Ұн өндірісі
КІРІСПЕ
Курстық жұмыстың мақсаты
Курстық жұмыстың өзектілігі
1 ТЕОРИЯЛЫҚ БӨЛІМ
1.1Крахмал
1.1.1Крахмал түрлері және олардың түзілуі және жүктелуі
1.1.2Крахмалдың құрылысы
1.1.3Крахмалды алу
1.1.4 Крахмалдың қасиеттері
1.1.5 Крахмалдың маңызы мен қолданылуы
1.2 Ұн жалпы сипаттама
1.2.1 Ұнның сортын ажырату белгілері.
1.2.2 Ұнның су сіңіру қабілетінің факторлары.
1.2.3 Ұнның шикі клейковина мөлшері ұн сапасына әсері.
1.3 Фотометрия әдісі
1.3.1 Фотоколориметрия әдісі
1.3.2 Спектрофотометрия әдісі
2 ТӘЖІРИБЕЛІК БӨЛІМ
2.1 Қолданылған реактивтер, материалдар, аспаптар
2.2 Ұнның құрамындағы крахмалды фотометриялық әдісі арқылы анықтау әдістемесі
2.3 Анализ нысандары
2.4 Нәтижелер және оларды талқылау
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Курстық жұмыстың мақсаты
Курстық жұмыстың өзектілігі
1 ТЕОРИЯЛЫҚ БӨЛІМ
1.1Крахмал
1.1.1Крахмал түрлері және олардың түзілуі және жүктелуі
1.1.2Крахмалдың құрылысы
1.1.3Крахмалды алу
1.1.4 Крахмалдың қасиеттері
1.1.5 Крахмалдың маңызы мен қолданылуы
1.2 Ұн жалпы сипаттама
1.2.1 Ұнның сортын ажырату белгілері.
1.2.2 Ұнның су сіңіру қабілетінің факторлары.
1.2.3 Ұнның шикі клейковина мөлшері ұн сапасына әсері.
1.3 Фотометрия әдісі
1.3.1 Фотоколориметрия әдісі
1.3.2 Спектрофотометрия әдісі
2 ТӘЖІРИБЕЛІК БӨЛІМ
2.1 Қолданылған реактивтер, материалдар, аспаптар
2.2 Ұнның құрамындағы крахмалды фотометриялық әдісі арқылы анықтау әдістемесі
2.3 Анализ нысандары
2.4 Нәтижелер және оларды талқылау
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Нан – біздің Отанымыздың байлығы ,халықтың негізгі тамақтану өнімі болып табылады.
Ал сол нанды ұннан жасайтынымыз бәріне белгілі. Ұнның сапасы егіс шаруашылығымен өте тығыз байланысты.Ал егістіктен біз астық аламыз.Алған астығымыздың сапасы неғұрлым жоғары болса,одан алған өнім сапасы да соғұрлым жоғары болады.Астық өндірілсе – ауыл шарушылығының ірі саласы.Астықтан ұнан,макарон,жарма,тәтті тағамдар сияқты адам баласына ең керекті өнімдер алынады.Астықты жер жүзінің түкпір-түкпіріне тасымалдауға қолайлы, ыстықтан да, суықтан да қорықпайды.Міне,осыдан барып барлық жер жүзіне кең тарап кеткен.Астық тамақ өнеркәсібінің шикізаты болғандықтан,ол ауыл шаруашылығынан тамақ өнеркәсібіне жақын.Астықтан алынатын ең маңызды өнімдердің бірі - ұн және ұннан алатын өнімдер.Ұн және ұннан алынатын өнімдер тұрғындардың тамақтануында негізгі орын алады.Бұл өнімдері күнделікті қолданылып отырады,сондықтан да тағамдық құндылығы жоғары болып саналады. Ұннан жасалатын нан өнімі адамға қажетті минералдық заттардың жетткізушісі.
Ұнның құндылығын тек оның химиялық құрамына қарап қоймай,сонымен қатар оның дәмі,иісі, сыртқы пішініне де қарап бағалайды .
Халқымызды жоғары сапалы тамақ өнімдерімен қамтамасыз ету мәселесін шешудің басты жолы алатын шикізаттарды дер кезінде ысырапсыз,шығынсыз,ұтымды,тиімді пайдалану,ал жақсы өмір қозғалысын қамтамасыз ету үшін ортамызды үнемі қажетті энергиямен,яғни белокпен, амин қышқылдарымен, май қышқылдарымен, минералды заттармен, витаминдермен қамтамасыз етіп отыру. Бұл энергия көздері ұннан жасалатын өнімнанда көп кездеседі,және организмге күнделікті түсіп отырады.
Халықты жоғарғы сапалы тағамдармен қамтамасыз ету ең негізгі кезек күттірмейтін міндет. Сондықтан барлық тағамдар, оның ішінде астық және оны өңдегенде алынатын өнімдер барлық жағынан алға қойылған шартқа сәйкес болу керек. Ол шарт мемлекеттік стандарттарда (ГОСТ-тарда) көрсетілген стандарттар бойынша крахмалдың мөлшерін анықтау.Стандарт халық шаруашылығында маңызды орын алады. Сол арқылы халық шаруашылығының барлық салалары бірімен-бірі байланысады.Міне сондықтан мемлекет көлемінде ұның сапасы қатаң тексеріледі. Ол тексеру барлық мекемелерге бірдей құжат-стандарт арқылы жүргізіледі.
Ал сол нанды ұннан жасайтынымыз бәріне белгілі. Ұнның сапасы егіс шаруашылығымен өте тығыз байланысты.Ал егістіктен біз астық аламыз.Алған астығымыздың сапасы неғұрлым жоғары болса,одан алған өнім сапасы да соғұрлым жоғары болады.Астық өндірілсе – ауыл шарушылығының ірі саласы.Астықтан ұнан,макарон,жарма,тәтті тағамдар сияқты адам баласына ең керекті өнімдер алынады.Астықты жер жүзінің түкпір-түкпіріне тасымалдауға қолайлы, ыстықтан да, суықтан да қорықпайды.Міне,осыдан барып барлық жер жүзіне кең тарап кеткен.Астық тамақ өнеркәсібінің шикізаты болғандықтан,ол ауыл шаруашылығынан тамақ өнеркәсібіне жақын.Астықтан алынатын ең маңызды өнімдердің бірі - ұн және ұннан алатын өнімдер.Ұн және ұннан алынатын өнімдер тұрғындардың тамақтануында негізгі орын алады.Бұл өнімдері күнделікті қолданылып отырады,сондықтан да тағамдық құндылығы жоғары болып саналады. Ұннан жасалатын нан өнімі адамға қажетті минералдық заттардың жетткізушісі.
Ұнның құндылығын тек оның химиялық құрамына қарап қоймай,сонымен қатар оның дәмі,иісі, сыртқы пішініне де қарап бағалайды .
Халқымызды жоғары сапалы тамақ өнімдерімен қамтамасыз ету мәселесін шешудің басты жолы алатын шикізаттарды дер кезінде ысырапсыз,шығынсыз,ұтымды,тиімді пайдалану,ал жақсы өмір қозғалысын қамтамасыз ету үшін ортамызды үнемі қажетті энергиямен,яғни белокпен, амин қышқылдарымен, май қышқылдарымен, минералды заттармен, витаминдермен қамтамасыз етіп отыру. Бұл энергия көздері ұннан жасалатын өнімнанда көп кездеседі,және организмге күнделікті түсіп отырады.
Халықты жоғарғы сапалы тағамдармен қамтамасыз ету ең негізгі кезек күттірмейтін міндет. Сондықтан барлық тағамдар, оның ішінде астық және оны өңдегенде алынатын өнімдер барлық жағынан алға қойылған шартқа сәйкес болу керек. Ол шарт мемлекеттік стандарттарда (ГОСТ-тарда) көрсетілген стандарттар бойынша крахмалдың мөлшерін анықтау.Стандарт халық шаруашылығында маңызды орын алады. Сол арқылы халық шаруашылығының барлық салалары бірімен-бірі байланысады.Міне сондықтан мемлекет көлемінде ұның сапасы қатаң тексеріледі. Ол тексеру барлық мекемелерге бірдей құжат-стандарт арқылы жүргізіледі.
1 Аналитическая химия. Физические и физико-химическме методы анализа/ А. Ф. Жуков, И. Ф Колосова. В. В.Кузнецов// М.: Химия, 2001. – 496с.
2 Аналитическая химия. Физико- химические методы анализа/Е.Н. Дорохова, Г.В. Прохорова// М.: Высш. шк., 1991. – 256 с.
3 Биоморфология терминдерінің түсіндірме сөздігі/ - Алматы: "Сөздік-Словарь", 2009. ISBN 9965-822-54-9.
4 Васильев, В.П. Аналитическая химия. Кн. 2: Физико-химические мето-ды анализа // Учеб. для студ. вузов, обучающихся по химико-технол. спец. –3-е изд., стереотип. - М.: Дрофа. - 2003.- 384 с.
5 Дергунова, Е.В. Физико-химические методы анализа: спектроскопия и хроматография / Е.В. Дергунова, А.Н. Шипуля, Е.С. Романенко, О.А. Оганесова // Учебное пособие. – Ставрополь: СтГАУ. - 2009. –105с.
6 Золотов, Ю.А. Основы аналитической химии в 2 кн. Кн. 2. Методы химического анализа / Е.Н. Дорохова, В.И. Фадеева // Учеб. для вузов и др. - 2-е изд., перераб. и доп. - М.:Высш.шк. - 1999. - 494 с.
7 Иванова , М.А. Аналитическая химия и физико-химические методы анализа / М.В. Белоглазкина, И.В. Богомолова Е.В. Федоренко // Учебное пособие. – М.; Издательство РИОР. - 2006. – 289 с.
8 Коренман, Я.И. Практикум по аналитической химии. Анализ пищевых продуктов: В 4-х книгах. 2-е изд., перераб. и доп. – Книга 2. Оптические методы анализа // Учебники и учебные пособия для студентов высш. учеб. заведений. – М.: КолосС. - 2005. – 288с.
9 Можаев, Г.М.Учебный исследовательский эксперимент / Н.В.Симинихина. // - 2003.-№1.-с. 52-54.
10 Оптические методы анализа. Фотометрический анализ // Метод. указания к лабораторным работам для студентов биол.хим. фак. специальности. - Красноярск: изд. КГУ. - 2008. - 39 с.
11 Яшкарова, М.Ғ. Физико–химиялық анализ әдістері / Б.Х.Мұсабаева, К. К. Кабдулкаримова, Н.М Омарова // Әдістемелік құрал. – Семей: Шәкәрім атындағы СМУ. - 2009. – 96 б.
2 Аналитическая химия. Физико- химические методы анализа/Е.Н. Дорохова, Г.В. Прохорова// М.: Высш. шк., 1991. – 256 с.
3 Биоморфология терминдерінің түсіндірме сөздігі/ - Алматы: "Сөздік-Словарь", 2009. ISBN 9965-822-54-9.
4 Васильев, В.П. Аналитическая химия. Кн. 2: Физико-химические мето-ды анализа // Учеб. для студ. вузов, обучающихся по химико-технол. спец. –3-е изд., стереотип. - М.: Дрофа. - 2003.- 384 с.
5 Дергунова, Е.В. Физико-химические методы анализа: спектроскопия и хроматография / Е.В. Дергунова, А.Н. Шипуля, Е.С. Романенко, О.А. Оганесова // Учебное пособие. – Ставрополь: СтГАУ. - 2009. –105с.
6 Золотов, Ю.А. Основы аналитической химии в 2 кн. Кн. 2. Методы химического анализа / Е.Н. Дорохова, В.И. Фадеева // Учеб. для вузов и др. - 2-е изд., перераб. и доп. - М.:Высш.шк. - 1999. - 494 с.
7 Иванова , М.А. Аналитическая химия и физико-химические методы анализа / М.В. Белоглазкина, И.В. Богомолова Е.В. Федоренко // Учебное пособие. – М.; Издательство РИОР. - 2006. – 289 с.
8 Коренман, Я.И. Практикум по аналитической химии. Анализ пищевых продуктов: В 4-х книгах. 2-е изд., перераб. и доп. – Книга 2. Оптические методы анализа // Учебники и учебные пособия для студентов высш. учеб. заведений. – М.: КолосС. - 2005. – 288с.
9 Можаев, Г.М.Учебный исследовательский эксперимент / Н.В.Симинихина. // - 2003.-№1.-с. 52-54.
10 Оптические методы анализа. Фотометрический анализ // Метод. указания к лабораторным работам для студентов биол.хим. фак. специальности. - Красноярск: изд. КГУ. - 2008. - 39 с.
11 Яшкарова, М.Ғ. Физико–химиялық анализ әдістері / Б.Х.Мұсабаева, К. К. Кабдулкаримова, Н.М Омарова // Әдістемелік құрал. – Семей: Шәкәрім атындағы СМУ. - 2009. – 96 б.
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
Курстық жұмыстың мақсаты
Курстық жұмыстың өзектілігі
1 ТЕОРИЯЛЫҚ БӨЛІМ
1.1 Крахмал
1.1.1 Крахмал түрлері және олардың түзілуі және жүктелуі
1.1.2 Крахмалдың құрылысы
1.1.3 Крахмалды алу
1.1.4 Крахмалдың қасиеттері
1.1.5 Крахмалдың маңызы мен қолданылуы
1.2 Ұн жалпы сипаттама
1.2.1 Ұнның сортын ажырату белгілері.
1.2.2 Ұнның су сіңіру қабілетінің факторлары.
1.2.3 Ұнның шикі клейковина мөлшері ұн сапасына әсері.
1.3 Фотометрия әдісі
1.3.1 Фотоколориметрия әдісі
1.3.2 Спектрофотометрия әдісі
2 ТӘЖІРИБЕЛІК БӨЛІМ
2.1 Қолданылған реактивтер, материалдар, аспаптар
2.2 Ұнның құрамындағы крахмалды фотометриялық әдісі арқылы анықтау әдістемесі
2.3 Анализ нысандары
2.4 Нәтижелер және оларды талқылау
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
КІРІСПЕ
Нан - біздің Отанымыздың байлығы ,халықтың негізгі тамақтану өнімі болып табылады.
Ал сол нанды ұннан жасайтынымыз бәріне белгілі. Ұнның сапасы егіс шаруашылығымен өте тығыз байланысты. Ал егістіктен біз астық аламыз. Алған астығымыздың сапасы неғұрлым жоғары болса,одан алған өнім сапасы да соғұрлым жоғары болады. Астық өндірілсе - ауыл шарушылығының ірі саласы. Астықтан ұнан, макарон, жарма, тәтті тағамдар сияқты адам баласына ең керекті өнімдер алынады. Астықты жер жүзінің түкпір-түкпіріне тасымалдауға қолайлы, ыстықтан да, суықтан да қорықпайды. Міне, осыдан барып барлық жер жүзіне кең тарап кеткен. Астық тамақ өнеркәсібінің шикізаты болғандықтан, ол ауыл шаруашылығынан тамақ өнеркәсібіне жақын. Астықтан алынатын ең маңызды өнімдердің бірі - ұн және ұннан алатын өнімдер. Ұн және ұннан алынатын өнімдер тұрғындардың тамақтануында негізгі орын алады. Бұл өнімдері күнделікті қолданылып отырады,сондықтан да тағамдық құндылығы жоғары болып саналады. Ұннан жасалатын нан өнімі адамға қажетті минералдық заттардың жетткізушісі.
Ұнның құндылығын тек оның химиялық құрамына қарап қоймай,сонымен қатар оның дәмі, иісі, сыртқы пішініне де қарап бағалайды .
Халқымызды жоғары сапалы тамақ өнімдерімен қамтамасыз ету мәселесін шешудің басты жолы алатын шикізаттарды дер кезінде ысырапсыз, шығынсыз, ұтымды, тиімді пайдалану, ал жақсы өмір қозғалысын қамтамасыз ету үшін ортамызды үнемі қажетті энергиямен, яғни белокпен, амин қышқылдарымен, май қышқылдарымен, минералды заттармен, витаминдермен қамтамасыз етіп отыру. Бұл энергия көздері ұннан жасалатын өнім нанда көп кездеседі, және организмге күнделікті түсіп отырады.
Халықты жоғарғы сапалы тағамдармен қамтамасыз ету ең негізгі кезек күттірмейтін міндет. Сондықтан барлық тағамдар, оның ішінде астық және оны өңдегенде алынатын өнімдер барлық жағынан алға қойылған шартқа сәйкес болу керек. Ол шарт мемлекеттік стандарттарда (ГОСТ-тарда) көрсетілген стандарттар бойынша крахмалдың мөлшерін анықтау. Стандарт халық шаруашылығында маңызды орын алады. Сол арқылы халық шаруашылығының барлық салалары бірімен-бірі байланысады. Міне сондықтан мемлекет көлемінде ұның сапасы қатаң тексеріледі. Ол тексеру барлық мекемелерге бірдей құжат-стандарт арқылы жүргізіледі.
Курстық жұмыстың мақсаты: Әдіс йод қатысында крахмал мен йодтың әрекеттесуіне негізделген.
Курстық жұмыстың өзектілігі: Адамдар көп тұтынатын өнім ол ұн және ұннан жасалатын өнім болғандықтан, мен анализдеуге ұнның құрамындағы крахмалдың стандарт бойынша сәйкес келуін анықтадым.
1 ТЕОРИЯЛЫҚ БӨЛІМ
1.1 Крахмал (нем. kraftmehl) - өсімдіктерде болатын полимерлік көмірсу: (С6H10O5)n.
Крахмал
Крахмал -- өсімдіктердің басты қосалқы көмірсуы; глюкоза қалдықтарынан түзілетін екі полисахаридтен (амилоза менамилопектин) тұрады. Ұн тәрізді ақ ұнтақ; көптеген өсімдіктерден алынады.
1.1.1 Крахмал түрлері және олардың түзілуі және жүктелуі
Табиғатта кездесуі және түзілуі.
Крахмал - целлюлозадан кейінгі табиғатта ең көп таралған көмірсу. Ол өсімдіктерде көп болады. Мысалға:
бидай дәнінде 70%, күріш дәнінде 80% картоп түйінінде 20%,
Аса маңызды тағамдық зат.
Крахмал жасыл өсімдіктердің жапырағында хлорофилл дәндерінде күн сәулесі қатысында су мен көміртек оксидінен түзіледі:
6СО2 + 6Н2О -- -- [фотосинтез ][ ]С6Н12О6 + 6О2
Глюкоз
Глюкозадан синтездік жолмен крахмал түзіледі:
nС6Н12О6-- (С6Н10О5)n + nН2О
глюкоза крахмал
1.1.2 Крахмалдың құрылысы.
Крахмал -- табиғи полимер. Ол екі полисахаридтен: амилоза мен аминопектиннен тұрады.
Полимерлену дәрежесі -- n-нің мәні крахмалдың әр түрлі молекуласында шамамен 200-ден 2000-ға дейін болады. Крахмалдың молекулалық массасы бірнеше жүз мыңнан (амилоза) миллионға дейін (амилопектин) жетеді.
Крахмалдың макромолекуласы циклді α-глюкозаның қалдықтарынан тұрады. Крахмал түзілу процесінің сызбанұсқасы:
Яғни, крахмалдың қарапайым буыны, - C6H10O5 -
1.1.3Крахмалды алу.
Өндірісте крахмалды картоптан немесе жүгеріден алады. Картоптан крахмал алу үшін оны ұнтақтап турап, сүзгіге салып, сумен шаяды. Сумен шайылған крахмалды ыдыстарда тұнғаннан кейін бөліп алып кептіреді.
1.1.4Крахмалдың қасиеттері.
Крахмал салқын суда ерімейтін ақ түсті ұнтақ зат. Ыстық суда ісініп, коллоид ерітінді -- клейстер түзеді.
Крахмалдың маңызды химиялық қасиеттерінің бірі -- йодпен әрекеттескенде көк түстің пайда болуы. Оны картоптың немесе ақ нанның кесіндісіне, крахмал клейстріне йод ерітіндісін тамызып көруге болады. Бұл реакцияны тағам өнімдерінде крахмалдың бар-жоғын анықтау үшін қолданады.
Крахмал минерал қышқылдың (H2SО4) немесе ферменттердің әсерінен гидролизденіп, глюкоза түзеді:
(С6Н10О5)n + nH2O -- C6H12O6
Реакция жағдайына байланысты әр түрлі аралық өнімдер түзіліп, гидролиз сатылап жүруі мүмкін:
(С6Н10О5)n -- (С6Н10О5)n m -- С6Н22О11 -- n C6H12O6
Макромолекуланың ыдырауы біртіндеп іске асады, әуелі ірі молекулалы қосылыс декстрин, содан кейін дисахарид мальтоза және гидролиздің соңғы өнімі глюкоза түзіледі.
1.1.5 Крахмалдың маңызы мен қолданылуы.
Крахмал -- негізгі азығымыздың бірі. Бірақ оны ағза бірден сіңіре алмайды. Тағамның құрамындағы крахмал майлар сияқты әуелі гидролизге ұшырайды. Гидролиздену процесі тамақты шайнағанда сілекеймен бөлінетін ферменттердің әсерінен ауызда басталады. Гидролиздену одан әрі асқазан мен ішекте жалғасады. Түзілген глюкоза ішектен қанға сіңіп, одан бүкіл ағзаға тарайды. Глюкозаның артық мөлшері гликогенге "жануар крахмалына" айналып, бауырда қор болып жиналады. Оның құрамы крахмал сияқты C6H10O5 бірақ құрылысы крахмалдан тармақты және молекулалық массасы да үлкен болады.
Организмнің гликоген жинауы шектеулі. Адам салмағының 1 килограмына 50 -- 60 г гликоген жиналған соң, одан артық мөлшері майға айналып, адам толысып кетуі мүмкін. Гликоген қажеттілікке байланысты глюкозаға айналып, биохимиялық процестерге қатысады.
Крахмал гидролизінің аралық өнімдері декстрин мен мальтозаны ағза оңай сіңіреді. Тамақ дайындаған кезде крахмал декстринге айналады. Нан өнімдерін және картопты пісірген кезде крахмалдың аздап гидролизденуінен декстрин түзіледі.
Өнеркәсіпте крахмалды гидролиздеп, сірне мен глюкозаға айналдырады. Ол үшін крахмалға сұйылтылған күкірт қышқылын қосып қыздырады. Күкірт қышқылының артық мөлшерін бормен бейтараптап, кальций сульфатына айналдырып бөліп тастайды. Егер гидролизді соңына дейін жүргізбесе, декстрин мен глюкозаның қоспасы сірне алынады. Сірнеден кондитер тағамдарын, кәмпиттер, мармелад, джем, тосап жасайды.
Декстрин желім ретінде пайдаланылады. Крахмал мата өнеркәсібінде қолданылады. Ыстық үтіктің әсерінен крахмал декстринге айналып, жұқа қабықша түзеді. Ол матаға әр береді және тез кірлеуден сақтайды.
Крахмалдан химия өнеркәсібінде глюкоза, этил спиртін, ацетон және лимон қышқылын алады. Крахмал қағаз және картон өндірісінде қолданылады.
1.2 Ұнның жалпы сипаттамасы
Ұнның түрі өндірілетін дәнді дақылға байланысты: бидай, қарабидай, жүгері, сұлы, соя, күріш, қарақұмық, арпа, бұршақ ұндары өндіріледі. Негізгі ұн түріне бидай және қарабидай болып табылады. Технологиялық ерекшелігіне және тағайындалуына байланысты типке бөлінеді: набайханалық, макарондық және қолдануға дайын деп бөлінеді. Бидай ұнның 5 тауарлық сортқа бөледі:қиыршық, жоғары,1-ші, 2-ші, кебекті. Қарабидай ұнының: еленген, кебекті және кебексіз сорттарын шығарады. Қиыршықты шынылы жұмсақ және қатты бидайдан алады. Ұн біртекті сарғыш түсті қиыршық түрінде болады; шығымы -10%; күлділігі -0,6%; шикі клейковина мөлшері -30%.
Ұндардың сорттарына байланысты:
Жоғары сортты ұнды шынылы және жартылай шынылы бидайдан алынады, өте майда ұнтақталған эндоспермнен тұрады, құрамында кебек мүлде болмайды. Ол крем реңді ақ түсті; Күлділігі 0,55% аспайды.
1-ші сортты ұн сарғыш реңді ақ түсті; бөлшектерінің өлшемі 40-60 мкм. Жоғары сортты ұнмен салыстырғанда бұл ұнда крахмал аз (64-67%) , белок (10,6), клетчатка(0,2) , күл (0,6-0,74%) көбірек және шикі клейковина шығымы 30-37.
2-ші сортты ұн сары немесе сұр реңді ақ түсті; ұн бөлшектері біртекті емес және 1-ші сортты ұн бөлшектеріне қарағанда ірірек, шикі клейковина шығымы 25%. Күлділігі 1,00-ден 1,25% аралығында ауытқиды.
Кебекті ұнды кебекті бір сортты тарту кезінде алады, шығымы - 96 %. Бұл ұнның бөлшектерінің өлшемі біртекті емес. Түсті қоңыр реңді ақ түсті; кебек бөлшектері жақсы ажыратылады. Күлділігі 1,5-тен 2% аралығында ауытқиды, ал клетчатка мөлшері - 2-ден 2,5% - ке дейін, шикі клейковина шығымы 20%.
1.2.1 Ұнның сортын ажырату белгілері. Ұнның шығымы және сапасына дәннің химиялық құрамы мен технологиялық қасиеттері, ал бұл қасиеттер дәннің сорттық ерекшеленеді, оның өсіп-өнген ортасына, топырақтың құрамы мен ауа райына байланысты өзгеріп отырады. Ұнның түсі, күлділігі және тарту ірілігі бойынша анықталады.
1.2.2 Ұнның су сіңіру қабілетінің факторлары. Сапалы ұнға судың аз немесе көп қосылуыда кері нәтиже береді. Ол белгілі мөлшерде ғана болуы тиіс. Қазақстанның қуаңшылық аудандарында өсірілген бидайдан алынған ұн көбінесе суды көп қажет етеді. Ғылымда оны ұнның суды сіңіру қабілеті деп атайды. Өндірісте оның орташа су сіңіру қабілеті 53%-ға тең болса, өте күшті ұнның бұл қасиеті 70%-ға дейін жетеді.
1.2.3 Ұнның шикі клейковина мөлшері ұн сапасына әсері. Шикі желімшенің мөлшері мен сапасы нан пісіру және макарон дайындауға арналған бидай ұнының қасиетін сипаттайды. Желімшенің эластикалық және созылмалық қасиетіне байланысты, ол қамырдың ашу кезінде көмірқышқыл газын сақтап қалып пісіру кезінде формасын қалыптастырады. Ұн жармасында ішкі желімшенің мөлшері 30%-тен кем болмау керек. Ал жоғарғы сортта - 28, 1 сортта - 30, 2 сортта - 25, ерекше тартылған - 20.
Ұн құрамындағы заттардың сапасы бойынша пайыздық көрсеткіші 1 - кестеде көрсетілген.
құрамы
Ұн түрі
крахмал
ақуыз
пентоза
майлар
сахароза
целюлоза
зола
Жоғары сұрып
79,0
12,0
2,0
0,8
1,8
0,1
0,55
Бірінші сұрып
77,5
14,0
2,5
1,5
2,0
0,3
0,75
Екінші сұрып
71,0
14,5
3,5
1,9
2,8
0,8
0,55
1 - кесте
1.3 Фотометрия әдісі
Фотометрия - химиялық анализ, ол белгілі бір заттың немесе ерітіндінің сіңірген жарық мөлшерін өлшеуге негізделген. Егер бірдей қабатты зат арқылы (мысалы ерітінді) қарқыны J0 монохроматты жарық өтсе, онда ерітіндінің жарықты жартылай сіңіруіне байланысты, ерітіндіден өткен жарықтың қарқыны J1 кемиді.
Ерітіндіден өткен жарық қарқынның кемуі, жарық жолында, белгілі бір ұзындықтағы жарық толқының сіңіре алатын молекулалардың мөлшеріне тікелей байланысты. Сондықтан да, сіңірілген жарық энергиясының мөлшері, оның табиғатына, ерітіндінің концентрациясына, ерітінді қабатының қалыңдығына және түсетін жарық толқындарының ұзындығына тәуелді.
Кез-келген зат жарық сіңіреді немесе шағылыстырады. Егер зат көрінетін жарықты сіңірсе λ = 400-760 нм, ол белгілі бір түске боялады. Кейбір заттар ультракүлгін жарықты сіңіреді λ = 200-400 нм, ал кейбір заттар инфрақызыл жарықты сіңіреді λ = 800-900 нм. Заттың жарықты сіңіруі оның табиғатына және концентрацияға тәуелді. Жарық сіңірудің негізгі заңдары:
Бугер-Ламберт-Бер заңы -- бір түсті (монохромат) жарық шоғының орта арқылы өткендегі әлсіреуін анықтайтын заң. Қалыңдығы І-ге тең жұтатын қабат арқылы өткенжарық шоғының қарқындылығы І0 шамадан І шамаға дейін төмендейді. Ол былай анықталады:
І=І0Һе-kҺl
Мұндағы: k -- жұту көрсеткіші, ол заттың қасиетін сипаттайды; kжұтылатын жарықтың толқын ұзындығына () тәуелді, ал қарқындылығына тәуелсіз болады.
Ерітінділер үшін:
k=СҺ
С -- ерітілген зат концентрациясы,
-- ерітілген зат (жұтатын зат) молекуласының толқын ұзынд.
-ға тең жарықпен өзара әсерлерін сипаттайтын коэффициент, ол С-ке тәуелсіз.
Бұл заңды тәжірибе арқылы француз ғалымы П. Бугер ашқан (1729), неміс ғалымы И.Г.Ламберт оны теориялық жолмен қорытқан (1760), ал тағы бір неміс ғалымы А.Бер ерітінділер үшін тұжырымдаған (1852). Бугер-Ламберт-Бер заңы ерітінділердің жарықты жұтуын өлшеу арқылы ерітілген заттың концентрациясын анықтау әдісінің негізіне алынған. Бугер-Ламберт-Бер заңының орындалу ауқымы кең, бірақ жарық қарқындылығы өте жоғары (мыс., импульсті лазердің фокусталған шоғы) болған жағдайда kкоэффициенті жарық қарқындылығына тәуелді болады да, бұл заңнан ауытқушылық байқалады.
Бугер - Ламберт - Бердің біріккен заңы: Егер қабат қалындығы бірдей болса, әр түрлі заттар түскен жарықтың бірдей бөлігін сіңіреді.
Математикалық өрнегі:
мұндағы: J0 - түскен жарық интенсивтілігі; J - өткен жарық интенсивтілігі; ε - сіңірудің молярлы коэффиценті - заттың табиғатына, толқын ұзындығына, температураға тәуелді, ал концентрацияға тәуелсіз; С - молярлы концентрация (мольл); l - қабат қалыңдығы (см).
Егер l=1см болса, онда Т өткізу коэффициенті деп аталады.
мұндағы: D - оптикалық тығыздық
D = -lgT
Егер жарық сіңіру Бугер-Ламберт-Бер заңына бағынса, оптикалық тығыздық ерітінді концентрациясына тура пропорционал болады. Бірақ заң барлық жағдайды орындала бермейді.
Заңның орындалу шарттары: жарық монохроматты болу керек; ортаның сыну көрсеткіші тұрақты болу керек; коцентрация өзгергенде заттың құрамы өзгермеуі керек.
Оптикалық тығыздықтың аддитивтілік заңы:
Егер ерітіндіде бірнеше жарық сіңіретін зат болса, онда ерітіндінің оптикалық тығыздығы барлық компоненттер үлестерінің қосындысына тең болады.
D=D1+D2+D3... D= ε1C111 + ε2C2l2 + ε3C3l3...
Молекулалық абсорбциялық спектроскопияның екі әдісі бар:
1 фотоколориметрия
2 спектрофотометрия
Фотометриялық әдісте зат концентрациясын бес әдіспен анықтайды:
1. Салыстыру әдісі - анықталатын заттың оптикалық тығыздығы Dх және сол заттың стандартты ерітіндісінің оптикалық тығыздығы Dст. Қабат қалындығы бірдей.
Dx - Сx
Dст - Сст
2. калибровкалық график әдісі - стандартты ерітінділер сериясының оптикалық тығыздығын өлшеп, калибровкалық график салу.
3. Қоспа - анықталатын заттың оптикалық тығыздығын өлшеп, сосын оған белгілі көлем стандартты ерітінді қосып, тағы оптикалық тығыздығын өлшейді.
Dх+ст Dх=ε·Схl Dх+ст=ε·Сх+стl
4. Қоспа қосудың графиктік әдісі - концентрацияны Сх графикпен табады. Ал графикті Dх+ст=f(Сст) арасында салады.
5. Молярлық сіңіру әдісі - егер ε белгілі болса, онда Сх=Dхεl ал егер ε белгісіз болса, онда стандартты ерітінділерді фотометриялап ε табуға болады.
ε=DстСстl
Фотометриялық титрлеуде анықталатын затты қолайлы титрантпен титрлей отырып; оптикалық тығыздықты өлшеп отырады. Титрлеу үшін түсті индикатор пайдалануға болады. Сонда эквивалентті ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
КІРІСПЕ
Курстық жұмыстың мақсаты
Курстық жұмыстың өзектілігі
1 ТЕОРИЯЛЫҚ БӨЛІМ
1.1 Крахмал
1.1.1 Крахмал түрлері және олардың түзілуі және жүктелуі
1.1.2 Крахмалдың құрылысы
1.1.3 Крахмалды алу
1.1.4 Крахмалдың қасиеттері
1.1.5 Крахмалдың маңызы мен қолданылуы
1.2 Ұн жалпы сипаттама
1.2.1 Ұнның сортын ажырату белгілері.
1.2.2 Ұнның су сіңіру қабілетінің факторлары.
1.2.3 Ұнның шикі клейковина мөлшері ұн сапасына әсері.
1.3 Фотометрия әдісі
1.3.1 Фотоколориметрия әдісі
1.3.2 Спектрофотометрия әдісі
2 ТӘЖІРИБЕЛІК БӨЛІМ
2.1 Қолданылған реактивтер, материалдар, аспаптар
2.2 Ұнның құрамындағы крахмалды фотометриялық әдісі арқылы анықтау әдістемесі
2.3 Анализ нысандары
2.4 Нәтижелер және оларды талқылау
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
КІРІСПЕ
Нан - біздің Отанымыздың байлығы ,халықтың негізгі тамақтану өнімі болып табылады.
Ал сол нанды ұннан жасайтынымыз бәріне белгілі. Ұнның сапасы егіс шаруашылығымен өте тығыз байланысты. Ал егістіктен біз астық аламыз. Алған астығымыздың сапасы неғұрлым жоғары болса,одан алған өнім сапасы да соғұрлым жоғары болады. Астық өндірілсе - ауыл шарушылығының ірі саласы. Астықтан ұнан, макарон, жарма, тәтті тағамдар сияқты адам баласына ең керекті өнімдер алынады. Астықты жер жүзінің түкпір-түкпіріне тасымалдауға қолайлы, ыстықтан да, суықтан да қорықпайды. Міне, осыдан барып барлық жер жүзіне кең тарап кеткен. Астық тамақ өнеркәсібінің шикізаты болғандықтан, ол ауыл шаруашылығынан тамақ өнеркәсібіне жақын. Астықтан алынатын ең маңызды өнімдердің бірі - ұн және ұннан алатын өнімдер. Ұн және ұннан алынатын өнімдер тұрғындардың тамақтануында негізгі орын алады. Бұл өнімдері күнделікті қолданылып отырады,сондықтан да тағамдық құндылығы жоғары болып саналады. Ұннан жасалатын нан өнімі адамға қажетті минералдық заттардың жетткізушісі.
Ұнның құндылығын тек оның химиялық құрамына қарап қоймай,сонымен қатар оның дәмі, иісі, сыртқы пішініне де қарап бағалайды .
Халқымызды жоғары сапалы тамақ өнімдерімен қамтамасыз ету мәселесін шешудің басты жолы алатын шикізаттарды дер кезінде ысырапсыз, шығынсыз, ұтымды, тиімді пайдалану, ал жақсы өмір қозғалысын қамтамасыз ету үшін ортамызды үнемі қажетті энергиямен, яғни белокпен, амин қышқылдарымен, май қышқылдарымен, минералды заттармен, витаминдермен қамтамасыз етіп отыру. Бұл энергия көздері ұннан жасалатын өнім нанда көп кездеседі, және организмге күнделікті түсіп отырады.
Халықты жоғарғы сапалы тағамдармен қамтамасыз ету ең негізгі кезек күттірмейтін міндет. Сондықтан барлық тағамдар, оның ішінде астық және оны өңдегенде алынатын өнімдер барлық жағынан алға қойылған шартқа сәйкес болу керек. Ол шарт мемлекеттік стандарттарда (ГОСТ-тарда) көрсетілген стандарттар бойынша крахмалдың мөлшерін анықтау. Стандарт халық шаруашылығында маңызды орын алады. Сол арқылы халық шаруашылығының барлық салалары бірімен-бірі байланысады. Міне сондықтан мемлекет көлемінде ұның сапасы қатаң тексеріледі. Ол тексеру барлық мекемелерге бірдей құжат-стандарт арқылы жүргізіледі.
Курстық жұмыстың мақсаты: Әдіс йод қатысында крахмал мен йодтың әрекеттесуіне негізделген.
Курстық жұмыстың өзектілігі: Адамдар көп тұтынатын өнім ол ұн және ұннан жасалатын өнім болғандықтан, мен анализдеуге ұнның құрамындағы крахмалдың стандарт бойынша сәйкес келуін анықтадым.
1 ТЕОРИЯЛЫҚ БӨЛІМ
1.1 Крахмал (нем. kraftmehl) - өсімдіктерде болатын полимерлік көмірсу: (С6H10O5)n.
Крахмал
Крахмал -- өсімдіктердің басты қосалқы көмірсуы; глюкоза қалдықтарынан түзілетін екі полисахаридтен (амилоза менамилопектин) тұрады. Ұн тәрізді ақ ұнтақ; көптеген өсімдіктерден алынады.
1.1.1 Крахмал түрлері және олардың түзілуі және жүктелуі
Табиғатта кездесуі және түзілуі.
Крахмал - целлюлозадан кейінгі табиғатта ең көп таралған көмірсу. Ол өсімдіктерде көп болады. Мысалға:
бидай дәнінде 70%, күріш дәнінде 80% картоп түйінінде 20%,
Аса маңызды тағамдық зат.
Крахмал жасыл өсімдіктердің жапырағында хлорофилл дәндерінде күн сәулесі қатысында су мен көміртек оксидінен түзіледі:
6СО2 + 6Н2О -- -- [фотосинтез ][ ]С6Н12О6 + 6О2
Глюкоз
Глюкозадан синтездік жолмен крахмал түзіледі:
nС6Н12О6-- (С6Н10О5)n + nН2О
глюкоза крахмал
1.1.2 Крахмалдың құрылысы.
Крахмал -- табиғи полимер. Ол екі полисахаридтен: амилоза мен аминопектиннен тұрады.
Полимерлену дәрежесі -- n-нің мәні крахмалдың әр түрлі молекуласында шамамен 200-ден 2000-ға дейін болады. Крахмалдың молекулалық массасы бірнеше жүз мыңнан (амилоза) миллионға дейін (амилопектин) жетеді.
Крахмалдың макромолекуласы циклді α-глюкозаның қалдықтарынан тұрады. Крахмал түзілу процесінің сызбанұсқасы:
Яғни, крахмалдың қарапайым буыны, - C6H10O5 -
1.1.3Крахмалды алу.
Өндірісте крахмалды картоптан немесе жүгеріден алады. Картоптан крахмал алу үшін оны ұнтақтап турап, сүзгіге салып, сумен шаяды. Сумен шайылған крахмалды ыдыстарда тұнғаннан кейін бөліп алып кептіреді.
1.1.4Крахмалдың қасиеттері.
Крахмал салқын суда ерімейтін ақ түсті ұнтақ зат. Ыстық суда ісініп, коллоид ерітінді -- клейстер түзеді.
Крахмалдың маңызды химиялық қасиеттерінің бірі -- йодпен әрекеттескенде көк түстің пайда болуы. Оны картоптың немесе ақ нанның кесіндісіне, крахмал клейстріне йод ерітіндісін тамызып көруге болады. Бұл реакцияны тағам өнімдерінде крахмалдың бар-жоғын анықтау үшін қолданады.
Крахмал минерал қышқылдың (H2SО4) немесе ферменттердің әсерінен гидролизденіп, глюкоза түзеді:
(С6Н10О5)n + nH2O -- C6H12O6
Реакция жағдайына байланысты әр түрлі аралық өнімдер түзіліп, гидролиз сатылап жүруі мүмкін:
(С6Н10О5)n -- (С6Н10О5)n m -- С6Н22О11 -- n C6H12O6
Макромолекуланың ыдырауы біртіндеп іске асады, әуелі ірі молекулалы қосылыс декстрин, содан кейін дисахарид мальтоза және гидролиздің соңғы өнімі глюкоза түзіледі.
1.1.5 Крахмалдың маңызы мен қолданылуы.
Крахмал -- негізгі азығымыздың бірі. Бірақ оны ағза бірден сіңіре алмайды. Тағамның құрамындағы крахмал майлар сияқты әуелі гидролизге ұшырайды. Гидролиздену процесі тамақты шайнағанда сілекеймен бөлінетін ферменттердің әсерінен ауызда басталады. Гидролиздену одан әрі асқазан мен ішекте жалғасады. Түзілген глюкоза ішектен қанға сіңіп, одан бүкіл ағзаға тарайды. Глюкозаның артық мөлшері гликогенге "жануар крахмалына" айналып, бауырда қор болып жиналады. Оның құрамы крахмал сияқты C6H10O5 бірақ құрылысы крахмалдан тармақты және молекулалық массасы да үлкен болады.
Организмнің гликоген жинауы шектеулі. Адам салмағының 1 килограмына 50 -- 60 г гликоген жиналған соң, одан артық мөлшері майға айналып, адам толысып кетуі мүмкін. Гликоген қажеттілікке байланысты глюкозаға айналып, биохимиялық процестерге қатысады.
Крахмал гидролизінің аралық өнімдері декстрин мен мальтозаны ағза оңай сіңіреді. Тамақ дайындаған кезде крахмал декстринге айналады. Нан өнімдерін және картопты пісірген кезде крахмалдың аздап гидролизденуінен декстрин түзіледі.
Өнеркәсіпте крахмалды гидролиздеп, сірне мен глюкозаға айналдырады. Ол үшін крахмалға сұйылтылған күкірт қышқылын қосып қыздырады. Күкірт қышқылының артық мөлшерін бормен бейтараптап, кальций сульфатына айналдырып бөліп тастайды. Егер гидролизді соңына дейін жүргізбесе, декстрин мен глюкозаның қоспасы сірне алынады. Сірнеден кондитер тағамдарын, кәмпиттер, мармелад, джем, тосап жасайды.
Декстрин желім ретінде пайдаланылады. Крахмал мата өнеркәсібінде қолданылады. Ыстық үтіктің әсерінен крахмал декстринге айналып, жұқа қабықша түзеді. Ол матаға әр береді және тез кірлеуден сақтайды.
Крахмалдан химия өнеркәсібінде глюкоза, этил спиртін, ацетон және лимон қышқылын алады. Крахмал қағаз және картон өндірісінде қолданылады.
1.2 Ұнның жалпы сипаттамасы
Ұнның түрі өндірілетін дәнді дақылға байланысты: бидай, қарабидай, жүгері, сұлы, соя, күріш, қарақұмық, арпа, бұршақ ұндары өндіріледі. Негізгі ұн түріне бидай және қарабидай болып табылады. Технологиялық ерекшелігіне және тағайындалуына байланысты типке бөлінеді: набайханалық, макарондық және қолдануға дайын деп бөлінеді. Бидай ұнның 5 тауарлық сортқа бөледі:қиыршық, жоғары,1-ші, 2-ші, кебекті. Қарабидай ұнының: еленген, кебекті және кебексіз сорттарын шығарады. Қиыршықты шынылы жұмсақ және қатты бидайдан алады. Ұн біртекті сарғыш түсті қиыршық түрінде болады; шығымы -10%; күлділігі -0,6%; шикі клейковина мөлшері -30%.
Ұндардың сорттарына байланысты:
Жоғары сортты ұнды шынылы және жартылай шынылы бидайдан алынады, өте майда ұнтақталған эндоспермнен тұрады, құрамында кебек мүлде болмайды. Ол крем реңді ақ түсті; Күлділігі 0,55% аспайды.
1-ші сортты ұн сарғыш реңді ақ түсті; бөлшектерінің өлшемі 40-60 мкм. Жоғары сортты ұнмен салыстырғанда бұл ұнда крахмал аз (64-67%) , белок (10,6), клетчатка(0,2) , күл (0,6-0,74%) көбірек және шикі клейковина шығымы 30-37.
2-ші сортты ұн сары немесе сұр реңді ақ түсті; ұн бөлшектері біртекті емес және 1-ші сортты ұн бөлшектеріне қарағанда ірірек, шикі клейковина шығымы 25%. Күлділігі 1,00-ден 1,25% аралығында ауытқиды.
Кебекті ұнды кебекті бір сортты тарту кезінде алады, шығымы - 96 %. Бұл ұнның бөлшектерінің өлшемі біртекті емес. Түсті қоңыр реңді ақ түсті; кебек бөлшектері жақсы ажыратылады. Күлділігі 1,5-тен 2% аралығында ауытқиды, ал клетчатка мөлшері - 2-ден 2,5% - ке дейін, шикі клейковина шығымы 20%.
1.2.1 Ұнның сортын ажырату белгілері. Ұнның шығымы және сапасына дәннің химиялық құрамы мен технологиялық қасиеттері, ал бұл қасиеттер дәннің сорттық ерекшеленеді, оның өсіп-өнген ортасына, топырақтың құрамы мен ауа райына байланысты өзгеріп отырады. Ұнның түсі, күлділігі және тарту ірілігі бойынша анықталады.
1.2.2 Ұнның су сіңіру қабілетінің факторлары. Сапалы ұнға судың аз немесе көп қосылуыда кері нәтиже береді. Ол белгілі мөлшерде ғана болуы тиіс. Қазақстанның қуаңшылық аудандарында өсірілген бидайдан алынған ұн көбінесе суды көп қажет етеді. Ғылымда оны ұнның суды сіңіру қабілеті деп атайды. Өндірісте оның орташа су сіңіру қабілеті 53%-ға тең болса, өте күшті ұнның бұл қасиеті 70%-ға дейін жетеді.
1.2.3 Ұнның шикі клейковина мөлшері ұн сапасына әсері. Шикі желімшенің мөлшері мен сапасы нан пісіру және макарон дайындауға арналған бидай ұнының қасиетін сипаттайды. Желімшенің эластикалық және созылмалық қасиетіне байланысты, ол қамырдың ашу кезінде көмірқышқыл газын сақтап қалып пісіру кезінде формасын қалыптастырады. Ұн жармасында ішкі желімшенің мөлшері 30%-тен кем болмау керек. Ал жоғарғы сортта - 28, 1 сортта - 30, 2 сортта - 25, ерекше тартылған - 20.
Ұн құрамындағы заттардың сапасы бойынша пайыздық көрсеткіші 1 - кестеде көрсетілген.
құрамы
Ұн түрі
крахмал
ақуыз
пентоза
майлар
сахароза
целюлоза
зола
Жоғары сұрып
79,0
12,0
2,0
0,8
1,8
0,1
0,55
Бірінші сұрып
77,5
14,0
2,5
1,5
2,0
0,3
0,75
Екінші сұрып
71,0
14,5
3,5
1,9
2,8
0,8
0,55
1 - кесте
1.3 Фотометрия әдісі
Фотометрия - химиялық анализ, ол белгілі бір заттың немесе ерітіндінің сіңірген жарық мөлшерін өлшеуге негізделген. Егер бірдей қабатты зат арқылы (мысалы ерітінді) қарқыны J0 монохроматты жарық өтсе, онда ерітіндінің жарықты жартылай сіңіруіне байланысты, ерітіндіден өткен жарықтың қарқыны J1 кемиді.
Ерітіндіден өткен жарық қарқынның кемуі, жарық жолында, белгілі бір ұзындықтағы жарық толқының сіңіре алатын молекулалардың мөлшеріне тікелей байланысты. Сондықтан да, сіңірілген жарық энергиясының мөлшері, оның табиғатына, ерітіндінің концентрациясына, ерітінді қабатының қалыңдығына және түсетін жарық толқындарының ұзындығына тәуелді.
Кез-келген зат жарық сіңіреді немесе шағылыстырады. Егер зат көрінетін жарықты сіңірсе λ = 400-760 нм, ол белгілі бір түске боялады. Кейбір заттар ультракүлгін жарықты сіңіреді λ = 200-400 нм, ал кейбір заттар инфрақызыл жарықты сіңіреді λ = 800-900 нм. Заттың жарықты сіңіруі оның табиғатына және концентрацияға тәуелді. Жарық сіңірудің негізгі заңдары:
Бугер-Ламберт-Бер заңы -- бір түсті (монохромат) жарық шоғының орта арқылы өткендегі әлсіреуін анықтайтын заң. Қалыңдығы І-ге тең жұтатын қабат арқылы өткенжарық шоғының қарқындылығы І0 шамадан І шамаға дейін төмендейді. Ол былай анықталады:
І=І0Һе-kҺl
Мұндағы: k -- жұту көрсеткіші, ол заттың қасиетін сипаттайды; kжұтылатын жарықтың толқын ұзындығына () тәуелді, ал қарқындылығына тәуелсіз болады.
Ерітінділер үшін:
k=СҺ
С -- ерітілген зат концентрациясы,
-- ерітілген зат (жұтатын зат) молекуласының толқын ұзынд.
-ға тең жарықпен өзара әсерлерін сипаттайтын коэффициент, ол С-ке тәуелсіз.
Бұл заңды тәжірибе арқылы француз ғалымы П. Бугер ашқан (1729), неміс ғалымы И.Г.Ламберт оны теориялық жолмен қорытқан (1760), ал тағы бір неміс ғалымы А.Бер ерітінділер үшін тұжырымдаған (1852). Бугер-Ламберт-Бер заңы ерітінділердің жарықты жұтуын өлшеу арқылы ерітілген заттың концентрациясын анықтау әдісінің негізіне алынған. Бугер-Ламберт-Бер заңының орындалу ауқымы кең, бірақ жарық қарқындылығы өте жоғары (мыс., импульсті лазердің фокусталған шоғы) болған жағдайда kкоэффициенті жарық қарқындылығына тәуелді болады да, бұл заңнан ауытқушылық байқалады.
Бугер - Ламберт - Бердің біріккен заңы: Егер қабат қалындығы бірдей болса, әр түрлі заттар түскен жарықтың бірдей бөлігін сіңіреді.
Математикалық өрнегі:
мұндағы: J0 - түскен жарық интенсивтілігі; J - өткен жарық интенсивтілігі; ε - сіңірудің молярлы коэффиценті - заттың табиғатына, толқын ұзындығына, температураға тәуелді, ал концентрацияға тәуелсіз; С - молярлы концентрация (мольл); l - қабат қалыңдығы (см).
Егер l=1см болса, онда Т өткізу коэффициенті деп аталады.
мұндағы: D - оптикалық тығыздық
D = -lgT
Егер жарық сіңіру Бугер-Ламберт-Бер заңына бағынса, оптикалық тығыздық ерітінді концентрациясына тура пропорционал болады. Бірақ заң барлық жағдайды орындала бермейді.
Заңның орындалу шарттары: жарық монохроматты болу керек; ортаның сыну көрсеткіші тұрақты болу керек; коцентрация өзгергенде заттың құрамы өзгермеуі керек.
Оптикалық тығыздықтың аддитивтілік заңы:
Егер ерітіндіде бірнеше жарық сіңіретін зат болса, онда ерітіндінің оптикалық тығыздығы барлық компоненттер үлестерінің қосындысына тең болады.
D=D1+D2+D3... D= ε1C111 + ε2C2l2 + ε3C3l3...
Молекулалық абсорбциялық спектроскопияның екі әдісі бар:
1 фотоколориметрия
2 спектрофотометрия
Фотометриялық әдісте зат концентрациясын бес әдіспен анықтайды:
1. Салыстыру әдісі - анықталатын заттың оптикалық тығыздығы Dх және сол заттың стандартты ерітіндісінің оптикалық тығыздығы Dст. Қабат қалындығы бірдей.
Dx - Сx
Dст - Сст
2. калибровкалық график әдісі - стандартты ерітінділер сериясының оптикалық тығыздығын өлшеп, калибровкалық график салу.
3. Қоспа - анықталатын заттың оптикалық тығыздығын өлшеп, сосын оған белгілі көлем стандартты ерітінді қосып, тағы оптикалық тығыздығын өлшейді.
Dх+ст Dх=ε·Схl Dх+ст=ε·Сх+стl
4. Қоспа қосудың графиктік әдісі - концентрацияны Сх графикпен табады. Ал графикті Dх+ст=f(Сст) арасында салады.
5. Молярлық сіңіру әдісі - егер ε белгілі болса, онда Сх=Dхεl ал егер ε белгісіз болса, онда стандартты ерітінділерді фотометриялап ε табуға болады.
ε=DстСстl
Фотометриялық титрлеуде анықталатын затты қолайлы титрантпен титрлей отырып; оптикалық тығыздықты өлшеп отырады. Титрлеу үшін түсті индикатор пайдалануға болады. Сонда эквивалентті ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz