Жеке тұлғалардың халықаралық қылмыстар үшін жауапкершілігі

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 45 бет
Таңдаулыға:

Жеке тұлғалардың халықаралық қылмыстар үшін жауапкершілігі

Мазмұны:

Кіріспе. . 3

1 тарау. Жеке тұлғалардың халықаралық қылмыстар үшін жауапкершілігін халықаралық-құқықтық реттеу

1. 1 Жеке тұлға - халықаралық құқықтағы қылмыстық жауапкершіліктің субьектісі ретінде . . . ……. . 8

1. 2 Жеке тұлғалардың халықаралық қылмыстар үшін жауапкершілік интитутының қалыптасуы мен даму тарихы. 17

1. 3 Жеке тұлғаларды халықаралық қылмыстары үшін қылмыстық жауапкершілікке тартудың заңды және фактілік негіздері. . …. 28

1. 4 Жеке тұлғалардың халықаралық қылмыстары туралы істерге әмбебап юрисдикция қағидасын қолдану. . …. . 34

2 тарау. жеке тұлғалардың істері бойынша Халықаралық ЖауапкершІЛіК ИнСТИтУтарының тәжірибесі

2. 1 Халықаралық Қылмыстық Сот

2. 2 Халықаралық Югославия Трибуналы

2. 3 Халықаралық қылмыстық трибуналдардың юрисдикциясы

Қорытынды

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

Қосымшалар

Кіріспе

Дипломдық жұмыстың өзектілігі. Тарихқа көз салсақ, бейбіт кезеңде де, соғыс кезінде де мыңдаған адамдардың халықаралық бейбітшілік пен қауіпсіздікке қауіп келтіретін және халықаралық қатынастардың негізін бұзатын аса ауыр халықарлық қылмыстардың құрбаны болғанына көз жеткіземіз.

Қазіргі кезде әлемдік ынтымақтастық үшін ең қауіпті - нәтижесінде соғыс құрбандарына қарсы қылмыстық кикілжіңдерге: жаралылар, ауру, кемелердің қирауы, тұтқындар мен тұрғындардың ауыр жағдайына әкеп соқтырған халықаралық сипаттағы қарулы қақтығыстар (Югославия, Дарфуре, Ирак, Палестина) болып отыр.

Қаруланған келіспеушіліктердің кезеңінде халықаралық қатынастарды гуманизациялауға бағытталған халықаралық-құқықтық тәсілдердің бірі халықаралық гуманитарлық құқық болып табылады, оның нормалары халықаралық қылмыстары үшін жеке тұлғаларды жауапкершілікке тарту ережелерін қоса алғанда, соғыс құрбандарын қорғауды қамтамасыз етуге бағытталған.

Өзінің кодификациялық тұрғыдан қалыптасқанына қарамастан, халықаралық жеке қылмыстық жауапкершілік институтын халықаралық қауымдастықтар ерекше назарға алып отырған ауқымды құқықбұзушылықтардың алдын алу мақсатында дамыту қажет. Дәл осы институт халықаралық құқықтың тиісті нормаларын қамтамасыз ету үшін үлкен маңызға ие. Зерттеу тақырыбының өзектілігі халықаралық гуманитарлық құқықты дамытуға әсер ететін жаңа ұсыныстар мен пікірлерді қалыптастыру қажеттілігімен анықталады.

Халықаралық құқық бойынша қылмыс жасағаны үшін жеке тұлғаны жауапкершілікке тартуда қазірде территориялық және азаматтық қағиданың орнына әмбебаптық қағидасы пайда болды, бұл өз кезегінде терең ғылыми зерттеуді қажет етеді.

Жеке тұлғаны халықаралық қылмыстық жауапкершілікке тарту институтының өзектілігі туралы Екінші Дүниежүзілік соғыстан кейін қабылданған бірнеше құжаттардың ережелерінде де көрсетілген болатын: 1949 жылғы соғыс құрбандарын қорғау туралы Женева конвенциясы, 1977 жылы оған қосымша қабылданған протоколдар, 1954 жылғы мәдени құндылықтарды қорғау туралы Гаага конвенциясы. Сонымен қатар 1993 жылы құрылған Югославия Халықаралық Трибуналы мен 1994 ж. Руанде Трибуналы, 2002 ж. Сьерра-Леоне Арнайы соты, 1998ж. Халықаралық Қылмыстық Соттың құжаттарында да осы мәселе көтерілді.

Сондықтан да жеке тұлғаның халықаралық қылмысы үшін жауапкершілігі туралы құжаттар кешенін зерттеу, талдау және жетілдіру, оны халықаралық және ұлттық сот органдары қызметінде тиімді қолдану маңызды ғылыми қызығушалаққа ие өзекті мәселе болып табылады.

Тақырыптың зерттелу деңгейі. Жеке тұлғалардың халықаралық қылмыстар үшін жауапкершілік институты мынадай ресей ғалымдарымен зерттелген: И. Н. Арцибасов, И. П. Блищенко, Р. М. Валеев, Л. Н. Галенская, В. Э. Грабарь, В. Н. Дурденевский, Р. А. Каламкарян, А. Я. Капустин, И. И. Карпец, Ю. М. Колосов, И. И. Котляров, В. Н. Кудрявцев, Д. Б. Левин, И. И. Лукашук, Ф. Ф. Мартенс, Г. М. Мелков, В. И. Менжинский, Н. М. Минасян, Ю. В. Петровский, А. И. Полторак, Н. Н. Полянский, Ю. А. Решетов, П. С. Ромашкин, Ю. Н. Рыбаков, Л. И. Савинский, А. Н. Трайнин, С. В. Черниченко, Н. А. Ушаков.

Аталған мәселені көптеген шетел ғалымдары да зерттеді. Атап айтқанда, олар: Ш. М. Бассиони, П. Бастид, Ф. Бербер, Я. Броунли, Г. Гаджа, П. Гугенхейм, Э. Давид, Д. Дерби, Р. Лемкин, А. Мериньяк, Р. Мюллерсон, В. Пелла, Ж. Пикте, К. Сальдан, В. Фридман және т. б.

Зерттеу обьектісі қарулы қақтығыстар (халықаралық және халықаралық емес сипаттағы) жағдайындағы және сонымен қатар, мемлекеттердің қарулы қақтығыстарымен байланыссыз халықаралық қылмыс жасағаны үшін жеке тұлғаларды қылмыстық жауапкершілікке тарту барысындағы мемлекеттер арасындағы қоғамдық қатынастар болып табылады.

Дипломдық жұмыстың мақсаты - халықаралық қылмысы үшін жеке тұлғаны жауапкершілікке тартуды анықтайтын халықаралық-құқықтық нормалар жүйесін кешенді зерттеу және талдау, жеке тұлғалардың халықаралық қылмыстық жауапкершілігін нормативтік-құқықтық реттеуді дамыту тенденцияларын анықтау болып табылады.

Аталған мақсатқа жету үшін мынадай міндеттер қойылды:

«халықаралық қылмыс» және «халықаралық сипаттағы қылмыс» ұғымдарын зерттей отырып, олардың ара-жігін ажырату;
халықаралық құқық ғылымында жеке тұлғалардың халықаралық қылмысы үшін жауапкершілігі институтының қалыптасуы мен даму тарихын зерттеу және оның ары қарай зерттеу қажеттілігінің себептерін анықтау;
жеке тұлғалардың халықаралық қылмыстар үшін қылмыстық жауапкершілікті белгілейтін халықаралық - құқықтық актілерге халықаралық қылмыстар туралы істер бойынша әмбебап юрисдикция қағидасын теоретикалық негіздеу мақсатымен талдау жасау;
жеке тұлғаның халықаралық қылмыстар үшін жауапкершігі институтын дамыту үшін ұсыныстар мен пікірлер ұсыну.

Зерттеудің әдіснамалық негізі. Алға қойылған мақсаттарға жетуді қамтамасыз ететін ғылыми міндеттерді шешу барысында жалпы ғылыми әдістер, атап айтқанда: эмпирикалық және теоретикалық зерттеу, жүйелік және салыстырмалы талдау әдістері қолданылды. Сонымен қатар, жеке-ғылыми әдістер: логикалық-құқықтық, тарихи-құқықтық, жүйелік әдістер аса маңызды мәнге ие болды. Аталған әдістерді қолдану қарастырылып отырған мәселені жүйелі түрде бір-бірімен байланыстыра отырып зерттеуге мүмкіндік берді.

Зерттеу жұмысының теоретикалық негізін мынадай заңгер-ғалымдардың ғылыми еңбектері құрайды: А. Х. Абашидзе, И. Н. Арцибасов, И. П. Блищенко, Р. М. Валеев, Л. Н. Галенская, В. Э. Грабарь, В. Н. Дурденевский, Г. В. Игнатенко, Р. А. Каламкарян, А. Я. Капустин, И. И. Карпец, Ю. М. Колосов, И. И. Котляров, В. Н. Кудрявцев, Д. Б. Левин, И. И. Лукашук, Е. Г. Ляхов, Ф. Ф. Мартенс, Г. М. Мелков, В. И. Менжинский, Н. М. Минасян, Ю. В. Петровский, А. И. Полторак, Н. Н. Полянский, Ю. А. Решетов, Ю. Н. Рыбаков, П. С. Ромашкин, Л. И. Савинский, О. И. Тиунов, А. Н. Трайнин, Г. И. Тункин, Н. А. Ушаков, И. В. Фисенко, С. В. Черниченко, Ш. М. Бассиони, Ф. Бербер, Я. Броунли, Г. Гаджа, П. Гугенхейм, Э. Давид, Д. Дерби, Г. Кельзен, А. Книрим, Р. Лемкин, А. Мериньяк, Р. Мюллерсон, В. Пелла, Ж. Пикте, К. Сальдан, В. Фридман т. б.

Зерттеу жұмысының теоретикалық мәні оның жеке тұлғаны халықаралық қылмыс үшін қылмыстық жауапкерщілікке тарту институтының кешенді монографиялық зерттелуінен көрінеді. Автор көрсеткен теоретикалық ережелер, ұсыныстар мен пікірлер залықаралық қылмысты квалификациялау мен жеке тұлғаның қылмыстық әрекеті үшін қылмыстық жауапкершілікке тарту мәселесін дамытуға көмектеседі. Сонымен қатар, кейбір ережелер халықаралық қылмысы үшін жеке тұлғаны жауапкершілікке тарту жүйесіндегі кейбір кемшіліктерді анықтауға мүмкіндік береді.

Жұмыстың практикалық мәні дипломдық жұмыстың нәтижесінде алынған қорытындылар ұлттық заңнаманы жетілдіруде, құқыққорғау органдардының жұмысында, ғылыми- зерттеу жұмыстарында, халықаралық гуманитарлық және халықаралық қылмыстық құқық бойынша дәрістерде қолдануға мүмкіндік береді.

Зерттеу жұмысының ғылыми жаңалығы дипломдық жұмыста жеке тұлғалардың халықаралық қылмысы үшін қылмыстық жауапкершілігінің дамуының заңдылығы осы саладағы халықаралық-құқықтық актілерге кешенді талдау жасай отырып анықталды; жеке тұлғалар мемлекеттің өкілі ретінде халықаралық қылмыстары үшін жауапкершілікке тартылатындығы бекітілді; зерттеу жұмысында Токио мен Нюрнбергтегі Халықаралық Әскери Трибуналдар мен бұрынғы Югославия және Руанде Халықаралық қылмыстық трибуналдарының сот тәжірибесі негізінде жеке тұлғалардың халықаралық қылмысы үшін жауапкершілігі институтының қалыптасуы мен даму тарихы зерттелді; сонымен қатар әртүрлі мемлекеттердің ұлттық соттары мен оларда әмбебап юрисдикция қағидасының қолдану мәселесі қарастырылды; мемлекеттің лауазымды тұлғаларының және қылмыстық бұйрықты орындаған бағынысты тұлғалардың халықаралық қылмысы үшін қылмыстық жауапкершілікке тартудың мәселелері анықталды.

Ғылыми жұмыстың жаңалығы қорғауға ұсынылған мына ережелерден көрініс табады:

Жеке тұлға халықаралық қылмыс үшін жауапкершіліктің жалғыз субьектісі болып табылатындығы анықталды.
ҚР Қылмыстық Кодексінің геноцид үшін қылмыстық жауапкершілік көздейтін 160-бабын жаңа ережелермен атап айтқанда: геноцид жасауға айдап салу, геноцид жасауға ашық және тікелей шақыру, геноцид жасауға мәжбүрлеу, геноцид жасауға қатысу деп толықтыру қажет.
Қазақстан Республикасының заңнамасында халықаралық емес сипаттағы қарулы қақтығыстар кезінде жасалған қылмыстар үшін де әмбебап юрисдикция қағидасын бекітетін нормалар қарастыру қажет.
Халықаралық құқықта мемлекеттің лауазымды тұлғаларының иммунитеті оларды халықаралық қылмысы үшін жауапкершілікке тартуға кедергі бола алмайтындығын бекіткен қағида қалыптасты. Алайда тәжірибеде бұл қағида толық жүзеге асырылмай келе жатыр.

Жұмыстың құрылымы зерттеудің мақсаты мен міндеттерімен айқындалған. Дипломдық жұмыс кіріспе, екі тараудан және сәйкесінше бірінші тарау төрт және екінші тарау үш тармақшадан, қорытынды және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

тарау. Жеке тұлғалардың халықаралық қылмыстар үшін жауапкершілігің құрамыЖеке тұлға - халықаралық құқықтағы қылмыстық жауапкершіліктің субьектісі ретінде

Жиырмасыншы ғасырдың екінші жартысынан бүгінгі күнге дейін халықаралық құқықта жеке тұлғаның құқықтық жағдайына бағытталған нормалардың маңызы арта түсуде. Жеке тұлғаның халықаралық құқықсубъектілігі халықаралық құқық ғылымында қызу пікірталасқа ие. Ғылыми пікірлердің ауқымы кең: кейбіреуі жеке тұлғаның құқықсубъектілігін жоққа шығарса, ал енді біреулері жеке тұлғаны халықаралық құқықтың жалғыз субьектісі дейді.

Жеке тұлғаның халықаралық құқық ғылымындағы құқықтық жағдайының сипатына қарай әр түрлі терминдер қолданылады, олар: «азамат», «тұлға», «жеке тұлға», «индивид», «адам» т. б. Алайда, біздің пікірімізше, «жеке тұлға» деген атау осы зерттеу жұмысында қолдануға лайықтырақ.

Отандық ғылымда «халықаралық құқық субьектісі» ұғымын анықтауда пікірлерді екі топқа бөліп қарастыруға болады. Біріншісі, халықаралық құық субьектісін қандай да бір міндетті құқықтар мен міндеттер (сипаты, белгілері) арқылы анықтау қажет десе, екінші топ оны кез келген құқықтар мен міндеттерге ие тұлға (яғни, оның нақты сипатынан тәуелді емес) дееген пікір айтады. Яғни, халықаралық құқықсубьектілігінің негізгі критериилері ретінде нақты бір құқықтар мен міндеттерге ие болу қабілеті ме, немесе жалпы, абстрактілі құқықтар мен міндеттерге ие болу қабілеті ме деген екіжақты көзқарас туындап отыр.

Бірінші пікірді жақтаушылардың кейбірі (Л. А. Моджорян, В. М. Шуршалов [1, 53-56] ) тұлғаның міндетті белгісі ретінде егеменділікті, яғни атап айтқанда тәуелсіз құқықтар мен міндеттерді атайды. Ал, бсқа авторлар, (мысалы, Д. Б. Левин, И. И. Лукашук, М. А. Нудель, А. Н. Талалаев, Р. Л. Бобров) халықаралық құқықсубьектілігінің негізгі белгісі ретінде халықаралық нормаларды құруға қатысуға құқық, халықаралық қатынастағы тәуелсіздік қағидасын атап көрсетеді. Мұндай сипаттарға тұлғаның халықаралық құқық нормаларын жасауға қатысу құқығы немесе тұлғаның халықаралық қауымдастықтағы тәуелсіздігі, ешкімге бағынбайтындығы жатуы мүмкін. Мысалы, профессор И. И. Лукашук халықаралық құқық субьектісін «өзінің мүмкіндіктері мен халықаралық құқық бойынша құқықтар мен міндеттерге ие болуымен байланысты заңды сипаттардың арқасында халықаралық құқық нораларын жасауға қатысу және оны жүзеге асыру құқығына ие субьект» деп анықтады[2, 10] . Сонымен, И. И. Лукашук мемлекетаралық қатынастың жалпы мойындалған қатысушыларын ғана - мемлекетті және халықаралық (үкіметаралық) ұйымдар, жеке тұлғалар халықаралық құқықтың субьектілері қатарына мүлде енбейді дейді. Халықаралық құқықтың негізгі ерекшелігі ретінде олардың құқықшығармашылық және құқыққолданушылық белсенділігін - халықаралық-құқықтық нормаларды жасау мен жүзеге асыруға қатысуын атап көрсетеді.

Р. Л. Бобров болса «халықаралық құқық субьектісін анықтауда екі элементті бөліп қарастыру керек: 1) халықаралық құқыққатынасқа түсу қабілеті; 2) осы қатынасқа қатысуы» деп көрсетті[3, 68] .

Екінші пікірді жақтаушылар құқықсубьектілікті анықтауда қандай да бір нақты анықталған құқықтар мен міндеттерді атап көрсету мүмкін емес. Тұлға құқықсубьектілікке ие болу үшін кез келген бір ғана құқыққа немесе міндетке ие болуы жеткілікті, яғни құқықсубьектілік қасиетін белгілі бір міндетті құқықтар жүйесімен байланыстыруға болмайды. Немесе құқықсубьектілік дегеніміз - бұл потенциалды, абстракциялы (жалпы) құқыққа ие болуы. Профессор С. В. Черниченко атап көрсеткендей, халықаралық құқықсубьектілік құқық субьектісінің құқыққабілеттілігінің ауқымынан тәуелсіз[4, 13] . Жалпы алғанда, екінші топтағы ғалымдардың пікірінше, халықаралық құқық субьектісі ұғымы мен құқық субьектісі ұғымының расында қағидалы айырмашылық жоқ (Н. А. Ушаков, С. В. Черниченко, Г. В. Игнатенко, И. В. Захарова, К. А. Бекашев, Г. М:Вельяминов т. б. )

Көптеген уақыт бойы кеңестік халықаралық құқық ғылым өкілдері жеке тұлғаның халықаралық құқықсубьектілігін мойындаудан бірауыздан бас тартты. Кеңестік құқықтық әдебиеттерде жеке тұлғалар халықаралық құқық субьектісі болып табылмайтындығы жалпы халық мойындаған деп танылды.

Батыстық халықаралық-құқық доктринасында жеке тұлға халықаралық құқық субьектісі болып табыла ма, жоқ па деген мәселе төңірегінде пікірлер жан-жақты. Барлық көзқарасты төрт топқа бөлуге болады:

Жеке тұлға - халықаралық құқықтың жалғыз субьектісі. Аталған пікір солидарлық құқық мектебінің өкілдеріне тән. Олар: Брайрли, Л. Дюги, Г. Краббе, Ж. Ссель.
Жек тұлға - халықаралық құқықтың классикалық субьектілермен қатар, туынды немесе қосымша субьектісі болып табылады. Бұл пікірді Л. Оппенгейм, Г. Шварценбергер, Ч. Руссо, К. Триндейд, Р. Хигтинс, Л. Хенкин және тіпті ағылшын ғалымы Г. Лаутерпахт 1950 жылдың өзінде «Международное право прав человека» атты еңбегінде жеке тұлғаның халықаралық құқық субьектісі ретінде мойындау үшін кедергі нормалардың жоқтығын атап көрсеткен болатын. Кейіннен, 1980 жылы БҰҰ Халықаралық Қылмыстық Сотының бірнеше жыл бойы төрағасы болып қызмет атқарған уругвайлық заңгер Э. Хименес де Аречага мемлекетаралық шарттармен жеке тұлғалардың нақты бір құқықтарға, сонымен қатар, осы құқықтарды халықаралық әдістермен қорғауға ие болуы жайлы жазған болатын[5, 259-560] . Жеке тұлға халықаралық құқық субьектісі болып табылмайды, алайда кейбі халықаралық нормалар бойынша «бенефициар» ретінде қатысу мүмкіндігі жоққа шығарылмайды. Сонымен қатар, жекелеген халықаралық құқыққатынастар бойынша жеке тұлға нақты құқықтар мен міндеттерге ие бола алады, бірақ бұл халықаралық құқық субьектісі бола алады деген пікір емес (Д. Анцилотти, А. Фердросс, В. Фридманн, Ф. Джессеп т. б. )
Жеке тұлғаның құқықсубьектілігі мәселесін теоретикалық тұрғыдан шешуден бас тарту позициясы. Тиімділік қағидасы негізінде туындаған бұл көзқарасты жақтаушы ағылшын заңгері Ян Броунлидің пікірінше, халықаралық құқық субьектісі дегеніміз құқықтар мен міндеттерге ие болуға қабілетті және сонымен қтар, оны халықаралық талап қоя отырып қорғай алатын субьект[6, 179] .

Жалпы алғанда заманауи шетелдік халықаралық құқық ғылымы жеке тұлғалардың халықаралық қылмысы үшін жауапкершілігі және халықаралық сотқа қолжетімділік құқығы деген шындыққа негізделген, яғни, жеке тұлғаны туынды, арнайы және шектеулі негізделген түрде халықаралық құқық субьектісі деп мойындауға болады. Алайда жеке тұлғаны халықаралық құқық субьектісі ретінде мойындау мәселесін орыс ғалымдары теріске шығарады. Атап айтқанда, С. В. Черниченко «жеке тұлғалардың халықаралық органдарға тікелей қолжетімділігі оны халықаралық құқықсубьектілікке ие болуын мүлде білдірмейді» деп есептейді[7, 23] . Оның пікірінше, мұндай жағдайларда халықаралық құқыққатынас (жеке тұлғаның халықаралық органдарға қол жетімділігі жағдайында) мемлекеттер арасында туындайды, ал мұндайға қол жеткізген жеке тұлғаларда олардың бұл органдармен үздіксіз қатынас жасағанына қарамастан, құқыққатынастар аталған органдарды құрған мемлекеттер арасында туындайды. Сонымен қатар, жеке тұлғалардың халықаралық құқықта жауапкершілік көтере алу фактісі жағдайында да олар халықаралық құқық субьектісі болып табылмайды. Көптеген ғалымдар осындай пікірге тоқталып отыр.

Осы зерттеу жұмысында жеке тұлғаны халықаралық құқықтың субьектісі ретінде қарау мәселесін біз ғылыми ілімдердің дамуын қадағалай отырып жеке тұлға халықаралық құқық субьектісі болмаса да, халықаралық қылмыстар үшін қылмыстық жауапкершілік институтының субьектісі болып табылады деген пікірді ұстану арқылы шешуге бағыттадық.

Мемлекеттердің халықаралық қарулы қақтығысының нәтижесіндегі қайғылы нәтижелер халықаралық құқықта жеке тұлғаларды зерттеуге әкеліп соқтырды. Біріншіден, тікелей жеке тұлғаларға бағытталған және оларға жасаған әрекеттері үшін жауапкершілік жүктейтін халықаралық құқық нормалары. Екіншіден, адамның негізгі құқықтары институты халықаралық-құқықтық сипатқа ие болды.

Екінші Дүниежүзілік соғысқа дейін халықаралық қылмыс үшін жеке тұлғалардың жауапкершілігі концепциясы Ұлттар Лигасы және 1928 жылғы Париж пактісі құжаттарында күш көрсету қылмысы мемлекеттердің құқықбұзушылығы ретінде қарастырылды.

Тек Нюрнберг Әскери Трибуналы жеке тұлғалардың халықаралық қылмысы үшін дара жауапкершілігі қағидасын мойындады. Сот органы ретінде ол жекелеген тұлғалардың қылмыстарын қарады, олардың жауапкершілігі осы қылмыстар үшін мемлекеттердің халықаралық-құқықтық жауапкершілігімен тығыз байланысты болды. Яғни, сот мәні бойынша осы қылмыстарды жасағаны үшін жауапкершіліктің екі түрі пайда болады деген тезисті растады.

Мысалы, мемлекеттің юрисдикциясы нәтижесінде (мысалы, Жапония мен Германия) бейбітшілікке қарсы қылмыс жасаған, кінәлі тұлғаны жауапкершілікке тарту кезінде егемендікті шектеу немесе мемлекеттің саяси жауапкершілігінің туындауына әкеп соғады. А. Н. Трайниннің пікірінше, «мемлекет және басқа да заңды тұлғалар адамзатқа қарсы қылмысы үшін саяси дәне материалдық жауапкершілік көтереді және көтеруге тиіс, қылмыстық жауапкершілік институтының субьектісі тек жеке тұлғалар болып табылады. Мемлекет жауапкерлшіліксіз емес, бірақ бұл жауапкершілік қылмыстық құқықтық емес, саяси, материалдық, моральдық болып табылады» [8, 302-308] .

Бейбітшілкке қарсы қылмыс жасаған, кінәлі тұлғаларды күш қолданған мемлекеттің юрисдициясынан алу, мемлекеттің тәуелсіздігін шектеуге және оған саяси жауапкершілік жүктеуге әкеп соқтырады. Жеке тұлғалардың қылмыстық жауапкершілігі және мемлекеттердің халықаралық жауапкершілігі бір-бірін жоққа шығармайды. Мұндай көзқарасты көптеген ғалымдар ұстануда. Ю. М. Рыбаковтың пікірінше, «бейбітшілік пен адамгершілікке қарсы қылмыс жасаған жеке тұлғалардың халықаралық қылмыстық жауапкершілігінің жалпы қағидасы аса ауыр қылмыс ретінде мемлекеттің жауапкершілігі институтын қосымша маңызды әрі қажетті толықтыру қажет» [9, 178] . Осылайша Нюрнбергте тек қана халықаралық қылмыс үшін жеке тұлғалардың жазадан құтылмау қағидасы дамытылып қана қойған жоқ, сонымен қатар, бұл қағиданың мемлекеттің өзінің жауапкершілігінің құрамдас бөлігі екендігі қағидасы да бекітілді.

Токио Әскери Трибуналы да осындай қорытындыға келді. Осы құжаттың «А» қосымшасында көрсетілгендей, әскери қылмыс ретінде квалификацияланған қылмыстар кінәлі тұлғамен қатар Жапония мемлекетінің жеке қылмысы ретінде қарастырылады деп көрсетілді[10, 34] . Бұл факт жеке жауапкершілікпен қатар сот жапон мемлекетінің әскери қылмыстары үшін мемлекеттің жауапкершілігі тығыз байланысты екендігін көрсетеді.

Ал 1950 жылғы БҰҰ-ның қабылдаған құжатында «Нюрнберг трибуналы статутымен мойындалған халықаралық құқықтың қағидаларының» қатарында алғашқы қағидада былай көрсетілген: «Халықаралық құқықта қылмыс ретінде танылған кез-келген әрекетті жасаған кез-келген тұлға ол үшін жауапкершілік көтереді және жазаланады» [11, 82] .

Халықаралық қауымдастықтың халықаралық қылмыстармен күресу мәселесі Біріккен Ұлттар Ұйымының халықаралық ынтымақтастық пен дүниежүзілік бейбітшілікті қлдау деп аталатын басты мақсатымен тығыз байланысты. Әрине, халықаралық қылмыс деп аталатын қоғамға қауіпті әрекеттің орын алуы мемлекетаралық қарым-қатынастың тұрақтылығына зиян келтіретіні сөзсіз.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.