Дәлелдеме- фактілердің бір тобы

Мазмұны

КІРІСПЕ

Алдын-ала болған тергеуде, соттың үкімінде сезілген, шындыққа сәйкес, анықталған нақты мәліметтерді қаулы еткен кезде, обьективті шындық анықталады деп есептеледі. Адамзат болған нәрсенің обьективті шындығын дұрыс көрсете білетіндігінің айғағы - қоғамдық ғылымның тарихи нығаюы. Қылмыстық іс жүргізуде сот процесі барысында шындықты анықтау бірінші және міндетті талап, онсыз әділ сот болмайды. Ең алдымен тергеуші болған қылмыстың анық қанығына көз жеткізуі керек, яғни шындықты анықтауы қажет. Сондықтан да өмірдің басқа обьективті құбылыстары секілді қылмыстың жағдайын анықтауға болады.

Дәлелдеу процесі дегеніміз - бір-бірін алмастыратын дәлелдемелердің элементтері: жинау, зерттеу, бағалау. Дәлелдеу, процесстің ең ортасында тұрады. Қылмыстық іс жүргізудің әрбір кезеңіне байланысты дәлелдеу процесінің мазмұны мен орны ерекше болады. Дәлелдеу процесі, қылмыстық іс жүргізудің негізгі құрамы болғандықтан, құқықтық мәнге ие болады. Сол себептен дәлелдеу процесінің басқа іс-әрекеттердегі дәлелдемелерден айырмашылығы заңға байланысты. Сондықтан дәлелдеудің әр кезеңі заңға сәйкес (тінту, тергеу, қарап шығу) . Дәлелдемелерді жинау, зерттеу, бағалау, сонымен қатар дәлелдерді жинаудың тәртібін сақтау - заңның принципін сақтау болып табылады.

Дипломдық жұмыс мақсаты: дәлелдеуді жатпайтынфактілер, сондықтан бірінші тарауда дәлелдеме түсінігін көрсетеміз, екінші тарауда дәлелдеуге жатпайтынфактілерді анықтаймыз, оның ішіне әйгілі фактілер, отбасы құқығы кіреді.

Заң фактылары қашан дәлелдеулерде қажетсiнбейдi және олардың растау қойылған дәлелдермен болып есептеледi. Сотпен жалпыға мәлiм танылған айғақтарды дәлелдеулерге жатпайды.

Преюдициялы қойылған айғақтарды дәлелдеулерге жатпайды. Преюдиция - күнi бұрын шешiп қою. Егер оларда тұлғаның солдарын қатысса, азаматтық iске бiр-бiрдендерiн заңды күш сайысшы сот шешiм қойылған жағдай басқа азаматтық iстердiң есеп айырысуында қайта дәлелдемейдi ретiнде тұрлар ол.

І Тарау Дәлелдеме- фактілердің бір тобы

1. 1 Дәлелдемелердің түсінігі, және қылмыстық іс жүргізудегі маңызы

Философия көзқарасы тұрғысынан дәлелдеме дегеніміз - шындықты анықтаудың процесі (әдісі), пайымдаудың шынайылығын негіздеу. Кең мағынасындағы "дәлелдеме" қандай да бір пайымдаудың шынайылығын айқындайтын кез келген рәсім, бұл кейбір қисынды пайымдауларды, сондай-ақ кейбір табиғи құбылыстар мен заттарды сезім арқылы қабылдау жолымен жүзеге асады. Тар мағынасында - бұл шынайы алғышарттардан дәлелденетін тезистерге бастайтын дұрыс ой қорытындыларының тізбегі ¹ .

Сонымен, философиялык түсінік дәлелдемені екі мағынада қамтиды: а) дәлелдеме-шындықты анықтаудың процесі не әдісі; ә) дәлелдеме - тану мен бағалаудың статистикалық объектісі.

Қылмыстық іс жүргізу құқығы үшін статистикалық объект деген дәлелдеме ұғымьның екінші мағынасы тән, кылмыстық сот ісін жүргізу шеңберіндегі өзгеше қызмет түрі ретінде шындықты анықтау процесінің өзі "дәлелдеу" терминімен белгіленеді.

"Дәлелдеме" ұғымының кылмыстық іс жүргізуінің мәнін формальды қисынмен жұмыс істейтін дефинициядан (анықтаудан) ажырата отырып, А. И. Трусов былай деп жазады: " . . . Сот дәлелдеуде жалаң ойлармен ғана емес, ең әуелі фактілермен жұмыс істейді" ² .

Әрі қарай А. И. Трусов соттық дәлелдемелердің мынадай негізгі белгілерін негіздейді ³ :

1) соттық дәлелдемелер іс жүзіндегі деректерді білдіреді;

2) жалпы кез келген іс жүзіндегі деректер соттық дәлелдемелер болып танылмайды, нақты көмегімен жағдайды айқындауға септігі тигендері, қылмыстық істі дұрыс шешу үшін маңызы барлары ғана соттық дәлелдемелер бола алады;

3) соттық дәлелдемелер арқылы заңда көзделген қылмыстық-іс жүргізушілік нысандарда, яғни белгілі бір тәртіппен фактілер анықталады немесе жоққа шығарылады.

Р. С. Белкиннін пікірі бойынша "жинақталған, зерттелген және бағаланған дәлелдемелер дәлелдеудің яғни шындықты анықтаудың мақсатына қол жеткізудің құралы ретінде кызмет етеді.

Дәлелдеме - шындыққа көз жеткізудің құралы" ⁴ . Сонымен бірге "дәлелдеме шындықты жасаудың құралы емес" ⁵ .

Қылмыстық процестегі дәлелдемелердің мәні туралы жалпы түсінік шындықты тану процесімен өзара байланыска түскен кезде дәлелдеме - кылмыстык іс жүргізу кұқығыньң аса маңызды сипаттарының бірі болып табылады деп айта аламыз1. Дәлелдеме сот әділдігінің басты сипаты. Сот ісін жүргізуді жүзеге асыратын адамдар мен органдардың бүкіл қызметі іс бойынша шындықты анықтауға және осы арқылы істі әділетті шешуге бағытталған. Дәлелдемесіз нақты адамға үкім шығаруға құқықтық негіз жоқ.

Келтірілген түйінді жағдайлар қылмыстық процесте дәлелдеме ұғымын занды түрде бекітудің негізіне алынған болатын. Мәселен, ҚІЖК-нің 115-бабында былай деп жазылған: "Оньң негізінде анықтаушы, тергеуші, прокурор, сот осы Кодексте белгіленген тәртіппен Қазақстан Республикасының Қылмыстык кодексінде көзделген әрекеттердің, болғандығын немесе болмағандығын, айыпталушының бұл әрекетті жасағандығын немесе жасамағандығын және айыпталушынъң кінәлілігін не кінәлі емес екендігін, сондай-ақ істі дүрыс шешу үшін маңызы бар өзге де мән-жайларды анықтайтьн занды түрде алынған іс жүзіндегі деректер қылмыстық іс бойынша дәлелдемелер болып табылады".

Сонымен, дәлелдеменің белгілері мыналар болып табылады:

- дәлелдемелердің ҚІЖК-не сәйкес жолмен алынуы;

- дәлелдемелерде анықталатын жағдайларға қатысы бар іс жүзіндегі деректердің болуы;

- дәлелдемелерді жинақтау және солардың негізінде қылмыстык жазаға жататын әрекеттің бар екендігін немесе болмағандығын анықтау;

- мұндай анықтауды анықтаушының, тергеушінің, прокурордың және соттың ғана құқығына беру;

- жасады деп айып тағылып отырған әрекетте адамның кінәлі екендігін не кінәсіздігін анықтау.

Заң іс үшін маңызы бар іс жүзіндегі дерек көздерінің толық тізбесін белгілейді. Мұндай көздер қатарына сезіктінің, айыпталушының, жәбірленушінің, куәгердің жауаптары; сарапшы қорытындысы; заттай айғақтар; іс жүргізудің хатгамалары және өзге де құжаттар жатады2.

Қылмыстық іс жүргізу құқығы ғылымында соңғы уақытқа дейін дәлелдемені құқықтық категория ретінде түсінуде бірлік болмады. Төмендегідей үш көзқарас айқын аңғарылды.

1. Дәлелдеме екі жақты табиғаты бар категория. Бір жағынан бұл фактілер, ал екінші жағынан фактілердің көздері. Бұл ілім "дәлелдемені екі жақты түсіну" деген атақ алады3.

Осы көзқарасты негіздей отырып М. С. Строгович былай деп жазған: "Дәлелдеме ұғымының екі мағынасы бар. Дәлелдеме, бұл, біріншіден, қылмыстың болғандығы немесе болмағандығы, оны жасаудағы белгілі бір адамның кінәлілігі немесе осы адамның жауапкершілік деңгейіне байланысты болатын істің басқа да жағдайлары анықталатын фактілердің бір тобы". Екіншіден, заңда қарастырылған көздер дәлелдемелер болып табылады, олардан тергеу мен сот іс үшін маңызы бар фактілер туралы мәліметтер алады және сол арқылы осы фактілер анықталады" ¹ .

Негізінен М. С. Строговичтің көзқарасы өзінен бұрынғы А. Ривлин, С. Альперт және М. Бажановтың еңбектерімен үндес, олар факті

лерді ғана дәлелдемелер деп тану екі тарапты негізсіз қарама-қарсы қоюға әкеліп соғады деп тұжырымдады: "дәлелдеменің күрделі және сонымен бірге біртұтас ұғымын: іс жүзіндегі деректер мен осы іс жүзіндегі деректерді дәлелдеудің айла-амалдары арқылы алуды" айтып отыр ²

2. Демек, екінші көзқарас іс жүзіндегі деректерді және олардың іс жүргізу көздерінің бірлігіне сүйенді. Бұл көзқарасты М. К. Треушников, В. Я. Дорохов, М. А. Чельцов, П. А. Лупинская және басқа зерттеушілер қолдады.

3. Іс жүргізу дәлелдемелерінің мәнісін ғылыми пайымдаудағы үшінші бағыты - дәлелдемелерді қылмыстық іс жүргізу заңдары белгілеген көздерден алған іс жүзіндегі деректерді дәлелдемелер ретінде тану-дан тұрады. Дәлелдемелер мен олардың көздері өзара байланысты, бірақ сәйкес келмейді.

Ф. Н. Фаткулиннің пікірі бойынша: "іс жүзіндегі фактілерді олардың көздерінен ажыратуға, оларды бір-біріне қарсы қоюға болмайды. Олар табиғи түрде өзара байланысқан, өзара тығыз байланыста болады. Бірақ бұл аталған категориялардың әрқайсысының дербестігін жоққа шығармайтын диалектикалық байланыс". ³ Бұл ой көптеген ғалымдардың еңбектерінен қолдау табады. Ішінара Е. А. Матвиенко былай деп жазған: "Заңда көзделген көздерден дәлелдеме деректерін алу - осы деректерді дәлелдеме ретінде пайдаланудың қажетті шарты. Бірақ бұдан дәлелдемелік мәлімет көзінің өзі дәлелдемеге айналмайды, оның табиғи құрамдас бөлігі бола алмайды" ⁴

Үшінші көзқарасты нақтылай отырып Л. М. Карнеева былай деп атап өтті: "фактілердің өзі емес, фактілер туралы мәліметтер дәлелдемелер болып табылады. Дәлелдеуге қатыссыз, қарапайым жалпы түрдегі іс жүзіндегі деректер - объективті болмыстың фактілері, объективті шындық". Әрі қарай ол былай деп жазады: "Объективті болмыстың тергеушінің, судьяның, куәгердің немесе сарапшының, айыпталушының немесе сезіктінің санасынан көрініс тапқан фактілер дәлелдемелер болып табылады. Олар процесс барысында фактілер түрінде емес, фактілер түріндегі мәліметтер сипатында көрінеді, өйткені санада көрініс тапқан факті объективті шындық емес, пайымдаулар мен мәліметтер түріндегі бейне ғана" ¹ .

Л. М. Карнееваның, Ф. Н. Фаткулиннің және басқаларының көзқа-растары мынадай түсініктер бойынша дұрыс деп ойлаймын.

Дәлелдемелерді олардың көздерімен теңестіру:

- қылмыстық іс жүргізу заңына қайшы келеді;

- мазмұны бойынша (іске қатысы, сенімділігі және т. б. ) дәлелдемелерді жіктеуге мүмкіндік қалдырмайды, мұның өзі істің мән-жайын дәлелдеу кезінде елеулі рөл атқарады.

- көздердің өзі олардың мазмұны мен ақпараттың құндылығын есепке алмастан адамды айыптау үшін негіз қызметін атқара алмай-ды, өйткені айыптау туралы шешім қабылдау үшін іс жүзіндегі негіз белгіленген көздерден алынған тікелей мәліметтер болып табылады.

Әділеттілік үшін мынаны айта кету керек: өз кезінде ЖоғарғыСот Пленумы "Сот үкімі туралы" 1969 жылғы 30 маусымдағы және "Қылмыстық істер бойынша сот сараптамасы туралы" 1971 жылғы 16 наурыздағы қаулыларында соттардан қабылданатын шешімдерде олардың көздерін санамалап негіздеуді түсіндірді және талап етті. ²

Сонымен, "дәлелдеме" категориясының мазмұны іс жүргізу мағынасында екі жағдайдан қалыптасады: 1) дәлелдеме - бүл іс жүзіндегі деректер; 2) іс жүзіндегі деректер өздерінің көздерімен тығыз байланыста болады, бірақ олармен сәйкес келмейді және дербес сипаты болады.

Л. М. Карнееваның пікіріне қайта оралсақ, дәлелдеме ретінде "іс жүзіндегі деректер" мәнін түсіну де бір ауыздылығымен ерекшеленбейді. Әдебиеттерде үш бағытты байқауға болады4.

М. А. Чельцов, М. С. Строгович, Р. Г. Домбровский жақтайтын бірінші бағыт іс жүзіндегі деректерді фактілер ретінде ғана түсіндіреді.

Бұл түсінікке қарама-қайшы Л. Д. Кокорев, П. С. Элькинд, Ф. Н. Фат-куллин фактілер туралы мәліметтерді де, тергеуші және сот тікелей қабылдайтын дәлелдемелік фактілерді де іс жүзіндегі деректердің мазмұнына қосады.

Және ақырында, жоғарыда атап өткендей, Л. М. Карнеева фактілердің өзін емес, фактілер туралы мәліметтерді ғана іс жүзіндегі деректер деп түсінуді ұсынады. Соңғы көзқарасты мынадай түсініктер бойынша қабылдауды дұрыс санадым.

1. Қылмыстық сот ісін жүргізу шектерінен тыс қарапайым, жалпы түрдегі іс жүзіндегі деректер - өткен уақытта шын мәнінде орын ал-ған оқиғалар туралы ақпарат, яғни бұл объективті түрдегі шындық-тың өзіне тән көрінісі.

Мәселен, қылмыскер мүлік ұрлады делік. Факт ретінде ұрлық, біздің еркіміз бен санамыздан тыс өз алдына жеке тұрады.

Осы факті туралы тергеу органдарына белгілі болған сәттен бастап тергеушінің алдында, сөз жоқ, өткен уақыт бейнесін қалпына келтіру және оны іс жүргізушілік жолмен бекіту міндеті туындайды.

Өткен уақыттың бейнесі таным, яғни адам санасында көрініс табу жолымен қалпына келуі мүмкін. Бірақ осы өткен уақыт бейнесін тергеуші де сот та тікелей қабылдай алмайды. Бұл жерде ойша елестету ғана орын алуы мүмкін.

2. Заттық айғақтар фактілер болып табылады деген пікір қате. Мәселе мынада, олар заттық әлемнің бұйымдары болып табылатындықтан қандай да бір фактінің орнына жүрмейді, бар болғаны өткен уақытта орын алған әрекеттің іздерін сақтайды.

3. Қылмысқа байланысты фактілерді қабылдаған адамдардың жауаптары басқа ештеңе де емес, олар өздері қабылдаған оқиға ту-ралы мәліметтерді хабарлау ғана. Бұл жерде субъективті фактор да аз рөл ойнамайды (құлағының нашар естуі, көз жанарының әлсіздігі, мінез-құлқының ырықсыздығы. қорқыныш, қиялға берілу бейімділігі және т. т. ) . Мұның бәрі олар хабарлайтын мәліметтердің мазмұнына өз ізін қалдырады. Субъективтік факторлардың ықпалы, сондай-ақ бірыңғай фактілер және фактілер туралы мәліметтер ретінде түсінуге мүмкіндік бермейді (фактілер туралы мәліметтер фактілердің өздерімен сәйкес келмеуі мүмкін) .

1. 2ДӘЛЕЛДЕМЕЛЕРДІҢ ҚАЙНАР КӨЗДЕРІ

Дәлелдеме көздері немесе дәлелдеу тәсілдері ҚІЖК-нін 115-бабының 2-бөлігінде егжей-тегжейлі тізбеленген және мыналарды қамтиды: куәгердің жауап беруі, жәбірленушінің жауап беруі, сезіктінің жауап беруі, айыпталушының жауап беруі, сарапшының корытындысы, заттық айғақтар, процессуалдык іс-кимыл хаттамалары және өзге де кұжаттар.

Кең ауқымды мағынасында дәлелдеудің көздері деп деректердің тікелей көздерін, сондай-ақ оларды алудың әдістерін, дәлелдеу барысындағы тексеру мен пайдалануды түсіну керек.

"Көз" ұғымын кең ауқымды мағынада түсіндірудің құқықтық негізі бар. Мәселен, ҚІЖК-нің 116-бабында былай деп белгіленген: көзі белгісіз немесе сот мәжілісінде анықталуы мүмкін емес көздің мәліметтеріне негізделген куәгердің және жәбірленушінің жауаптары дәлелдемелер сипатында қызмет ете алмайды. Бұл ереже көз- фактілер туралы мәлімет сақтаушы деп есептеуге мүмкіндік береді. Дәлелдемелер сипатында сақтаушылар емес, оларда негізі қаланған ақпарат есептеледі.

Дәлелдемелер көздерінің тізбесіне қатысты ғылыми әдебиеттерде әр түрлі көзқарастар қалыптасқан, олардың мәні негізінен тізбені кеңейту кажеттілігіне сүйенеді. Мәселен, П. П. Якимов дәлелдемелердің дербес көздері ретінде азаматтық талапкердін жауаптарын, азаматтық жауапкердің жауаптарын, олардың өкілдерінің жауаптарын қарауды ұсынады. А. С. Ландо осыған ұқсас көзқарасты білдіреді, ол көздер тізбесін кәмелетке толмаған айыпталушының занды өкілінің жауаптарымен толықтыруды орынды деп есептейді5.

В. Д. Арсеньевтің пікірі бойынша заттық айғақтар көздер бола алмайды, өйткені олар дәлелдеу тәсілдері мен дәлелдеме фактілер арасындағы аралық жағдайда орналасқан. Ол сондай-ақ заттық айғақтарға қатысты олардың "алғашқы көздері", яғни олар табылған және алынған орын туралы айтуды орынды санайды.

Дәлелдеме көздері түрлерінің мәні туралы көзқарастарға сыни талдау жасау П. П. Якимов пен А. С. Ландоның ұсыныстары ғылыми және практикалық мүдделілік туғызады және заң шығарушы қабылдап алуға тұрады деп есептеуге мүмкіндік береді. В. Д. Арсеньев көзқарасының жақтастары да, қарсыластары да бар. Іс жүргізушілік мағынада дәлелдеме көздері заттың өзі емес, іс үшін маңызы бар іс жүзіндегі деректермен ұсы-нылған, яғни дәледеме бола алатындай заттың қасиеттері деген Р. С. Белкин мен А. И. Винбергтің пайымдауы да дүрыс көрінеді. Сараптамалық зерттеуге арналған үлгілерге қатысты айтатын болсақ, онда М. М. Михеенконың пікірі бойынша олар затгық айғақтар да, ерекше түрдегі дәлелдемелер де, дәлелдеудің тәсілдері де болып табылмайды. Бұл көзқарас Н. А. Селивановтың пайымдауымен сәйкес келеді, ол былай деп жазған болатын: "Затты заттық айғақ деп тану осы зат пен істің анықталған мән-жайы арасындағы байланыстың болуын көздейді. Ал салыстырмалы үлгілерге қатысты мұндай байланыс туралы айтудын, өзі артық. Олар тергеліп жатқан оқиғамен емес, тергеумен байланысты және оньң қылмыстық іске қатысына карамастан белгілі бір субъектіні немесе объектіні сипаттайды. Салыстырып қарауға кемектесе отырып, мәні жөнінен үлгілер таным кұралдары ретінде қызмет етеді және осы тұрғыда оларды заттық айғақтарды зерттеуді жүргізе отырып, сарапшы пайдаланатын құралдармен, құрылғылармен және басқа да тетіктермен, сондай-ақ, зерттеуші өзінің қорытындыларында негізге алатын әдеби көздерде бар анықтамалық және ғылыми деректермен салыстыруға болады" ¹ .

Дәлелдемелердің дербес көздері ретінде қылмыстық іс жүргізу заңы іс жүргізушілік іс-қимыл хаттамаларын атайды. Бірақ қандай да бір нақты қимылды заң ескертпейді. Тергеу іс-кимылдарының хаттамалары дәлелдеме көздері болып табылатын тізбе бөлігіндегі ғалым-процесуалистер арасында әр түрлі көзқарас орын алған. В. Д. Арсеньев қылмыстық іс жүргізу заңында көзделген кез келген тергеу іс-қимылының хаттамалары ішінара дәлелдеме көздері болып табылады деп ойлайды. Оған керісінше Ф. Н. Фаткуллин мен В. Я. Дорохов істің мән-жайын анықтауға бағытталған тергеу іс-қимылдарының хаттамалары ғана дәлелдеме көздері болып табылады деп есептейді6. Мәселе мәнісін осылайша түсіну дәлелдеме мақсатына анағұрлым сәйкес келетін сияқты, өйткені жекелеген тергеу іс-қимылдарының қосымша сипаты ғана бар және тікелей дәлелдемелер жинақтау тәсілдерін кұрамайды (мәселен, мәйітті сойып көру оны қарауды және сот-медициналық сараптаманы жүргізу үшін қажетгі жағдайлар жасауға бағытталған) . Өзінің көзқарасын жақтай отырьп, В. Я. Дорохов былай деп жазады: "Хаттамалардың дәлелдеу маңызы туралы мәселе дәлелдемелерді жинақтаудың, іс жүргізушілік тәсілдері болып табылатьн тергеу және сот іс-қимылының хаттамаларына қатысты ғана қойылуы мүмкін" ¹ .

Сонымен, дәлелдемелер көздері ҚІЖК-де толық келтірілген және кеңейтіп түсіндіруге жатпайды, мұның өзі тиісті емес көздерден және тиісті емес жолмен алынған дәлелдемелер қылмыстық процесте осы сипатында шыға алмайтындығы іс жүргізушілік құқығының ережесіне сәйкес келеді.

ДӘЛЕЛДЕМЕЛЕРДІҢ ҚАТЫСТЫЛЫҒЫ ЖӘНЕ ІСКЕ ЖІБЕРІЛУІ

Іс бойынша объективті шындықты анықтау кезінде дәлелдемелерді іріктеудің бет алды сипаты болмайды. Іс жүргізушілік мағынасындағы белгілі бір дәлелдемелерді тергеудің және соттың қабылдауы, оларды нақты қылмыстық іс бойынша процеске тарту дәлелдемелердің қатыстылығы туралы мәселені шешуге негізделген. Дәлелдемелердің қатыстылығын олардың және дәлелденуге жататын жағдайлардың арасында қисынды байланыстың болуы деп түсіну қабылданған, осыған байланысты кылмыстық іс бойьшша белгілі бір фактілерді негіздеу немесе жоққа шығару үшін пайдаланылуы мүмкін ³ . Дәлелдемелердің қатыс-тылығының өлшемі сипатында мыналар көрінеді:

- дәлелдеменің, ізделетін фактімен байланысы;

- нақты дәлелдермен анықталатын мән-жайдың, іс үшін маңызы;

- тап осы мән-жайды анықтау үшін аталған дәлелдемелердің маңызы ⁴

Дәлелдеменің ізделетін фактімен байланысының маңызы мынадан көрінеді: осы өлшемге сүйене отырып, "тергеу мен сот кылмыстық істерді тергеу және қарау кезінде өздерінің қолынан өтетін іс жүзіндегі материалдардың "үйіндісінен" оларды дұрыс шешу үшін қажетті деректерді тандап ала алады" ¹ .

Келесі екі өлшем өзара байланысты және бір құбылыстың әр түрлі жақтарын білдіреді.

Дәлелдемелердін, қатыстылығы туралы мәселені шешу үшін оларда бар ақпарат сипатының маңызы болмайды (дәлелдемелер ізделетін фактілерді растауы немесе жоққа шығаруы мүмкін) . Қатыстылық - дәлелдеменің мәнділігіне ықпал ететін ішкі қасиетінің белгісі. Сонымен бірге осы айтылған белгінің сыртқы көрінісі мынадай: ол істі басы артық акпаратсыз-ақ көптеген жағдайларды анықтауға қатысы бар материалдарды іске шоғырландыруға мүмкіндік береді7.

Дәлелдемелердің іске жіберілуі дегеніміз - көздерінің, олар алынған әдістер мен тәсілдердің зандылығы көзқарасы тұрғысынан дәлелдемелердің жарамдылығы, толықтығы. Дәлелдемелердің іске жіберілуін қамтамасыз ететін іс жүргізу нысандарының мынадай элементтерін бөліп көрсету қабылданған:

- дәлелдеудің тиісті қатысушысы;

- заңда көзделген дәлелдеме көзі;

- заңға сәйкес тергеу іс-қимылын (дәлелдеме алуға көмектескен) өткізудің тәртібі ² .

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс