Азаматтық-құқықтық қатынастардың субъектілері

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
1. Азаматтық.құқықтық қатынастардың субъектілерінің жалпы түсінігі мен түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
2. Азаматтар . азаматтық құқықтың субъектісі
3 Азаматтық құқықтың субъектісі ретіндегі заңды тұлғалардың ұғымы мен белгілері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
4. Мемлекеттің және әкімшілік.аумақтық бвліністің азаматтық құқық субъектісі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
Қолданылған қайнар көз ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .

Азаматтар мен заңды тұлғалар өмірдегі өздерінің қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін түрлі қатынастарға түсіп отырады. Адамдар арасында қалыптасатын қатынастар сан алуан. Осы қатынастар құқық тұрғысынан реттеле бастаған кезде олар құқықтық қатынас сипатына ие болады. Осы азаматтық құқықтың қатынастар кімдердің арасында пайда болды, өзгереді және тоқтатылады. Әрине, ол азаматтық құқықтың субъектілерінің арасында жүзеге асатын процесс.
Азаматтық құқықтық қатынастардың субъектілері азаматтық құқықтық қатынастардың қозғаушысы болып табылады. Субъектілердің еркіне байланысты азаматтық қатынастардың мазмұнын өзгереді және олардың сол субъектіде болуы немесе болмауы шешіледі.
Азаматтық кодекске сәйкес азаматтық құқықтық қатынастардың субъектілеріне жеке тұлғалар (азаматтар), заңды тұлғалар және мемлекет пен әкімшілік-аумақтық бірлік жатады.

1. Қазақстан Республикасының Конститутциясы. 1995ж
2. Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі. 1994 жыл 27 желтоқсан
3. Диденко А.Г., Басин Ю.Г., Иоффе О.С. и др. Гражданское право (учебное пособие). Алматы, 1999.
4. Гражданское право\Под ред. Е.А.Суханова. Москва БЕК. 1999г
5. Қазақстан Республикасының Азаматтық құқығы. Ғ.И.Төлеуғалиев., Алматы 2000 ж
6. Азаматтық құқық. Жауапты ред. М.К.Сүлейменов., Ю.Г.Ю\Басин. – Алматы, 2003ж.

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 21 бет
Таңдаулыға:

Азаматтық-құқықтық қатынастардың субъектілері. КУРСОВАЯ

Жоспар

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...

1. Азаматтық-құқықтық қатынастардың субъектілерінің жалпы түсінігі мен
түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
2. Азаматтар – азаматтық құқықтың субъектісі
3 Азаматтық құқықтың субъектісі ретіндегі заңды тұлғалардың ұғымы мен
белгілері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
4. Мемлекеттің және әкімшілік-аумақтық бвліністің азаматтық құқық
субъектісі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
Қолданылған қайнар
көз ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ...

Кіріспе

Азаматтар мен заңды тұлғалар өмірдегі өздерінің қажеттіліктерін
қанағаттандыру үшін түрлі қатынастарға түсіп отырады. Адамдар арасында
қалыптасатын қатынастар сан алуан. Осы қатынастар құқық тұрғысынан реттеле
бастаған кезде олар құқықтық қатынас сипатына ие болады. Осы азаматтық
құқықтың қатынастар кімдердің арасында пайда болды, өзгереді және
тоқтатылады. Әрине, ол азаматтық құқықтың субъектілерінің арасында жүзеге
асатын процесс.
Азаматтық құқықтық қатынастардың субъектілері азаматтық құқықтық
қатынастардың қозғаушысы болып табылады. Субъектілердің еркіне байланысты
азаматтық қатынастардың мазмұнын өзгереді және олардың сол субъектіде болуы
немесе болмауы шешіледі.
Азаматтық кодекске сәйкес азаматтық құқықтық қатынастардың
субъектілеріне жеке тұлғалар (азаматтар), заңды тұлғалар және мемлекет пен
әкімшілік-аумақтық бірлік жатады.

1. Азаматтық-құқықтық қатынастардың субъектілерінің жалпы түсінігі мен
түрлері.
Азаматтық-құқықтық қатынастарға қатысушы тұлғалар олардың субьектілері
болып табылады. Азаматтық-құқықтық қатынастар субъектілерінің ауқымы АК-ның
2-тарауында айқындалған. Құқық, оның ішінде азаматтық құқық реттеп отыратын
қатынастар қоғамдық қатынастар, яғни адамдар арасындағы қатынастар болып
табылады. Жекелеген индивидтер, соңдай-ақ олар құрайтын ұжымдық түзілімдер
осындай қатынастардың қатысушылары бола алады. Заң актілерінде және өзге де
нормативтік құқықтық актілерде азаматтық құқық субъектілерін белгілеу үшін
әдетте "тұлғалар" деген жинақтаушы термин пайдалаиылады. Азаматтық-құқықтық
қатынастарға құқық берілген немесе міндетті адам ретінде қатысу мүмкіндігі
құқық субъектіліктің болуын талап етеді, ал ол құқық қабілеттілігі мен
әрекет қабілеттілігін қамтиды.
Азаматтық заңнамаға сәйкес азаматтық құқықтық қатынастарының
субъектілеріне жеке тұлға, заңды тұлға және мемлекет пен әкімшілік-аумақтық
бөлініс жатады.
Азаматтық құқықтарды иеленіп, міндеттер атқару қабілетін құқық
кабілеттілігі деп түсінеміз. Өз әрекеттерімен құқықтарды иеленіп, оларды
жүзеге асыру, сондай-ақ міндеттерді белгілеп, орындау қабілеті әрекет
қабілеттілігі болады. Жеке иңдивидтерді жеке адамдар деп атайды. "Жеке
адамдар" ұғымы Қазақстан Республикасының азаматтарын, шетелдіктерді және
азаматтығы жоқ адамдарды қамтиды. Басым көпшілік жағдайда азаматтық-
құқықтық қатынастардың субъектілері Қазақстан Республикасынъщ азаматтары
болады, сондықтан құқықтық нормаларда, әдетте, азаматтар жөнінде сөз
болады. Бұл осындай нормалардың қағидалары тек Қазақстан Республикасының
азаматтарына таралады дегенді білдірмейді. Қазақстан Республикасы
Конституциясының 12-бабына сәйкес, Конституцияда, заңдарда және халықаралық
шарттарда өзгеше көзделмесе, шетелдіктер мен азаматтығы жоқ адамдар
республикада азаматтар үшін белгіленген құқықтар мен бостандықтарды
пайдаланады, соңдай-ақ міндеттерді атқарады.[1]
Егер олардың заңды тұлға мәртебесі болса, адамдар құратын ұжымдық
құрылымдар (ұйымдар) азаматтық құқық субъектілері болып танылады.
Ұйымдардың филиалдары мен өкілдіктері азаматтық құқықтың субъектілері бола
алмайды, өйгткені олар заңды тұлғалар болып танылмайды (АК-ның 43-бабы).
Меншік, шаруашылық жүргізу немесе оралымды басқару құқығындағы оқшау мүлкі
бар жене сол мүлікпен өз міндеттемелері бойынша жауап беретін, өз атынан
мүліктік және мүліктік емес өзіндік құқықтар мен міндеттерге ие болып,
оларды жүзеге асыра алатын, сотта талапкер және жауапкер бола алатын ұйым
заңды тұлға деп танылады (33-бап).
Қызметінің мақсаттарына қарай заңды тұлғалар коммерциялық және
коммерциялық емес заңды тұлғаларға бөлінеді. Өз қызметінің негізгі мақсаты
ретінде табыс табуды көздейтін заңды тұлғалар коммерциялық ұйымдарға
жатады. Коммерциялық емес ұйымдар табыс табудан өзге мақсаттар үшін
құрылады. Мәселен, діни бірлестіктің негізгі мақсаты бірлесіп ғибадат ету
және тиісті дінді тарату болып табылады. Заң актілерінде көзделген ұйымдық-
құқықтық нысандарда ғана заңды тұлғалар құруға болады. Коммерциялық ұйымдар
үшін мұндай нысандардың жеткілікті тізбесі Азаматтық кодексте берілген (34-
бап).
Жеке және заңды тұлғалармен қатар, азаматтық-құқықтық қатынастардың
қатысушылары мемлекет пен әкімшілік-аумақтық бөліністер (облыстар,
аудандар, қалалар және т.б.) болуы мумкін, бұлар азаматтық-құқықтық
қатынастарда осы қатынастардың өзге де қатысушыларымен тең негіздерде
әрекет етеді (АК-ның 111, 112-баптары). Мемлекет пен әкімшілік-аумақтық
бөліністер заңды тұлғалар болып табылмайды, алайда заңды тұлғалардың
азаматтық-құқықтык, қатынастарға қатысуын анықтайтын нормалар бұларға да
қолданылады.
Осыған орай, жеке тұлғалар (Қазақстан Республикасының азаматтары,
шетелдік азаматтар және азаматтығы жоқ адамдар), заңды тұлғалар, Қазақстан
Республикасы және әкімшілік-аумақтық бөліністер азаматтық-құқықтық
қатынастардың субъектілері бола алады.

2. Азаматтар – азаматтық құқықтың субъектісі

Адамдар мен олардың өздері құратын ұйымдар арасында азаматтық-құқықтық
қатынастар орнығады. Адамдар мен ұйымдар өзара мәмілелер жасасып, құқық
субъектісінің тұлға деп аталатын қоғамдық қасиеті ретінде ғана құқықтық
қатынастарға қатыса алады.
Сонымен бірге, азаматтық құқық субъектісі мен оның құқық субъектілігін
шатастыруға болмайды. "Азаматтық құқық субъектісі" ұғымы оның құқық
субъектілігі ұғымынан кең болады және есімді (атауды), тұрғылықты жерді
(түрған орнын) және басқа белгілерді қамтиды.
Азаматтық құқық субъектіліктің бастаулары экономикалық тауарлы
қатынастарға сүйенеді, ал азаматтық заңдарда "құқық субъектілігі" термині
пайдаланылмайтын болса да, көрсетілген қасиеттің өзін қолданылып жүрген
құқық бекіте түседі. Құқық субъектілігі ұғамының өзін заң ғылымы
қалытттастырған және ол ҚР Конституциясында баянды етілген.
ҚР Азаматтық кодексі азаматтық құқықтардың субъектілеріне жеке тарау
арнаған, онда "құқық субъектілері" және "тұлғалар"терминдері бір мағыналы
терминдер ретінде пайдаланылады. Құқық субъектілері туралы нормалар АК-да
ғана еме, сондай-ақ басқа да заң актілерінде кездеседі.
Азаматтық құқық субъектілерінің (немесе тұлғаларының) ішінен АК ҚР
азаматтарын және баска жеке тұлғаларды бөліп көрсетеді
"Жеке тұлға" жалпы ұғымы ҚР АК-ның 12-бабында тұжырымдалған. Бұл бап
жеке тұлғалар туыстық ұғымымен Қазақстан Рес-публикасының азаматтарын,
басқа мемлекеттердің азаматтарын (шетелдіктерді), сондай-ақ азаматтығы жоқ
адамдарды біріктіреді. Қазақстан аумағында тұратын жеке тұлғалардың басым
көшшлігі оның азаматтары болғандықтан, ал АК ҚР-дың ұлттық заңы болып
табылатындықтан, ол Қазақстан азаматтарын ғана емес, жеке тұлғаларды да
белгілеу үшін кең мағынада әдетте "азамат" терминін қолданады. Егер заңдар
мен халықаралық шарттарда өзгеше көзделмесе, шетелдіктер мен азаматтыгы жоқ
адамдар Қазақстан азаматтары үшін белгіленген құқықтар мен міндеттерді
атқаратындықтан, "азамат" терминін осылайша кең мағынада түсінуге болады
(ҚР Конституциясының 12-бабының 4-тармағы, ҚР АК-ның 3-бабының 7-тармағы).
"Азамат" ұғымы әлдеқайда кең маңызға ие болып, құқықтың барлық салаларында
қолданылғанымен, мұнда, азаматтар туралы азаматтық құқықтың субъектілері
ретінде сөздің арнайы мағынасында ғана айтылады.
Азаматтық құқық субъектілік — салалық құқық субъектіліктін бір түрі.
Бұл ұғымды талдау кезінде, жалпы алғаңда, заңдық шындық ретівде құқық
субъектілік не үшін пайда болады және не үшін қолданылады деген сүрақ
бірден туады. Бұған берілетін ең қысқа жауап мынадай: азаматтық құқықтың
ерекше инсгитуты — құқық субъекііліктің болуы қоғамдық агзалар — адамдарды
құқықтық қатынастарға тарту мумкіңщктері мен шараларын (шектерін) жіктеу
кажешгіне байланысты. Сондықтан құқық субъектілік дегеніміз адамдардың
қоғамдық, заңдық қасиеттері болып табылады. Бұлайша жіктеу құқықтың түрлі
салаларында түрлі санаттар бойынша жүргізіледі. ҚР Конституциясы адамдардың
құқық қабілеттілігін ең алдымен адам мен азаматтың қуқықтарын бөлу және
айыру негізіңде жіктейді. Адам құқықтарына қарағаңда, азаматтың құқықтары
көлемді болады. Олар адамның бүкіл құқықтарын, бұған қоса, ҚР азаматтарына
ғана тән құқықтар мен міндеттерді қамтиды (мысалы, саяси құқықтар, әскери
қызметті өтеу міндеттері).
Құқық қабілеттілік. Құқық қабілеттілік, жеке тұлғаларды қоса алғанда,
азаматтық құқықтың барлық субьектілерінің азаматтық құқық субъектілігінің
негізі болып табылады. Құқық қабілеттілік болмауының орны толмайды. Құқыққа
қабілетті адамның әрекет қабілетінің жоқтытын басқа адамдардың іс-
әрекеттерімен толықтыруға болады. Азаматтық құқық қабілеттілігі жоқ субъект
мүлде азаматтық құқық субъектісі бола алмайды. Азаматтық әрекет
қабілеттілігі жоқ болғанымен, азаматтық құқық қабілеттілігі бар адам - бұл
азаматтық құқық субъектісі, яғни нақты субъективтік құқықтарды иеленіп,
міндеттер атқара алатын адам. АК-да заңды тұлғалардың құқық қабілеттілігі
туралы арнайы бап (25-бап) болғанымен, олардың әрекет қабілеттілігіне
қатысты мұндай бап жоқ.
АК-ның 13-бабында ''Азаматтық құқыққа ие болып, міндет атқару қабілеті
(азаматтық құқық қабілеттілігі) барлық азаматтарға бірдей деп танылады" деп
көрсетілген. Сонынен, АК азаматтардың тең құқық қабілеттілігі принципін
белгілейді, бұл олардың шығу тегіне, әлеуметтік, лауазымдық және мүліктік
жағдайына, жынысына, жасына, нәсіліне, ұлтына, тіліне, дінге қатынасына,
сеніміне, тұрғылықты жеріне, біліміне, ақыл-ой қабілетіне және кез клеген
өзге де мән-жайларға төуелсіз болады. Ерекше жағдайларда ғана заң
актілерінде тікелей көзделген құқық қабілеттілікке кейбір шектеулер қойылуы
мүмкін. Әрекет қабілеттілігі секілді, құқық қабілеттілігінен айыруға мүлде
жол берілмейді. Құқық қабілеттілікті жүзеге асыру жағдайларын жалпы және
ерекше жағдайларға бөлуге болады.
Құқық қабілеттілікті барлық жағдайларда жүзеге асыру үшін жалпы
жағдайлар болуы қажет. Құқық қабілеттілікті белгілі бір, заңдарда көзделген
жағдайларда жүзеге асыру үшін ерекше жағдайлар қажет.
Әрекет қабілеттілігі құқық қабілеттілігін жүзеге асырудың жалпы
жағдайы болып табылады.
Азаматтың толық көлемдегі әрекет қабілеттілігі ол 18 жасқа жеткен
кезден басталады. Әрекетке қабілетсіз азаматтардың құқық қабілеттілігін
олардың заңды өкілдері жүзеге асырады.
Құқық қабілеттілігін жүзеге асырудың жалпы жағдайы ретіндегі әрекет
қабілеттілігімен қатар, заңдар бірқатар жағдайларда оны жүзеге асырудың
ерекше жағдайларын да көздейді. Бұл — лицензия немесе өзге де рұқсаттар
алу, арнаулы білімнің болуы, аттестациядан өту және заңдарда көзделген
басқа да мән-жайлар. Мысалы, өндірісгік кооператив туралы заңға сәйкес 16
жасқа толған және кооперативтің қызметіне белсене қатысатын адам оған мүше
бола алады.
Құқық қабілеттілікті жүзеге асырудың барлық ерекше жағдайлары
өздерінің табиғаты жөнінен заңдық фактілер болып табылады және оларды
заңдық тұлғалардың құқық қабілеттілігі ұғымы қамтымайды, өйткені заңдар
азаматтар мен басқа да жеке тұлғалардың құқық қабілеттілігі тендігінің
конститутцялық принципінен туындайды.
Әрекет кабілеттіліқ. Адамның психикалық күйімен байланысы жоқ заңдық
қасиет ретіндегі құқық қабілеттіліктен өзгеше, әрекет қабілеттілік онда
айтарлықтай дамыған ақыл-ой мен еріктің болуына, өзінің іс-әрекеттерін
саналы түрде сезініп, оларды игере білу қабілеітне байланысты. Сондықтан
заң адамның әрекет қабілеттілігі толық көлемде кәмелетке толғанда., яғни ол
18 жасқа жеткенде басталады деп көрсетеді. Осылайша, кәмелетке толғандардың
толық дәрежеде әрекетке қабілетті болуына мүмкіндік беретін психикалық
толысу шүбәсыздығы бел-гіленеді. Кәмелетке толған адамдар өздерінің іс-
әрекеттері арқылы толық көлемде азаматтық құқықтарды иеленіп, жүзеге асыра
алады, өздері үшін азаматтық міндеттерді белгілеп, оларды орындай алады.
Атап айтқанда, азаматтардың өздерінің мәмілелер (мәмілелер жасау қабілеті)
және басқа заңды іс-әрекеттер жасау қабілеттерін, сондай-ақ азаматтық-құқық
бұзушылық (деликт қабілеттілік) үшін жауапкершілік атқару қабілеттерін
әрекет қабілеттілік ұғымы қамтиды. Бұл арада әрекет қабілеттілік іс-
әрекеттер жасаудың өзі емес, керісінше, нақ іс-әрекеттер жасау заңдық
қабілеті, оларды басқару және олар үшін жауап беру қабілеті болып табылады.
Егер заң құжаттарында езгеше белгіленбесе, барлық азаматтардың әрекет
қабілеттілігі тең болады (АК-ның 17-бабының 3-тармағы).
Қазақстан заңдары адам 18 жасқа жеткенде толық көлемде әрекет
қабілеттілігі пайда болатыны туралы жалпы ережеден бір ғана ерекшелік
белгілейді: заң құжаттарында 18 жасқа жеткенге дейін некелесуге рұқсат
етілетін жағдайда, 18 жасқа толмаған азамат некеге түрған кезден бастап
толық көлемінде әрекет қабілеттілігіне ие болады (АК-ның 17-бабының 2-
тармағы).
"Неке және отбасы туралы" 1998 ж. 17 желтоқсандагы Заңның 13-бабына
сәйкес белгіленген тәріппен жасалған неке ғана жұбайлардың міндеттерін іс-
жүзіңде некеге түруы (бірге түруы) ол толық көлемде әрекет қабілеттілікке
ие болды дегенді білдірмейді.
ҚР азаматтық заңдары құқықты теңеу (эмансипация) институты дегеңді,
мысалы, РФ АК көрсеткендей, құзіретті мемлекеттік органның шешімімен
кәмелетке толмағанды толық әрекетке қабілетті деп жариялау дегенді
білмейді. Алайда РФ АК секілді, ҚР АК азаматтар кәмележе толғанда олардың
толық әрекет қабілеттілігі пайда болатыны туралы жалпы ережеден кейбір
ерекшеліктерге жол береді. Мұндай ерекшеліктердің азаматтақ қатынастардың
кейбір салаларына ғана қатысы бар. Атап айтқанда, кәмелетке толмағандар
банкілерге салымдар салуға және өздері салған салымдарға дербес билік етуге
құқылы (АК-ның25-бабы).
14 жасқа дейінгі азаматтар әрекетке қабілетсіз болады. Сондықтан, егер
заң құжаттарында өзгеше көзделмесе, олардың атынан ата-аналары, асырап
алушылары немесе қорғаншылары мәмілелер жасайды (АК-ның 23-бабының 1-
тармағы). Әрекетке қабілетсіз көмелетке толмағандар келтірген зиян үшін де
осылар жауап береді.
Заң 14 жасқа жетпеген азаматтардың әрекетке қабілетсіздігі туралы
жалпы ережеден кейбір ерекшеліктер жасайды. Бұл адамдар өздерінің жасына
қарай жасай салып орындалатын тұрмыстық ұсақ мәмілелерді өз бетінше жасауға
(АК-ның 23-бабының 2-тармагы), сондай-ақ банкілерге салымдар салуға және
өздері салған салымдарға дербес билік етуге құқылы.
Кәмелетке толмаған азаматтың өзінің, оның отбасының және өзге де оған
таныс адамдардың күнделікті тұрмыстық қажеттерін қанағаттандыруға
байланысты жасайтын құны болмашы мөмілелерін тұрмыстық ұсақ мәмілелер деп
түсіну керек.
Заңда қаңдай мәмілелерді ұсақ деп есептеуге болатын және қандай
мәмілелерді оларды жасайтын кәмелетке толмағанның жасына сай келеді деуге
болатын жалпы өлшемдерді белгілеу мүмкін емес. Сондықтан мұндай өлшемдер
әрбір нақты жағдайда бағалаушы сипатта болады, ал бағалауды, әдетте,
бастапқы кезде кәмелетке толмағанмен мәміле жасайтын адамның өзі жүргізеді.
Жасалған мәміленің ұсақ екені және оның кәмелетке толмағанның жасына сай
келетіні жөнінде дау туатын жағдайда — дау сот арқылы шешіледі.
14 жасқа жетпеген кәмелетке толмағандардан өзгеше, олардың әрекет
қабілеттілігі шектеулі болса да, 14 жастан 18 жасқа дейінгі азаматтар
әрекетке қабілетті деп есептеледі. Заңның жалпы ережесі бойынша (АК-ның 22-
бабының 1-тармағы), олар мәмілелерді ата-аналарының, асырап алушыларының
немесе қорғаншыларының келісімімен жасайды. Мұндай келісімнің нысаны
заңдарда кәмелетке толмағандар жасайтын мәміле үшін белгіленген нысанға сай
келуге тиіс.
14 жастан 18 жасқа дейінгі кәмелетке толмағандар өздері жасаған
мәмілелер бойынша дербес жауапты болады және өздерінің әрекеттерінен
келтірілген зиян үшін жауап береді (АК-ның 22-бабының 4-тармағы).
14 жастан 18 жасқа дейінгілер мәмілелер жасау туралы жалпы ережелер
бойынша, ата-аналарының, асырап алушыларының немесе қорғаншыларының
келісімімен өздерінің табысына, стипендиясына, өзге де кірістеріне дербес
билік етуге құқылы, 14-18 жастағылар өздері жасаған интеллектуалдық меншік
құқығы объектілеріне, мысалы әдеби шығармаларына, өнертабыстарына дербес
билік етуге, сондай-ақ тұрмыстық ұсақ мәмілелер жасауға құқылы.
Заң бойынша әрекет қабілеттілігі пайда болатын жасқа жеткен кейбір
азаматтар өздерінің психикалық кұйіндегі кемістіктері сал-дарынан өз іс-
әрекеттерінің зардаптарын толық дәрежеде түсіне алмайтындықтан және оларды
орынды пайдалана білмейтіндіктен, соттың шешімімен эрекетке қабілетсіз
немесе әрекет қабілеттілігі шектеулі деп танылуы мүмкін.
АК-ның 26-бабына сәйкес, жұйке ауруы немесе ақыл-есінің кемдігі
салдарынан өз әрекеттерінің мөнін түсіне алмайтын немесе не істегенін
білмейтін азамат әрекетке қабілетсіз деп танылуы мүмкін.
Жүйке ауруы да, ақыл-есінің кемдігі де жүйке бұзылуының түрлері болып
табылады, оның үстіне, ақыл-естің кемдігі аурушаң күйге байланысты болса
да, азаматтың туған сәіінен басталады. Өз әрекеттерінің маңызын түсіну
немесе оларды пайымдай білу қабілетінен айрылуға әкеп соқтыратын жүйкенің
бұзылуы ғана азаматты әрекетке қабілетсіз деп тану үшін шешуші рөл
атқарады.
Әрекетке қабілетсіз азамат айыққанда немесе денсаулығы ай-тарлықтай
оңалғанда, ол соттың шешімімен әрекетке қабілетті деп танылады да, оған
белгіленген қамқоршылық алынып тасталады.

3. Азаматтық құқықтың субъектісі ретіндегі заңды тұлғалардың ұғымы мен
белгілері

Қазақстан Республикасының әрекет етуші Азаматтық кодексінің 1-
бабына сәйкес азаматтық қүқықтық-қатынастардың субъектісі болып жеке тұлға,
мемлекет, әкімшілік-аумақтық бөліністер және заңды тұлғалар табылады.
Заңды тұлға ұйымдасқан, арнайы құқықтар мен міндеттерге ие, азаматтық-
мүліктік қатынастар субъектісі болып табылатын ұйым. Заңды тұлғаның
құрылтайшылары (оның қатысушылары) заңды тұлғаны мүліктік қатынастар
субъектісі ретінде өзінен бөліп шығару үшін құрады. Қазігі күні заңды
тұлға институтының азаматтық мүліктік қатынастар үшін маңыздылығы мынада:
оның құрылтайшылары мүліктік қатынастарға түскен кезде өздерінің
кәсіпкерлік тәуекелдерін өзіне керек деген сомамен шектеуге мүмкіндігі
бар.[2]
Заңды тұлғаға ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.