесінде импорттың өсуі тікелей ұлттық экономикалық қауіпсіздікке қауіп төндіреді

Біріншіден, әлемдік азық-түлік рыногының конъюнгктурасының ауытқуларына объективті тәуелділік ішкі рыноктың тұрақсыздығын күшейтеді. Негізгі өндіруші мемлекеттердегі астық түсімінің нашарлауы импорттық бағаның кенет көтерілуіне немесе азық-түлік жеткізілімдерінің мүлде тоқтауына алып келуі мүмкін.

Екіншіден, ауылшаруашылық жағдайының нашарлауына байланысты экспорттаушы мемлекеттер импорттаушы мемлекеттерге мақсатты бағытталған бағалық қысым жасауы мүмкін.

Үшіншіден, белгілі бір экономикалық және саяси артықшылықтарға ие болу мақсатында, кейбір азық-түлік өнімдерінің халықтың өмір сүруіндегі маңызын ескере отырып, экспорттаушы мемлекеттер әртүрлі формада қысым жасауы мүмкін.

Жалпы алғанда, халықтың азық-түлік қауіпсіздігі жағдайын бағалау анықталады:

азық-түліктің физикалық қол жетімділігімен - тамақ өнімдерінің елдің барлық аумағында, әр уақытта және қажетті ассортиментте болуы;
азық-түліктің экономикалық қол жетімділігімен - азаматтардың тұрғылықты жеріне және әлеуметтік статусына қарамастан тамақ өнімдерін ең құрмаса минималды көлемде тұтынуына мүмкіндік;
азық-түліктің тұтынушылар үшін қауіпсіздігімен - халықтың денсаулығына зиян келтіретін тауар өндірісін тоқтату, жою, қадағалау.

Ұлттық азық-түлік қауіпсіздігі көп деңгейлі және біржақты шешім қабылдаумен шешіле қоймайды. 1996 жылы Рим қаласында 173 мемлекет қатысқан тамақтану мәселеріне байланысты Бүкіләлемдік конференция өтті.

Конференция баяндалған баяндамаларда дамушы мемлекеттерде 840 млн адамның ашығатыны баяндалды. Бұған қоса, дүние жүзінде өндірілетін азық-түлік тауарларының 50%-ын әлем халқының бестен бір бөлігін ғана құрайтын дамыған мемлекеттер тұтынады. Осы тұрғыда 2015 жылға дейін әлемдегі тойып тамақ ішпейтін халық санын 2 есе азайту мәселесі қойылған болатын. Әлсіз мемлекеттерге азық-түлік көмектерін ұйымдастыру қарастырылды. Алайда 2002 жылдың 22 шілдесінде өткен БҰҰ азық-түлік және ауыл шаруашылық форумында қойылған мәселелерді әлемдік қауымдастықтың орындамай жатқандығы айтылды. Статистикалық мәліметтер бойынша әлемде күн сайын 360 адам аштықтан көз жұмады. Сондықтан да азық-түлік қауіпсіздігі XXI ғасырда да үлкен маңызға ие болып отыр.

Халық үшін ең маңыздысы тамақ өнімдерінің экономикалық қол жетімділігі. Тамақ өнімдері бағасының қарқынды өсуі халықтың оны тұтыну деңгейін төмендетті. Бағалардың жыл сайынғы өсуі халық табысының өсуінен алда келеді. ҚР статистика агенттігінің мәліметтері бойынша, 2007 жылы тамақ өнімдерінен ең көп қымбаттаған күнбағыс майы (+96, 8%), нан өнімдері (+38, 4%), жұмыртқа (+36, 9%), сүт және сүт өнімдері (+28, 8%) . Тұтас алғанда, азық-түлік тауарлары 2007 жылы 26, 6%-ға қымбаттады. 2008 жылдың қаңтар-маусымында азық-түлік тауарларының бағасы 2007 жылмен салыстырғанда 27, 6%-ға өсті. Негізгі тамақтану рационына кіретін азық-түлік өнімдерін халқымыздың 40%-ы тұтынбайды. Себебі, дәл осынша еліміздің азаматтары күнкөріс минимумынан төмен тұрады. Аграрлық секторда өндірістің және халықтың тұтыну қабілетінің төмендеуі нәтижесінде жан басына шаққандағы тамақ өнімдерін тұтыну азайған. Адамға жылына ғылыми негізделген мөлшерде 82 кг ет жеу керек. Ал біздің мемлекеттің әрбір тұрғыны жылына 44 кг ет тұтынады. Салыстыру үшін: Ресейде - 56 кг, әрбір американдық жылына - 115 кг, европалық - 90 кг ет жейді. Қазақстанда ұлттық стандарттар жалпы әлемдік мөлшермен салыстырғанда төмендетілген. Сондықтан да, негізгі азық-түлік өнімдерін тұтыну мәліметтері нақты жағдайға сәйкес келмейді.

Қазіргі уақытта агроөнеркәсіптік кешеннің дамуы тұрақтанды, ауыл шаруашылығы өнімдері өндірісінің өсімі байқалады, инвестициялық климат жақсарды. Осы және өзге де мәселелер бойынша, 2008 жылдың 22 шілдесінде ауыл шаруашылық министрі А. К. Күрішбаев «Айқын» газетіне берген сұхбатында сөз қозғады. Оның айтуынша, бізде астық өндіру гектарынан 9-10 центнерді құрайды. Осы жерде айта кететін жайт, Канадада бұл көрсеткіш 17 центнер. Біз тыңайтқыштарды қалыпты мөлшерден 10 есе аз пайдаланады екенбіз. Қажетті 35 кг орнына гектарына 3, 5 кг. Сондықтан да біздің жерлер көп эрозияға ұшырап жатады.

Қазақстан Республикасында статистикалық мәліметтер бойынша, етті қайта өңдеу жалпы өндіріс көлемінің 14%, сүт және сүт өнімдерінің 4, 5%, астық 5%-ын құрайды. Дайын өнімдердің өзінің қайта өңдеуші кәсіпорындарының технологиялық артта қалушылығы, олардың құрал-жабдықтарының моральді және физикалық ескіру себебінен бәсекеге қабілеттілігі төмен. Егер белгілі бір өнім түрі бойынша ішкі өндіріс көлемінің 20%-ын құраса, осы өндірістің стагнациясы жайлы сөзқозғауға болады. Ал егер, бұл көрсеткіш 60 %-дан асатын болса өндіріс мүлде тоқтайды.

Кейбір сараптамалық мәліметтер бойынша Қазақстанның азық-түлікпен өзін-өзі қамтамасыз етуі 67-75%. Бұл азық-түлік қауіпсіздігінің қамтамасыз етілмеуін білдіреді. Азық-түлік импорты ішкі қажеттіліктердің 16%-нан асатын мемлекеттер азық-түлік дағдарыстарына икемді келеді.

Лондондық Economist Intelligence Unit (EIU) ғылыми - зерттеу орталығының есептеуі бойынша алдағы жарты жылда астық тұқымдастарына баға өсімі байқалмақ. 2007 жылы бидай бағасы 59%-ға, күріш 50%-ға және жүгері 35%-ға өсті.

Халықты азық-түлікпен қамтамасыз ету мәселесі ушығып тұр . халықты азық түлікпен қамтамасыз ету импортқа тәуелділік жағдайында жүзеге асырылып отыр. Азық-түлік сапасының нашарлауы да үлкен мәселе болып тұр. Мамандардың айтуынша, біздің мемлекеттің азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз етуге әлемдік дағдарыс қана емес, сонымен бірге ішкі олқылықтар да әсер етіп отыр. Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым министрлігінің жанындағы Экономика институтының мәліметтері бойынша, елдегі өндіріс ресурстарының тиімді жұмыс істеу коэффициенті өте төмен. Мәселен, отандық өндіріс макарондарымен Қазақстан - 34%-ға, сұйық маймен - 35%-ға, көкөніс, картоппен - 10%-ға ғана қамтамасыз етілген. Бұл агроөнеркәсіптік кешеннің тиімді дамуы орын алса отандық нарық толып қалатын негізгі тамақ өнімдері.

Ауылшаруашылығы өндірісінің төмендеуі тамақ өнеркәсібінің дағдарысын алып келді. Бұндай реформалаудың нәтижесінде ауылшаруашылығы жалпы өнімінің көлемінің 1990 жылғы 34%-дан 2007 жылғы 5, 5%-ға төмендеуі орын алды.

Тұтынатын азық-түлік өнімдерінің көлеміндегі импорт үлесінің жүйелі түрде өсуі елдің экономикалық қауіпсіздігіне тікелей қауіп төндіреді.

2011 жылдан бастап агроөнеркәсіптік кешенді тұрақты дамыту мақсатында негізінен «КазАгро» ұлттық холдингінің қызметін одан әрі дамыту көзделген.

Қазіргі кездегі агроөнеркәсіптік кешен жағдайының негативті тұстарына жатады: халықтың төмен табысы және қала халқымен салыстырғанда ауылды аймақтарда кедейшіліктің жоғары деңгейі, жұмыссыздық, әлеуметтік мәні бар игіліктердің ауыл халқы үшін қол жетімсіздігі, денсаулық көрсеткіштерінің нашарлауы.

Жоғарыда аталған факторлар әлеуметтік мәселелер тудыруда. Осыған қоса, бұл ауыл шаруашылығын модернизациялауға кедергі келтіріп, ауылды аймақтардың дамуын тежеп отыр.

Рыноктық инфрақұрылымның және қалыпты бәсекелік ортаның жоқтығынан ауылшаруашылық өндірісінің тиімділігі төмен. Агроөнеркәсіптік кешеннің тартымдылығы төмен болғандықтан оған салынатын инвестициялар көлемі де аз. Тауар өндірушіге несиелік ресурстар қол жетімсіз, өйткені банк секторы тәуекелі төмен экономика салаларында жұмыс істеуді жөн көреді.

Халықты азық-түлікпен қамтамасыз ету деңгейі мен сапасы ауылшаруашылығы және АӨК жағдайына тікелей тәуелді.

Соңғы жылдары Қазақстанда елдің азық-түлік қауіпсіздігі мәселелері белсенді талқылануда. Мемлекет өзін-өзі азық-түлікпен қамтамасыз етуге, яғни өзінің аграрлық секторының және аграрлық протекционизмнің дамуына ден қоюда. Сөйтіп, аграрлық экономистердің дәстүрлі еңбектерінде келесідей тұжырымдар кездеседі:«азық-түлік қауіпсіздігі - азық-түлік өнімдерінің 80%-нан көбін өзі өндіретін экономиканың жай-күйі».

ҚР азық-түлік қауіпсіздігінің қауіптеріне:

егістік алқаптарының азаюы;
мал басының азаюы;
ауылшаруашылығы өнімдерін қайта өңдейтін және сақтайтын салалардың дамымауы;
азық-түлік және ауылшаруашылық технологияларының импортына тәуелділік;
ауылшаруашылық машиналарын жасаудың дамымауы;
табиғи апаттарға дайындықтың болмауы;
агрономия бойынша кадрларды дайындау сапасының төмендеуі;
ауыл жастарының жаппай қалаға кетуі және т. б. жатады.

Азық-түлік қауіпсіздігінің ішкі және сыртқы қауіптерін жоюға бағытталған алғашқы кезектегі шаралар мыналар болуы мүмкін:

ауылшаруашылығы өнімдерінің бағаларын мемлекеттік және рыноктық реттеудің үйлесімділігі;
азық-түліктің негізгі стратегиялық түрлері бойынша импорт көлемін реттеу;
ТМД елдерінің бірыңғай азық-түлік рыногын құру ;
өзімізде өндіруге болатын азық-түлік өнімдерінің түрлерінің импортын қысқарта беру;
ел ішіндегі азық-түлік бағаларын мемлекеттік деңгейде реттеп отыру.

Елдің азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету ауыл шаруашылығы мен агроөнеркәсіптік кешеннің жағдайына тәуелді. Республиканың ауылшаруашылық саласы қашанда табиғи-климаттық факторларға тәуелді. Сондықтан да кез - келген мемлекет ауыл шаруашылық саланы белгілі бір мөлшер мен шектерде реттейді, ал реттеудің өзі мемлекеттік қолдау түрінде жүзеге асады. Себебі ауыл шаруашылық өнімдері қағаз өндірісіне, жеңіл, тамақ және химия өнеркәсібінде және басқа өнеркәсіп салаларында шикізат болып табылады. Сонымен қатар, халықты жұмыспен қамтудың бірден бір көзі. ДСҰ-на кіру қарсаңында қазақстанда бәсекеге қабілетті, дайын өнім шығару мәселесі өткір қойылып отырғаны белгілі. Бұл ең алдымен ауылшаруашылық саланы дамытуда маңызды орын алады. Елбасы атап көрсеткен 7 кластердің біреуі осы ауылшаруашылық саласына арналуы да тегін емес.

Елімізде ауыл шаруашылығын мемлекет тарапынан қолдау шаралары әрқашан жүзеге асырылып келеді. Мәселен, 2006 жылғы ауыл шаруашылығына мемлекеттен бөлінген қаржы көлемі 2005 жылмен салыстырғанда 19, 3%-ға артып, 77 млрд 25 млн теңгені құраған. Мұның өзі мемлекет қаржысының жылдан-жылға артып келе жатқанын көрсетеді. Алайда, бұл салада түйіні шешілмеген мәселелер де жоқ емес. Оның ең бастысы - ауыл шаруашылық өнімдерінің ішкі рынокта да, сыртқы рынокта да бәсекеге қабілетін арттыру болып табылады. Мәселен, астық өндіру 2000-2005 жылдар аралығында әр гектарға 8, 4 центнерден 11, 8 центнерге дейін болса, мұның өзі Ресейдегі көрсеткіштен 2 есе, Канададан 2, 3 есе төмен. Әр сиырдан алынатын орташа жылдық сүттің көлемі небары 2117 кг-ды құрап, Ресейдегі деңгейден 30%-ға Канададан 70%-ға төмен болып отыр. Сонымен қатар, әлемдік рынокта Қазақстан астығының қамырлылық коэфициенті жоғары екендігі мойындалған, алайда оның сатылу бағасы Канаданың астығына қарағанда 2-2, 5 есе төмен болып отырғандығы осы салада маркетингтің және менеджменттің де дамымай отырғанын көрсетеді.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.