Бағалы қағаздар инвестицияның объектісі ретінде
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
1 БАҒАЛЫ ҚАҒАЗДАР ПОРТФЕЛЬДІК ИНВЕСТИЦИЯНЫҢ ОБЪЕКТІСІ РЕТІНДЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
1.1 Бағалы қағаздардың инвестициялық сапасы және инвестициялық портфель ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
1.2 Бағалы қағаздарды банк аясында инвестициялау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..12
II. КӘСІПОРЫНДАРДЫҢ ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ ІС.ӘРЕКЕТІ МЕН ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ ПОРТФЕЛЬДЕРІН БАСҚАРУ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..16
2.1 Инвестицялық портфельдің табыстылығын бағалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..16
2.2 Кәсіпорынның инвестициялық портфелін басқару ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .18
2.3 «Казпочта» АҚ.ның инвестициялық портфельі және акцияларды шығару проспектісі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .23
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...30
Қолданған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...32
1 БАҒАЛЫ ҚАҒАЗДАР ПОРТФЕЛЬДІК ИНВЕСТИЦИЯНЫҢ ОБЪЕКТІСІ РЕТІНДЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
1.1 Бағалы қағаздардың инвестициялық сапасы және инвестициялық портфель ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
1.2 Бағалы қағаздарды банк аясында инвестициялау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..12
II. КӘСІПОРЫНДАРДЫҢ ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ ІС.ӘРЕКЕТІ МЕН ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ ПОРТФЕЛЬДЕРІН БАСҚАРУ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..16
2.1 Инвестицялық портфельдің табыстылығын бағалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..16
2.2 Кәсіпорынның инвестициялық портфелін басқару ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .18
2.3 «Казпочта» АҚ.ның инвестициялық портфельі және акцияларды шығару проспектісі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .23
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...30
Қолданған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...32
Қазақстан орталықтанған – жоспарлы экономикадан нарықтық экономикаға өтуі қоғамдық өндірістің сипатын өзгертуде.
Нарық – күрделі, әрі жан – жақты қызмет атқаратын қоғамдық қатынастар жиынтығы. Ол бір жағынан тауар және көрсетілген қызмет нарығын қамтыса, екінші жағынан қор жинау нарығын қамтиды. Соңғысы, өз кезегінде, қаржы нарығы мен қозғалмайтын мүлік нарығынан тұрады. Осы аталған нарықтардың өзара байланысы ұлттық экономикалық механизмді құрайды. Ал бұл механизм несиеге негізделген. Басқаша айтқанда, нарыққа қатысушылардың басым көпшілігі іскерлік шартқа қол қойып, өздеріне бағалы қағаз түрінде міндеттеме алады.
Бағалы қағаз нарығы субъектілерінің қатынастары экономикалық – құқықтық механизмге негізделеді. Бұл бағалы қағаздардың материалдық түрі ретінде оның маңызын дәлелдейді. Бірақ бағалы қағаздардың маңызы онымен шектеліп қоймайды. Бағалы қағаздар кез – келген мемлекеттің төлем айналымында маңызды орын алады, себебі олар арқылы мемлекеттің инвестициялық қызметі жүзеге асырылады. Дәлірек айтқанда, бұл күрделі қаржы тікелей халық шаруашылығының ең тиімді саласына жіберіледі, яғни оларды нарық жүйесіндегі ең өміршең субъектілер ғана алады.
Өзінің ұйымдық және құрылымдық ерекшеліктеріне орай бағалы қағаздар қаржы институттары, қаржы нарықтары және оларды реттейтін құқықтық ережелермен қатар мемлекеттің қаржы жүйесінің тұтас бір бөлігін құрайды. Мұндай жүйе біздің мемлекетімізде нарық қатынастарын қалпына келтіру қажеттілігі туындаған кезде, яғни 90-шы жылдардың басында құрыла бастады.
Бағалы қағаздар ақша түріндегі капиталға да, заттай капиталға да меншік құқын бекітіп, тек бағалы қағаздар арқылы ғана мемлекеттің меншікті акционерлік қоғамдардың, яғни жекеменшік иелері – халықтың меншігіне айналдыру мүмкін. Бағалы қағаздар нарығында өзіне тән қаржы итституттары жүйесі қалыптасып, оларда экономикалық өрістеудің қаржы көздері шоғырланып және инвестициялық қорларды бөлу қатынастары жүзеге асады.
Жұмыстың мақсаты Қазақстандағы бағалы қағаздар түрлері мен жіктелуін қарастыру, бағалы қағаздардың шығарылуымен оның эмитенттерін қарастыру сонымен қатар Қазақстан Республикасында қандай бағала қағазадар түрлері шығарылатынын қарастырып, оларға талдау жасау. Бағалы қағаздың сапасы мен сандарына мінездеме беру арқылы оның дамуына жағдай жасау. Осы мақсаттарды іске ала отырып, келесі қадамдарды анықтаймыз:
1) Бағалы қағаздар не, ол не үшін керек?
2) Оның түрлері, жіктелуі.
3) Қ.Р бағалы қағаздарды шығару.
4) Бағалы қағаздардың даму жолдары.
5) Бағалы қағазадрға талдау жасау.
Нарық – күрделі, әрі жан – жақты қызмет атқаратын қоғамдық қатынастар жиынтығы. Ол бір жағынан тауар және көрсетілген қызмет нарығын қамтыса, екінші жағынан қор жинау нарығын қамтиды. Соңғысы, өз кезегінде, қаржы нарығы мен қозғалмайтын мүлік нарығынан тұрады. Осы аталған нарықтардың өзара байланысы ұлттық экономикалық механизмді құрайды. Ал бұл механизм несиеге негізделген. Басқаша айтқанда, нарыққа қатысушылардың басым көпшілігі іскерлік шартқа қол қойып, өздеріне бағалы қағаз түрінде міндеттеме алады.
Бағалы қағаз нарығы субъектілерінің қатынастары экономикалық – құқықтық механизмге негізделеді. Бұл бағалы қағаздардың материалдық түрі ретінде оның маңызын дәлелдейді. Бірақ бағалы қағаздардың маңызы онымен шектеліп қоймайды. Бағалы қағаздар кез – келген мемлекеттің төлем айналымында маңызды орын алады, себебі олар арқылы мемлекеттің инвестициялық қызметі жүзеге асырылады. Дәлірек айтқанда, бұл күрделі қаржы тікелей халық шаруашылығының ең тиімді саласына жіберіледі, яғни оларды нарық жүйесіндегі ең өміршең субъектілер ғана алады.
Өзінің ұйымдық және құрылымдық ерекшеліктеріне орай бағалы қағаздар қаржы институттары, қаржы нарықтары және оларды реттейтін құқықтық ережелермен қатар мемлекеттің қаржы жүйесінің тұтас бір бөлігін құрайды. Мұндай жүйе біздің мемлекетімізде нарық қатынастарын қалпына келтіру қажеттілігі туындаған кезде, яғни 90-шы жылдардың басында құрыла бастады.
Бағалы қағаздар ақша түріндегі капиталға да, заттай капиталға да меншік құқын бекітіп, тек бағалы қағаздар арқылы ғана мемлекеттің меншікті акционерлік қоғамдардың, яғни жекеменшік иелері – халықтың меншігіне айналдыру мүмкін. Бағалы қағаздар нарығында өзіне тән қаржы итституттары жүйесі қалыптасып, оларда экономикалық өрістеудің қаржы көздері шоғырланып және инвестициялық қорларды бөлу қатынастары жүзеге асады.
Жұмыстың мақсаты Қазақстандағы бағалы қағаздар түрлері мен жіктелуін қарастыру, бағалы қағаздардың шығарылуымен оның эмитенттерін қарастыру сонымен қатар Қазақстан Республикасында қандай бағала қағазадар түрлері шығарылатынын қарастырып, оларға талдау жасау. Бағалы қағаздың сапасы мен сандарына мінездеме беру арқылы оның дамуына жағдай жасау. Осы мақсаттарды іске ала отырып, келесі қадамдарды анықтаймыз:
1) Бағалы қағаздар не, ол не үшін керек?
2) Оның түрлері, жіктелуі.
3) Қ.Р бағалы қағаздарды шығару.
4) Бағалы қағаздардың даму жолдары.
5) Бағалы қағазадрға талдау жасау.
1. Галанова А.С.,Басова И.С. Рынок ценных бумаг.- Москва.,1996.-339бет.
2. Көшенова Б.А.Бағалы қағаздар нарығы.- Алматы., 1999.-234 бет.
3. Абдрахманова Г.Т., Жумабаева З.С.,Рынок ценных бумаг: особенности
функционирования в Казахстане.- Алматы., 2004-340 бет.
4. Сейткасимов Т.С., Ильясов А.А., Ценные бумаги и фондовый рынок.
- Алматы., 1998.-184 бет.
5. Жатканбаев Е.Б., Агальцова С.В.Рынок государственных ценных бумаг.
- Алматы., 1999.-312 бет.
6. Колесникова В.И.,Таркановского В.С.,Ценные бумаги.- Москва.,1998.
-219бет.
7. Жуков Е.Ф., Ценные бумаги и фондовые рынки.- Москва., 1995-224бет
8. Косолапов Г. Интеграционные процессы в корпоративном секторе и фондовый рынок // Рынок ценных бумаг №13 2007 г-19-21 бет.
9. Джуматова А.К. Деятельность Инвестиционного Фонда Р.К на рынке ценных бумаг // Банки Казахстана №6 2007г -24-25стр.
10.Арыстанбаева С. Организация эффективного размещения финансовых ресурсов на рынке ценных бумаг // Қаржы қаражат №4 2007г - 10-11 бет.
11. Супугалиева Г.И. Банк аясындағы инвестициялау // Вестник КазНу - 2006 ж 26-29 бет.
12. Буренин А.Н., Рынок ценных бумаг и производных финансовых инструментов: учебное пособие – Москва., ИНФРА-М, 1998.,-165 бет).
13. Банки казахстана №12 2006 г. (13-20 бет).
14. Сарсенбаева Ж.И. Проблемы долглвого рынка ценных бумаг Республики Казахстан // Мир финансов №1 2008 г. - 13-35 бет.
15. Алексеев М.Ю., Рыног ценных бумаг. – Москва., 1992 – 352 бет.
16. Аналитический обзор Ассоциации финансистов Казахстана // Мир финансов 2006г – 7-8 бет.
17. Байганин Е. Становление и развитие рынка корпоративных облигации в Республике Казахстан // Рынок ценных бумаг№5 2007г.-50-55бет.
18.Оспанов А. Перспективы развития рынка ценных бумаг в Республике Казахстан // Рынок ценных бумаг №5 2007г- 72-77бет.
19. Есенов Б. Перспективы совершенствования казахстанского фондового рынка // Рынок ценных бумаг №11 2007г - 9-14бет.
20. Аналитическая служба. Итоги развития биржевого рынка за 2007год
// Рынок ценных бумаг №8 2007г - 12-21бет.
21. Аналитическая служба. Итоги развития биржевого рынка за 2006год
// Рынок ценных бумаг №1 2007г- 11-19бет.
22. Важинская Е. Итоги развития биржевого фондового рынка за 2007 год
// Рынок ценных бумаг №1-2 2008г-13-27бет.
2. Көшенова Б.А.Бағалы қағаздар нарығы.- Алматы., 1999.-234 бет.
3. Абдрахманова Г.Т., Жумабаева З.С.,Рынок ценных бумаг: особенности
функционирования в Казахстане.- Алматы., 2004-340 бет.
4. Сейткасимов Т.С., Ильясов А.А., Ценные бумаги и фондовый рынок.
- Алматы., 1998.-184 бет.
5. Жатканбаев Е.Б., Агальцова С.В.Рынок государственных ценных бумаг.
- Алматы., 1999.-312 бет.
6. Колесникова В.И.,Таркановского В.С.,Ценные бумаги.- Москва.,1998.
-219бет.
7. Жуков Е.Ф., Ценные бумаги и фондовые рынки.- Москва., 1995-224бет
8. Косолапов Г. Интеграционные процессы в корпоративном секторе и фондовый рынок // Рынок ценных бумаг №13 2007 г-19-21 бет.
9. Джуматова А.К. Деятельность Инвестиционного Фонда Р.К на рынке ценных бумаг // Банки Казахстана №6 2007г -24-25стр.
10.Арыстанбаева С. Организация эффективного размещения финансовых ресурсов на рынке ценных бумаг // Қаржы қаражат №4 2007г - 10-11 бет.
11. Супугалиева Г.И. Банк аясындағы инвестициялау // Вестник КазНу - 2006 ж 26-29 бет.
12. Буренин А.Н., Рынок ценных бумаг и производных финансовых инструментов: учебное пособие – Москва., ИНФРА-М, 1998.,-165 бет).
13. Банки казахстана №12 2006 г. (13-20 бет).
14. Сарсенбаева Ж.И. Проблемы долглвого рынка ценных бумаг Республики Казахстан // Мир финансов №1 2008 г. - 13-35 бет.
15. Алексеев М.Ю., Рыног ценных бумаг. – Москва., 1992 – 352 бет.
16. Аналитический обзор Ассоциации финансистов Казахстана // Мир финансов 2006г – 7-8 бет.
17. Байганин Е. Становление и развитие рынка корпоративных облигации в Республике Казахстан // Рынок ценных бумаг№5 2007г.-50-55бет.
18.Оспанов А. Перспективы развития рынка ценных бумаг в Республике Казахстан // Рынок ценных бумаг №5 2007г- 72-77бет.
19. Есенов Б. Перспективы совершенствования казахстанского фондового рынка // Рынок ценных бумаг №11 2007г - 9-14бет.
20. Аналитическая служба. Итоги развития биржевого рынка за 2007год
// Рынок ценных бумаг №8 2007г - 12-21бет.
21. Аналитическая служба. Итоги развития биржевого рынка за 2006год
// Рынок ценных бумаг №1 2007г- 11-19бет.
22. Важинская Е. Итоги развития биржевого фондового рынка за 2007 год
// Рынок ценных бумаг №1-2 2008г-13-27бет.
ЖОСПАР
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3
1. БАҒАЛЫ ҚАҒАЗДАР ПОРТФЕЛЬДІК ИНВЕСТИЦИЯНЫҢ ОБЪЕКТІСІ РЕТІНДЕ
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...5
1. Бағалы қағаздардың инвестициялық сапасы және инвестициялық портфель
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...5
1.2 Бағалы қағаздарды банк аясында инвестициялау
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...12
II. КӘСІПОРЫНДАРДЫҢ ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ ІС-ӘРЕКЕТІ МЕН ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ
ПОРТФЕЛЬДЕРІН БАСҚАРУ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...16
2.1 Инвестицялық портфельдің табыстылығын бағалау
... ... ... ... ... ... ... ... ... ...16
2.2 Кәсіпорынның инвестициялық портфелін басқару
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..18
2.3 Казпочта АҚ-ның инвестициялық портфельі және акцияларды шығару
проспектісі
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ..23
Қорытынды
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... 30
Қолданған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... .32
КІРІСПЕ
Қазақстан орталықтанған – жоспарлы экономикадан нарықтық экономикаға
өтуі қоғамдық өндірістің сипатын өзгертуде.
Нарық – күрделі, әрі жан – жақты қызмет атқаратын қоғамдық қатынастар
жиынтығы. Ол бір жағынан тауар және көрсетілген қызмет нарығын қамтыса,
екінші жағынан қор жинау нарығын қамтиды. Соңғысы, өз кезегінде, қаржы
нарығы мен қозғалмайтын мүлік нарығынан тұрады. Осы аталған нарықтардың
өзара байланысы ұлттық экономикалық механизмді құрайды. Ал бұл механизм
несиеге негізделген. Басқаша айтқанда, нарыққа қатысушылардың басым
көпшілігі іскерлік шартқа қол қойып, өздеріне бағалы қағаз түрінде
міндеттеме алады.
Бағалы қағаз нарығы субъектілерінің қатынастары экономикалық –
құқықтық механизмге негізделеді. Бұл бағалы қағаздардың материалдық түрі
ретінде оның маңызын дәлелдейді. Бірақ бағалы қағаздардың маңызы онымен
шектеліп қоймайды. Бағалы қағаздар кез – келген мемлекеттің төлем
айналымында маңызды орын алады, себебі олар арқылы мемлекеттің
инвестициялық қызметі жүзеге асырылады. Дәлірек айтқанда, бұл күрделі қаржы
тікелей халық шаруашылығының ең тиімді саласына жіберіледі, яғни оларды
нарық жүйесіндегі ең өміршең субъектілер ғана алады.
Өзінің ұйымдық және құрылымдық ерекшеліктеріне орай бағалы қағаздар
қаржы институттары, қаржы нарықтары және оларды реттейтін құқықтық
ережелермен қатар мемлекеттің қаржы жүйесінің тұтас бір бөлігін құрайды.
Мұндай жүйе біздің мемлекетімізде нарық қатынастарын қалпына келтіру
қажеттілігі туындаған кезде, яғни 90-шы жылдардың басында құрыла бастады.
Бағалы қағаздар ақша түріндегі капиталға да, заттай капиталға да меншік
құқын бекітіп, тек бағалы қағаздар арқылы ғана мемлекеттің меншікті
акционерлік қоғамдардың, яғни жекеменшік иелері – халықтың меншігіне
айналдыру мүмкін. Бағалы қағаздар нарығында өзіне тән қаржы итституттары
жүйесі қалыптасып, оларда экономикалық өрістеудің қаржы көздері шоғырланып
және инвестициялық қорларды бөлу қатынастары жүзеге асады.
Жұмыстың мақсаты Қазақстандағы бағалы қағаздар түрлері мен жіктелуін
қарастыру, бағалы қағаздардың шығарылуымен оның эмитенттерін қарастыру
сонымен қатар Қазақстан Республикасында қандай бағала қағазадар түрлері
шығарылатынын қарастырып, оларға талдау жасау. Бағалы қағаздың сапасы мен
сандарына мінездеме беру арқылы оның дамуына жағдай жасау. Осы мақсаттарды
іске ала отырып, келесі қадамдарды анықтаймыз:
1) Бағалы қағаздар не, ол не үшін керек?
2) Оның түрлері, жіктелуі.
3) Қ.Р бағалы қағаздарды шығару.
4) Бағалы қағаздардың даму жолдары.
5) Бағалы қағазадрға талдау жасау.
Қазақстан Республикасының мемлекеті бағалы қағаздар нарығын құру
және одан әрі өрістету мақсатында қажетті шараларды жасауда. Қазақстандағы
меншікті мемлекет иелігінен алу және жекеменшіктендірудің Ұлттық
бағдарламасы бағалы қағаздар нарығының негізгі элементтерін құру процесін
жеделдетті. Мемлекеттік кәсіпорындарды акционерлік қоғамдар түрінде қайта
құру олардың инвестиция тартудың ең бір тиімді механизмдерінің бірі акция
шығаруды пайдалану мүмкіндігін ашты. Бағалы қағаздар нарығының механизімі
экономиканың барлық субъектілеріне инвестиция көздерін алуға мүмкіндігін
жасайды. Акция шығару осы ресурстарды шектеусіз алуға мүмкіндік туғызса, ал
облигация шығару ақша ресурстарын, оларды банктерден алудан гөрі, тиімді
жағдайда алуға мүмкіндік береді. Мемлекет бюджет кемшілігін толтыру
мақсатында да ақша белгілерін эмиссияламай, мемлекеттік бағалы қағаздар
шығарумен шұғылданады.
Өркениетті мемлекеттерде экономикалық өрлеуде қаржыландырудың басты
жолы бағалы қағаздар нарығы болып табылады. Бағалы қағаздар нарығының
күрделі ұйымдық - экономикалық жүйесі көптеген өзара байланысты
элементтерден тұрады:
1) эмитенттер, яғни әр түрлі бағалы қағаздар шығаратын шаруашылық
субъектілер;
2) инвесторлар, яғни уақатша бос ақша иелері – заңды және жеке
тұлғалар;
3) бағалы қығаздар нарығының кәсіби мамандары: брокерлер, дилерлер,
инвестициялық басқарушылар және т.б;
4) қор биржалары, депозитарийлер, клирингтік және басқа бағалы
қағаздарды тіркейтін , сақтайтын ұйымдар;
Осы күрделі құрылымдардың қызметін ұйымдастыратын, басқаратын және
реттейтін заңдар мен ережелер және мемлекеттік органдар қажет.
Бағалы қағаздар нарығы барлық мемлекеттерде, көптеген қарым-
қатынастарда экономикалық өсуді қаржыландырудың өте жақсы және тиімді
механизімі болып табылады.
Қазіргі кезде бағалы қағаздар нарығы - әлемдік экономика мен
халықаралық шаруашылықтың жоғары дамуындағы негізгі құрушысы. Оның даму
деңгейін экономиканың және кәсіпкерлік мәдениеттің жалпы күйіне байланысты
шешеді. Бағалы қағаздар нарығын “ экономикалық ауа-райының ” бараметрі деп
атайды
Бүгінгі бағалы қағаздар нарығы тиімді инфрақұрылыммен экономикалық
қарым-қатынастағы дамыған елдердегі инвестицияны жинақтауды түрлендіруде ең
негізгі рольді атқаратын, ақша қаражаттарын қайта бөлудегі ең негізгі
механизм болып қатысады.
Айтылған мәселелердің барлығы мемлекетіміздің экономикалық дамуының
бүгінгі кездегі сатысында Қазақстан халқының жас буыны алдында жаңа тіпті
ерекше бағыт, яғни бағалы қағаздарды шығару және сол қағаздар нарығындағы
операцияларды меңгеру міндеті пайда болғанын айқындайды.
Қорыта айтқанда, Қазақстан Республикасында қалыптасып келе жатқан бағалы
қағаздар нарығындағы үлгісіне нақты бірыңғай көзқарас жоқ. Сондықтан бағалы
қағаздар нарығына уақыт талабына сай әлі де біраз өзгерістер енгізілуі
мүмкін.
1 БАҒАЛЫ ҚАҒАЗДАР ПОРТФЕЛЬДІК ИНВЕСТИЦИЯНЫҢ ОБЪЕКТІСІ РЕТІНДЕ
1.1 Бағалы қағаздардың инвестициялық сапасы және инвестициялық портфель
Бағалы қағаздар нарығына қатысушылар – бұлар бағалы қағаздар алып –
сатумен айналысатын не оның айналымы мен есебіне қызмет көрсететін жеке
тұлғалар не мекемелер; бұлар бағалы қағаздар айналымына қатысты өз
араларында белгілі бір экономикалық қатынастармен айналысатын тұлғалар.
Функционалдық қызметтеріне байланысты қатысушылардың төмендегідей негізгі
топтары да бар (7 сурет):
1) эмитенттер
2) инвесторлар
3) қор делдалдары
4) бағалы қағаздар нарығына қызмет көрсететін мекемелер
5) мемлекеттік заңдылығын қадағалау және бақылау органдары :
Эмитенттер – бұлар бағалы қағаздарды айналымға жіберетіндер.
Инвесторлар – бұлар айналымға жіберілген бағалы қағаздарды сатып алушылар.
Қорлық делдалдар – бұлар бағалы қағаздар нарығындағы эмитенттер мен
инвесторлар арсындағы байланысты қамтамасыз ететін саудагерлер.
Бағалы қағаздар нарығына қызмет көрсететін мекемелер – бұлар бағалы
қағаздар нарығындағы бағалы қағаздарды алып – сату ісінен басқа барлық
қызметтерді орындаушы мекмелер.
Бағалы қағаздар нарығының жұмыс істеуіне бола қызмет ететін
мекмелерге төмендегілер жатады:
1) бағалы қағаздар нарығының ұйымдастырушылары (қорлық биржалар не
нарықтың биржалық емес ұйымдастырушылары)
2) есеп орталығы (есептеу палаталары, клирингті орталықтар)
3) депозитарии
4) тіркеушілер
5) ақпараттандыру органдары не мекемелері.
6) бағалы қағаздар нарығының ұйымдастырушылары (қорлық биржалар не
нарықтың биржалық емес ұйымдастырушылары)
7) есеп орталығы (есептеу палаталары, клирингті орталықтар)
8) депозитарии
9) тіркеушілер
10) ақпараттандыру органдары не мекемелері.
Cурет 1 - Бағалы қағаздар нарығына қатысушылар
Бағалы қағаздар нарығының жұмыс істеуіне бола қызмет ететін мекмелерге
төмендегілер жатады:
11) бағалы қағаздар нарығының ұйымдастырушылары (қорлық биржалар не
нарықтың биржалық емес ұйымдастырушылары)
12) есеп орталығы (есептеу палаталары, клирингті орталықтар)
13) депозитарии
14) тіркеушілер
15) ақпараттандыру органдары не мекемелері.
16) бағалы қағаздар нарығының ұйымдастырушылары (қорлық биржалар не
нарықтың биржалық емес ұйымдастырушылары)
17) есеп орталығы (есептеу палаталары, клирингті орталықтар)
18) депозитарии
19) тіркеушілер
20) ақпараттандыру органдары не мекемелері.
Инвестициялық портфель – бұл капиталға салынатын қаржы
құралдары, яғни меншікті компаниялардың және мемлекеттің шығаратын
акцияларға, облигацияларға және басқа да құнды қағаздарға жұмсалатын
қаржы.
Сурет-2 – Портфельді қалыптастыру мақсаты
Инвестициялық портфельді қалыптастырудың басты мақсаты – не ол, не
бұл капиталды салу формасына байланысты, сөйтіп, салымның сенімділігін
және ең үлкен кепілдік табысты қамтамасыз ететін, мүмкіншілігі барынша
бірін-бірі өтеу тәуекелділігі болып табылады.
Құнды қағаздар портфелін жасау үшін ақша қаражатын қандай болса
да қаржы активтерінің бір түрін инвестициялау жеткілікті. Алайда,
практикада портфельдің мұндай тұрпаты едәуір сирек кездеседі; анағұрлым
көбірек дамыған, әртараптандырылған портфель, яғни бірнеше құнды қағаздар
түрінен тұратын портфель.
Портфельдің мұндай тұрпаты көпшілігінде өзінің қасиеті арқасында
тұрақты болымды нәтижеден тұрады.
Инвестициялық қаржыдан алынған пайданың маңызды мезеті портфельді
ойдағыдай басқару. Портфельді басқару әр түрлі құнды қағаздар жиынтығына
иелік істеу өнерін түсіндіреді, тек олар өзінің құнын сақтау ғана емес,
сонымен бірге қандай болса да тәуелдікке байланысты емес түпкілікті табыс
табу.
Қағида бойынша, портфельдерді басқару екі тәсілге бөлінеді –
активтік және пассивтік.
Активтік басқару – инвестициялық портфельден алынған табыс
мөлшерінің болжайтындығын сипаттайды.
Пассивтік басқарудың мәні – күні бұрын тәуекелдік деңгейі
анықталған және портфельді өзгеріссіз жағдайда ұзаққа ұстап қалатын жақсы
әртараптандырылған портфельдерді жасаудан тұрады.
XX ғасырдың 60 жылдың ортасына дейін шет мемлекеттерінде
портфелді бақаруда активтік әдісті қолданған. Бұл әдісті қолданған
менеджерлер тәуекелге және күтілетін табыстылыққа болжамдарын
қарастырған. Егер, бұл болжамдар оңтайлы болса, онда портфель жоғарғы
табыстылық әкеледі деген ой қалыптасқан.
Бір этапты бағалы қағаздарды таңдау , менеджер барлық жинақтық
бағалы қағаздардан табыстылығы, стандарты ауытқуы және ковариациясына
байланысты оптималды портфель қалыптастыру керек.
Бағалы Бағалы қағазды таңдау Жалпы бағалы
қағаздар қағаздар
портфелі
Сурет-3 - Бір этапты қағалы қағаздарды таңдау
Екі этапты бағалы қағаздарды таңдау.
1. бірінші этапта – бірінші активті класстан оптималды портфель
қалыптастыруды таңдау және басқа класстан активтен құрылған оптималды
портфель таңдау.
2. екінші этапта – бірінші және екінші активтік класстан жалпы бағалы
қағаздар портфелін қалыптастыру.
Бағалы 1-класс бағалы 1-класс активтер
қағаздар қағазын портфелі
таңдау
1-класс
Жалпы бағалы
қағаздар
портфелі
Бағалы 2-класс бағалы 2-класс активтер
қағаздар қағазын портфелі
таңдау
2-класс
Сурет-4 - Екі этапты бағалы қағаздарды таңдау
Бұл бағалы қағаздарды таңдау әдісі близорукость деп атайды, себебі,
жалпы портфельді қалыптастырған кезде бірінші және екінші класс бағалы
қағаздар арасында ковариация жүргізілмейді немесе қолданбайды. Екінші
этапта, инвестордың қаражаттарын бірінші және екінші класстар портфеліне
бөлінуі активтер орналастыру болып табылады. Активтерді орналастыру
этапында екі портфель арасында оптимальды табыстылықты, стандартты
ауытқуларды және ковариацияны болжамдайды. Бұл жалпы портфель құрамын және
инвестордың таңдаған портфелінің табыстылығы стандартты ауытқуларға
байланысты болатынын анықтайды. Активтер тарапынан бірінші класқа – акция
,ал екінші класқа – облигацияны жатқызуға болады.
Мысал. Оптималды портфелдерде орналасқан 4 акциялардың үлес салмағы
мен 3 облигацияның үлес салмағы берілген. Екінші этапта активтерді
орналастыру кезінде инвестор қаражаттарының 70% акция және 30% облигация
сатып алуға бағытталған.
Жалпы активтер портфелінің үлес салмағын анықтаңыз.
Шешу нәтижесі 4 және 5 бағаналарда қарастырылған.
2-кесте.
Бағалы қағаз Әрбір портфельдің үлес Жалпы портфельдер үлес
нөмірі салмағы салмағы
1-класс 2-класс 1-класс 2-класс
1 2 3 4 5
1 0,30 0,35
0,30·0,7=0,210 0,35·0,3=0,105
2 0,25 0,40
0,25·0,7=0,175 0,40·0,3=0,120
3 0,20 0,25
0,20·0,7=0,140 0,25·0,3=0,075
4 0,25 -
0,25·0,7=0,175
Барлығы 1,0 1,0
0,7 0,3
Екі этапты бағалы қағаздарды таңдау көп этаптыға ауысу болады, егер ,
бірнеше топтар (секторлар) енгізсе. Активтік және пассивтік басқаруды кез
келген этапта қолдануға болады.
Отандық экономика дамуының ерекшелігі, инвестициялық портфельді
әртүрлі екі жағынан жақындатуға мүмкіндік береді:
• классикалық көзқарас негізінде инвестициялық портфельді қалыптастыру;
• экономикалық нақты жағдайын еске ала отырып, инвестициялық портфельді
қалыптастыру;
Бұл екі көзқарасты салыстыру, олардың қасиеттері мен
айырмашылықтарын көрсеті өте маңызды. Ең әуелі классикалық инвестициялық
портфельдің орнын түсіндіре кетелік:
1. Инвестор белгілі кезең ішінде әбден оңайлы инвестициялы болуы
керек және кезең аяғында пайдамен алынады,
2. Портфельдің құрамының өзгеруі осы кезең ішінде қарастырылмайды.
3. Портфель әр уақытта дивиденд бола алады.
4. Құнды қағаздардың портфельге қосылуы екі параметрмен сипатталады
– болжамды табыс және стандарттық ауытқу.
Енді портфельдің нақты айырмашылық бет әлпетіне тоқталайық:
1. Бағым портфельнің, яғни оның табысы оған кіретін
қағаздардың бағым құнының өсуінен құралады.
2. егер де классикалық портфельде салынған портфель
қайтарымын сенімді уақиғалар деп есептелінсе, онда нақтыда олардың азаюы
мүмкін және тәуекелдіктің азаю әдісі ретінде портфель көзқарасының
мәнділігі артады.
3. қаржы құрылымының өзгеруі мүмкін. Сонымен ұзақ мерзімді
жоспарлау әдісіқолданылады, яғни осындай портфельді басқарудың мақсаты –
пайданы күнделікті ауытқудан емес, ол ұзақ мерзімді беталыс негізінде табу.
Оптималды инвестициялық портфельді қалыптастыру.
Сурет-5
“Бағалы қағаздар нарығы туралы” заң инвесторды құнды қағазға иелігін,
жеке меншік құқығы негізінде тұлға ретінде анықтайды.
Одан басқа “Адал иегер” деген түсінік енгізілген, бұл “бағалы қағаздар
сатып алған және оған ақша төлеу барысында бағалы қағаздарға үшінші адамның
құқы бар екенін білмеген тұлға ” деп саналады. Инвесторларды бірқатар
белгілермен топтастыруға болады. Көп жағдайда ең маңызды олардың статусы.
Осыған орай оларды жеке, ұжымдық және нарық мамандары деп бөлуге болады (8
сурет) [1, 98бет].
Инвесторларды инвестициялау мақсатында келесі топтарға бөлуге болады.
Олар стратегиялық және қоржындық.
Инвесторларды инвестициялау мақсатында келесі топтарға бөлуге болады.
Олар стратегиялық және қоржындық.
Cурет 6 - Инвесторлар құрамы
Қоржындық (портфельді) инвестор өзіне тиесілі бағалы қағаздардан
ғана пайда табуды ойлайды. Сондықтан қайдан, қашан, не сатып алу мәселелері
оған әрқашан өзекті болып табылады.
Осы мәселелерге жауап беруден бұрын инвестор бағалы қағаздарға қандай
мақсатпен қаржы салғалы отырғанын, ресурстардың инвестициясы кеізінде
қаншалықты шығынға ұшырауы мүмкін екендігін, оған ненің маңызды екенін-
жұмсалған қаржы мөлшерінің сақталуы ма, не өте көп мөлшерде шығынға
ұшырауы, не мол табыс алу үшін тәуекелге баруына болатын мүмкіндігін
анықтап алуы керек [4, 115бет].
1.2 Бағалы қағаздарды банк аясында инвестициялау
Инвестиция деп қаражатты ұзақ мерзімге белгілі бір салаға пайда табу
мақсатында салуды білдіреді. Инвестициялық қызметке банктер делдал ретінде
қатысады. Банктер өздерінің инвестициялық қызметінде тиімді инвестициялық
саясат жасай отырып жүзеге асырады. Банктердің инвестициялық саясаты
инвестиция портфелін басқару бойынша стратегияны құру және іске асыру
шараларын, қалыпты қызметті, табыстылықты арттыру, банк балансының
өтімділігін қамтамасыз ету бағытында портфельді және тура инвестициялардың
оптималды құрылымына жетуді білдіреді. Банктің инвестициялық саясаты
банктің басқармасымен жасалады. Инвестициялық саясаттың басты
элементтерінің бірі – банктің валюта – қаржылық портфелін, соның ішінде
инвестициялық портфелін басқарудың тактикасы мен стратегиясын жасау болып
табылады.
Инвестициялық портфель бұл – банктің заңды тұлғалардың, басқа
банктердің және бағалы қағаздардың салған қаражаттарының жиынтығы.
Инвестициялық портфельдің оңтайлы құрылымының критерийлері – бұл
операциялардың табыстылығы және өтімділігі болып табылады. Инвестициялық
портфельдерді басқарудың әр түрлі бағыттары және принциптері қолданылады.
Көп таралған принциптердің қатарына бағалы қағаздарды өтеудің
“баспалдықтылық” принципін жатқызуға болады. Бұл принцип бойынша өтелген
бағалы қағаздардан түскен қаражатттарды максималды өтеу мерзімі бар бағалы
қағаздарда қайта инвестициялау. Банктердің белгілі бір мерзімге пайда табу
мақсатында бағалы қағаздармен операциялары банк инвестициялары ретінде
қарастырылады.
Инвестициялық банктердің негізгі қызметі - ұзақ мерзімді ссудалық
капиталды мобилизациялау және оны қарыз алушыларға акцияларды,
облигацияларды және орналастыру арқылы, қарыздық міндеттемелердің басқа
түрлері арқылы беру.
Қазіргі инвестициялық банктердің екі түрі қызмет етеді:
1) Бірінші типті инвестициялық банктер
2) Екінші типті инвестициялық банктер
Мұндағы бірінші типті инвестициялық банктер тек бағалы қағаздарды
орналастыру және сатумен айналысады. Ал екінші типті инвестициялық
банктерге келетін болсақ, олар ұзақ мерзімді несиелеумен айналысады
[7,195бет].
Инвестициялық банктердің пайда болуын негізінен мемлекеттің бағалы
қағаздарын орналастырумен байланысты деп көрсетеді. Кейіннен ұйымдастырудың
акционерлік формасының пайда болуымен олар үлкен компаниялар мен
корпорациялар үшін олардың акциялары мен облигацияларын орналастыру арқылы
ақша қаражаттарын мобилизациялайды, жаңа компанияларды құруда, қайта
құруда, біріктіруде белсенді қатысады, сонымен қатар мемлекеттік биліктің
барлық деңгейінің мемлекеттік бағалы қағазын орналастырады, оның ішінде
орталық үкіметтің бағалы қағаздарынан бастап, жергілікті әкімшіліктің
бағалы қағаздарына дейін орналастырады.
Бірінші типті инвестициялық банктер әдетте құрылтайшылар, бағалы
қағаздардың эмиссиясын ұйымдастырушылар рөлінде шығады. Олар компаниямен
орналастырылмаған бағалы қағаздардың бөлігін сатып алатын агенттер ретінде,
сонымен қатар сауда, өндіріс транспорттық корпорациялардың бағалы қағаздары
бойынша және басқа аспектілер бойынша консультанттар ретінде бола алады.
Ұзақ мерзімді салымдарды қажет етіп акциялар мен облигациялар шығару туралы
шешім қабылдаған корпорациялардың және мемлекеттің тапсырмасы бойынша,
бірінші типті инвестициялық банктер эмиссиясының көлемі, мерзімі, шарттары
жайлы және бағалы қағаздардың типін таңдау жөніндегі, сонымен қатар
орналастыру және қайта айналысы жөніндегі міндеттемелерді өздерінің
мойындарына алады. Мұндай мекемелер шығарылған акциялар мен
облигациялардың сатып алуына кепіл береді, яғни олар бұл бағалы қағаздарды
сатуды өздерінің есебінен немесе банктік синдикаттарды құру арқылы акциялар
мен облигацияларды сатып алушыларға ссуда береді [9,24бет].
Бірінші типті инвестициялық банктер соңғы кезде көбінесе корпоративті
секторлардың бағалы қағаздарымен операцияларды жиі жүргізеді. Мұндай
банктер акциялар мен облигацияларды орналастыру арқылы өндіріс, транспорт
және сауда кәсіпорындарының ақша қаражаттарын алуда делдал ретінде
қатысады.
Бірінші типті инвестициялық банктер капиталды тарту, бағалы қағаздар
нарығына қызмет көрсету бойынша бірқатар функцияларды атқарады:
1) Акциялар мен облигацияларды қайта орналастырумен айналысады
2) Халықаралық бағалы қағаздарды еуровалюта нарығында орналастыруда
делдал болады
3) Корпорацияларға инвестициялық стратегияның сұрақтары бойынша және
бухгалтерлік есеп пен есеп беру жөнінде кеңестер береді
Қазіргі кезде бұл банктерсіз бағалы қағаздарды сату өте қиынға
түседі. Көптеген компаниялар инвестициялық банктердің көмегінсіз ұзақ
мерзімді ақша қаражаттарын ала алмаған болар еді. Кейбір мемлекеттердің
қазіргі тәжірибесінде мұндай банктер компанияның бағалы қағаздарын
орналастырумен айналыспасада, компаниялар құрылып қызмет ете алмайды.
Осындай елдердің қатарына келесі елдерді мысалға келтіруге болады: Канада,
Ұлыбритания, Австралия, Америка Құрама Штаттары [15, 115бет].
Бағалы қағаздарды орналастыру алдында инвестициялық банк әдетте
эмитент-корпорацияның қызметіне жоғары мамандандырылған экономистер,
юристер және инжинерлердің көмегімен тиянақты талдау жүргізіледі. Банк
корпорацияның активтерін, мүлкін, мақсаттарын, құжаттарын, маркетинг және
менеджмент жүйесін, өндіріс жағдайын, нарығын, еңбек қатынастарын,
корпорацияның тарихын, оның операцияларын, балансын, пайда және зияндардың
есебін, басқарма құрылымын, саладағы орнын, бәсеке деңгейін және басқа да
факторлар қатарының талдауын жүргізеді.
Ал екінші типті инвестициялық бактерге келсек, олар бірінші типті
инвестициялық банктерден ұйымдастырушылық құрылымда, қызметтері мен
операцияларында елеулі айырмашылығы бар. Екінші типті инвестициялық банктер
акционерлік негізде, мемлекеттің қатысуымен аралас меншік формасында және
таза мемлекеттік болып құрылуы мүмкін.
Мұндай банктердің негізгі функциялары шаруашылықтың әр түрлі салаларын,
сонымен қатар жаңа технологияларды енгізумен және ғылыми-техникалық
революция жетістіктерін іске қосумен байланысты арнайы - мақсатты
жобаларды орта және ұзақ мерзімді несиелеу болып табылады.
Екінші типті инвестициялық банктер соғыстан кейінгі Батыс Европаның
экономикасын қалпына келтіруде және дамушы елдердің салаларын құруда үлкен
роль атқарды. Осыған байланысты келесі бірқатар елдерді ерекше бөліп
көрсеткен дұрыс болады: Франция, Италия, Испания, Португалия, Скандинавия
елдері. Аталған елдерде аралас және мемлекеттік инвестициялық банктер
өндірісі ұзақ мерзімді несиелеудің және онда жаңа салалардың құрылуының
жоғарғы деңгейін қамтамасыз етті. Қазіргі бұл инвестициялық банктер
ссудалық капитал нарығында әртүрлі операцияларды жүргізеді: заңды және жеке
тұлғалардың жинақтарын аккумуляциялайды, орта және ұзақ мерзімді несиелеу
жүргізеді, жеке және мемлекеттік бағалы қағаздарға салымдар жасайды,
әртүрлі қаржылық қызметтерді дамытады [1].
Қазақстан Республикасында да мұндай банктердің функцияларын негізінен
Қазақстан Республикасының банк жүйесінің екінші деңгейлі банктері атқарады.
Бірақ Қазақстан Республикасының коммерциялық банктері бірінші типті
банктердің операцияларын жүзеге асыру өз деңгейінде болып отырған жоқ.
Коммерциялық банктердің инвестициялық қызметінің мақсаты – қаражаттардың
сақталуын, диверсификация, табыс пен өтімділікті қамтамасыздандыру [10,
27бет].
Нормативті құжаттарға сәйкес кез-келген бағалы қағазды өз атынан, өз
есебінен және өз бастамашылығымен сатып алу және қайта сату инвестициялық
операция болып табылады. Коммерциялық банктердің инвестициялық операциялары
меншікті ресурстар, заемдық және тартылған қаражаттар есебіне жүзеге
асырылады.
Біраз уақыт бұрын отандық банктердің атына олардың нақты экономика
секторындағы шаруашылық субъектілермен қатынастары туралы қатаң сын
айтылған болатын. Қазақстанның экономикасына айналым және инвестициялық
қаражаттардың тапшылығын банктердің несиелері қанағаттандырмады.
Бұл жағдай 2002 жылдан бастап жақсара бастады. Банктер қаржы
нарығының неғұрлым активті және капиталды қатысушылардың бірі болды.
Қазақстандағы бір банктің орташа капиталы валюта эквивалентінде шамамен 30
млн АҚШ долларын құрайды. 2006 жылы банк активтерінің 60% нақты экономика
секторына жіберілді, өндірістің дамуымен және банктердің ресурстық
базасының артуымен банктер нақты экономика секторын несиелеуге белсенді
қатысуын көрсетеді.
2005 жылы экономиканы дамытуға кеткен несиелердің көлемі 672,4
млрд.теңге, шетел валютасында 4,3 млрд. АҚШ долларынан артық болды. Ал 2006
жылдың қазан айындағы мәліметтер бойынша банктердің экономикаға бағытталған
несиелерінің жалпы көлемі 924,3 млрд. теңгені құрады, бұл 6,25 млрд. АҚШ
долларынан артық [11, 113бет].
Банктердің несие портфельдерінің көлемін артуы және банктердегі жеке
және заңды тұлғалардың депозиттік салымдарының артуы есебінен болған. Бұл
және банктердің меншікті капиталының артуы банктердің несиелендіру
мүмкіндігін жоғарылатып, нақты экономика секторына инвестициялық
қаражаттарды арттырады.
Сонымен қатар, банктердің несиелеу белсенділігінің тым тез артуының
тағы бір себебі, инфляцияның және девальвацияның салыстырмалы төмен деңгейі
негізгі қаржылық құралдар бойынша пайда мөлшерін төмендетті. Банктер
мемлекеттік бағалы қағаздар нарығында және валюталық нарықта жоғары пайда
алу мүмкіншіліктерін жоғалтты, ал бұл өз кезегінде негізгі пайда көзі
ретінде белсенді түрде несиелеу операцияларын жүргізуге итермелейді.
Бүгінгі таңда инвестор тек пайда мөлшерінің төмендігімен емес, сонымен
бірге қаржылық құралдардың жетіспеушілігін де бастан кешіруде. Осындай
негізгі факторлардың нәтижесінде экономика аз болса да инвестициялық
қажеттілігін қанағаттандырады.
Сонымен экономиканы инвестициялауда банктердің инвестициялық қызметі
өте маңызды. Қазақстанда банктер тарапынан экономикаға қаражаттарды бөлу
көбінесе несиелер түрінде болып отыр. Банктердің қаржылық инвестицияларға
қызығушылығын арттыру жолдарын қарастыру керек. Жинақтаушы зейнетақы
қорларының активтерін нақты экономиканы қаржыландыруға жұмсалу жағдайларын
қарастырған жөн.
Қазақстан Республикасының әлеуметтік бағыттағы нарықтық экономикасы
экономиканың шынайы секторына көбірек инвестиция тарту арқылы дамуда. Басым
салаларда инвестициялау өнеркәсіпте, ауыл шаруашылығында және басқа
салаларда құрылымдық қайта құруларға жетуге мүмкіндік беріп, экономикалық
өсуге база жасайды.
Инвестициялық портфельдің тиімді құрылымын жасақтау қар нарығындағы
жағдайларды білуге және оны болжау мүмкіндіктеріне байланысты. Болжау өтем
бақылаулардың статистикалық талдауына негізделеді, ол нарық дамуының
негізгі тенденцияларын анықтауға мүмкіндік береді.
Дамушы инвестициялау, қаржыларын тікелей бағалы қағаздарды
инвестициялауға салынатын тартымды болатынын дәлелдеді. Себебі, нарықтары
дамушы елдердің экономикасы тез өсім жағдайда болады, ал бұл нарықтарға сол
инвестициялар салу жоғары табысты иеленеді, алайда сонымен бір мезгілде
тәуекелдің жоғары деңгейіне иеленеді.
II. КӘСІПОРЫНДАРДЫҢ ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ ІС-ӘРЕКЕТІ МЕН ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ
ПОРТФЕЛЬДЕРІН БАСҚАРУ
2.1 Инвестицялық портфельдің табыстылығын бағалау.
Бағалы қағаздар портфелін басқарудағы тиімділікті бағалау, өткен жылғы
инвестициялық басқарудың сапасы және менеджердің шеберлігіне қорытынды
жасауға мүмкіншілік береді.
Портфельді басқарудың тиімділігін бағалау 4 жылда немесе одан көп
уақыт аралығында жүргізіледі. Бұл уақыт аралығы бірнеше (айларға,
кварталдарға) кезеңдерге бөлінеді және табыстылықты әр кезең сайын
анықтайды.
Егер, клиент қарастырылған кезеңдерде портфельге ақша қаражаттарын
салмаса, не алмаса, онда бұл кезеңдегі табыстылық мына формуламен
анықталады:
ap,t=S – Р Р,
мұнда, ap,t – қарастырылған кезеңдегі t портфель құны;
S – кезең соңындағы портфель құны;
Р – кезең басындағы портфель құны.
Портфельге кіретін бағалы қағаздардың ( нарықтық құны) құны сома
бойынша анықталады:
P = Σ PjNj ,
мұнда, Pj – бір бағалы қағаз түрінің j құны ;
Nj – портфельде орналасқан бағалы қағаздар түрлерінің
саны;
J – портфельде орналасқан түрлі бағалы қағаздар саны.
Мысалы: 3 түрлі акциядан құралған портфель берілген.
Портфельдің табыстылығын анықтаңыз.
3-кесте.
Акция типі Акция саны Акцияның құны, теңге
Кезең басында Кезең соңында
1 120
9 000 9 200
2 200
8 000 10 150
3 150
18 000 20 300
Шешуі: P = 9 000 · 120 + 8 700 · 200 + 18 500 · 150 = 5 595 000 тг.;
S = 9 200 · 120 + 10 150 · 200 + 20 300 · 150 =6 179 000 тг.;
at,p= 6 179 000 – 5 595 000 5 595 000 = 0,104 немесе 10,4%
Қарастырылған зерттеу кезеңі аралығында портфельге салынатын немесе
алынатын ақшалар , яғни тиімділікті анықтау үшін табыстылықтың ішкі
ставкасын және уақытпен өлшенген табыстылық қолданылады. Анализ кезінде
зерттелетін кезең t, бірнеше уақыт бөліктеріне L бөлінеді. Уақыт
бөліктерінің соңында сома p1 салынады немесе алынады ( минус таңба) 1=
1,2,..., L – бөлік нөмірі.
Табыстылықтың ішкі ставкасы кезеңінде 1 теңдікте тұрады, себебі,
кезең басындағы Р портфель құны және барлық салымдардың p1 дисконттық құны,
кезең соңындағы портфельдің дисконттық құнына теңеседі:
P+Σpl (1+qB)l=S(1+qB)L,
мұнда, qB – табыстылықтың ішкі ставкасы.
Барлық кезеңдерде бойынша табыстылықтың ішкі ставкасы мына формула
арқылы анықталады:
at,p =(1+qB)L – 1 .
Уақытпен өлшенген табыстылық, зерттелетін кезеңдегі әрбір уақыт
бөліктеріндегі табыстылықта болады. Уақыт бөліктеріндегі l табыстылық мына
формуламен анықталады:
al=Sl - Pl Pl ,
мұнда, al – уақыт бөліктеріндегі табыстылық;
Pl – уақыт бөліктерінің басында портфельге салынған
немесе
алынған салымдардан кейінгі портфель құны;
Sl - уақыт бөліктерінің соңында портфельге салынған
немесе
алынған салымдардан кейінгі портфель құны.
Уақытпен өлшенген табыстылық кезең бойынша мына формуламен
анықталады:
1 + at,p = П (1+ al ).
Жыл бойғы портфельдің табыстылығын аналитакалық формуламен
анықталады:
1+ і = П (1+ ар,к),
мұнда, к – зерттелетін кезең нөмірі;
К – жыл бойындағы кезеңдер саны.
Портфельді басқарудың сапалығын бағалау үшін ,оның мінездемесін
эталонды портфель мінездемесімен салыстыру керек, себебі, портфельді
басқарудың тиімділігін бағалау абсолюттік емес, тек қана қатынастық шкалада
жүргізілуі керек. Мысалы, жыл бойғы портфельдің табыстылығы 20% құрайды.
Бұл жақсы көрсеткіш екенін ескеру керек, себебі, бұл көрсеткіш жылдық
ппайыздық ставкадан асып тұр. Ал егер, ставкадан төмен болса, онда
қанағаттанарсыздық пайда болады. Эталонды портфель клиенттің мақсатына
бағытталуы керек. Егер клиенттің мақсаты ірі кәсіпорындардың акцияларын
инвестициялау арқылы максимальды табыс алу болса, онда эталонды портфельге
сәйкес индекс таңдалуы керек, яғни барлық ірі компаниялардың жиынтығына
кіретін зерттелетін портфельдің акциясы ескерілуі керек. Сонымен қатар
зерттелетін және эталонды потфельдер тәуекелдерінің деңгейі бірдей болу
керек.
Көптеген тиімді портфельдер минимальды тәуекел нүктесінде емес тиімді
шекарада орналасады.
2.2 Кәсіпорынның инвестициялық портфелін басқару
Қазақстан Республикасының нарыққа ену процесі кәсіпорындардың
атқарымының өзгеруімен жарияланды. Олардың көпшілігі негізінен
жекешелендірудің арқасында жаңа статусқа, яғни жеке меншіктің жаңа
түрлеріне ие болды, олар: акционерлік, кооперативтік, аралас және т.б.
кәсіпорындар.
Сонымен қатар, ҚР-ның экономикасында көптеген мемлекеттік
кәсіпорындарда өз жұмыстарын атқаруда. Жоғары да аталған кәсіпорындардың
барлық түрлері жаңа экономикалық жағдайда толық дербестікте жұмыс істеуде.
Нарықтық жағдайда кәсіпорындардың әрекеттері толық өзгеріп, олардың қарым-
қатынасы нарықтық экономикаға бейімделген.
Қазіргі кезде, кооперативтік, акционерлік және аралас кәсіпорындардың,
мемлекеттік кәсіпорындардың бос ақша қаражаттарын нарықта бағаламасы бар
әртүрлі бағалы қағаздар түріне жұмсауға мүмкіншіліктері бар. Сондықтан
кәсіпорын басшыларының , әсіресе қаржы менеджерінің мақсаты, құнды
қағаздарға қаржы жұмсауды ұтымды басқаруда немесе кәсіпорынның
инвестициялық портфелін дұрыс басқаруда. Қаржы менеджерінің білетін нарықта
қандай құнды қағаз бағалы екендігін, инвестициялық қоржынның пайдалылығын
бағалауында.
Сонымен бірге, ол нарықта қатысушылар туралы ақпаратты болуы керек,
мемлекеттің реттеу жүйесін, заңдарды, қор биржалары, брокерлік фирмалардың
жұмыс істеу механизмін жақсы болуы тиіс. Одан басқа қаржы менеджері құнды
қағаз шығарушы кәсіпорын – эмитент туралы толық ақпаратты білуі керек.
Сонымен қатар, қаржы менеджері республикадағы құнды қағаздар нарығының даму
ағымын бақылап тұрғаны жөн.
Кәсіпорынның инвестициялық портфелін бағалау.
Қаржы менеджментінде тәуекелдік және табыс әлбетте екі өзара
әрекеттес элементтер ретінде қаралады.
Мемлекеттік құнды қағаздардың тәуекелділігі өте үлкен емес, өйткені
оның табысының ауытқылығы онша көп болмайды. Керісінше, жеке меншік
қағаздар мысалы жай акциялар, ең тәуекелдік активке жатады, онан түсетін
табыс әртүрлі факторлардың әсерінен барынша ауытпалы болады.
Алынған құнды қағаздардың табысы екі элементтен құралады: құнды
қағаздардың құнының өзгеруінен алынатын табыс және дивиденд түрінде түсетін
пайыз (облигацияға) немесе пайда.
Құнды қағаздың бастапқы құнына пайызбен есептелінген табыс – құнды
қағаздың табыстылығы немесе табыс мөлшері деп аталады. Мысалы, кәсіпорын
басқа заңды тұлғаның акциясын 15,0 мың.тг. сатып алады. ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3
1. БАҒАЛЫ ҚАҒАЗДАР ПОРТФЕЛЬДІК ИНВЕСТИЦИЯНЫҢ ОБЪЕКТІСІ РЕТІНДЕ
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...5
1. Бағалы қағаздардың инвестициялық сапасы және инвестициялық портфель
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...5
1.2 Бағалы қағаздарды банк аясында инвестициялау
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...12
II. КӘСІПОРЫНДАРДЫҢ ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ ІС-ӘРЕКЕТІ МЕН ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ
ПОРТФЕЛЬДЕРІН БАСҚАРУ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...16
2.1 Инвестицялық портфельдің табыстылығын бағалау
... ... ... ... ... ... ... ... ... ...16
2.2 Кәсіпорынның инвестициялық портфелін басқару
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..18
2.3 Казпочта АҚ-ның инвестициялық портфельі және акцияларды шығару
проспектісі
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ..23
Қорытынды
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... 30
Қолданған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... .32
КІРІСПЕ
Қазақстан орталықтанған – жоспарлы экономикадан нарықтық экономикаға
өтуі қоғамдық өндірістің сипатын өзгертуде.
Нарық – күрделі, әрі жан – жақты қызмет атқаратын қоғамдық қатынастар
жиынтығы. Ол бір жағынан тауар және көрсетілген қызмет нарығын қамтыса,
екінші жағынан қор жинау нарығын қамтиды. Соңғысы, өз кезегінде, қаржы
нарығы мен қозғалмайтын мүлік нарығынан тұрады. Осы аталған нарықтардың
өзара байланысы ұлттық экономикалық механизмді құрайды. Ал бұл механизм
несиеге негізделген. Басқаша айтқанда, нарыққа қатысушылардың басым
көпшілігі іскерлік шартқа қол қойып, өздеріне бағалы қағаз түрінде
міндеттеме алады.
Бағалы қағаз нарығы субъектілерінің қатынастары экономикалық –
құқықтық механизмге негізделеді. Бұл бағалы қағаздардың материалдық түрі
ретінде оның маңызын дәлелдейді. Бірақ бағалы қағаздардың маңызы онымен
шектеліп қоймайды. Бағалы қағаздар кез – келген мемлекеттің төлем
айналымында маңызды орын алады, себебі олар арқылы мемлекеттің
инвестициялық қызметі жүзеге асырылады. Дәлірек айтқанда, бұл күрделі қаржы
тікелей халық шаруашылығының ең тиімді саласына жіберіледі, яғни оларды
нарық жүйесіндегі ең өміршең субъектілер ғана алады.
Өзінің ұйымдық және құрылымдық ерекшеліктеріне орай бағалы қағаздар
қаржы институттары, қаржы нарықтары және оларды реттейтін құқықтық
ережелермен қатар мемлекеттің қаржы жүйесінің тұтас бір бөлігін құрайды.
Мұндай жүйе біздің мемлекетімізде нарық қатынастарын қалпына келтіру
қажеттілігі туындаған кезде, яғни 90-шы жылдардың басында құрыла бастады.
Бағалы қағаздар ақша түріндегі капиталға да, заттай капиталға да меншік
құқын бекітіп, тек бағалы қағаздар арқылы ғана мемлекеттің меншікті
акционерлік қоғамдардың, яғни жекеменшік иелері – халықтың меншігіне
айналдыру мүмкін. Бағалы қағаздар нарығында өзіне тән қаржы итституттары
жүйесі қалыптасып, оларда экономикалық өрістеудің қаржы көздері шоғырланып
және инвестициялық қорларды бөлу қатынастары жүзеге асады.
Жұмыстың мақсаты Қазақстандағы бағалы қағаздар түрлері мен жіктелуін
қарастыру, бағалы қағаздардың шығарылуымен оның эмитенттерін қарастыру
сонымен қатар Қазақстан Республикасында қандай бағала қағазадар түрлері
шығарылатынын қарастырып, оларға талдау жасау. Бағалы қағаздың сапасы мен
сандарына мінездеме беру арқылы оның дамуына жағдай жасау. Осы мақсаттарды
іске ала отырып, келесі қадамдарды анықтаймыз:
1) Бағалы қағаздар не, ол не үшін керек?
2) Оның түрлері, жіктелуі.
3) Қ.Р бағалы қағаздарды шығару.
4) Бағалы қағаздардың даму жолдары.
5) Бағалы қағазадрға талдау жасау.
Қазақстан Республикасының мемлекеті бағалы қағаздар нарығын құру
және одан әрі өрістету мақсатында қажетті шараларды жасауда. Қазақстандағы
меншікті мемлекет иелігінен алу және жекеменшіктендірудің Ұлттық
бағдарламасы бағалы қағаздар нарығының негізгі элементтерін құру процесін
жеделдетті. Мемлекеттік кәсіпорындарды акционерлік қоғамдар түрінде қайта
құру олардың инвестиция тартудың ең бір тиімді механизмдерінің бірі акция
шығаруды пайдалану мүмкіндігін ашты. Бағалы қағаздар нарығының механизімі
экономиканың барлық субъектілеріне инвестиция көздерін алуға мүмкіндігін
жасайды. Акция шығару осы ресурстарды шектеусіз алуға мүмкіндік туғызса, ал
облигация шығару ақша ресурстарын, оларды банктерден алудан гөрі, тиімді
жағдайда алуға мүмкіндік береді. Мемлекет бюджет кемшілігін толтыру
мақсатында да ақша белгілерін эмиссияламай, мемлекеттік бағалы қағаздар
шығарумен шұғылданады.
Өркениетті мемлекеттерде экономикалық өрлеуде қаржыландырудың басты
жолы бағалы қағаздар нарығы болып табылады. Бағалы қағаздар нарығының
күрделі ұйымдық - экономикалық жүйесі көптеген өзара байланысты
элементтерден тұрады:
1) эмитенттер, яғни әр түрлі бағалы қағаздар шығаратын шаруашылық
субъектілер;
2) инвесторлар, яғни уақатша бос ақша иелері – заңды және жеке
тұлғалар;
3) бағалы қығаздар нарығының кәсіби мамандары: брокерлер, дилерлер,
инвестициялық басқарушылар және т.б;
4) қор биржалары, депозитарийлер, клирингтік және басқа бағалы
қағаздарды тіркейтін , сақтайтын ұйымдар;
Осы күрделі құрылымдардың қызметін ұйымдастыратын, басқаратын және
реттейтін заңдар мен ережелер және мемлекеттік органдар қажет.
Бағалы қағаздар нарығы барлық мемлекеттерде, көптеген қарым-
қатынастарда экономикалық өсуді қаржыландырудың өте жақсы және тиімді
механизімі болып табылады.
Қазіргі кезде бағалы қағаздар нарығы - әлемдік экономика мен
халықаралық шаруашылықтың жоғары дамуындағы негізгі құрушысы. Оның даму
деңгейін экономиканың және кәсіпкерлік мәдениеттің жалпы күйіне байланысты
шешеді. Бағалы қағаздар нарығын “ экономикалық ауа-райының ” бараметрі деп
атайды
Бүгінгі бағалы қағаздар нарығы тиімді инфрақұрылыммен экономикалық
қарым-қатынастағы дамыған елдердегі инвестицияны жинақтауды түрлендіруде ең
негізгі рольді атқаратын, ақша қаражаттарын қайта бөлудегі ең негізгі
механизм болып қатысады.
Айтылған мәселелердің барлығы мемлекетіміздің экономикалық дамуының
бүгінгі кездегі сатысында Қазақстан халқының жас буыны алдында жаңа тіпті
ерекше бағыт, яғни бағалы қағаздарды шығару және сол қағаздар нарығындағы
операцияларды меңгеру міндеті пайда болғанын айқындайды.
Қорыта айтқанда, Қазақстан Республикасында қалыптасып келе жатқан бағалы
қағаздар нарығындағы үлгісіне нақты бірыңғай көзқарас жоқ. Сондықтан бағалы
қағаздар нарығына уақыт талабына сай әлі де біраз өзгерістер енгізілуі
мүмкін.
1 БАҒАЛЫ ҚАҒАЗДАР ПОРТФЕЛЬДІК ИНВЕСТИЦИЯНЫҢ ОБЪЕКТІСІ РЕТІНДЕ
1.1 Бағалы қағаздардың инвестициялық сапасы және инвестициялық портфель
Бағалы қағаздар нарығына қатысушылар – бұлар бағалы қағаздар алып –
сатумен айналысатын не оның айналымы мен есебіне қызмет көрсететін жеке
тұлғалар не мекемелер; бұлар бағалы қағаздар айналымына қатысты өз
араларында белгілі бір экономикалық қатынастармен айналысатын тұлғалар.
Функционалдық қызметтеріне байланысты қатысушылардың төмендегідей негізгі
топтары да бар (7 сурет):
1) эмитенттер
2) инвесторлар
3) қор делдалдары
4) бағалы қағаздар нарығына қызмет көрсететін мекемелер
5) мемлекеттік заңдылығын қадағалау және бақылау органдары :
Эмитенттер – бұлар бағалы қағаздарды айналымға жіберетіндер.
Инвесторлар – бұлар айналымға жіберілген бағалы қағаздарды сатып алушылар.
Қорлық делдалдар – бұлар бағалы қағаздар нарығындағы эмитенттер мен
инвесторлар арсындағы байланысты қамтамасыз ететін саудагерлер.
Бағалы қағаздар нарығына қызмет көрсететін мекемелер – бұлар бағалы
қағаздар нарығындағы бағалы қағаздарды алып – сату ісінен басқа барлық
қызметтерді орындаушы мекмелер.
Бағалы қағаздар нарығының жұмыс істеуіне бола қызмет ететін
мекмелерге төмендегілер жатады:
1) бағалы қағаздар нарығының ұйымдастырушылары (қорлық биржалар не
нарықтың биржалық емес ұйымдастырушылары)
2) есеп орталығы (есептеу палаталары, клирингті орталықтар)
3) депозитарии
4) тіркеушілер
5) ақпараттандыру органдары не мекемелері.
6) бағалы қағаздар нарығының ұйымдастырушылары (қорлық биржалар не
нарықтың биржалық емес ұйымдастырушылары)
7) есеп орталығы (есептеу палаталары, клирингті орталықтар)
8) депозитарии
9) тіркеушілер
10) ақпараттандыру органдары не мекемелері.
Cурет 1 - Бағалы қағаздар нарығына қатысушылар
Бағалы қағаздар нарығының жұмыс істеуіне бола қызмет ететін мекмелерге
төмендегілер жатады:
11) бағалы қағаздар нарығының ұйымдастырушылары (қорлық биржалар не
нарықтың биржалық емес ұйымдастырушылары)
12) есеп орталығы (есептеу палаталары, клирингті орталықтар)
13) депозитарии
14) тіркеушілер
15) ақпараттандыру органдары не мекемелері.
16) бағалы қағаздар нарығының ұйымдастырушылары (қорлық биржалар не
нарықтың биржалық емес ұйымдастырушылары)
17) есеп орталығы (есептеу палаталары, клирингті орталықтар)
18) депозитарии
19) тіркеушілер
20) ақпараттандыру органдары не мекемелері.
Инвестициялық портфель – бұл капиталға салынатын қаржы
құралдары, яғни меншікті компаниялардың және мемлекеттің шығаратын
акцияларға, облигацияларға және басқа да құнды қағаздарға жұмсалатын
қаржы.
Сурет-2 – Портфельді қалыптастыру мақсаты
Инвестициялық портфельді қалыптастырудың басты мақсаты – не ол, не
бұл капиталды салу формасына байланысты, сөйтіп, салымның сенімділігін
және ең үлкен кепілдік табысты қамтамасыз ететін, мүмкіншілігі барынша
бірін-бірі өтеу тәуекелділігі болып табылады.
Құнды қағаздар портфелін жасау үшін ақша қаражатын қандай болса
да қаржы активтерінің бір түрін инвестициялау жеткілікті. Алайда,
практикада портфельдің мұндай тұрпаты едәуір сирек кездеседі; анағұрлым
көбірек дамыған, әртараптандырылған портфель, яғни бірнеше құнды қағаздар
түрінен тұратын портфель.
Портфельдің мұндай тұрпаты көпшілігінде өзінің қасиеті арқасында
тұрақты болымды нәтижеден тұрады.
Инвестициялық қаржыдан алынған пайданың маңызды мезеті портфельді
ойдағыдай басқару. Портфельді басқару әр түрлі құнды қағаздар жиынтығына
иелік істеу өнерін түсіндіреді, тек олар өзінің құнын сақтау ғана емес,
сонымен бірге қандай болса да тәуелдікке байланысты емес түпкілікті табыс
табу.
Қағида бойынша, портфельдерді басқару екі тәсілге бөлінеді –
активтік және пассивтік.
Активтік басқару – инвестициялық портфельден алынған табыс
мөлшерінің болжайтындығын сипаттайды.
Пассивтік басқарудың мәні – күні бұрын тәуекелдік деңгейі
анықталған және портфельді өзгеріссіз жағдайда ұзаққа ұстап қалатын жақсы
әртараптандырылған портфельдерді жасаудан тұрады.
XX ғасырдың 60 жылдың ортасына дейін шет мемлекеттерінде
портфелді бақаруда активтік әдісті қолданған. Бұл әдісті қолданған
менеджерлер тәуекелге және күтілетін табыстылыққа болжамдарын
қарастырған. Егер, бұл болжамдар оңтайлы болса, онда портфель жоғарғы
табыстылық әкеледі деген ой қалыптасқан.
Бір этапты бағалы қағаздарды таңдау , менеджер барлық жинақтық
бағалы қағаздардан табыстылығы, стандарты ауытқуы және ковариациясына
байланысты оптималды портфель қалыптастыру керек.
Бағалы Бағалы қағазды таңдау Жалпы бағалы
қағаздар қағаздар
портфелі
Сурет-3 - Бір этапты қағалы қағаздарды таңдау
Екі этапты бағалы қағаздарды таңдау.
1. бірінші этапта – бірінші активті класстан оптималды портфель
қалыптастыруды таңдау және басқа класстан активтен құрылған оптималды
портфель таңдау.
2. екінші этапта – бірінші және екінші активтік класстан жалпы бағалы
қағаздар портфелін қалыптастыру.
Бағалы 1-класс бағалы 1-класс активтер
қағаздар қағазын портфелі
таңдау
1-класс
Жалпы бағалы
қағаздар
портфелі
Бағалы 2-класс бағалы 2-класс активтер
қағаздар қағазын портфелі
таңдау
2-класс
Сурет-4 - Екі этапты бағалы қағаздарды таңдау
Бұл бағалы қағаздарды таңдау әдісі близорукость деп атайды, себебі,
жалпы портфельді қалыптастырған кезде бірінші және екінші класс бағалы
қағаздар арасында ковариация жүргізілмейді немесе қолданбайды. Екінші
этапта, инвестордың қаражаттарын бірінші және екінші класстар портфеліне
бөлінуі активтер орналастыру болып табылады. Активтерді орналастыру
этапында екі портфель арасында оптимальды табыстылықты, стандартты
ауытқуларды және ковариацияны болжамдайды. Бұл жалпы портфель құрамын және
инвестордың таңдаған портфелінің табыстылығы стандартты ауытқуларға
байланысты болатынын анықтайды. Активтер тарапынан бірінші класқа – акция
,ал екінші класқа – облигацияны жатқызуға болады.
Мысал. Оптималды портфелдерде орналасқан 4 акциялардың үлес салмағы
мен 3 облигацияның үлес салмағы берілген. Екінші этапта активтерді
орналастыру кезінде инвестор қаражаттарының 70% акция және 30% облигация
сатып алуға бағытталған.
Жалпы активтер портфелінің үлес салмағын анықтаңыз.
Шешу нәтижесі 4 және 5 бағаналарда қарастырылған.
2-кесте.
Бағалы қағаз Әрбір портфельдің үлес Жалпы портфельдер үлес
нөмірі салмағы салмағы
1-класс 2-класс 1-класс 2-класс
1 2 3 4 5
1 0,30 0,35
0,30·0,7=0,210 0,35·0,3=0,105
2 0,25 0,40
0,25·0,7=0,175 0,40·0,3=0,120
3 0,20 0,25
0,20·0,7=0,140 0,25·0,3=0,075
4 0,25 -
0,25·0,7=0,175
Барлығы 1,0 1,0
0,7 0,3
Екі этапты бағалы қағаздарды таңдау көп этаптыға ауысу болады, егер ,
бірнеше топтар (секторлар) енгізсе. Активтік және пассивтік басқаруды кез
келген этапта қолдануға болады.
Отандық экономика дамуының ерекшелігі, инвестициялық портфельді
әртүрлі екі жағынан жақындатуға мүмкіндік береді:
• классикалық көзқарас негізінде инвестициялық портфельді қалыптастыру;
• экономикалық нақты жағдайын еске ала отырып, инвестициялық портфельді
қалыптастыру;
Бұл екі көзқарасты салыстыру, олардың қасиеттері мен
айырмашылықтарын көрсеті өте маңызды. Ең әуелі классикалық инвестициялық
портфельдің орнын түсіндіре кетелік:
1. Инвестор белгілі кезең ішінде әбден оңайлы инвестициялы болуы
керек және кезең аяғында пайдамен алынады,
2. Портфельдің құрамының өзгеруі осы кезең ішінде қарастырылмайды.
3. Портфель әр уақытта дивиденд бола алады.
4. Құнды қағаздардың портфельге қосылуы екі параметрмен сипатталады
– болжамды табыс және стандарттық ауытқу.
Енді портфельдің нақты айырмашылық бет әлпетіне тоқталайық:
1. Бағым портфельнің, яғни оның табысы оған кіретін
қағаздардың бағым құнының өсуінен құралады.
2. егер де классикалық портфельде салынған портфель
қайтарымын сенімді уақиғалар деп есептелінсе, онда нақтыда олардың азаюы
мүмкін және тәуекелдіктің азаю әдісі ретінде портфель көзқарасының
мәнділігі артады.
3. қаржы құрылымының өзгеруі мүмкін. Сонымен ұзақ мерзімді
жоспарлау әдісіқолданылады, яғни осындай портфельді басқарудың мақсаты –
пайданы күнделікті ауытқудан емес, ол ұзақ мерзімді беталыс негізінде табу.
Оптималды инвестициялық портфельді қалыптастыру.
Сурет-5
“Бағалы қағаздар нарығы туралы” заң инвесторды құнды қағазға иелігін,
жеке меншік құқығы негізінде тұлға ретінде анықтайды.
Одан басқа “Адал иегер” деген түсінік енгізілген, бұл “бағалы қағаздар
сатып алған және оған ақша төлеу барысында бағалы қағаздарға үшінші адамның
құқы бар екенін білмеген тұлға ” деп саналады. Инвесторларды бірқатар
белгілермен топтастыруға болады. Көп жағдайда ең маңызды олардың статусы.
Осыған орай оларды жеке, ұжымдық және нарық мамандары деп бөлуге болады (8
сурет) [1, 98бет].
Инвесторларды инвестициялау мақсатында келесі топтарға бөлуге болады.
Олар стратегиялық және қоржындық.
Инвесторларды инвестициялау мақсатында келесі топтарға бөлуге болады.
Олар стратегиялық және қоржындық.
Cурет 6 - Инвесторлар құрамы
Қоржындық (портфельді) инвестор өзіне тиесілі бағалы қағаздардан
ғана пайда табуды ойлайды. Сондықтан қайдан, қашан, не сатып алу мәселелері
оған әрқашан өзекті болып табылады.
Осы мәселелерге жауап беруден бұрын инвестор бағалы қағаздарға қандай
мақсатпен қаржы салғалы отырғанын, ресурстардың инвестициясы кеізінде
қаншалықты шығынға ұшырауы мүмкін екендігін, оған ненің маңызды екенін-
жұмсалған қаржы мөлшерінің сақталуы ма, не өте көп мөлшерде шығынға
ұшырауы, не мол табыс алу үшін тәуекелге баруына болатын мүмкіндігін
анықтап алуы керек [4, 115бет].
1.2 Бағалы қағаздарды банк аясында инвестициялау
Инвестиция деп қаражатты ұзақ мерзімге белгілі бір салаға пайда табу
мақсатында салуды білдіреді. Инвестициялық қызметке банктер делдал ретінде
қатысады. Банктер өздерінің инвестициялық қызметінде тиімді инвестициялық
саясат жасай отырып жүзеге асырады. Банктердің инвестициялық саясаты
инвестиция портфелін басқару бойынша стратегияны құру және іске асыру
шараларын, қалыпты қызметті, табыстылықты арттыру, банк балансының
өтімділігін қамтамасыз ету бағытында портфельді және тура инвестициялардың
оптималды құрылымына жетуді білдіреді. Банктің инвестициялық саясаты
банктің басқармасымен жасалады. Инвестициялық саясаттың басты
элементтерінің бірі – банктің валюта – қаржылық портфелін, соның ішінде
инвестициялық портфелін басқарудың тактикасы мен стратегиясын жасау болып
табылады.
Инвестициялық портфель бұл – банктің заңды тұлғалардың, басқа
банктердің және бағалы қағаздардың салған қаражаттарының жиынтығы.
Инвестициялық портфельдің оңтайлы құрылымының критерийлері – бұл
операциялардың табыстылығы және өтімділігі болып табылады. Инвестициялық
портфельдерді басқарудың әр түрлі бағыттары және принциптері қолданылады.
Көп таралған принциптердің қатарына бағалы қағаздарды өтеудің
“баспалдықтылық” принципін жатқызуға болады. Бұл принцип бойынша өтелген
бағалы қағаздардан түскен қаражатттарды максималды өтеу мерзімі бар бағалы
қағаздарда қайта инвестициялау. Банктердің белгілі бір мерзімге пайда табу
мақсатында бағалы қағаздармен операциялары банк инвестициялары ретінде
қарастырылады.
Инвестициялық банктердің негізгі қызметі - ұзақ мерзімді ссудалық
капиталды мобилизациялау және оны қарыз алушыларға акцияларды,
облигацияларды және орналастыру арқылы, қарыздық міндеттемелердің басқа
түрлері арқылы беру.
Қазіргі инвестициялық банктердің екі түрі қызмет етеді:
1) Бірінші типті инвестициялық банктер
2) Екінші типті инвестициялық банктер
Мұндағы бірінші типті инвестициялық банктер тек бағалы қағаздарды
орналастыру және сатумен айналысады. Ал екінші типті инвестициялық
банктерге келетін болсақ, олар ұзақ мерзімді несиелеумен айналысады
[7,195бет].
Инвестициялық банктердің пайда болуын негізінен мемлекеттің бағалы
қағаздарын орналастырумен байланысты деп көрсетеді. Кейіннен ұйымдастырудың
акционерлік формасының пайда болуымен олар үлкен компаниялар мен
корпорациялар үшін олардың акциялары мен облигацияларын орналастыру арқылы
ақша қаражаттарын мобилизациялайды, жаңа компанияларды құруда, қайта
құруда, біріктіруде белсенді қатысады, сонымен қатар мемлекеттік биліктің
барлық деңгейінің мемлекеттік бағалы қағазын орналастырады, оның ішінде
орталық үкіметтің бағалы қағаздарынан бастап, жергілікті әкімшіліктің
бағалы қағаздарына дейін орналастырады.
Бірінші типті инвестициялық банктер әдетте құрылтайшылар, бағалы
қағаздардың эмиссиясын ұйымдастырушылар рөлінде шығады. Олар компаниямен
орналастырылмаған бағалы қағаздардың бөлігін сатып алатын агенттер ретінде,
сонымен қатар сауда, өндіріс транспорттық корпорациялардың бағалы қағаздары
бойынша және басқа аспектілер бойынша консультанттар ретінде бола алады.
Ұзақ мерзімді салымдарды қажет етіп акциялар мен облигациялар шығару туралы
шешім қабылдаған корпорациялардың және мемлекеттің тапсырмасы бойынша,
бірінші типті инвестициялық банктер эмиссиясының көлемі, мерзімі, шарттары
жайлы және бағалы қағаздардың типін таңдау жөніндегі, сонымен қатар
орналастыру және қайта айналысы жөніндегі міндеттемелерді өздерінің
мойындарына алады. Мұндай мекемелер шығарылған акциялар мен
облигациялардың сатып алуына кепіл береді, яғни олар бұл бағалы қағаздарды
сатуды өздерінің есебінен немесе банктік синдикаттарды құру арқылы акциялар
мен облигацияларды сатып алушыларға ссуда береді [9,24бет].
Бірінші типті инвестициялық банктер соңғы кезде көбінесе корпоративті
секторлардың бағалы қағаздарымен операцияларды жиі жүргізеді. Мұндай
банктер акциялар мен облигацияларды орналастыру арқылы өндіріс, транспорт
және сауда кәсіпорындарының ақша қаражаттарын алуда делдал ретінде
қатысады.
Бірінші типті инвестициялық банктер капиталды тарту, бағалы қағаздар
нарығына қызмет көрсету бойынша бірқатар функцияларды атқарады:
1) Акциялар мен облигацияларды қайта орналастырумен айналысады
2) Халықаралық бағалы қағаздарды еуровалюта нарығында орналастыруда
делдал болады
3) Корпорацияларға инвестициялық стратегияның сұрақтары бойынша және
бухгалтерлік есеп пен есеп беру жөнінде кеңестер береді
Қазіргі кезде бұл банктерсіз бағалы қағаздарды сату өте қиынға
түседі. Көптеген компаниялар инвестициялық банктердің көмегінсіз ұзақ
мерзімді ақша қаражаттарын ала алмаған болар еді. Кейбір мемлекеттердің
қазіргі тәжірибесінде мұндай банктер компанияның бағалы қағаздарын
орналастырумен айналыспасада, компаниялар құрылып қызмет ете алмайды.
Осындай елдердің қатарына келесі елдерді мысалға келтіруге болады: Канада,
Ұлыбритания, Австралия, Америка Құрама Штаттары [15, 115бет].
Бағалы қағаздарды орналастыру алдында инвестициялық банк әдетте
эмитент-корпорацияның қызметіне жоғары мамандандырылған экономистер,
юристер және инжинерлердің көмегімен тиянақты талдау жүргізіледі. Банк
корпорацияның активтерін, мүлкін, мақсаттарын, құжаттарын, маркетинг және
менеджмент жүйесін, өндіріс жағдайын, нарығын, еңбек қатынастарын,
корпорацияның тарихын, оның операцияларын, балансын, пайда және зияндардың
есебін, басқарма құрылымын, саладағы орнын, бәсеке деңгейін және басқа да
факторлар қатарының талдауын жүргізеді.
Ал екінші типті инвестициялық бактерге келсек, олар бірінші типті
инвестициялық банктерден ұйымдастырушылық құрылымда, қызметтері мен
операцияларында елеулі айырмашылығы бар. Екінші типті инвестициялық банктер
акционерлік негізде, мемлекеттің қатысуымен аралас меншік формасында және
таза мемлекеттік болып құрылуы мүмкін.
Мұндай банктердің негізгі функциялары шаруашылықтың әр түрлі салаларын,
сонымен қатар жаңа технологияларды енгізумен және ғылыми-техникалық
революция жетістіктерін іске қосумен байланысты арнайы - мақсатты
жобаларды орта және ұзақ мерзімді несиелеу болып табылады.
Екінші типті инвестициялық банктер соғыстан кейінгі Батыс Европаның
экономикасын қалпына келтіруде және дамушы елдердің салаларын құруда үлкен
роль атқарды. Осыған байланысты келесі бірқатар елдерді ерекше бөліп
көрсеткен дұрыс болады: Франция, Италия, Испания, Португалия, Скандинавия
елдері. Аталған елдерде аралас және мемлекеттік инвестициялық банктер
өндірісі ұзақ мерзімді несиелеудің және онда жаңа салалардың құрылуының
жоғарғы деңгейін қамтамасыз етті. Қазіргі бұл инвестициялық банктер
ссудалық капитал нарығында әртүрлі операцияларды жүргізеді: заңды және жеке
тұлғалардың жинақтарын аккумуляциялайды, орта және ұзақ мерзімді несиелеу
жүргізеді, жеке және мемлекеттік бағалы қағаздарға салымдар жасайды,
әртүрлі қаржылық қызметтерді дамытады [1].
Қазақстан Республикасында да мұндай банктердің функцияларын негізінен
Қазақстан Республикасының банк жүйесінің екінші деңгейлі банктері атқарады.
Бірақ Қазақстан Республикасының коммерциялық банктері бірінші типті
банктердің операцияларын жүзеге асыру өз деңгейінде болып отырған жоқ.
Коммерциялық банктердің инвестициялық қызметінің мақсаты – қаражаттардың
сақталуын, диверсификация, табыс пен өтімділікті қамтамасыздандыру [10,
27бет].
Нормативті құжаттарға сәйкес кез-келген бағалы қағазды өз атынан, өз
есебінен және өз бастамашылығымен сатып алу және қайта сату инвестициялық
операция болып табылады. Коммерциялық банктердің инвестициялық операциялары
меншікті ресурстар, заемдық және тартылған қаражаттар есебіне жүзеге
асырылады.
Біраз уақыт бұрын отандық банктердің атына олардың нақты экономика
секторындағы шаруашылық субъектілермен қатынастары туралы қатаң сын
айтылған болатын. Қазақстанның экономикасына айналым және инвестициялық
қаражаттардың тапшылығын банктердің несиелері қанағаттандырмады.
Бұл жағдай 2002 жылдан бастап жақсара бастады. Банктер қаржы
нарығының неғұрлым активті және капиталды қатысушылардың бірі болды.
Қазақстандағы бір банктің орташа капиталы валюта эквивалентінде шамамен 30
млн АҚШ долларын құрайды. 2006 жылы банк активтерінің 60% нақты экономика
секторына жіберілді, өндірістің дамуымен және банктердің ресурстық
базасының артуымен банктер нақты экономика секторын несиелеуге белсенді
қатысуын көрсетеді.
2005 жылы экономиканы дамытуға кеткен несиелердің көлемі 672,4
млрд.теңге, шетел валютасында 4,3 млрд. АҚШ долларынан артық болды. Ал 2006
жылдың қазан айындағы мәліметтер бойынша банктердің экономикаға бағытталған
несиелерінің жалпы көлемі 924,3 млрд. теңгені құрады, бұл 6,25 млрд. АҚШ
долларынан артық [11, 113бет].
Банктердің несие портфельдерінің көлемін артуы және банктердегі жеке
және заңды тұлғалардың депозиттік салымдарының артуы есебінен болған. Бұл
және банктердің меншікті капиталының артуы банктердің несиелендіру
мүмкіндігін жоғарылатып, нақты экономика секторына инвестициялық
қаражаттарды арттырады.
Сонымен қатар, банктердің несиелеу белсенділігінің тым тез артуының
тағы бір себебі, инфляцияның және девальвацияның салыстырмалы төмен деңгейі
негізгі қаржылық құралдар бойынша пайда мөлшерін төмендетті. Банктер
мемлекеттік бағалы қағаздар нарығында және валюталық нарықта жоғары пайда
алу мүмкіншіліктерін жоғалтты, ал бұл өз кезегінде негізгі пайда көзі
ретінде белсенді түрде несиелеу операцияларын жүргізуге итермелейді.
Бүгінгі таңда инвестор тек пайда мөлшерінің төмендігімен емес, сонымен
бірге қаржылық құралдардың жетіспеушілігін де бастан кешіруде. Осындай
негізгі факторлардың нәтижесінде экономика аз болса да инвестициялық
қажеттілігін қанағаттандырады.
Сонымен экономиканы инвестициялауда банктердің инвестициялық қызметі
өте маңызды. Қазақстанда банктер тарапынан экономикаға қаражаттарды бөлу
көбінесе несиелер түрінде болып отыр. Банктердің қаржылық инвестицияларға
қызығушылығын арттыру жолдарын қарастыру керек. Жинақтаушы зейнетақы
қорларының активтерін нақты экономиканы қаржыландыруға жұмсалу жағдайларын
қарастырған жөн.
Қазақстан Республикасының әлеуметтік бағыттағы нарықтық экономикасы
экономиканың шынайы секторына көбірек инвестиция тарту арқылы дамуда. Басым
салаларда инвестициялау өнеркәсіпте, ауыл шаруашылығында және басқа
салаларда құрылымдық қайта құруларға жетуге мүмкіндік беріп, экономикалық
өсуге база жасайды.
Инвестициялық портфельдің тиімді құрылымын жасақтау қар нарығындағы
жағдайларды білуге және оны болжау мүмкіндіктеріне байланысты. Болжау өтем
бақылаулардың статистикалық талдауына негізделеді, ол нарық дамуының
негізгі тенденцияларын анықтауға мүмкіндік береді.
Дамушы инвестициялау, қаржыларын тікелей бағалы қағаздарды
инвестициялауға салынатын тартымды болатынын дәлелдеді. Себебі, нарықтары
дамушы елдердің экономикасы тез өсім жағдайда болады, ал бұл нарықтарға сол
инвестициялар салу жоғары табысты иеленеді, алайда сонымен бір мезгілде
тәуекелдің жоғары деңгейіне иеленеді.
II. КӘСІПОРЫНДАРДЫҢ ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ ІС-ӘРЕКЕТІ МЕН ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ
ПОРТФЕЛЬДЕРІН БАСҚАРУ
2.1 Инвестицялық портфельдің табыстылығын бағалау.
Бағалы қағаздар портфелін басқарудағы тиімділікті бағалау, өткен жылғы
инвестициялық басқарудың сапасы және менеджердің шеберлігіне қорытынды
жасауға мүмкіншілік береді.
Портфельді басқарудың тиімділігін бағалау 4 жылда немесе одан көп
уақыт аралығында жүргізіледі. Бұл уақыт аралығы бірнеше (айларға,
кварталдарға) кезеңдерге бөлінеді және табыстылықты әр кезең сайын
анықтайды.
Егер, клиент қарастырылған кезеңдерде портфельге ақша қаражаттарын
салмаса, не алмаса, онда бұл кезеңдегі табыстылық мына формуламен
анықталады:
ap,t=S – Р Р,
мұнда, ap,t – қарастырылған кезеңдегі t портфель құны;
S – кезең соңындағы портфель құны;
Р – кезең басындағы портфель құны.
Портфельге кіретін бағалы қағаздардың ( нарықтық құны) құны сома
бойынша анықталады:
P = Σ PjNj ,
мұнда, Pj – бір бағалы қағаз түрінің j құны ;
Nj – портфельде орналасқан бағалы қағаздар түрлерінің
саны;
J – портфельде орналасқан түрлі бағалы қағаздар саны.
Мысалы: 3 түрлі акциядан құралған портфель берілген.
Портфельдің табыстылығын анықтаңыз.
3-кесте.
Акция типі Акция саны Акцияның құны, теңге
Кезең басында Кезең соңында
1 120
9 000 9 200
2 200
8 000 10 150
3 150
18 000 20 300
Шешуі: P = 9 000 · 120 + 8 700 · 200 + 18 500 · 150 = 5 595 000 тг.;
S = 9 200 · 120 + 10 150 · 200 + 20 300 · 150 =6 179 000 тг.;
at,p= 6 179 000 – 5 595 000 5 595 000 = 0,104 немесе 10,4%
Қарастырылған зерттеу кезеңі аралығында портфельге салынатын немесе
алынатын ақшалар , яғни тиімділікті анықтау үшін табыстылықтың ішкі
ставкасын және уақытпен өлшенген табыстылық қолданылады. Анализ кезінде
зерттелетін кезең t, бірнеше уақыт бөліктеріне L бөлінеді. Уақыт
бөліктерінің соңында сома p1 салынады немесе алынады ( минус таңба) 1=
1,2,..., L – бөлік нөмірі.
Табыстылықтың ішкі ставкасы кезеңінде 1 теңдікте тұрады, себебі,
кезең басындағы Р портфель құны және барлық салымдардың p1 дисконттық құны,
кезең соңындағы портфельдің дисконттық құнына теңеседі:
P+Σpl (1+qB)l=S(1+qB)L,
мұнда, qB – табыстылықтың ішкі ставкасы.
Барлық кезеңдерде бойынша табыстылықтың ішкі ставкасы мына формула
арқылы анықталады:
at,p =(1+qB)L – 1 .
Уақытпен өлшенген табыстылық, зерттелетін кезеңдегі әрбір уақыт
бөліктеріндегі табыстылықта болады. Уақыт бөліктеріндегі l табыстылық мына
формуламен анықталады:
al=Sl - Pl Pl ,
мұнда, al – уақыт бөліктеріндегі табыстылық;
Pl – уақыт бөліктерінің басында портфельге салынған
немесе
алынған салымдардан кейінгі портфель құны;
Sl - уақыт бөліктерінің соңында портфельге салынған
немесе
алынған салымдардан кейінгі портфель құны.
Уақытпен өлшенген табыстылық кезең бойынша мына формуламен
анықталады:
1 + at,p = П (1+ al ).
Жыл бойғы портфельдің табыстылығын аналитакалық формуламен
анықталады:
1+ і = П (1+ ар,к),
мұнда, к – зерттелетін кезең нөмірі;
К – жыл бойындағы кезеңдер саны.
Портфельді басқарудың сапалығын бағалау үшін ,оның мінездемесін
эталонды портфель мінездемесімен салыстыру керек, себебі, портфельді
басқарудың тиімділігін бағалау абсолюттік емес, тек қана қатынастық шкалада
жүргізілуі керек. Мысалы, жыл бойғы портфельдің табыстылығы 20% құрайды.
Бұл жақсы көрсеткіш екенін ескеру керек, себебі, бұл көрсеткіш жылдық
ппайыздық ставкадан асып тұр. Ал егер, ставкадан төмен болса, онда
қанағаттанарсыздық пайда болады. Эталонды портфель клиенттің мақсатына
бағытталуы керек. Егер клиенттің мақсаты ірі кәсіпорындардың акцияларын
инвестициялау арқылы максимальды табыс алу болса, онда эталонды портфельге
сәйкес индекс таңдалуы керек, яғни барлық ірі компаниялардың жиынтығына
кіретін зерттелетін портфельдің акциясы ескерілуі керек. Сонымен қатар
зерттелетін және эталонды потфельдер тәуекелдерінің деңгейі бірдей болу
керек.
Көптеген тиімді портфельдер минимальды тәуекел нүктесінде емес тиімді
шекарада орналасады.
2.2 Кәсіпорынның инвестициялық портфелін басқару
Қазақстан Республикасының нарыққа ену процесі кәсіпорындардың
атқарымының өзгеруімен жарияланды. Олардың көпшілігі негізінен
жекешелендірудің арқасында жаңа статусқа, яғни жеке меншіктің жаңа
түрлеріне ие болды, олар: акционерлік, кооперативтік, аралас және т.б.
кәсіпорындар.
Сонымен қатар, ҚР-ның экономикасында көптеген мемлекеттік
кәсіпорындарда өз жұмыстарын атқаруда. Жоғары да аталған кәсіпорындардың
барлық түрлері жаңа экономикалық жағдайда толық дербестікте жұмыс істеуде.
Нарықтық жағдайда кәсіпорындардың әрекеттері толық өзгеріп, олардың қарым-
қатынасы нарықтық экономикаға бейімделген.
Қазіргі кезде, кооперативтік, акционерлік және аралас кәсіпорындардың,
мемлекеттік кәсіпорындардың бос ақша қаражаттарын нарықта бағаламасы бар
әртүрлі бағалы қағаздар түріне жұмсауға мүмкіншіліктері бар. Сондықтан
кәсіпорын басшыларының , әсіресе қаржы менеджерінің мақсаты, құнды
қағаздарға қаржы жұмсауды ұтымды басқаруда немесе кәсіпорынның
инвестициялық портфелін дұрыс басқаруда. Қаржы менеджерінің білетін нарықта
қандай құнды қағаз бағалы екендігін, инвестициялық қоржынның пайдалылығын
бағалауында.
Сонымен бірге, ол нарықта қатысушылар туралы ақпаратты болуы керек,
мемлекеттің реттеу жүйесін, заңдарды, қор биржалары, брокерлік фирмалардың
жұмыс істеу механизмін жақсы болуы тиіс. Одан басқа қаржы менеджері құнды
қағаз шығарушы кәсіпорын – эмитент туралы толық ақпаратты білуі керек.
Сонымен қатар, қаржы менеджері республикадағы құнды қағаздар нарығының даму
ағымын бақылап тұрғаны жөн.
Кәсіпорынның инвестициялық портфелін бағалау.
Қаржы менеджментінде тәуекелдік және табыс әлбетте екі өзара
әрекеттес элементтер ретінде қаралады.
Мемлекеттік құнды қағаздардың тәуекелділігі өте үлкен емес, өйткені
оның табысының ауытқылығы онша көп болмайды. Керісінше, жеке меншік
қағаздар мысалы жай акциялар, ең тәуекелдік активке жатады, онан түсетін
табыс әртүрлі факторлардың әсерінен барынша ауытпалы болады.
Алынған құнды қағаздардың табысы екі элементтен құралады: құнды
қағаздардың құнының өзгеруінен алынатын табыс және дивиденд түрінде түсетін
пайыз (облигацияға) немесе пайда.
Құнды қағаздың бастапқы құнына пайызбен есептелінген табыс – құнды
қағаздың табыстылығы немесе табыс мөлшері деп аталады. Мысалы, кәсіпорын
басқа заңды тұлғаның акциясын 15,0 мың.тг. сатып алады. ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz