Қазақстан коммерциялық банктері арасында бәсекелестіктің пайда болуы

Қаржы-несие қызметтерінің рыногына банкке жатпайтын мекемелердің шығуы, банк заңдылығының салымшылар қаржысын тарту үшін мол мүмкіндіктер беруі коммерциялық банктерді өз мүмкіндіктерін ешкеуге ғана емес, сонымен қатар бір-бірімен бәсекеге түсуге мәжбүр етті. Бәсекелестіктің өсуі қаржылық жағдайы төмен банктердің жабылып, орташа банктердің күш біріктіруін жеделдетті. Өйткені, “бәсеке рыногында шаруашылық жүргізуші субъектілердің ешқайсысы басым жағдайға ие бола алмай, тауар өндірушілердің сатып алушылар мен рыноктағы үлес жолындағы ұдайы күресі” басталды.
Жаңа пайда болған нарықта, соның ішінде банк қызметтері нарығында бәсекелестіктің туындауына және өрбуіне еліміздің мемлекеттік құрылымдары, атап айтқанда монополияға қарсы органдары қамқорлық жасап отырды. Себебі, әлемдік тәжірибе бәсекелестік арқасында экономиканың тиімділігі артып, тұтынушылардың өскелең талаптарының қанағаттандырылғанына куә. Еліміздің Ата заңының 26 бабының 4 тармағында “... Монополистік қызмет заңмен реттеледі әрі шектеледі. Жосықсыз бәсекеге тиым салынады” делінген.
Ілгеріректе сөз болған бұрынғы “Алатау” банкісінің, “Смағұлов және К” компаниясының рыноктағы іс-әрекеттері, атап айтқанда тұтынушыларға жалған жарнама арқылы дәйексіз ақпарат беруі жосықсыз бәсекеге жатады. Қазір Қазақстан банктері арасында бәсекелестіктің баға арқылы жүргізілетін және өнімнің сапасына негізделетін түрлері дамып келеді. Банктер өздерінің стратегиялық жоспарларында бәсекелестік стратегиясына маңызды орын беруде. Ол болашақ мақсаттар, болжам, ағымдағы стратегия мен мүмкіндіктер екшелетін диагностикалық бөліктерден құралады. Бәсекелес банктің болашақ іс-қимылын бағамдау күрделілігімен қоса қымбат тұрады. Өйткені, банк заңдылығында көрсетілген коммерциялық және банктік құпиялар несие мекемелерінің практикасында қатаң сақталады.
Қазақстан банктерінің тәжірибесінде бәсекеге ықпал етудің тікелей рынок арқылы реттелетін объективті жолдарынан бөлек субъективтік, жанама мүмкіндіктері бар. Оның алғашқысы – ФОССТИС (формирование спроса и стимулирование сбыта), яғни сұранымды қалыптастыру және өткізуді ынталандыру арқылы бәсекеге қабілетті тауар (өнім) шығару. Екіншісі, жарнама тәсілдерін пайдаланып, сұранымды қалыптастыру арқылы бәсекеге ықпал ету. Бұдан бұрын атап өткеніміздей, банктің коммуникациялық саясатында жарнама қызметінің көздейтін негізгі мақсаты – тұтынушылардың сұранысын қалыптастырып, ынталандырып отыру. Яғни, ол – банк көрсететін қызметтердің сапасы, сондай-ақ осы салада ұсынылатын идеялар клиенттердің мұқтаждары мен талап-тілектері түрінде бейнеленетін коммуникация түрі. Тұтынушыларға ұсынылатын жарнамалық хабарландырулар зерттеу-зерделеудің, стратегиялық жоба-жоспарлардың, тактикалық шешімдер мен нақты іс-әрекеттердің, яғни жарнама процесінің ақтық өнімі болып табылады.