Қазақстан мен Түркия арасындағы ынтымақтастық мәселелері

Пән: Халықаралық қатынастар
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 38 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

Кіріспе

ҚАЗАҚСТАН МЕН ТҮРКИЯ АРАСЫНДАҒЫ ЫНТЫМАҚТАСТЫҚ

МӘСЕЛЕЛЕР ТУРАЛЫ

Қазақстан мен Түркия арасындағы дипломатиялық қатынастардың

қалыптасуы мен дамуы

Мемлекеттер арасындағы саяси байланыстар

2. БІЛІМ МЕН ҒЫЛЫМ ИНТЕГРАЦИЯСЫНЫҢ ҮРДІСІН МЕМЛЕКЕТТІК БАСҚАРУ

2. 1 Қазақстан мен Түркияның білім және ғылым саласындағы

мемлекеттік басқару

2. 2 Елдер арасындағы білім мен ғылым байланыстарын мемлекеттік басқару

Қорытынды

Пайдаланған әдебиеттер тізімі

Қосымша А

Қосымша Ә

Қосымша Б

Кіріспе

Тақырыптың өзектілігі ХХ ғасырдың аяғы, ХХІ ғасырдың басында халықаралық қатынастар жүйесі өтпелі кезеңді бастан кешіруде. Екі дүние тәртібі бұзылып, капитализм мен социализм арасындағы идеологиялық тартыс тарих еншісінде қалды. Енді мемлекеттер саяси, әскери, экономикалық ынтымақтастығын идеологиялық ұстаным емес, ұлттық мүдделерге сай дамыту мүмкіндігіне ие болды.

Ел тәуелсіздігінің екінші онжылдығына қадам басып отырған бүгінгі уақытта, яғни халқымыздың рухани өрлеуі мен тарихи санасы қалыптасып жатқан өтпелі кезеңде, қазақ мемлекетінің алыс және жақын шетелдермен қарым-қатынас жасап, байланыстар орнатуға қызығушылығы артып отыр.

Әрбір елдің, қоғамның, мемлекеттің дербестігі мен тәуелсіздігі оның жүргізіп отырған халықаралық қатынастары және сыртқы саясаты арқылы көрініп, бағаланады.

Қазақстан Республикасының тәуелсіздігін жариялауымен басталған Қазақстан - Түркия ресми қатынастарының орнауына өткен уақыт куә болып отыр. Бауырлас халықтардың ежелден келе жатқан мығым байланыстарының ресми сатыға көтерілуі маңызды тарихи уақиға болып саналды. Бастапқыда сезім мен эмоция болған қатынастарымызды бүгінгі күні байыптылық пен ұтымдылық тұрғысынан қарастырып жүргеніміз белгілі.

Қазақстанның тәуелсіздігін алғаш таныған мемлекет Түркия болды. Мұны қазақ және түрік мемлекет қайраткерлері орайы келген сайын айтуда. Әрине, бұл бауырластығымыздың мызғымас дәлелі, қатынастардың бастауы, бірақ, мұны нақтылы қадамдармен қуаттап, үнемі бекітіп тұру керек. Арадағы жылдар өз жемісін беріп те үлгерді. Оған дәлел екі ел арасындағы оңтайлы көптеген келісім - шарттарға қол қойылып, Қазақстан мен Түркия арасындағы көп жақты саяси, мәдени, экономикалық қатынастардың терең тарихи тамыры бар екендігі айғақ. Сол себепті бұл тақрыптың өзектілігі бүгінгі таңда күн санап артып отыр.

Аталмыш тақырыптың зерттелу деңгейі тарихнамалық сараптама жасамастан бұрын бұл тақырыпты зерттеген авторлардың еңбегі екі топқа бөліп қарастырылды. Олардың бірінші тобын отандық ғалымдардың еңбектері құраса, екінші тобын түрік ғалымдарының шығармалары құрайды.

Ел басшысы Н. Ә. Назарбаев Қазақстан халқына жолдаған Жолдауында [2 ] біздің сыртқы саясаттағы басым бағыттарымызға талдау жасап, аймақтық және халықаралық ынтымақтастықты дамытуды басты міндет еткендігі баршамызға белгілі. Сонымен қатар Н. Ә. Назарбаевтың «Ғасырлар тоғысында» [1] және «Қазақстанның егеменді мемлекет ретінде қалыптасуы мен дамуының стратегиясы» [2] атты еңбектерінде еліміздің сыртқы саясатындағы жетістіктері мен алыс - жақын шетелдермен арадағы байланысты жетілдіру және өз қызығушылығымызға сай тәжірбиелердің жемісін ала білу қажеттілігі баса көрсетілген.

Қазақстан Республикасының Сыртқы Істер Министрі Қасымжомарт Тоқаевтың «Қазақстан Республикасының Диплматиясы» [3], «Внешняя политика Казахстана в условиях глобализации» [4], «Внешняя политика: время размышлений, время действий» [5] және де «Внешняя политика Казахстана: подходы приоритеты и направления» [6] атты еңбектерінде тәуелсіздік алған күннен бастап Қазақстанның сыртқы саясатындағы негізгі бағыттары мен бағамдарына талдау жасалынып, келешектегі сыртқы саясаттың бағыт-бағдарлары жасалынған.

Қазақстандық ғаламдардың еңбектері де өте елеулі болды. Осы Қазақстан мен Түркияның өзара қатынастарының тарихын зерттеген Г. А. Байғаринаның зерттеуі [7], ХХ ғасырдың 90-жылдарындағы екі елдің саяси, экономикалық және мәдени байланыстарын ашуды мақсат еткен М. О. Иембекованың еңбектерін атап өтуге болады [8] . Экономикалық қатынастарға қатысты Н. Қ. Мамыров, Д. М. Мадиярова және А. Е. Қалдыбаеваның еңбектерін [9], Қ. Қабдиевтің еңбегін [10], Қ. Аманжолов пен К. Рахметовтың үш томдық еңбегін [11], М. Бұлұтай еңбектерін [12], У. Қасеновтың [13], М. Мұхамедовтың [14], Т. Садықов пен Х. Әбдірахмановтың [15], С. Смайлдың еңбектерін [18] атап өтуге болады. Сонымен бірге А. Карицкийдің де[16], Құттаяқов Ш. [17] еңбектері өзіндік септігін тигізді.

Тарыдай шашылған қазақ халқының алыс -жақын шетелдердегі қазақ диаспорасының тарихын зерттеу қай кезде де өзектілігін жоғалтпаған. Түркиядағы қандастарымыздың тұрмыс жағдайы, салт - дәстүрі, наным - сенімі жайында көлемді еңбек жасап, көп мағлұмат берген А. А. Османова [19], М. Абдилдабеков [20], Г. М. Мендикулова [21], Қ. Х. Жақып [22] сынды ғалымдарды атауымызға болады. БҰҰ Қазақстанның тұрақты өкілдерінің бірі А. Арыстанбекованың «Қазақ бауырларымыз жат жұртта» [22] атты мақаласында шетелдегі қандастарымыздың әлеуметтік жағдайы баяндала келіп, демографиялық өрлеудің еліміздің экономикасы үшін қажет екендігі сөз етіледі.

С. Демирельдің «Түркияның әлемдегі орны» [24] атты мақаласында аталмыш елдің қазіргі таңдағы саяси - экономикалық жағдайына кеңінен талдау жасалынса, А. Неждет Сезердің «Түркістан қаласының 1500 жылдық мерей тойы» [25] атты мақаласында екі ел арасындағы мәдени байланыстарға жоғары баға беру тұрғысынан жазылған. Х. Джиндаруктың «Казахстан станет развитым и процветающим государством» [26] атты мақаласында Қазақстанның болашағы мен келешекте халықаралық аренада алатын орнын болжау мен салыстырмалы түрде нысанды тұжырымдамалар жасайды. Түркия Республикасының Төтенше және Өкілетті Елшісі К. Ташкенттің «Бүгінгі Түркия: күшті және дамыған ел» [27] атты мақаласында Түркияның бүгінгі жағдайы туралы сөз қозғалып, келешегі мол ел екендігі жайында сөз қозғалған.

Курстық жұмысымның басты мақсаты Қазақстан мен Түркия арасындағы интеграциялық үрдісін барлық саласына жан - жақты талдау жасай отырып, болашағына болжам жасау болып табылса, осы мақсатқа қол жеткізу барысында алдыма бірнеше міндеттер туындады:

Қазақстан мен Түркия арасындағы дипломатиялық қатынастардың қалыптасу тарихы мен танысу;
Екі ел арасындағы интеграциялық үрдісін даму барысына болжам жасау;
Мемлекеттер арасындағы саяси байланыстардың түрлі салаларына, яғни, үкімет аралық, стратегиялық әріптестік, әскери - техникалық серіктестікке баға беру;
Қазақстан және Түркия арасындағы қарым - қатынастардағы экономикалық, мәдени, білім беру саласындағы серіктестіктің рөлін анықтау;
Қазіргі таңдағы Түркиядағы отандастарымыздың жағдайымен танысу;
Арадағы қатынастардың келешегіне болжам жасау болды.

Курстық жұмысының алдына қойған мақсаты мен міндетін орындауда негіз болған деректердің қайнар көздеріне қарай оларды бірнеше топтарға бөліп қарастырылды.

Деректердің бірінші тобына архив материалдары жатады. 2007 - 2008 оқу жылының барысында Алматы қаласындағы мемлекеттік Қазақстан Республикасының Президенттік мұрағатының статистика бөлімінде және кітапхаларынан мағлұматтар алынды. Сонымен қатар Алматы қаласындағы Ұлттық кітапхана қорларымен жұмыс жасалынды.

Деректердің екінші тобына мемлекет қайраткерлерінің сұхбаттары мен еңбектерін жатқызуымызға болады. Мысалы: үстіміздегі жылдың қараша айының 26 жұлдызынан, желтоқсан айының 5 жұлдызына дейінгі аралықта Түркия Республикасындағы Қазақстан Республикасының консулства (өкілеттілігінде) Бас және Вице - консулмен сұхбаттасу барысында материалдар толықтырылды. Түркиядағы мемлекеттік тілде шығарылатын «Арман» атты журналдың бас редакторы Ертұрғұл Ербаш мырзамен сұхбат алынды.

Деректердің үшінші тобын мерзімдік басылымдар құрайды. Олар - 1992 жылдан бастап шығып келе жатқан Түркияның мерзімдік басылымдарымен қатар, салыстырмалы түрде Қазақстанның мерзімдік басылымдардағы газет, журналдары қатар қолданылып отырылды. Оларға: «Түркістан», «Заман Қазақстан», «Азия и Африка сегодня», «Казахстан и мировое сообщество», «Центральная Азия и Кавказ», «Егемен Қазақстан», «Дипломатия жаршысы», «Ақиқат», «Желмая» және «Арман» сынды газет - журналдарды жатқызуға болады.

Түпдеректердің келесі тобын интернет материалдары құрады.

Зерттеу жұмысының әдістемелік негізі: елдер арасындағы қарым - қатынастың барлық саласына талдау жасай отырып, арадағы байланыстың қазіргі жағдайы мен болашағына болжам жасау; Жұмысты жазу кезінде обьективтілік, салыстыру, талдау және тағы басқа әдістер қолданылды. Ғылыми жұмыста қоғамдық ғылымдар саласындағы зерттеушілердің еңбектері және ондағы көтерілген концептуалдық мәселелер өткен және қазіргі кезеңдегі байланыстық мағына дәрежесінде пайдаланылды.

Қойылған міндеттерді орындау барысында жалпығ мәлім зерттеу әдістері қолданылды. Ғылыми әдістің жалпыдан жалқыға көшу принципін сақтай отырып, еңбекте анализ, синтез, салыстыру және басқада әмбебаптық зерттеу әдістері барынша пайдаланылды.

Зерттеудің ғылыми жаңашылдығы 1993 жылдан 2007 жылдар аралығындағы Қазақстандық - Түрік интеграциялау үрдісіне жан - жақты сипаттама жасай отырып арадағы саяси, сауда-экономикалық, мәдени, білім беру саласындағы жетістіктермен ортақ іс-әрекеттің болашағына нақты статистикалық және фактілік материалдар арқылы жан-жақты баға беру. Екі ел ынтымақтастығының мәнін ашуда қалыптасуды жай ғана баяндап қоймай оның жету жолдары мен дамуындағы жетістіктерді болашақ мүмкіндіктердің шеңберін белгілеп тиімді жақтарын жан-жақты ашу болып табылады.

Зерттеу жұмысының қолданыстық маңызы: Жұмыстың басты нәтижелері мен тұжырымдамаларын халықаралық қатынастар тарихын және мемелекеттер арасындағы қатынастарды оқып үйренуде студенттердің семинар, реферат, курс жұмысын жазу барысында пайдалануға болады.

Жұмыс тақырыптың сарапталуы. Аталмыш тақырып бойынша жазылған жұмыс барысы, бір жылдың ғана жемісі емес. 2006-2007 оқу жылы барысында курстық жұмыс негізінде қарастырылса, 2008 жылдың 29 наурыз күні өткен әл-фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті студенттер арасындағы ғылыми конференцияда «Қазақстан тарихы» атты секциясында баяндама негізінде талқыланды.

Курстық жұмысының құрылымы: кіріспеден, екі тараудан, бес бөлімшеден, қорытынды, қосымшалар және пайдаланған әдебиеттер тізімінен тұрады.

1 ҚАЗАҚСТАН МЕН ТҮРКИЯ АРАСЫНДАҒЫ ЫНТЫМАҚТАСТЫҚ МӘСЕЛЕЛЕР ТУРАЛЫ

Қазақстан мен Түркия арасындағы дипломатиялық қатынастардың қалыптасуы мен дамуы

Әрбір ұлт өзінің тарихын, мәдениетін мақтаныш етеді. Осы тұрғыдан бір-бірін таныған, құрметтеген туыстас, көршілес елдердің тарихы еншілес, тағдыры тамырлас болады. Сондықтан да түркі елдер деп аталатын түбі бір, діні бір, дәстүрі бір елдердің бір - бірінен ұзақ жылдар ажырап қалуы - өзекті өртеген өкініш еді. Түркі елдерінің қайта қауышуына орта азиялық кеңестік мемлекеттері мен Түркия мемлекетінің арасынды орнаған дипломатиялық, сауда-экономикалық, мәдени қатнастардың аса қарқынды қанат жаюы - тарихи құбылыс, ұлы үрдіс болды. Бұл байланыс осы елдердегі нарықтық экономиканың қалыптасуына өзіндік ықпалын тигізді.

Тек, социалистік экономикадан нарықтық экономикаға көшу - Қазақстан үшін жетпіс жыл бойы қалыптасқан экономикалық қатнасты түбірімен бұзып, ел үшін жат, қыр-сыры белгісіз жаңа экономикалық қатнасты бастау қажет болды. Нарықтық қағидаларға сәйкес, қызметтерінің тиімділігін анықтау үшін басқа елдермен де қарым-қатнастарын қайта құрулары тиіс еді.

Түркия мен Орталық Азия елдердің арасындағы ынтымақтастық қарым-қатнас аймақ елдері тәуелсіздігін алысымен басталғаны белгілі.

Тоқсаныншы жылдардың басында Түркияның түбі, діні, тілі, дәстүрі бір аймақ елдерімен жақындасуы, әсіресе түркі мемлекеттерінің басшыларының бірнеше рет жоғары дәрежелі бас қосулары ресейді де, Иранды да, басқа мемелекеттерді де алаңдатып тастағаны анық.

Қазақстанның тәуелсіздігін бірінші болып 1993 жылы 16 желтоқсанда таныған Түркия болатын. Содан бері екі елдің байланысы үздіксіз дамып, халықаралық қауымдастықта үзеңгі қағыстырып қатар келеді. Жұбын жазбаған қандас қос мемлекеттің көп мәселелерге қатысты мақсат-мүдделері де ортақ.

1992 жылы 25 қазанда Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасының Мемлекеттік егемендігі туралы Декларациясында “ . . . Республика шет мемлекеттерімен экономикалық және сауда байланыстарын еріктік пен тең құқықтық принциптерін сақтай отырып, өзара тиімді шарттар негізінде құрады, сыртқы экономикалық қызмет мәселелерін дербес шешеді”-деп келешек бағдарды айқындауы [34. 45б. ], болашақ халықаралық келісім шарттар жасауына жол ашқандығы ерекше аталып өтіледі. Декларация Қазақстанды өз мүддесімен қабысатын өз сыртқы саясатын өзі белгілейтін, дипломатиялық және консулдық өкілдік алмасатын, халықаралық ұйымдардың жұмысына қатысатын халықаралық қатнастардың дербес субьектісі деп таныды. Осы сәтті асыға тосқан Түрік Республикасы Қазақстанмен байланысқа келуді көп күттірген жоқ.

Әр Республика өз бетінше, тәуедсіз ел ретінде дамуды аңсады, бірақ бір кездері өзара шырмалған байланысты үзіп шыға қою қиынға соқты. Сондай саяси арпалысты жағдайда Қазақстан мен Түркия арасында жасалынған осы келісімнің маңыздылығы өте зор еді. Бұл келісімнің бірінші бабында екі елдің келешекте саяси, сауда-экономикалық, ғылыми-техникалық, мәдени, ізгілікті, ақпараттық және басқа да салада ұзақ мерзімді негізде өзара тиімді ынтымақтастықты кеңейтуге және тереңдетуге ұмтылатыны белгіленген. [35] . Тармақта осы аталған барлық салада жасалынған келісімдердің негізінде екі ел арасындағы ынтымақтастықтың құқықтық негізі қаланғандығы дәйектелінеді.

1993 жылы 16 желтоқсанда Қазақстан Республикасы өзінің тәуелсіз мемелекет екендігін жариялағаны белгілі. Бұл жас мемлекеті тәуедсіздігін алған күннен-ақ әлемде ең алғаш болып Түркия мемлекеті мойындады. Шын мәнінде де екі ел арасындағы 1992 жылдың 5 желтоқсаннан бастап, 1993 жылдың көктемі мен күз айларындағы екі жақты қатынастың тығыз дамуы Түркияның бірінші болып Қазақстанның тәуелсіздігін тануы тарихи заңдылық еді. Сонымен бірге бұл екі ел арасындағы қалыптаса бастаған ынтымақтастықтың нығая түсуінің белгісі.

КСРО ыдыраған кезде Түрік мемлекет басшылары Ататүрік идеяларын қайтадан еске түсіріп, аймақта “құру туралы идеясын жүзеге асыруға, оны басшылықты өз қолына топтастыруға ұмтылғаны белгілі. ”

Осыған байланысты Ресей баспасөзі “пантюркизм” деген қайтадан бас көтеріп, жалғасын табуда деп жар салуда. Әсіресе, жоғары дәрежелі түркі мемлекеттің басшыларының бас қосуы алаңдатушылықты тіпті өршіткендей. Бұл кездесу жайлы Ресейдің «Независимая газета» апталығы: Анкарадағы жоғарғы дәрежелі түркі кеңесінің Иранды мазалары хақ десе, Франция газеттері Анкарада бес туысқан республикалар президенттерінің басын қосу арқылы Түркия сол аймақтарда өзінің ықпалды күш болып қалғысы келетінін аңғартып отыр, -деп хабарлады. [17. 12б. ]

Алайда, алғашқы кезде Түркияның Орталық Азия аймақ елдеріне ағалық елдерге ұмтылғаны оның барлық әрекетінен сезіліп тұрады.

Бұл туралы Н. Назарбаев: «Тұрғыт Озал Қазақстанға бірінші рет келіп қайтты. Ол, менің ойымша, Орталық Азия мемлекеттеріне тек жаңа мемлекеттермен тату-тәтті қарым-қатнас орнатуға ғана емес, бір кезде Кемал Ататүрік мирас етіп келген арман түркі мемлекеттерінің аса қуатты бірлестігін қалыптастыруды жүзеге асыруды көздеп жүрді. Ол пиғылын жасырмайтын Т. Озал, Байкалдан Жерорта теңізі мен Дунайға дейін созылып жатқан түркі әлемнің басын қосатын Ұлы Түркия, пантюркизм мұраттарын жақтайтын», деп түркі басшысының түркі мақсатын аңғартатынын білдірді [1, 210б] .

Түріктер бұл мақсаттарын Стамбулда түркі елдері басшылырының бас қосуында арнайы құжат әзірлеп ұсынған. Бірақ ел Президенті Н. Назарбаев бұл құжатқа қол қоюға бас тартқаны белгілі. Мұның себебін Н. Назарбаев өзінің “Ғасырлар тоғысында” атты еңбегінде былай деп түсіндіреді: Мен бұл мәлімдемеге қол қоймайтындығымызды айттым. Біз тек экономикалық, гуманитарлық, саяси байланыстарды жақтаймыз дедім. Түбіміздің бір екні рас. Ұзақ уақыт бір-бірімізден қол үзіп қалғанымыз белгілі. Мен жаңа ғана қолымыз жетіп отырған тәуелсіздіімізді, әрі мемлекеттің егемендігін қатты қадірлей отыра, өркениетіміздің үзіліп қалған сабақтастығын қайта жалғастыруды ұсындым. [1, 201б. ]

Міне, осындай нақты жауаптар мен ұсыныстардан кейін Түркияның аймақтағы үстемдікке ұмтылу екпіні саябырсып, үкімет басшылыры ендігі жерле, ептеп, дәйекті түрде өз саясатын жүргізе отырып, өзінің басшылық рөлін жоғалтпайтындай дәрежеде, аймақтық маңызды серік екндігін көрсетуге ұмтылуда.

Өмірдің өзі көрсетіп отырғандай Түркия мемлекетінің түркі тілдес мемлекеттерге деген ерекше ықыласы, оның экономикалық және мәдени гуманитарлық саладағы іс-әрекеттерімен дәлелденіп отыр.

Өйткені халықаралық дәрежеде бұл мемлекеттің қарым-қатнасы тек этникалық бірлігіне негізделіп отырған жоқ, тең құқылы, дара субьектілі мемлекеттер дәрежесіндегі қарым-қатнас өрбуде.

Өзінің осы ниетімен Түркия Орталық Азиялық мемлекеттеріне ағалық көрсетіп, басшылық жасап, қолдап көмектесіп, бұл аймақта Ресейге қарсы өз ықпалын күшейткісі келеді. Оның бұл ниетін әлемдегі беделді мемлекеттердің бірі АҚШ қолдап отыр. Өйткені, халықаралық аренада дербес мемлекет ретінде таныла бастаған, өздеріне тән артықшылықтары, болашағы бар бұл мемлекеттермен есептесу мүмкін емес. Сонымен қатар, АҚШ бұл елдерге ислам фундаментализмінің таралуынан қорқып, қандай жағдайда да өзіндік ұқсастығы бар бұл елдер үшін дамудың түріктік моделіне көшу анағұрлым тиімді екндігін негіздеуге ұмтылуда.

1998 жылғы 21 қазандағы Ташкент кездесуі Орта Азия мемлекттерінің толық қанды халықаралық қатнастар жүйесіне енген, кемелденген негізіне сәйкес келді. Мемлекет басшылыры осы уақытқа дейінгі байланыстың жеткен дәрежесіне қанағаттанарлық білдіріп, ендігі кезекте табиғатты қорғау, экономикалық апат аудандарындағы қиыншылықтарды жоюға көмектесу, Арал теңізі проблемасын дәйекті шешімдермен жаңғыртып, нәтижелендіру шараларын келісті.

Түркия Қазақстан Республикасының аймақтық және халықаралық ұйымдарға мүше болуына жан-жақты қолдау жасады, бұл елдің әртүрлі ұйымдар мен халықаралық қатнастағы маңызды ұсыныстарына үнемі қолдау жасауда.

Сонымен қатар, Түркияның ерекше назарын аударып отырған Каспий маңы көмірсутегі шикізатын өз территориясы арқылы әлемдік рынокқа шығару мәселесі тағы қаралып, Баку-Жейхан мұнай құбырын салуды тез арада қолға алу Орта Азиялық аймақ елдерінің экономикасына үлкен көмегі тиері сөзсіздігі айтылды.

Түркияның Орта Азия аймақ елдерімен қатынасының негізгі мәселесіне айналған бұл мәселе 2001 жылы қарашада Стамбулда өткен ОБСЕ-нің мәжілісі кезіндегі кездесулерде тағы бір қаралып, “Баку-Тбилиси-Жейхан” жобасын жүзеге асырылатын болып келісілді. [4, . 558-559б]

Соңғы уақыттарда Түркия елінің жалпыеуропалық процеске араласуын күшейте түсу мақсатында Түркияның сыртқы саясатында НАТО, ОБСЕ секілді халықаралық ұйымдармен белсенді ынтымақтастыққа ұмтылыс байқалып келеді. Түркияның сыртқы саясатындағы америкалық бағыт стратегиялық мәні зор басым бағыттардың бірі болып саналады. АҚШ Түркияның ЕО-қа кіруін қолдап отыр [42, 25-28б] . Сонымен қатар, әскери сала бойынша да АҚШ-пен белсенді ынтымақтастық факторы елге аса ірі жапондық және оңтүстік кореялық капиталдың құйылуына ықпал етуде. Сонымен бірге Орта Азия аймағында да Түркия баса назар аударуда. Анкара Қазақстанды бұл аймақтағы маңызды әріптес ретінде санайды [37, 3б] .

Қазақстан Түркия қарым - қатынасы кең көлемдегі мәселелер бойынша екі тарап ұстанымының жақындығы мен сәйкестігіне негізделеді. Экономикалық байланыстарды дамытуға екі мемлекеттің де мүдделілігі 1992 жылы негізі қаланып, мемлекеттік деңгейдегі бірқатар құжаттармен бекітілген жан -жақты ынтымақтастық пен әрінтестікке серпін береді.

1993 жылы қыркүйекте екі ел басшылары тарапынан Қазақстан мен Түркия арасындағы өзара қарым - қатынастар принциптері мен мақсаттары туралы Декларация қабылданды [34. 5б] . Бұл құжатта достық қатынастардың Хельсинки Қорытынды Актісі, жаңа Еуропа туралы Париж Хартиясы, БҰҰ Жарғысы және принциптері мен мақсаттары шеңберінде, құқық басымдылығы, егемендікті құрметтеу, ынтымақтастық пен татулық рухындағы ОБСЕ-нің өзге де құжаттары негізінде дамытылатындығы атап көрсетілді.

1994 жылы наурыз айында Н. Назарбаев Сырқы істер министрі Х. Четиннің басшылығымен Алматыға келген Түрік Республикасының үкімет делигациясын қабылдады [37, 3б] . Екі жақты келіссөздер өзара тиімді кең көлемдегі саяси және экономикалық мәселелерді қамтиды. Н. Назарбаев Қазақстан үшін өзге елдерге қарағанда Түркия ерекше мағызды екендігін айтты. Бұл тек тіл мен мәдениеттің, дәстүрдің жақындығында ғана емес, ең әуелі Түркия саясатына байланысты.

Қазақстан Республикасы мен Түріе Республикасының Сыртқы істер министрлері Т. Сүлейменов пен Х. Четин елшіліктер деңгейінде дипломатиялық қатынас орнату туралы хаттамаға қол қойды, осы кездесу барысында екі мемлекет арасында визасыз жүрін - тұру жөніндегі келісімге қол жеткізілді.

1994 жылы 21 сәуірде Президент Н. Назарбаевқа алғашқы сенім грамотасы тапсырылды. Дипломатиялық практика үшін міндетті ресімді Төтенше және Өкілетті елші Арук Езнай ашты [3, 114б] .

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.