Жүректің ишемиялық ауруына ксенобиотиктер детоксикациясына қатысатын гендер әсері
Қысқарған сөздер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3
Реферат ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...4
I. Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .5
II.Әдебиетке шолу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .6
1. ЖИА жалпы сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .6
1.1. ЖИА классификациясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...7
1.1.1. Бірден болатын жүрек өлімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 8
1.1.2. Стенокардия ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..8
1.1.3. Ауырмайтын миокард ишемиясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...8
1.1.4. Миокард инфарктісі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..9
1.1.5. Аритмиялар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 9
1.1.6. Жүректің жетіспеушілігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .10
2. Ксенобиотиктердің метаболизмі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..10
2.1. Ксенобиотиктердің зат алмасу фазалары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .11
2.2. Ксенобиотиктердің зат алмасуына әсер ететін факторлар ... ... ... ... ... ... .14
2.3. Фермент факторлары мен ингибиторлары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...15
2.3.1. Глутатион.S.трансфераза ферментінің сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ...16
III.Материалдар және әдістемелер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...17
3.1. Зерттеу материалы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..17
3.2. Зерттеу әдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...17
3.2.1. ДНҚ.ны бөліп алу әдісі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...17
3.2.2. Электрофорез ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...18
3.2.3. Полимеразды тізбекті реакция әдісі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..19
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..22
Қолданылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...23
Реферат ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...4
I. Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .5
II.Әдебиетке шолу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .6
1. ЖИА жалпы сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .6
1.1. ЖИА классификациясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...7
1.1.1. Бірден болатын жүрек өлімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 8
1.1.2. Стенокардия ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..8
1.1.3. Ауырмайтын миокард ишемиясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...8
1.1.4. Миокард инфарктісі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..9
1.1.5. Аритмиялар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 9
1.1.6. Жүректің жетіспеушілігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .10
2. Ксенобиотиктердің метаболизмі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..10
2.1. Ксенобиотиктердің зат алмасу фазалары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .11
2.2. Ксенобиотиктердің зат алмасуына әсер ететін факторлар ... ... ... ... ... ... .14
2.3. Фермент факторлары мен ингибиторлары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...15
2.3.1. Глутатион.S.трансфераза ферментінің сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ...16
III.Материалдар және әдістемелер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...17
3.1. Зерттеу материалы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..17
3.2. Зерттеу әдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...17
3.2.1. ДНҚ.ны бөліп алу әдісі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...17
3.2.2. Электрофорез ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...18
3.2.3. Полимеразды тізбекті реакция әдісі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..19
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..22
Қолданылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...23
ЖИА (Жүректің ишемиялық ауруы)−жүректің оттегіні қажет етуімен жүрекке жеткізілу мөлшері арасындағы сәйкессіздікпен сипатталатын ауру. Біздің жүрегіміз үздіксіз қан айналымын жүзеге асырады. Ол ағзаның барлық мүшелері мен ұлпаларын оттегі және қажет заттармен қамтамасыз етеді. Бірақ жүрек – тірі орган. Оның қан айналымы жүрек артерияларымен жүзеге асады.Егер жүрек артерияларында қан ағымы бұзылса, ЖИА асқынады.
ЖИА-ң негізгі ауруларына стенокардия, миокард инфарктісі, бірден болатын жүрек ауруы, аритмиялар, жүрек жетіспеушілігі, т.б. жатады.
Ағзаға оттегі жетіспегенде организмде үытты заттар (ксенобиотиктер) пайда болады.
Ксенобиотиктер-бұл адам организмі үшін бөтен болып табылатын зат.
Олардың деотксикациясы негізінен үш фазадан тұрады.
ЖИА-ң емделуі әртүрлі жолмен болуы мүмкін. Ол аурудың түріне байланысты. Мысалы, дәрігердің ұынған режимі, эхокардиография арқылы, т.с.с.
Жұмыстың мақсаты ЖИА туғызатын ксенобиотикерге детоксикация гендерінің әсерін зерттеу.
Міндеттері:
• ЖИА туралы әдебиеттер жинау
• Ксенобиотиктер туралы әдебиеттер жинау
• Клиникалық материалдарды қарастыру
• ДНҚ-ны бөліп алу әдісін үйрену
• Электрофорез әдісін үйрену
• ПЦР әдісін үйрену
ЖИА-ң негізгі ауруларына стенокардия, миокард инфарктісі, бірден болатын жүрек ауруы, аритмиялар, жүрек жетіспеушілігі, т.б. жатады.
Ағзаға оттегі жетіспегенде организмде үытты заттар (ксенобиотиктер) пайда болады.
Ксенобиотиктер-бұл адам организмі үшін бөтен болып табылатын зат.
Олардың деотксикациясы негізінен үш фазадан тұрады.
ЖИА-ң емделуі әртүрлі жолмен болуы мүмкін. Ол аурудың түріне байланысты. Мысалы, дәрігердің ұынған режимі, эхокардиография арқылы, т.с.с.
Жұмыстың мақсаты ЖИА туғызатын ксенобиотикерге детоксикация гендерінің әсерін зерттеу.
Міндеттері:
• ЖИА туралы әдебиеттер жинау
• Ксенобиотиктер туралы әдебиеттер жинау
• Клиникалық материалдарды қарастыру
• ДНҚ-ны бөліп алу әдісін үйрену
• Электрофорез әдісін үйрену
• ПЦР әдісін үйрену
1. Глава 6. Ишемическая болезнь сердца: нестабильная стенокардия, инфаркт миокарда, внезапная смерть Глава моногафии - Ройтберг Г.Е., Струтынский А.В. Внутренние болезни (сердечно-сосудистая система). Посвящена нестабильной стенокардии, ОИМ, внезапной смерти.
2. Современные подходы к диагностике и лечению острого инфаркта миокарда Обзор по данным международных рандомизированных исследований. Б.М. Танхилевич, И.А. Либов. ГКБ им. С.П. Боткина, РМАПО
3. Развитие лечения острого инфаркта миокарда: Сага 20-го века.Автор - Е. Браунвальд. Статья представляет собой обзор истории развития лечения инфаркта миокарда.
4. Механизмы развития острого коронарного синдрома. Д.м.н. Е.П. Панченко Институт кардиологии им. А.Л. Мясникова РКНПК Минздрава РФ, Москва
5. Современное состояние проблемы лечения острого коронарного синдрома. Обзорная статья. В.Ю. Козулин
6. Нестабильная стенокардия (клиника, диагностика, лечение). Чернов С.А., Чернов А.П. Главный военный клинический госпиталь им. Н.Н. Бурденко. Государственный институт усовершенствования врачей МО РФ
7. Баранов В.С., Асеев М.В., Баранова Е.В. «Гены предрасположенности» и
генетический паспорт опубликовано в журнале «Природа», №3 1999г.
8. GERVASI P.G., Longo V., Naldi F., Parrattoni G., Ursino F. (1991) Biochem.
Pharmacol, 41, 177-1847
9. И.А. Гончарова, М.Б.Фрейдин,Р.М.Тахаууов,А.Б.Карпов. Молекулярно-
генетические подходы, применяемые для оценки воздействия радиации на
геном, и индивидуальная радиочувствительность человека // Сибирский
медицинский журнал № 5,2003, с 78-83.
10. Van Bladeren P.G., van Ommen B. In: Toxicology of industrial compounds.
Taylor and Francis Ltd7 pp. 61-72.
11. Крынецкий Е.Ю. Полиморфизм ферментов, участвующих в метаболизме
лекарственных средств: структура генов и ферментативная активность. //
Молекулярная биология. 1996 г., Т. 30., № 1 С. 33-42.
12. Warholm M., Rane A., Alexandrie A.K., Monogham G., Rannug A. (1995) Pharmacogenetics, 5, 252-254.
13. Ляхович В.В., Вавилин В.А., Гуткина В.И., Лактионова И.П., Макарова С.И., Митрофанов Д.В., Осташевский В.А., Часовникова О.Б. (1997) Вопр. Мед. Химии, 43, 330-338.
14. Куценко С.А. Основы токсикологии, Санкт-Петербург, 2002.
15. Казначеева Л.Ф., Вавилин В.А., Ляпунова А.А, Сафронова О.Г., Маманкин Н.А. Полиморфизм ферментов биотрансформации ксенобиотиков у детей с атопическим дерматитом.
16. Вахитова Ю.В., Султанаева З.М., Викторова Т.В., Бикмаева А.Р., Хуснутдинова Э.К. Анализ полиморфизма гена глутатион-S-трансферазы в популяциях Волго-Уральского региона. // Генетика. 2001. Т. 37. № 2. С. 268-270.
17. Ingelman-Sundberg M, Oscarson M, McLellan RA. Polymorphic human cytochrome P450 enzymes: an opportunity for individualized drug treatment. Trends Pharmacol Sci 1999;20:342-349.[CrossRef][ISI][Medline]
18. Gonzales F.G. 1993.
19. Gonzales F.G. 1990.
20. Афанасьева И.С., Спицын В.А. Наследственный полиморфизм глутатион-S-трансферазы печени человека в норме и при алкогольном гепатите. // Генетика. 1990. Т.26. № 7. С. 1309-1315.
21. Мананкин Н.А., Молокова А.В., Казначеева Л.Ф., Вавилин В.А. Полиморфизм ферментов биотрансформации ксенобиотиков у детей с атопическим дерматитом. http://www.pediatrics-jupr.ru/matirials/pril1tom3/12m.pdf
22. Куценко И.В Основы ксенобиологии М.высшая шк. 1998
23. Weinshilboum R. Inheritance and drug response. N Engl J Med 2003;348:529-537.[Full Text]
24. Meyer UA. Pharmacogenetics and adverse drug reactions. Lancet 2000;356:1667-1671.[CrossRef][ISI][Medline]
25. Суперсемейство глутатион-S-трансфераз http://www.DNA.ru/lab
26. Baranova H., Bothorishvili R., Canis M., Albuission E. et al. Glutation-S-transferase M1 gene polimirphism and susceptibility to endometriosis in a Franch population. // Mol. Hum. Reprod. 1997. V. 3. № 9. P. 775-780.
27. Баранов В.С., Иващенко Т.Э., Швед Н.Ю. и др. Генетические факторы предрасположенности и терапии эндометриоза. // Генетика. 1999. Т.35. №2. С. 243-248.
28. Sachidanandam R, Weissman D, Schmidt SC, et al. A map of human genome sequence variation containing 1.42 million single nucleotide polymorphisms. Nature 2001;409:928-933.[CrossRef][ISI][Medline]
29. Национальная программа "Бронхиальная астма у детей, стратегия лечения и профилактика", Москва, 1997
30. Иващенко Т.Э., Сиделева О.Г., Петрова М.А. и др. Генетические факторы предрасположенности к бронхиальной астме. // Генетика. 2001. Т. 37. № 1. С. 107-111.
31. Ketterer B., Taylor J., Meyer D., Pemble S., Coles B., ChuLin X., Spencer S. Structure and functions of glutathione S-transferases. CRC Press Boca Raton. Florida, pp.15-27.
32. Афанасьева И.С., Спицын В.А. Наследственный полиморфизм глутатион-S-трансферазы печени человека в норме и при алкогольном гепатите. // Генетика. 1990. Т.26. № 7. С. 1309-1315.
33. Рокицкий П.Ф. Введение в статистическую генетику. – Минск, 1978.
34. Иващенко Т.Э., Сиделева О.Г., Петрова М.А. и др. Генетические факторы предрасположенности к бронхиальной астме. // Генетика. 2001. Т. 37. № 1. С. 107-111.
35. Hoffmeyer S, Burk O, von Richter O, et al. Functional polymorphisms of the human multidrug-resistance gene: multiple se-quence variations and correlation of one allele with P-glycoprotein expression and activity in vivo. Proc Natl Acad Sci U S A 2000;97:3473-3478.[Abstract/Full Text]
36. Крынецкий Е.Ю. Полиморфизм ферментов, участвующих в метаболизме лекарственных средств: структура генов и ферментативная активность. // Молекулярная биология. 1996 г., Т. 30., № 1 С. 33-42.
37. Московский гомеопатический центр. Полимеразная цепная реакция
http://www.mhc.ru/lab_PCR.asp;
38. ПЦР. http://www.med.by/dn01/st5_4.htm
39. Лаборатория Бронецкого: Полимеразная цепная реакция http://freewww.elcat.kg/aab/per.htm;
40. Полезная информация о полимеразной цепной реакции http://www.medhelp-clinic.ru/pcr_spravoch1.shtm1;
41. Якинина Е.Ю., Мартынов М.Н. Возможности использования ПЦР http://www.arbatmed.ru/doc/laboratory/pcr.htm;
2. Современные подходы к диагностике и лечению острого инфаркта миокарда Обзор по данным международных рандомизированных исследований. Б.М. Танхилевич, И.А. Либов. ГКБ им. С.П. Боткина, РМАПО
3. Развитие лечения острого инфаркта миокарда: Сага 20-го века.Автор - Е. Браунвальд. Статья представляет собой обзор истории развития лечения инфаркта миокарда.
4. Механизмы развития острого коронарного синдрома. Д.м.н. Е.П. Панченко Институт кардиологии им. А.Л. Мясникова РКНПК Минздрава РФ, Москва
5. Современное состояние проблемы лечения острого коронарного синдрома. Обзорная статья. В.Ю. Козулин
6. Нестабильная стенокардия (клиника, диагностика, лечение). Чернов С.А., Чернов А.П. Главный военный клинический госпиталь им. Н.Н. Бурденко. Государственный институт усовершенствования врачей МО РФ
7. Баранов В.С., Асеев М.В., Баранова Е.В. «Гены предрасположенности» и
генетический паспорт опубликовано в журнале «Природа», №3 1999г.
8. GERVASI P.G., Longo V., Naldi F., Parrattoni G., Ursino F. (1991) Biochem.
Pharmacol, 41, 177-1847
9. И.А. Гончарова, М.Б.Фрейдин,Р.М.Тахаууов,А.Б.Карпов. Молекулярно-
генетические подходы, применяемые для оценки воздействия радиации на
геном, и индивидуальная радиочувствительность человека // Сибирский
медицинский журнал № 5,2003, с 78-83.
10. Van Bladeren P.G., van Ommen B. In: Toxicology of industrial compounds.
Taylor and Francis Ltd7 pp. 61-72.
11. Крынецкий Е.Ю. Полиморфизм ферментов, участвующих в метаболизме
лекарственных средств: структура генов и ферментативная активность. //
Молекулярная биология. 1996 г., Т. 30., № 1 С. 33-42.
12. Warholm M., Rane A., Alexandrie A.K., Monogham G., Rannug A. (1995) Pharmacogenetics, 5, 252-254.
13. Ляхович В.В., Вавилин В.А., Гуткина В.И., Лактионова И.П., Макарова С.И., Митрофанов Д.В., Осташевский В.А., Часовникова О.Б. (1997) Вопр. Мед. Химии, 43, 330-338.
14. Куценко С.А. Основы токсикологии, Санкт-Петербург, 2002.
15. Казначеева Л.Ф., Вавилин В.А., Ляпунова А.А, Сафронова О.Г., Маманкин Н.А. Полиморфизм ферментов биотрансформации ксенобиотиков у детей с атопическим дерматитом.
16. Вахитова Ю.В., Султанаева З.М., Викторова Т.В., Бикмаева А.Р., Хуснутдинова Э.К. Анализ полиморфизма гена глутатион-S-трансферазы в популяциях Волго-Уральского региона. // Генетика. 2001. Т. 37. № 2. С. 268-270.
17. Ingelman-Sundberg M, Oscarson M, McLellan RA. Polymorphic human cytochrome P450 enzymes: an opportunity for individualized drug treatment. Trends Pharmacol Sci 1999;20:342-349.[CrossRef][ISI][Medline]
18. Gonzales F.G. 1993.
19. Gonzales F.G. 1990.
20. Афанасьева И.С., Спицын В.А. Наследственный полиморфизм глутатион-S-трансферазы печени человека в норме и при алкогольном гепатите. // Генетика. 1990. Т.26. № 7. С. 1309-1315.
21. Мананкин Н.А., Молокова А.В., Казначеева Л.Ф., Вавилин В.А. Полиморфизм ферментов биотрансформации ксенобиотиков у детей с атопическим дерматитом. http://www.pediatrics-jupr.ru/matirials/pril1tom3/12m.pdf
22. Куценко И.В Основы ксенобиологии М.высшая шк. 1998
23. Weinshilboum R. Inheritance and drug response. N Engl J Med 2003;348:529-537.[Full Text]
24. Meyer UA. Pharmacogenetics and adverse drug reactions. Lancet 2000;356:1667-1671.[CrossRef][ISI][Medline]
25. Суперсемейство глутатион-S-трансфераз http://www.DNA.ru/lab
26. Baranova H., Bothorishvili R., Canis M., Albuission E. et al. Glutation-S-transferase M1 gene polimirphism and susceptibility to endometriosis in a Franch population. // Mol. Hum. Reprod. 1997. V. 3. № 9. P. 775-780.
27. Баранов В.С., Иващенко Т.Э., Швед Н.Ю. и др. Генетические факторы предрасположенности и терапии эндометриоза. // Генетика. 1999. Т.35. №2. С. 243-248.
28. Sachidanandam R, Weissman D, Schmidt SC, et al. A map of human genome sequence variation containing 1.42 million single nucleotide polymorphisms. Nature 2001;409:928-933.[CrossRef][ISI][Medline]
29. Национальная программа "Бронхиальная астма у детей, стратегия лечения и профилактика", Москва, 1997
30. Иващенко Т.Э., Сиделева О.Г., Петрова М.А. и др. Генетические факторы предрасположенности к бронхиальной астме. // Генетика. 2001. Т. 37. № 1. С. 107-111.
31. Ketterer B., Taylor J., Meyer D., Pemble S., Coles B., ChuLin X., Spencer S. Structure and functions of glutathione S-transferases. CRC Press Boca Raton. Florida, pp.15-27.
32. Афанасьева И.С., Спицын В.А. Наследственный полиморфизм глутатион-S-трансферазы печени человека в норме и при алкогольном гепатите. // Генетика. 1990. Т.26. № 7. С. 1309-1315.
33. Рокицкий П.Ф. Введение в статистическую генетику. – Минск, 1978.
34. Иващенко Т.Э., Сиделева О.Г., Петрова М.А. и др. Генетические факторы предрасположенности к бронхиальной астме. // Генетика. 2001. Т. 37. № 1. С. 107-111.
35. Hoffmeyer S, Burk O, von Richter O, et al. Functional polymorphisms of the human multidrug-resistance gene: multiple se-quence variations and correlation of one allele with P-glycoprotein expression and activity in vivo. Proc Natl Acad Sci U S A 2000;97:3473-3478.[Abstract/Full Text]
36. Крынецкий Е.Ю. Полиморфизм ферментов, участвующих в метаболизме лекарственных средств: структура генов и ферментативная активность. // Молекулярная биология. 1996 г., Т. 30., № 1 С. 33-42.
37. Московский гомеопатический центр. Полимеразная цепная реакция
http://www.mhc.ru/lab_PCR.asp;
38. ПЦР. http://www.med.by/dn01/st5_4.htm
39. Лаборатория Бронецкого: Полимеразная цепная реакция http://freewww.elcat.kg/aab/per.htm;
40. Полезная информация о полимеразной цепной реакции http://www.medhelp-clinic.ru/pcr_spravoch1.shtm1;
41. Якинина Е.Ю., Мартынов М.Н. Возможности использования ПЦР http://www.arbatmed.ru/doc/laboratory/pcr.htm;
Жүректің ишемиялық ауруына ксенобиотиктер детоксикациясына қатысатын гендер
әсері
Жоспар:
Қысқарған
сөздер ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ...3
Реферат ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...4
I.
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .5
II.Әдебиетке
шолу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... .6
1. ЖИА жалпы
сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... 6
1.1. ЖИА
классификациясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ..7
1.1.1. Бірден болатын жүрек
өлімі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
.8
1.1.2.
Стенокардия ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... .8
1.1.3. Ауырмайтын миокард
ишемиясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .8
1.1.4. Миокард
инфарктісі ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... 9
1.1.5.
Аритмиялар ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ..9
1.1.6. Жүректің
жетіспеушілігі ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ...10
2. Ксенобиотиктердің
метаболизмі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... .10
2.1. Ксенобиотиктердің зат алмасу
фазалары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..11
2.2. Ксенобиотиктердің зат алмасуына әсер ететін
факторлар ... ... ... ... ... ... .1 4
2.3. Фермент факторлары мен
ингибиторлары ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... .15
2.3.1. Глутатион-S-трансфераза ферментінің
сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ...16
III.Материалдар және
әдістемелер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
..17
3.1. Зерттеу
материалы ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ...17
3.2. Зерттеу
әдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ...17
3.2.1. ДНҚ-ны бөліп алу
әдісі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... 17
3.2.2.
Электрофорез ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ...18
3.2.3. Полимеразды тізбекті реакция
әдісі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... 19
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 22
Қолданылған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... .23
Қысқартылған сөздер:
• ЖИА-жүректің ишемиялық ауруы
• ДДҰ-дүниежүзілік денсаулықсақтау ұйымы
• NAT-N-ацетилтрансфераза
• mEPOX-микросомалді эпокси-гидролаза
• УДФ-глюкоуронсульфотрансфераза
• GST-глутатион-S-трансфераза
• ДНҚ-дезоксирибонуклеин қышқылы
• РНҚ-рибонклеин қышқылы
Реферат
Курстық жұмыс 25 беттен құралған, соның ішінде 6 сурет, 41 атаулы
әдебиеттер тізімі, 41 шет тілінде.
Негізгі сөздер: ЖИА, ксенобиотиктер, детоксикация, цитохром P-450,
GST, NAT.
Бұл жұмыста ЖИА дамуы, клыссификациясы, емдеу жолдары,
ксенобиотиктердің детоксикациясы туралы баяндалған.
Жұмыста материал ретінде ЖИА науқастанған адамдардың қаны пайдаланады.
ДНҚ бөліп алу, электрофорез, ПЦР әдітемелері қолданылады.
Жұмыстың мақсаты ЖИА туғызатын ксенобиотикерге детоксикация гендерінің
әсерін зерттеу.
Жұмыстың жаңалығы, ксенобиотитктердің детоксикацияға қатысатын
гендерін анықтап, жүрек және қан тамырлар ауруларын емдеуде пайдалану.
Кіріспе
ЖИА (Жүректің ишемиялық ауруы)−жүректің оттегіні қажет етуімен жүрекке
жеткізілу мөлшері арасындағы сәйкессіздікпен сипатталатын ауру. Біздің
жүрегіміз үздіксіз қан айналымын жүзеге асырады. Ол ағзаның барлық мүшелері
мен ұлпаларын оттегі және қажет заттармен қамтамасыз етеді. Бірақ жүрек –
тірі орган. Оның қан айналымы жүрек артерияларымен жүзеге асады.Егер жүрек
артерияларында қан ағымы бұзылса, ЖИА асқынады.
ЖИА-ң негізгі ауруларына стенокардия, миокард инфарктісі, бірден
болатын жүрек ауруы, аритмиялар, жүрек жетіспеушілігі, т.б. жатады.
Ағзаға оттегі жетіспегенде организмде үытты заттар (ксенобиотиктер)
пайда болады.
Ксенобиотиктер-бұл адам организмі үшін бөтен болып табылатын зат.
Олардың деотксикациясы негізінен үш фазадан тұрады.
ЖИА-ң емделуі әртүрлі жолмен болуы мүмкін. Ол аурудың түріне
байланысты. Мысалы, дәрігердің ұынған режимі, эхокардиография арқылы,
т.с.с.
Жұмыстың мақсаты ЖИА туғызатын ксенобиотикерге детоксикация гендерінің
әсерін зерттеу.
Міндеттері:
• ЖИА туралы әдебиеттер жинау
• Ксенобиотиктер туралы әдебиеттер жинау
• Клиникалық материалдарды қарастыру
• ДНҚ-ны бөліп алу әдісін үйрену
• Электрофорез әдісін үйрену
• ПЦР әдісін үйрену
1. ЖИА жалпы сипаттамасы
Жүрекке ауырлық түскен кезде (физикалық жұмыс, эмоционалдық стресс,
қан қысымының жоғарылауы), ол көптеген керек заттарды қажет етеді. Ал
мұндай жағдайда жүрек артериялары қанды қажет мөлшерде жеткізе алмайды.
Яғни жүректің ишемиясы болады (оттегінің жетіспеушілігі). Ишемия кезінде
жүрек клеткаларында биохимиялық процестердің ағымы өзгереді. Уытты заттар
(токсичные вещества) пайда болады−адам өзін ауру(боль) сезінеді, жүректің
функциясы өзгеруі мүмкін.
Егер ишемия 20−30 минут немесе одан да көп уақытқа жалғасса жүрек
бұлшық етінің бір бөлігі өледі−миокард инфарктісі дамиды.
Ишемия−латын тілінен аударғанда қанмен қамтамасыз етудің кем болуы
дегенді білдіреді. Адам жүрегі өмір бойы тоқтаусыз жұмыс істейді. Сондықтан
ол оттегі және басқа да керек заттарды жұмыс істеуі үшін үздіксіз қажет
етеді. Физикалық ауырлық түскен кезде организм оттегі және басқа да
заттарды көптеп қажет етеді,жүрек көбірек жұмыс істеуге мәжбүр болады. Ал
өз кезегінде жүрек те қан айналымын көбірек қажет етеді. Оттегі
жетіспеушілігіне ең сезімтал тек қана адам миы.
Жүректің бұлшық ет клеткаларына оттегіні жеткізетін өзінің арнайы
тамырлар жүйесі бар. Олар жүрек артериялары (коронарные артерии) деп
аталады. Осы қан тамырлары тарылған кезде жүрекке оттегі және басқа да
қажет заттардың жеткізілуі азаяды, жүрек бұлшық еті оттегі жетіспеушілігіне
шалдыға бастайды.
Көбінесе, жүрек қан тамырларының тарылуына себеп болатын қан
тамырларының қабырғаларында пайда болатын атеросклеротикалық бляшкалар.
Олар осы қан тамырлырдан өтетін қан мөлшерінің азаюына, қан ағымының
төмендеуіне әкеледі. Жүректің ишемиялық ауруының 97-98 пайызына
атеросклероз себеп болады. Ал басқа себептер (артерия қабырғаларының
суықтауы, жарақат, т.с.с.) өте аз кездеседі. Қан тамырлары тарылғанда
қанның жеткізілуі төмендейді, ишемия пайда болады. Бірақ атеросклероз ЖИА−ң
жалғыз себебі деп айтуға да болмайды.
ЖИА-ң пайда болып, оның дамуында ЖИА рискі факторының маңызы жоғары.
Шартты түрде оларды екі үлкен топқа бөлуге болады: өзгеретін және
өзгермейтін ЖИА-рискісінің факторы.
Өзгеретін ЖИА рискісінің факторлары:
• Артериялық гипертензия (яғни жоғары қысым);
• Темекі шегу;
• Көмірсу алмасуының бұзылуы (көбінесе қант диабеті);
• Аз қозғалатын өмір образы (гиподинамия);
• Орынсыз тамақтану;
• Қандағы холестериннің көп мөлшерде болуы және т.с.с.
Жоғарыдағылардың ең қауіптілері артерилық гипертензия, қант диабеті,
темекі тарту және май басу.
Өзгермейтін ЖИА рискісінің факторларына, аты айтып тұрғандай, құтыла
алмайтын факторлар. Олар:
• Кәрілік (50-60жастан үлкен);
• Еркек жынысты болу;
• ЖИА жақын туыстарында болуы.
Кейбір әдебиет көздерінен басқа ЖИА рискісінің факторларының
классификацияларын табуға болады. Олар социялды-мәдениетті (экзогенды) және
ішкі (эндогенді) болып бөлінеді.
Социал-мәдениетті ЖИА рискісінің факторларына төмендегідей мысалдар
келтіруге болады:
• Дұрыс емес тамақтану (жоғары калориялы тағаммен қоректену,құрамында май
және холестерин секілді заттары бар);
• Гиподинамия;
• Шамадан тыс нервно-психикалық күйде болу;
• Темекі тарту;
• Арақ ішу (алкоголизм);
• Әйелдерде ЖИА рискісі ұзақ мерзім бойы гормональді котрацептивтерді
қолдануымен байланысты.
Ішкі фактор рискі ауру адамның организмінің күйіне байланысты пайда
болады. Олар:
• Гиперхолестериномия, яғни, қанда холестерин мөлшерінің көбеюі;
• Артериялық гипертензия;
• Май басу;
• Зат алмасуының бұзылуы;
• Тұқым қуалау;
• Жастық және жыныстық фактор, т.б.
Бұл факторлардың көбісі шынымен де қауіпті.
1.1. ЖИА классификациясы.
Кардиологияда ЖИА-ң классификациясы осы күнге дейін шешілмеген
сұрақ. Мәселе ишемиялық аурудың пайда болу механизмінің клиникалық жағынан
алуан түрлі болуымен ерекшеленеді. Осы аурумен байланысты ғылыми ілімдердің
кеңеюіне байланысты, кардиологтардың ЖИА-на байланысты көзқарастары тез
өзгеруде. Оның үстіне, әртүрлі ишемия формаларының бір біріне өте ұқсас
болуы немесе практикалық жағынан бір түрінен екінші түріне өте тез ауысуы
ЖИА классификациясын құруда қиындық тудырады.
Қазіргі уақытта ДДҰ-мен 1979 жылы қабылданған ЖИА классификациясы
классикалық болып саналады.1,2,5 Ол классификация бойынша ЖИА-ң негізгі
формалары болып төмендегілер саналады:
• Бірден болатын жүрек өлімі.
• Стенокардия.
• Ауырмайтын миокард ишемиясы.
• Миокард инфарктісі.
• Аритмиялар.
• Жүрек жетіспеушілік.
1.1.1. Бірден болатын жүрек өлімі.
Бірден болатын жүрек өлімі (бірінші реттік жүректің тоқтауы)-бұл өте
ауыр, ЖИА-ң жылдам өтетін клиникалық нұсқасы, ауру адамның жүрегі табан
астында тоқтауымен сипатталады. Бірден өлетін адамдардың 85-90% -на ЖИА
себеп болады. Бірден болатын жүрек өліміне тек қауіп төндіретін алғашқы
белгілерден кейін шамамен 1 сағат өткен соң жүрек тоқтауы ғана жатады.
Сонымен қатар өлімге дейін адамдардың жағдайы бір қалыпты болып байқалады.
Және мұндай жағдайда өлімнің басқа себептері есепке алынбайды: мысалы,
жарақат (травма).
Бірден болатын жүрек өлімі төмендегідей белгілері мен ерекшеліктері
бар адамдарда болу ықтималдылығы өте жоғары: жүрек жетіспеушілігі бар
адамдарда; аритмиялары бар ЖИА адамдарда; темекі тарту, жоғары қысым, май
және көмірсу алмасуының бұзылуы секілді факторлары бар ЖИА бар
адамдарда.Бірден болатын жүрек өлімі шамадан тыс физикалық немесе жүйке-
психикалық қысыммен шақырылуы мүмкін. Бірақ тыныштық күйінде де болуы
мүмкін, мысалы ұйқтау кезінде.
Көбінесе бірден болатын жүрек өлімі ауруханалық емес жағдайда өтеді,
адамды құтқару мүмкін емес деп айтсақ та болады. Бірден болатын жүрек өлімі
пайда болғанда жылдам түрде жүректік-өкпелік реанимацияны болдыру қажет,
тыныс алу жолдарын қалыптастыру, өкпенің жасанды вентиляциясы, жүрекке
жанама массаж жасау, және де медикаментозды терапия.
1.1.2. Стенокардия.
Стенокардия-бұл ЖИА–ң өте кең таралған формасы. Стенокардия кеудеде
бірден пайда болатын және тез жоғалатын приступпен сипатталады. Стенокардия
приступының ұзақтығы бірнеше секундтан 10-15 минут аралығында болады. Ауру
(боль) көбінесе физикалық қысым кезінде болады, мысалы жүру кезінде. Бұл
стенокардия қысымы деп аталады. Кейде олар мидың көп жұмыс істеу кезінде,
эмоционалдық стресстен кейін, суықтаудан,т.б. болады. Стенокардия қысымы
ауру кезеңіне байланысты төмендегідей болып бөлінеді: алғашқы пайда болған
стенокардия, қалыаты стенокардия (функционалдық класы 1-ден 4-ке дейін
көрсетілуімен), дамушы стенокардия. ЖИА стенокардия қысымы әрі қарай
дамуында тыныштық стенокардиясымен толықтырылады. Ал мұндай жағдайда
приступ тыныштық кезінде де байқалады, мысалы түнде. 1,6
1.1.3. Ауырмайтын миокард ишемиясы.
Ауырмайтын миокард ишемиясы ЖИА-ң ең жағымсыз және қауіптісі болып
саналады, өйткені мұның стенокардия приступынан айырмашылығы ауырмайтын
ишемия эпизоды адамға білінбей өтеді. Сондықтан бірден болатын жүрек
өлімінің 70%-ы ауырмайтын миокард ишемиялары бар адамдарда кездеседі.
Кардиолог ауру адамдарда ауырмайтын ишемияны мынадай әдістер арқылы анықтай
алады: функционалдық нагрузкалық тесттер, эхокардиография, т.б. Ауырмайтын
ишемия уақтылы қаралып және дұрыс диагноз қойылуына байланысты сәтті
емделеді.
1.1.4. Миокард инфарктісі.
Ишемиялық аурудың күрделі асқынуымен сипатталатыны миокард инфарктісі.
Миокард инфарктісі-бұл жүрек бұлшық етінің (миокардта) бір немесе бірнеше
бөлімінің өлуіне байланысты болатын өткір ауру. Миокард инфарктісінің ең
кең таралған симптомы-кеудеде интенсивті аурудың ұзақ мерзімді приступы. Ол
миокард ауданында қанның аз болуымен шартталып, оттегі және керек заттардың
қажет мөлшерінен айрылған. Бұл ауру приступын кейде аш жүректің айғайлап
көмек сұрауы деп атайды. Миокард инфарктісінің приступы стенокардия
приступынан айырмашылығы ұзақ болады, бірнеше сағаттан бірнеше тәулікке
дейін созылады. Сонымен қатар, қатты ауырады және жүрек жұмыс істеуінің
әртүрлі бұзылулары бірге жүреді: бірденнен әлсіздік байқалады, қорқыныш
сезім, ентігу.
Миокард инфарктісі жүректің ишемиялық ауруының асқыну кезеңінде
дамиды. Ишемиялық ауру асқынғанда приступ жиілеп, алғашқыдағылардан
қаттырақ ауырады (нитроглицериннің эффективтілігі төмендейді). Ишемиялық
аурудың бұл кезеңі инфаркттің алдындағы кезең деп аталады, бұл кезең
әртүрлі болуы мүмкін, бірнеше күннен бірнеше аптаға дейін созылуы ықтимал.
Инфаркттің уақтылы және эффективті алдын алу үшін, дәл осы кезең ішінде
кардиологқа көрінген дұрыс болады.
Миокард инфарктісі-өте қауіпті ауру, сол себепті кеуде ауданында өткір
аурудың алғашқы белгілері біліне бастағанда дереу дәрігерді шақыру қажет.
Емдеу стационарлық жағдайда, дәрігер-кардиологтың бақылауымен жүргізіледі.
Егер миокард инфарктісі дұрыс емделсе, ауру адам дәрігер ұсынған режимді
дұрыс сақтаса, физикалық активті болса, дәрілерді дұрыс қабылдасажүректің
жұмыс істеу қабілеттілігі біртіндеп қалыптасады.3
1.1.5. Аритмиялар.
Аритмиялар-бұл жүректің кішірею ритмінің ауытқуынан пайда болады. Сау
адам өзінің жүрек соғуын байқамайды. Ал аритмияларда жиілейді немесе жүрек
қағысы өзгерген түрде білінеді. Негізінен аритмиялар қауіп төндірмейді. Тек
қана дәрігер электрокардиография көмегімен дұрыс диагноз қоя алатын
болғандықтан, аритмиялардың алғашқы белгілері пайда болғандакардиологқа
көріну керек.
Аритмиялардың пайда болуы мен білінуі алуан түрлі болғандықтан, оның
түрі көп. Аритмиялар көбінесе жүрек-қан тамырлар ауруына байланысты емес,
эндокринді аурулардағы жүйке жүйесіне байланысты пайда болады.
Аритмиялардың төмендегідей түрлері бар:
Синустық тахикардия-бұл қалыпты жүрек соғысының жиілеуі, ал синустік
брадикардия-қылаптыдан төмендеуі, т.б.
Аритмияларды дәрігерлердің нұсқауы бойынша әртүрлі жолдармен емдейді.
1.1.6. Жүректің жетіспеушілігі.
Көпшіліктің ойы бойынша жүректің жетіспеушілігі жүрек ауруларына
жатпайды. Жүректің жетіспеушілігі деп жүрек бұлшық етінің (миокардтың)
жиырылуы әлсіреп, жүректің организмді қажет мөлшерде қанмен қамтамасыз ету
қабілетінен айрылып әртүрлі күйде болуы аталады. Жүректің жетіспеушілігі
синдромы көптеген жүрек-қан тамырлар жүйесі ауруларын асқындырады. Әсіресе,
жүректің жетіспеушілігі гипертониялық және жүректің ишемиялық ауруымен
аурытын адамдарда дамиды. Жүректің жетіспеушілігі синдромының негізгі
белгілеріне минимальдық физикалық қысым кезінде немесе тыныштық күйдегі
ентігу жатады. Сондай-ақ, жүректің қатты соғуына, шектеулі физикалық
активтілікке және сұйықтықтың организмде шамадан тыс жинақталып,
организмнен аз шығуы жүректің жетіспеушілігі белгілеріне көрсетеді. Және де
мұрынның үсіген сияқты болуы (аяздан емес, қалыпты температурада),
тырнақтың көгеруі организмнің қанмен қамтамасыз етуінің бұзылғандығын
көрсетеді.
Жүректің жетіспеушілігі асқынған және жазылмайтын күйде (в
хронической форме) өтуі мүмкін. Жазылмайтын жүрек жетіспеушілігі кез келген
жүрек-қан тамырлар ауруының асқынған түрінде дамуы мүмкін. Сонымен қатар,
ол бөлінбейтін, симптомсыз формада ұзақ мерзім бойы болуы мүмкін. Ал
асқынған жүрек жетіспеушілігі өте тез дамиды-бірнеше күн немесе бірнеше
сағат ішінде.
Жүрек жетіспеушілігі синдромы, өкінішке орай, үлкен жастағы адамдарда
кең таралған. Жүрек жетіспеушілігі 3-5% 65жастан жоғары адамдарда және 70
жастан асқан адамдардың әрбір оныншы адамында кездеседі. Жүрек
жетіспеушілігі әйел адамдарда жиірек кездеседі. Өйткені ер адамдарда қан
тамырлар ауруынан (миокард инфарктісі) өлім пайызы жоғары.3,4,5
2. Ксенобиотиктердің метаболизмі.
Ағзада арнайы ферменттік жүйе және олардың активілігін реттейтін
мембарноассоциациялық рецепторлар бөгде заттардың (өндірістік ластаушы
заттар, ауылшаруашылық улар және фармокологиялық препараттар) детоксикация
процесін жүзеге асыратыны белгілі. Осы жүйелерді - дәрілік –
метаболиздеуші энзим деп атайды. Организмнің қоршаған ортаның жағымсыз
факторларының әсеріне төзімділігі ксенобиотиктер десоксикация жүйелерінің
жағдайына байланысты болады. Детоксикация процесі кезінде ағзаға енген
экзогенді заттар, соның ішінде улы заттар, ферменттік жүйелер арқасында
жүзеге асады 7,8,10.
Детоксикация процесі 3 фазада өтеді . Бірінші фаза ферменттері, бөгде
заттар мен эндобиотиктерді байланыстыра отырып, аралық электрофильді
метаболиттер түзеді. Түзілген метаболиттер көбінесе ұлы болып келеді де
екінші фаза ферменттерінің көмегімен улы заттар залалсызданған туындыларға
айналып, организмнен сыртқа шығарылады (3-ші фаза). Осы ферменттердің
синтезін қадағалайтын гендер қоршаған ортаға жауап беретін гендеріне
жатады. Сонымен қатар бұл ферменттер популяциалық полиморфизм процесімен
сипатталады 8,11,12 .
Ксенобиотиктердің биотрансформациясы бірнеше сатылардан өтеді: 1-ші
саты кезінде ксенобиотик молекуласы монооксигеназа ферменттік жүйе
қатысуымен тотығу-тотықсыздану және гидролизі реакциясына түседі 13.
Қоршаған ортадан енген ксенобиотиктердің қосылыстары (канцерогендер, дәрі-
дәрмектер, өндірістік улы заттар және т.б.) цитохром Р-450 ферменттер тобы
немесе микросомальді эпоксид-гидролаза (mEPOX) ферментінің әсерінен
ксенобиотик активті күйге енеді және генотоксикалық әсері бар электофильді
метоболиттер түзіледі (1-ші фаза). Жалпы айтқанда тотығу-тотықсыздану,
гидролиз реакциясы негізінде, бөгде заттар молекуласы полярлы функционалды
топтарымен молайтылып, суда жақсы еритін гидролитикалық туындыларға
айналады 14. Детоксикацияның 2-ші фазасында синтез процесі немесе зат
алмасу процесі жүреді. Бұл процесс кезінде түзілген аралық заттар мен
экзогенді молекулалардың конъюгациясы жүреді. Аралық метаболиттер УДФ-
глюкуронсульфатрансфераза (UDF), N-ацетилтрансфераза (NAT) ферменттер
көмегімен залалсызданған және суда жақсы еритін өнімге айналып, ағзаның
өзіндік сыртқа шығару механизмдері арқылы бөлінеді (2-ші фаза).
Конъюгация процесі нәтижесінде түзілген артық өнімдер бүйрек, өкпе,
ішек және тері арқылы сыртқа бөлінеді 14,15,16.
Ксенобиотиктердің зат алмасуы 2 фазада өтеді (1-сурет).
1-ші фаза
2-ші фаза
АРАЛЫҚ
ӨНІМ
КСЕНОБИОТИК
КОНЪЮГАТ
2.1. Ксенобиотиктердің зат алмасу фазалары.
Сыртқы ортадан ағзаға енген әртүрлі дәрі-дәрмектер, қоршаған ортаның
ластаушы заттары, индустриальды улардың зат алмасуы, көбінесе өзіне сәйкес
ферменттердің активтілігіне байланысты болады. Организмдегі биохимиялық
айналымға қатысатын эндогенді заттарды катализдейтін ферменттерге
қарағанда, ксенобиотиктердің зат алмасуына қатысатын ферменттердің
полиморфизмі жоғарғы деңгеймен сипатталады 17. Бірінші фазаға қатысатын
микросомалы монооксигеназа цитохром Р-450 жүйесі бөгде заттардың
биотасымалдануында маңызды роль атқарады. Интакты клеткалардағы тегіс
эндоплазматикалық тор микросомалардың морфологиялық эквиваленті б.т.
Микросомалық ферменттер, эндогенді заттарды (амин қышқылы, қанттар,
нуклеотидтер және т.б.) тотықтырмайды, өйткені оларға өзіндік айналу жолы
тән.
Бірақ стероидтардың кейбір май қышқылдарының,
простогландиндердің зат алмасуына өзіндік ферменттер жүйесімен қатар,
микросомалы оксидазалар қатысады.
2-ші суретте ксенобиотиктердің зат алмасуына қатысатын микросомалы
монооксигеназа ферментінің кофакторлары көрсетілген.
СУБСТРАТ
ӨНІМ
2-ші сурет. Бөгде зат метаболизмнің 1-ші фазасына қатысатын цитохром Р-
450 ферментіне тәуелді оксигеназа ферментінің кофакторы берілген.
Микросомалы тотығу барысында түзілген аралық өнімдер тұрақсыз болып
келеді де, ары қарай реакцияға түседі. Цитохром Р-450 әртүрлі құрлымды
заттар айналымына қатысады, осыған байланысты оларды кейде функциясы
алмасқан оксидазалар (ФАО) деп атайды. Гемопротеин тобына жататын цитохром
Р-450 b-пигментінің молекулалық массасы 52-55кДа тең. Бұл пигмент СО-мен
активті түрде байланысады. Сондықтан толқын ұзындығы 450нм-де жарықты
өзіне өте көп сіңіруіне байланысты атқа ие болды. Р-450 ферменттер тобы,
эндоплазматикалық торда орналасқан және бұларды иммунологиялық, сонымен
қатар басқа да әдістер көмегімен бірнеше топшаларға бөлуге болады.Әрбір
ұлпаның өзіне тән маманданған Р-450 ферментінің изоформалары болады.
Клеткада Р-450 изоферментінің болуы немесе болмауы генетикалық механизммен
сипатталады. Сонымен қатар бұл ферменттердің активтенуі немесе инактивтенуі
ағзаға түскен ксенобиотиктерге байланысты. Р-450 ферментінің активтілігі
ортадағы оттеггі мен НАДФН-қа тікелей байланысты. Осы ферменттің әсерінен
молекулалық оттегі активтенеді. Р-450 ферментінің қатысуымен субстраттың
айналу жолы (3-ші сурет).
Суретте көрсетілгендей, ксенобиотик (S) цитохром Р-450 ферментінің
тотыққан формасымен қарым-қатынасқа түседі, сосын бұл комплекске НАДФН-қа
тәуелді цитохром Р-450 редуктаза көмегімен электронды қосып алады.
Тотықсызданған НАДФН донор болып табылады. Осыдан кейін бұл комплекс
оттегімен әрекеттесіп, екінші электронды (донор-НАДФН) байланыстырады. Әрі
қарай оттегімен байланысқан цитохром активтеніп, протондарды байланыстыру
және суды бөлу қабілетіне ие болады. Осы кезде түзілген цитохром Р-450
фермент формасы, субстратты гидролиздейді. Метаболизмге қатысатын зат,
цитохромның белоктық бөлігімен байланысады. Ксенобиотик зат айналымға
түскенде СО-не өте сезімтал болып келеді, өйткені СО-ді цитохром Р-450
ферментінің құрамындағы геминді топпен темір арасындағы байланыстан
оттегіні ығыстырып шығарады. Р-450 гемпротеин тобына жататындықтан, оның
активтілігі тікелей гемнің синтез процесімен байланысты немесе темірдің зат
алмасуымен байланысты. Р-450 ферментінің активтілігінің төмендеуі мынаған
байланысты:
• Зат алмасудың бұзылуы
• Дұрыс тамақтанбау
• НАДФННАДФ+ ара қатынасының төмендеуі 15,18.
Цитохром Р-450 көптеген эндо және экзогенді молекулалардың
(стероидтардың, феромондардың, өсімдіктердің метаболиттері, дәрі-дәрмектер
және канцерогендер) зат алмасу кезіндегі тотығу реакциясын катализдейді
19. Сонымен қатар Р-450 кейбір биосубстраттардың тотығу-тотықсыздану
реакцияларын катализдейді. Мысалы, төртхлорлы көміртекті, галотон және
кейбір көміртегінің туындыларын катализдеп, бос радикалдар түзейді. Бұл
ерекше айналым кезінде клетканың парциалды қысымы төмендейді. Р-450
ферментінің туыстары барлық эукариотты және прокариотты организмдерде
кездеседі. Адам ағзасында Р-450 ферментінің 13 туысы табылған оның 4-і
экзогенді қосылыстардың детоксикациясына қатысады 15. Бұл ферменттер
тобын ішкі бақылау ретінде PCR жүргізу үшін қолданылады 20.
1-ші фазада ксенобиотиктер зат айналымға түскенгенде полярлығын
жоғарлатып, липидтерде еру қабілеті төмендейді. Соңында ағзаға енген
ксенобиотик сыртқа шығарылады. Ал егер 1-ші фазада түзілген метаболитттерге
эндогенді заттар қосылса (ацетат, сульфат, глюкурон қышқылы, глутатион және
т.б.) сыртқа бөліп шығаруы күшейе түседі. 1-ші және 2-ші фаза ферменттері
ксенобиотиктердің зат айналымына қатысқан кезде әлсіз субстраттық
өзгешелікке ие болғандықтан, олар көптеген химиялық заттар тобының
метаболизміне қатысады 14,21.
2-ші фаза ферменттерінің классификациясы:
1. Зат алмасу барысында аралық метаболиттермен қатар эфирлер немесе амидтік
байланыстар түзетін ферменттер: ацетил КоА, амин N-ацетил трансфераза,
сульфотрансферазалар, УДФ-глюкуронтрансфераза.
2. Организмге түскен ксенобиотик пен глутатион конъюгациясының активтілігін
жоғарлататын ферменттер.
3. Ксенобиотик пен цистеин арасындағы конъюгациянының активтілігін
жоғарлататын ферменттер.
2.2. Ксенобиотиктердің зат алмасуына әсер ететін факторлар.
Орган мен ұлпада ксенобиотиктердің зат алмасуына дамнтер жиынтығы мен
активтілігіне байланысты. Белгілі бір ұлпаның құрамындағы ферменттің
активтілігіне мыналарға байланысты: организмнің генетикалық ерекшелігі,
жынысы мен жасына, қоршаған ортаға. Әртүрлі химиялық заттар, дұрыс
тамақтанбау, патогенді факторлар бірде ферменттің ингибиторы немесе
индукторы болады.22
Ксенобиотиктің зат алмасуына әсер ететін факторлар:
• Табиғи факторлар: түрі, жынысы, жасы, дер кезінде тамақтанбау;
• Фермент индукторлары: барбитураттар, полициклді көміртегілер, андрогенді
стероидтар, анаболитикалық стероидтар, глютикортикоидтар және т.б.;
• Фермент ингибиторлары: метирапон, 7,8-бензофлавон, кобальт, SKF-525 және
т.б;
• Мүше құрлысының бұзылуы: хлорланған көміртегілер, тироксин, аллоксан,
морфин, гепатотомия, адреналэктомия, аталықтардың кастрациясы,
тамақтанбау;
• Генетикалық факторлар: бір түрге жататын дараларда ксенобиотиктің
метаболизмінде ерекшеліктер байқалады, өйткені бұл генетикалық тұрғыдан
сипатталады (детерминировано). Кәзіргі кезде дам популяциясында
оксидазаға тәуелді цитохром Р-450 фермент активтілігі жоғары немесе
мүлдем жоқ адамдар белгілі. Ксенобиотиктің катализіне қажетті
изоферменттің жоқ болуына байланысты әлсіз метаболиттер түзіледі. Бөгде
зат құрамында амино-, сульфо, амидтік тобы бар ароматтық қосылыстардың
ацетилдену процесінің метаболизміне полиморфизм тән.
• Жыныс пен жас: лабораториялық егеуқұйрықтарға тәжірибе жүргізгенде,
ксенобиотиктің зат алмасуына қатысатын, әсіресе монооксигеназа
ферментінің активтілігін реттеуге ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
әсері
Жоспар:
Қысқарған
сөздер ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ...3
Реферат ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...4
I.
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .5
II.Әдебиетке
шолу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... .6
1. ЖИА жалпы
сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... 6
1.1. ЖИА
классификациясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ..7
1.1.1. Бірден болатын жүрек
өлімі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
.8
1.1.2.
Стенокардия ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... .8
1.1.3. Ауырмайтын миокард
ишемиясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .8
1.1.4. Миокард
инфарктісі ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... 9
1.1.5.
Аритмиялар ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ..9
1.1.6. Жүректің
жетіспеушілігі ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ...10
2. Ксенобиотиктердің
метаболизмі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... .10
2.1. Ксенобиотиктердің зат алмасу
фазалары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..11
2.2. Ксенобиотиктердің зат алмасуына әсер ететін
факторлар ... ... ... ... ... ... .1 4
2.3. Фермент факторлары мен
ингибиторлары ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... .15
2.3.1. Глутатион-S-трансфераза ферментінің
сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ...16
III.Материалдар және
әдістемелер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
..17
3.1. Зерттеу
материалы ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ...17
3.2. Зерттеу
әдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ...17
3.2.1. ДНҚ-ны бөліп алу
әдісі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... 17
3.2.2.
Электрофорез ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ...18
3.2.3. Полимеразды тізбекті реакция
әдісі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... 19
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 22
Қолданылған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... .23
Қысқартылған сөздер:
• ЖИА-жүректің ишемиялық ауруы
• ДДҰ-дүниежүзілік денсаулықсақтау ұйымы
• NAT-N-ацетилтрансфераза
• mEPOX-микросомалді эпокси-гидролаза
• УДФ-глюкоуронсульфотрансфераза
• GST-глутатион-S-трансфераза
• ДНҚ-дезоксирибонуклеин қышқылы
• РНҚ-рибонклеин қышқылы
Реферат
Курстық жұмыс 25 беттен құралған, соның ішінде 6 сурет, 41 атаулы
әдебиеттер тізімі, 41 шет тілінде.
Негізгі сөздер: ЖИА, ксенобиотиктер, детоксикация, цитохром P-450,
GST, NAT.
Бұл жұмыста ЖИА дамуы, клыссификациясы, емдеу жолдары,
ксенобиотиктердің детоксикациясы туралы баяндалған.
Жұмыста материал ретінде ЖИА науқастанған адамдардың қаны пайдаланады.
ДНҚ бөліп алу, электрофорез, ПЦР әдітемелері қолданылады.
Жұмыстың мақсаты ЖИА туғызатын ксенобиотикерге детоксикация гендерінің
әсерін зерттеу.
Жұмыстың жаңалығы, ксенобиотитктердің детоксикацияға қатысатын
гендерін анықтап, жүрек және қан тамырлар ауруларын емдеуде пайдалану.
Кіріспе
ЖИА (Жүректің ишемиялық ауруы)−жүректің оттегіні қажет етуімен жүрекке
жеткізілу мөлшері арасындағы сәйкессіздікпен сипатталатын ауру. Біздің
жүрегіміз үздіксіз қан айналымын жүзеге асырады. Ол ағзаның барлық мүшелері
мен ұлпаларын оттегі және қажет заттармен қамтамасыз етеді. Бірақ жүрек –
тірі орган. Оның қан айналымы жүрек артерияларымен жүзеге асады.Егер жүрек
артерияларында қан ағымы бұзылса, ЖИА асқынады.
ЖИА-ң негізгі ауруларына стенокардия, миокард инфарктісі, бірден
болатын жүрек ауруы, аритмиялар, жүрек жетіспеушілігі, т.б. жатады.
Ағзаға оттегі жетіспегенде организмде үытты заттар (ксенобиотиктер)
пайда болады.
Ксенобиотиктер-бұл адам организмі үшін бөтен болып табылатын зат.
Олардың деотксикациясы негізінен үш фазадан тұрады.
ЖИА-ң емделуі әртүрлі жолмен болуы мүмкін. Ол аурудың түріне
байланысты. Мысалы, дәрігердің ұынған режимі, эхокардиография арқылы,
т.с.с.
Жұмыстың мақсаты ЖИА туғызатын ксенобиотикерге детоксикация гендерінің
әсерін зерттеу.
Міндеттері:
• ЖИА туралы әдебиеттер жинау
• Ксенобиотиктер туралы әдебиеттер жинау
• Клиникалық материалдарды қарастыру
• ДНҚ-ны бөліп алу әдісін үйрену
• Электрофорез әдісін үйрену
• ПЦР әдісін үйрену
1. ЖИА жалпы сипаттамасы
Жүрекке ауырлық түскен кезде (физикалық жұмыс, эмоционалдық стресс,
қан қысымының жоғарылауы), ол көптеген керек заттарды қажет етеді. Ал
мұндай жағдайда жүрек артериялары қанды қажет мөлшерде жеткізе алмайды.
Яғни жүректің ишемиясы болады (оттегінің жетіспеушілігі). Ишемия кезінде
жүрек клеткаларында биохимиялық процестердің ағымы өзгереді. Уытты заттар
(токсичные вещества) пайда болады−адам өзін ауру(боль) сезінеді, жүректің
функциясы өзгеруі мүмкін.
Егер ишемия 20−30 минут немесе одан да көп уақытқа жалғасса жүрек
бұлшық етінің бір бөлігі өледі−миокард инфарктісі дамиды.
Ишемия−латын тілінен аударғанда қанмен қамтамасыз етудің кем болуы
дегенді білдіреді. Адам жүрегі өмір бойы тоқтаусыз жұмыс істейді. Сондықтан
ол оттегі және басқа да керек заттарды жұмыс істеуі үшін үздіксіз қажет
етеді. Физикалық ауырлық түскен кезде организм оттегі және басқа да
заттарды көптеп қажет етеді,жүрек көбірек жұмыс істеуге мәжбүр болады. Ал
өз кезегінде жүрек те қан айналымын көбірек қажет етеді. Оттегі
жетіспеушілігіне ең сезімтал тек қана адам миы.
Жүректің бұлшық ет клеткаларына оттегіні жеткізетін өзінің арнайы
тамырлар жүйесі бар. Олар жүрек артериялары (коронарные артерии) деп
аталады. Осы қан тамырлары тарылған кезде жүрекке оттегі және басқа да
қажет заттардың жеткізілуі азаяды, жүрек бұлшық еті оттегі жетіспеушілігіне
шалдыға бастайды.
Көбінесе, жүрек қан тамырларының тарылуына себеп болатын қан
тамырларының қабырғаларында пайда болатын атеросклеротикалық бляшкалар.
Олар осы қан тамырлырдан өтетін қан мөлшерінің азаюына, қан ағымының
төмендеуіне әкеледі. Жүректің ишемиялық ауруының 97-98 пайызына
атеросклероз себеп болады. Ал басқа себептер (артерия қабырғаларының
суықтауы, жарақат, т.с.с.) өте аз кездеседі. Қан тамырлары тарылғанда
қанның жеткізілуі төмендейді, ишемия пайда болады. Бірақ атеросклероз ЖИА−ң
жалғыз себебі деп айтуға да болмайды.
ЖИА-ң пайда болып, оның дамуында ЖИА рискі факторының маңызы жоғары.
Шартты түрде оларды екі үлкен топқа бөлуге болады: өзгеретін және
өзгермейтін ЖИА-рискісінің факторы.
Өзгеретін ЖИА рискісінің факторлары:
• Артериялық гипертензия (яғни жоғары қысым);
• Темекі шегу;
• Көмірсу алмасуының бұзылуы (көбінесе қант диабеті);
• Аз қозғалатын өмір образы (гиподинамия);
• Орынсыз тамақтану;
• Қандағы холестериннің көп мөлшерде болуы және т.с.с.
Жоғарыдағылардың ең қауіптілері артерилық гипертензия, қант диабеті,
темекі тарту және май басу.
Өзгермейтін ЖИА рискісінің факторларына, аты айтып тұрғандай, құтыла
алмайтын факторлар. Олар:
• Кәрілік (50-60жастан үлкен);
• Еркек жынысты болу;
• ЖИА жақын туыстарында болуы.
Кейбір әдебиет көздерінен басқа ЖИА рискісінің факторларының
классификацияларын табуға болады. Олар социялды-мәдениетті (экзогенды) және
ішкі (эндогенді) болып бөлінеді.
Социал-мәдениетті ЖИА рискісінің факторларына төмендегідей мысалдар
келтіруге болады:
• Дұрыс емес тамақтану (жоғары калориялы тағаммен қоректену,құрамында май
және холестерин секілді заттары бар);
• Гиподинамия;
• Шамадан тыс нервно-психикалық күйде болу;
• Темекі тарту;
• Арақ ішу (алкоголизм);
• Әйелдерде ЖИА рискісі ұзақ мерзім бойы гормональді котрацептивтерді
қолдануымен байланысты.
Ішкі фактор рискі ауру адамның организмінің күйіне байланысты пайда
болады. Олар:
• Гиперхолестериномия, яғни, қанда холестерин мөлшерінің көбеюі;
• Артериялық гипертензия;
• Май басу;
• Зат алмасуының бұзылуы;
• Тұқым қуалау;
• Жастық және жыныстық фактор, т.б.
Бұл факторлардың көбісі шынымен де қауіпті.
1.1. ЖИА классификациясы.
Кардиологияда ЖИА-ң классификациясы осы күнге дейін шешілмеген
сұрақ. Мәселе ишемиялық аурудың пайда болу механизмінің клиникалық жағынан
алуан түрлі болуымен ерекшеленеді. Осы аурумен байланысты ғылыми ілімдердің
кеңеюіне байланысты, кардиологтардың ЖИА-на байланысты көзқарастары тез
өзгеруде. Оның үстіне, әртүрлі ишемия формаларының бір біріне өте ұқсас
болуы немесе практикалық жағынан бір түрінен екінші түріне өте тез ауысуы
ЖИА классификациясын құруда қиындық тудырады.
Қазіргі уақытта ДДҰ-мен 1979 жылы қабылданған ЖИА классификациясы
классикалық болып саналады.1,2,5 Ол классификация бойынша ЖИА-ң негізгі
формалары болып төмендегілер саналады:
• Бірден болатын жүрек өлімі.
• Стенокардия.
• Ауырмайтын миокард ишемиясы.
• Миокард инфарктісі.
• Аритмиялар.
• Жүрек жетіспеушілік.
1.1.1. Бірден болатын жүрек өлімі.
Бірден болатын жүрек өлімі (бірінші реттік жүректің тоқтауы)-бұл өте
ауыр, ЖИА-ң жылдам өтетін клиникалық нұсқасы, ауру адамның жүрегі табан
астында тоқтауымен сипатталады. Бірден өлетін адамдардың 85-90% -на ЖИА
себеп болады. Бірден болатын жүрек өліміне тек қауіп төндіретін алғашқы
белгілерден кейін шамамен 1 сағат өткен соң жүрек тоқтауы ғана жатады.
Сонымен қатар өлімге дейін адамдардың жағдайы бір қалыпты болып байқалады.
Және мұндай жағдайда өлімнің басқа себептері есепке алынбайды: мысалы,
жарақат (травма).
Бірден болатын жүрек өлімі төмендегідей белгілері мен ерекшеліктері
бар адамдарда болу ықтималдылығы өте жоғары: жүрек жетіспеушілігі бар
адамдарда; аритмиялары бар ЖИА адамдарда; темекі тарту, жоғары қысым, май
және көмірсу алмасуының бұзылуы секілді факторлары бар ЖИА бар
адамдарда.Бірден болатын жүрек өлімі шамадан тыс физикалық немесе жүйке-
психикалық қысыммен шақырылуы мүмкін. Бірақ тыныштық күйінде де болуы
мүмкін, мысалы ұйқтау кезінде.
Көбінесе бірден болатын жүрек өлімі ауруханалық емес жағдайда өтеді,
адамды құтқару мүмкін емес деп айтсақ та болады. Бірден болатын жүрек өлімі
пайда болғанда жылдам түрде жүректік-өкпелік реанимацияны болдыру қажет,
тыныс алу жолдарын қалыптастыру, өкпенің жасанды вентиляциясы, жүрекке
жанама массаж жасау, және де медикаментозды терапия.
1.1.2. Стенокардия.
Стенокардия-бұл ЖИА–ң өте кең таралған формасы. Стенокардия кеудеде
бірден пайда болатын және тез жоғалатын приступпен сипатталады. Стенокардия
приступының ұзақтығы бірнеше секундтан 10-15 минут аралығында болады. Ауру
(боль) көбінесе физикалық қысым кезінде болады, мысалы жүру кезінде. Бұл
стенокардия қысымы деп аталады. Кейде олар мидың көп жұмыс істеу кезінде,
эмоционалдық стресстен кейін, суықтаудан,т.б. болады. Стенокардия қысымы
ауру кезеңіне байланысты төмендегідей болып бөлінеді: алғашқы пайда болған
стенокардия, қалыаты стенокардия (функционалдық класы 1-ден 4-ке дейін
көрсетілуімен), дамушы стенокардия. ЖИА стенокардия қысымы әрі қарай
дамуында тыныштық стенокардиясымен толықтырылады. Ал мұндай жағдайда
приступ тыныштық кезінде де байқалады, мысалы түнде. 1,6
1.1.3. Ауырмайтын миокард ишемиясы.
Ауырмайтын миокард ишемиясы ЖИА-ң ең жағымсыз және қауіптісі болып
саналады, өйткені мұның стенокардия приступынан айырмашылығы ауырмайтын
ишемия эпизоды адамға білінбей өтеді. Сондықтан бірден болатын жүрек
өлімінің 70%-ы ауырмайтын миокард ишемиялары бар адамдарда кездеседі.
Кардиолог ауру адамдарда ауырмайтын ишемияны мынадай әдістер арқылы анықтай
алады: функционалдық нагрузкалық тесттер, эхокардиография, т.б. Ауырмайтын
ишемия уақтылы қаралып және дұрыс диагноз қойылуына байланысты сәтті
емделеді.
1.1.4. Миокард инфарктісі.
Ишемиялық аурудың күрделі асқынуымен сипатталатыны миокард инфарктісі.
Миокард инфарктісі-бұл жүрек бұлшық етінің (миокардта) бір немесе бірнеше
бөлімінің өлуіне байланысты болатын өткір ауру. Миокард инфарктісінің ең
кең таралған симптомы-кеудеде интенсивті аурудың ұзақ мерзімді приступы. Ол
миокард ауданында қанның аз болуымен шартталып, оттегі және керек заттардың
қажет мөлшерінен айрылған. Бұл ауру приступын кейде аш жүректің айғайлап
көмек сұрауы деп атайды. Миокард инфарктісінің приступы стенокардия
приступынан айырмашылығы ұзақ болады, бірнеше сағаттан бірнеше тәулікке
дейін созылады. Сонымен қатар, қатты ауырады және жүрек жұмыс істеуінің
әртүрлі бұзылулары бірге жүреді: бірденнен әлсіздік байқалады, қорқыныш
сезім, ентігу.
Миокард инфарктісі жүректің ишемиялық ауруының асқыну кезеңінде
дамиды. Ишемиялық ауру асқынғанда приступ жиілеп, алғашқыдағылардан
қаттырақ ауырады (нитроглицериннің эффективтілігі төмендейді). Ишемиялық
аурудың бұл кезеңі инфаркттің алдындағы кезең деп аталады, бұл кезең
әртүрлі болуы мүмкін, бірнеше күннен бірнеше аптаға дейін созылуы ықтимал.
Инфаркттің уақтылы және эффективті алдын алу үшін, дәл осы кезең ішінде
кардиологқа көрінген дұрыс болады.
Миокард инфарктісі-өте қауіпті ауру, сол себепті кеуде ауданында өткір
аурудың алғашқы белгілері біліне бастағанда дереу дәрігерді шақыру қажет.
Емдеу стационарлық жағдайда, дәрігер-кардиологтың бақылауымен жүргізіледі.
Егер миокард инфарктісі дұрыс емделсе, ауру адам дәрігер ұсынған режимді
дұрыс сақтаса, физикалық активті болса, дәрілерді дұрыс қабылдасажүректің
жұмыс істеу қабілеттілігі біртіндеп қалыптасады.3
1.1.5. Аритмиялар.
Аритмиялар-бұл жүректің кішірею ритмінің ауытқуынан пайда болады. Сау
адам өзінің жүрек соғуын байқамайды. Ал аритмияларда жиілейді немесе жүрек
қағысы өзгерген түрде білінеді. Негізінен аритмиялар қауіп төндірмейді. Тек
қана дәрігер электрокардиография көмегімен дұрыс диагноз қоя алатын
болғандықтан, аритмиялардың алғашқы белгілері пайда болғандакардиологқа
көріну керек.
Аритмиялардың пайда болуы мен білінуі алуан түрлі болғандықтан, оның
түрі көп. Аритмиялар көбінесе жүрек-қан тамырлар ауруына байланысты емес,
эндокринді аурулардағы жүйке жүйесіне байланысты пайда болады.
Аритмиялардың төмендегідей түрлері бар:
Синустық тахикардия-бұл қалыпты жүрек соғысының жиілеуі, ал синустік
брадикардия-қылаптыдан төмендеуі, т.б.
Аритмияларды дәрігерлердің нұсқауы бойынша әртүрлі жолдармен емдейді.
1.1.6. Жүректің жетіспеушілігі.
Көпшіліктің ойы бойынша жүректің жетіспеушілігі жүрек ауруларына
жатпайды. Жүректің жетіспеушілігі деп жүрек бұлшық етінің (миокардтың)
жиырылуы әлсіреп, жүректің организмді қажет мөлшерде қанмен қамтамасыз ету
қабілетінен айрылып әртүрлі күйде болуы аталады. Жүректің жетіспеушілігі
синдромы көптеген жүрек-қан тамырлар жүйесі ауруларын асқындырады. Әсіресе,
жүректің жетіспеушілігі гипертониялық және жүректің ишемиялық ауруымен
аурытын адамдарда дамиды. Жүректің жетіспеушілігі синдромының негізгі
белгілеріне минимальдық физикалық қысым кезінде немесе тыныштық күйдегі
ентігу жатады. Сондай-ақ, жүректің қатты соғуына, шектеулі физикалық
активтілікке және сұйықтықтың организмде шамадан тыс жинақталып,
организмнен аз шығуы жүректің жетіспеушілігі белгілеріне көрсетеді. Және де
мұрынның үсіген сияқты болуы (аяздан емес, қалыпты температурада),
тырнақтың көгеруі организмнің қанмен қамтамасыз етуінің бұзылғандығын
көрсетеді.
Жүректің жетіспеушілігі асқынған және жазылмайтын күйде (в
хронической форме) өтуі мүмкін. Жазылмайтын жүрек жетіспеушілігі кез келген
жүрек-қан тамырлар ауруының асқынған түрінде дамуы мүмкін. Сонымен қатар,
ол бөлінбейтін, симптомсыз формада ұзақ мерзім бойы болуы мүмкін. Ал
асқынған жүрек жетіспеушілігі өте тез дамиды-бірнеше күн немесе бірнеше
сағат ішінде.
Жүрек жетіспеушілігі синдромы, өкінішке орай, үлкен жастағы адамдарда
кең таралған. Жүрек жетіспеушілігі 3-5% 65жастан жоғары адамдарда және 70
жастан асқан адамдардың әрбір оныншы адамында кездеседі. Жүрек
жетіспеушілігі әйел адамдарда жиірек кездеседі. Өйткені ер адамдарда қан
тамырлар ауруынан (миокард инфарктісі) өлім пайызы жоғары.3,4,5
2. Ксенобиотиктердің метаболизмі.
Ағзада арнайы ферменттік жүйе және олардың активілігін реттейтін
мембарноассоциациялық рецепторлар бөгде заттардың (өндірістік ластаушы
заттар, ауылшаруашылық улар және фармокологиялық препараттар) детоксикация
процесін жүзеге асыратыны белгілі. Осы жүйелерді - дәрілік –
метаболиздеуші энзим деп атайды. Организмнің қоршаған ортаның жағымсыз
факторларының әсеріне төзімділігі ксенобиотиктер десоксикация жүйелерінің
жағдайына байланысты болады. Детоксикация процесі кезінде ағзаға енген
экзогенді заттар, соның ішінде улы заттар, ферменттік жүйелер арқасында
жүзеге асады 7,8,10.
Детоксикация процесі 3 фазада өтеді . Бірінші фаза ферменттері, бөгде
заттар мен эндобиотиктерді байланыстыра отырып, аралық электрофильді
метаболиттер түзеді. Түзілген метаболиттер көбінесе ұлы болып келеді де
екінші фаза ферменттерінің көмегімен улы заттар залалсызданған туындыларға
айналып, организмнен сыртқа шығарылады (3-ші фаза). Осы ферменттердің
синтезін қадағалайтын гендер қоршаған ортаға жауап беретін гендеріне
жатады. Сонымен қатар бұл ферменттер популяциалық полиморфизм процесімен
сипатталады 8,11,12 .
Ксенобиотиктердің биотрансформациясы бірнеше сатылардан өтеді: 1-ші
саты кезінде ксенобиотик молекуласы монооксигеназа ферменттік жүйе
қатысуымен тотығу-тотықсыздану және гидролизі реакциясына түседі 13.
Қоршаған ортадан енген ксенобиотиктердің қосылыстары (канцерогендер, дәрі-
дәрмектер, өндірістік улы заттар және т.б.) цитохром Р-450 ферменттер тобы
немесе микросомальді эпоксид-гидролаза (mEPOX) ферментінің әсерінен
ксенобиотик активті күйге енеді және генотоксикалық әсері бар электофильді
метоболиттер түзіледі (1-ші фаза). Жалпы айтқанда тотығу-тотықсыздану,
гидролиз реакциясы негізінде, бөгде заттар молекуласы полярлы функционалды
топтарымен молайтылып, суда жақсы еритін гидролитикалық туындыларға
айналады 14. Детоксикацияның 2-ші фазасында синтез процесі немесе зат
алмасу процесі жүреді. Бұл процесс кезінде түзілген аралық заттар мен
экзогенді молекулалардың конъюгациясы жүреді. Аралық метаболиттер УДФ-
глюкуронсульфатрансфераза (UDF), N-ацетилтрансфераза (NAT) ферменттер
көмегімен залалсызданған және суда жақсы еритін өнімге айналып, ағзаның
өзіндік сыртқа шығару механизмдері арқылы бөлінеді (2-ші фаза).
Конъюгация процесі нәтижесінде түзілген артық өнімдер бүйрек, өкпе,
ішек және тері арқылы сыртқа бөлінеді 14,15,16.
Ксенобиотиктердің зат алмасуы 2 фазада өтеді (1-сурет).
1-ші фаза
2-ші фаза
АРАЛЫҚ
ӨНІМ
КСЕНОБИОТИК
КОНЪЮГАТ
2.1. Ксенобиотиктердің зат алмасу фазалары.
Сыртқы ортадан ағзаға енген әртүрлі дәрі-дәрмектер, қоршаған ортаның
ластаушы заттары, индустриальды улардың зат алмасуы, көбінесе өзіне сәйкес
ферменттердің активтілігіне байланысты болады. Организмдегі биохимиялық
айналымға қатысатын эндогенді заттарды катализдейтін ферменттерге
қарағанда, ксенобиотиктердің зат алмасуына қатысатын ферменттердің
полиморфизмі жоғарғы деңгеймен сипатталады 17. Бірінші фазаға қатысатын
микросомалы монооксигеназа цитохром Р-450 жүйесі бөгде заттардың
биотасымалдануында маңызды роль атқарады. Интакты клеткалардағы тегіс
эндоплазматикалық тор микросомалардың морфологиялық эквиваленті б.т.
Микросомалық ферменттер, эндогенді заттарды (амин қышқылы, қанттар,
нуклеотидтер және т.б.) тотықтырмайды, өйткені оларға өзіндік айналу жолы
тән.
Бірақ стероидтардың кейбір май қышқылдарының,
простогландиндердің зат алмасуына өзіндік ферменттер жүйесімен қатар,
микросомалы оксидазалар қатысады.
2-ші суретте ксенобиотиктердің зат алмасуына қатысатын микросомалы
монооксигеназа ферментінің кофакторлары көрсетілген.
СУБСТРАТ
ӨНІМ
2-ші сурет. Бөгде зат метаболизмнің 1-ші фазасына қатысатын цитохром Р-
450 ферментіне тәуелді оксигеназа ферментінің кофакторы берілген.
Микросомалы тотығу барысында түзілген аралық өнімдер тұрақсыз болып
келеді де, ары қарай реакцияға түседі. Цитохром Р-450 әртүрлі құрлымды
заттар айналымына қатысады, осыған байланысты оларды кейде функциясы
алмасқан оксидазалар (ФАО) деп атайды. Гемопротеин тобына жататын цитохром
Р-450 b-пигментінің молекулалық массасы 52-55кДа тең. Бұл пигмент СО-мен
активті түрде байланысады. Сондықтан толқын ұзындығы 450нм-де жарықты
өзіне өте көп сіңіруіне байланысты атқа ие болды. Р-450 ферменттер тобы,
эндоплазматикалық торда орналасқан және бұларды иммунологиялық, сонымен
қатар басқа да әдістер көмегімен бірнеше топшаларға бөлуге болады.Әрбір
ұлпаның өзіне тән маманданған Р-450 ферментінің изоформалары болады.
Клеткада Р-450 изоферментінің болуы немесе болмауы генетикалық механизммен
сипатталады. Сонымен қатар бұл ферменттердің активтенуі немесе инактивтенуі
ағзаға түскен ксенобиотиктерге байланысты. Р-450 ферментінің активтілігі
ортадағы оттеггі мен НАДФН-қа тікелей байланысты. Осы ферменттің әсерінен
молекулалық оттегі активтенеді. Р-450 ферментінің қатысуымен субстраттың
айналу жолы (3-ші сурет).
Суретте көрсетілгендей, ксенобиотик (S) цитохром Р-450 ферментінің
тотыққан формасымен қарым-қатынасқа түседі, сосын бұл комплекске НАДФН-қа
тәуелді цитохром Р-450 редуктаза көмегімен электронды қосып алады.
Тотықсызданған НАДФН донор болып табылады. Осыдан кейін бұл комплекс
оттегімен әрекеттесіп, екінші электронды (донор-НАДФН) байланыстырады. Әрі
қарай оттегімен байланысқан цитохром активтеніп, протондарды байланыстыру
және суды бөлу қабілетіне ие болады. Осы кезде түзілген цитохром Р-450
фермент формасы, субстратты гидролиздейді. Метаболизмге қатысатын зат,
цитохромның белоктық бөлігімен байланысады. Ксенобиотик зат айналымға
түскенде СО-не өте сезімтал болып келеді, өйткені СО-ді цитохром Р-450
ферментінің құрамындағы геминді топпен темір арасындағы байланыстан
оттегіні ығыстырып шығарады. Р-450 гемпротеин тобына жататындықтан, оның
активтілігі тікелей гемнің синтез процесімен байланысты немесе темірдің зат
алмасуымен байланысты. Р-450 ферментінің активтілігінің төмендеуі мынаған
байланысты:
• Зат алмасудың бұзылуы
• Дұрыс тамақтанбау
• НАДФННАДФ+ ара қатынасының төмендеуі 15,18.
Цитохром Р-450 көптеген эндо және экзогенді молекулалардың
(стероидтардың, феромондардың, өсімдіктердің метаболиттері, дәрі-дәрмектер
және канцерогендер) зат алмасу кезіндегі тотығу реакциясын катализдейді
19. Сонымен қатар Р-450 кейбір биосубстраттардың тотығу-тотықсыздану
реакцияларын катализдейді. Мысалы, төртхлорлы көміртекті, галотон және
кейбір көміртегінің туындыларын катализдеп, бос радикалдар түзейді. Бұл
ерекше айналым кезінде клетканың парциалды қысымы төмендейді. Р-450
ферментінің туыстары барлық эукариотты және прокариотты организмдерде
кездеседі. Адам ағзасында Р-450 ферментінің 13 туысы табылған оның 4-і
экзогенді қосылыстардың детоксикациясына қатысады 15. Бұл ферменттер
тобын ішкі бақылау ретінде PCR жүргізу үшін қолданылады 20.
1-ші фазада ксенобиотиктер зат айналымға түскенгенде полярлығын
жоғарлатып, липидтерде еру қабілеті төмендейді. Соңында ағзаға енген
ксенобиотик сыртқа шығарылады. Ал егер 1-ші фазада түзілген метаболитттерге
эндогенді заттар қосылса (ацетат, сульфат, глюкурон қышқылы, глутатион және
т.б.) сыртқа бөліп шығаруы күшейе түседі. 1-ші және 2-ші фаза ферменттері
ксенобиотиктердің зат айналымына қатысқан кезде әлсіз субстраттық
өзгешелікке ие болғандықтан, олар көптеген химиялық заттар тобының
метаболизміне қатысады 14,21.
2-ші фаза ферменттерінің классификациясы:
1. Зат алмасу барысында аралық метаболиттермен қатар эфирлер немесе амидтік
байланыстар түзетін ферменттер: ацетил КоА, амин N-ацетил трансфераза,
сульфотрансферазалар, УДФ-глюкуронтрансфераза.
2. Организмге түскен ксенобиотик пен глутатион конъюгациясының активтілігін
жоғарлататын ферменттер.
3. Ксенобиотик пен цистеин арасындағы конъюгациянының активтілігін
жоғарлататын ферменттер.
2.2. Ксенобиотиктердің зат алмасуына әсер ететін факторлар.
Орган мен ұлпада ксенобиотиктердің зат алмасуына дамнтер жиынтығы мен
активтілігіне байланысты. Белгілі бір ұлпаның құрамындағы ферменттің
активтілігіне мыналарға байланысты: организмнің генетикалық ерекшелігі,
жынысы мен жасына, қоршаған ортаға. Әртүрлі химиялық заттар, дұрыс
тамақтанбау, патогенді факторлар бірде ферменттің ингибиторы немесе
индукторы болады.22
Ксенобиотиктің зат алмасуына әсер ететін факторлар:
• Табиғи факторлар: түрі, жынысы, жасы, дер кезінде тамақтанбау;
• Фермент индукторлары: барбитураттар, полициклді көміртегілер, андрогенді
стероидтар, анаболитикалық стероидтар, глютикортикоидтар және т.б.;
• Фермент ингибиторлары: метирапон, 7,8-бензофлавон, кобальт, SKF-525 және
т.б;
• Мүше құрлысының бұзылуы: хлорланған көміртегілер, тироксин, аллоксан,
морфин, гепатотомия, адреналэктомия, аталықтардың кастрациясы,
тамақтанбау;
• Генетикалық факторлар: бір түрге жататын дараларда ксенобиотиктің
метаболизмінде ерекшеліктер байқалады, өйткені бұл генетикалық тұрғыдан
сипатталады (детерминировано). Кәзіргі кезде дам популяциясында
оксидазаға тәуелді цитохром Р-450 фермент активтілігі жоғары немесе
мүлдем жоқ адамдар белгілі. Ксенобиотиктің катализіне қажетті
изоферменттің жоқ болуына байланысты әлсіз метаболиттер түзіледі. Бөгде
зат құрамында амино-, сульфо, амидтік тобы бар ароматтық қосылыстардың
ацетилдену процесінің метаболизміне полиморфизм тән.
• Жыныс пен жас: лабораториялық егеуқұйрықтарға тәжірибе жүргізгенде,
ксенобиотиктің зат алмасуына қатысатын, әсіресе монооксигеназа
ферментінің активтілігін реттеуге ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz