Банктердің депозиттік саясаты
Мазмұны
Кіріспе 3
1 Бөлім Банктердің депозиттік саясаты және оны құру тәртібі 5
1.1 Банктердің депозиттік саясаты және оның депозиттер
нарығын жетілдірудегі маңызы 5
1.2 Депозиттік нарық түсінігі және оның мәні 16
1.3 Жеке тұлғалардың депозиттерін сақтандыру жүйесі,
оның қызметі 18
2 Бөлім Салым операцияларының есебі 22
2.1 Талап ету салымдарының есебі 22
2.2 Мерзімді салымдардың есебі 24
2.3 Шетел валютасындағы депозиттік операциялардың есебі 26
3 Бөлім Депозиттік саясаттың даму перспективалары мен мәселелері 28
Қорытынды 30
Қолданылған әдебиеттер тізімі 33
Қосымшалар 35
Кіріспе 3
1 Бөлім Банктердің депозиттік саясаты және оны құру тәртібі 5
1.1 Банктердің депозиттік саясаты және оның депозиттер
нарығын жетілдірудегі маңызы 5
1.2 Депозиттік нарық түсінігі және оның мәні 16
1.3 Жеке тұлғалардың депозиттерін сақтандыру жүйесі,
оның қызметі 18
2 Бөлім Салым операцияларының есебі 22
2.1 Талап ету салымдарының есебі 22
2.2 Мерзімді салымдардың есебі 24
2.3 Шетел валютасындағы депозиттік операциялардың есебі 26
3 Бөлім Депозиттік саясаттың даму перспективалары мен мәселелері 28
Қорытынды 30
Қолданылған әдебиеттер тізімі 33
Қосымшалар 35
Кіріспе
Қазақстан банктерінің депозиттік операциялары пассивтік операциялардың ең басты және негізгі бағыты болғандықтан банктің ресурстарының көп бөлігі осы депозиттік агенттер есебін қамтиды. Сондықтан Қазақстан банктері депозиттермен айналыспас бұрын депозиттік саясат құрып қалыптсатырып отыруы керек. Депозиттік саясат дегеніміз- коммерциялық банктердің нарықтық ортада сырттан қаржат тарту мақсатында және өзінің қалыптасқан депозиттік портфелін тиімді басқару үшін ұйымдастырылған іс-әрекеттердің жиынтығы.
Бнк жүйесінің капиталдануы дамып отырса да, әлі де көптеген кемшіліктердің бар екндігін атап айтуға болады. Бұл жіберіліп отырған кемшіліктер Қазақстан Республикасының Нарықтық экономика жолына түскеніне онша көп бола қоймағандығымен түсіндіріледі.
Осы тақырыптың ең бір өзекті проблемалы мәселенің бірі - ол банктік жүйенің халық пен кәсіпорындар алдындағы міндеттемелерін, яғни депозиттік салымдарын қайтарып беру бойынша кейбір жағдайларда өз міндеттемелерін мезгілінде орындай алмай қалып отыруында болып тұр.
Негізінен депозиттік саясаттың мақсаты - олардың активтері мен пассивтерінің үйлесімділігі мен тиімділігін қолдану үшін жеке және заңды тұлғалардың ақшалай қаражаттарын тартуды оңтайлы басқару болып табылады.
Коммерциялық банктердің негізгі қызметі – салымдарды тартумен байланысты салым операциялар болғандықтан, осы операцияларды жүргізуде банктер өз кәсіби шеберліктерін, заңдық, әдістемелік, техникалық негіздерін және тағы басқа тұстарды әр уақытта жетілдіріп отыруы қажет.
Егер банк жүйесінде салым ретінде салынған 1000 теңгенің мультипликациялануы нәтижесінде 20000 теңгеге дейін артатынын ескерсек , онда халық қолындағы экономикаға тартылмай отырған қаражаттардың біз үшін қаншалықты маңызының бар екенін көруге болады. Бұл қаражат иелерінің өз қолдарындағы ақша қорларын тиімсіз сақтап отыруы ол банк жүйесінің 90-жылдардың басындағы экономика дағдарысына байланысты халық сенімінен шығып қалуының салдарынан болып отыр.
Қалай болған жағдайда банк жүйесіне деген ел сенімін арттырып, олардың мүдделерін жан-жақты қорғап, экономикаға қызмет етпей бос жатқан ақшалай қаражаттарын әрбір атқан күннің басты мәселесі болып қала береді.
Қазақстан банктерінің депозиттік операциялары пассивтік операциялардың ең басты және негізгі бағыты болғандықтан банктің ресурстарының көп бөлігі осы депозиттік агенттер есебін қамтиды. Сондықтан Қазақстан банктері депозиттермен айналыспас бұрын депозиттік саясат құрып қалыптсатырып отыруы керек. Депозиттік саясат дегеніміз- коммерциялық банктердің нарықтық ортада сырттан қаржат тарту мақсатында және өзінің қалыптасқан депозиттік портфелін тиімді басқару үшін ұйымдастырылған іс-әрекеттердің жиынтығы.
Бнк жүйесінің капиталдануы дамып отырса да, әлі де көптеген кемшіліктердің бар екндігін атап айтуға болады. Бұл жіберіліп отырған кемшіліктер Қазақстан Республикасының Нарықтық экономика жолына түскеніне онша көп бола қоймағандығымен түсіндіріледі.
Осы тақырыптың ең бір өзекті проблемалы мәселенің бірі - ол банктік жүйенің халық пен кәсіпорындар алдындағы міндеттемелерін, яғни депозиттік салымдарын қайтарып беру бойынша кейбір жағдайларда өз міндеттемелерін мезгілінде орындай алмай қалып отыруында болып тұр.
Негізінен депозиттік саясаттың мақсаты - олардың активтері мен пассивтерінің үйлесімділігі мен тиімділігін қолдану үшін жеке және заңды тұлғалардың ақшалай қаражаттарын тартуды оңтайлы басқару болып табылады.
Коммерциялық банктердің негізгі қызметі – салымдарды тартумен байланысты салым операциялар болғандықтан, осы операцияларды жүргізуде банктер өз кәсіби шеберліктерін, заңдық, әдістемелік, техникалық негіздерін және тағы басқа тұстарды әр уақытта жетілдіріп отыруы қажет.
Егер банк жүйесінде салым ретінде салынған 1000 теңгенің мультипликациялануы нәтижесінде 20000 теңгеге дейін артатынын ескерсек , онда халық қолындағы экономикаға тартылмай отырған қаражаттардың біз үшін қаншалықты маңызының бар екенін көруге болады. Бұл қаражат иелерінің өз қолдарындағы ақша қорларын тиімсіз сақтап отыруы ол банк жүйесінің 90-жылдардың басындағы экономика дағдарысына байланысты халық сенімінен шығып қалуының салдарынан болып отыр.
Қалай болған жағдайда банк жүйесіне деген ел сенімін арттырып, олардың мүдделерін жан-жақты қорғап, экономикаға қызмет етпей бос жатқан ақшалай қаражаттарын әрбір атқан күннің басты мәселесі болып қала береді.
Қолданылған әдебиеттер тізімі
1) «Ұлттық Банктің Басқармасының 04.07.2003 жылғы №201 қаулысы»
2) «Ұлттық Банк басқармасының 08.12.2001 жылғы №527 қаулысы»
3) «Қазақстан Республикасының банктер және банк мекемелері» негізгі заң актілері Алматы 2002
4) «Қазақстан Республикасы екінші деңгейлі банктердегі жеке тұлғалардың салымдарын міндетті түрде ұжымды сақтандыру Ережесі»
1. «Екінші деңгейлі банктеріедегі бухгалтерлік есеп» Оқу құралы / Қалғұлова Р.Ж. Алматы 2005 65-66 б.
2. «Коммерциялық банктер операциялары» Оқу құралы / Мақыш С.Б. Алматы 2004 81-91 б.
3. «Банковский учет в Республике Казахстан» Учебное пособие / Миржакыпов С.Т. Алматы 2002 стр. 212-230
4. «Бухгалтерский учет и отчетность в банках» Учебное пособие / Сейткасимов Алматы 2000 стр. 244-250
5. «Банковское дело» Учебное пособие / Лаврушин О.И. стр. 96-99
6. Жамаубаева Е.К. «Где выгодно хранить деньги населению?» // Экономическое обозрение №1 стр. 36-39 2001г.
7. Жамаубаева Е.К. «Елдің депозит нарығының ахуалы туралы» // Экономикалық шолу №2 19-23 б. 2003ж.
8. Маженова Б.М. «Банк секторының тұрақтылық факторы ретіеде салымдарды сақтандыру жүйесі» // Экономикалық шолу №2 12-19 б. 2003ж.
9. Рысбек А.Д. «Построение прогнозныз оценок депозитов резидентов с учетом особенностей экономики Казахстана» // Экономическое обозрение №1 стр. 45-49 2003г.
10. Нукина Г.К. «Аймақтық депозиттік нарықты дамытудың кейбір аспектілері» // Экономикалық шолу №4 39-42б. 2005ж.
11. «Қазақстан жеке тұлғалардың салымдарына кепілдік беру қоры жұмысының тәжірибесі» // Экономикалық шолу №3 14б. 2002ж.
12. «Депозиты как показатель доверия банковской системы» // Экономикалық шолу №2 132б. 2001ж.
13. «Фонд гарантирует надежность вкладов» // Банки Казахстана №2 стр.35 2004г.
14. «Мировой опыт системы гарантирования банковских вкладов» // Банки Казахстана №6 стр.15 2005г.
15. «Экономическая сущность системы гарантирования банковских вкладов» // Аль Пари №2 52б. 2005ж.
1) «Ұлттық Банктің Басқармасының 04.07.2003 жылғы №201 қаулысы»
2) «Ұлттық Банк басқармасының 08.12.2001 жылғы №527 қаулысы»
3) «Қазақстан Республикасының банктер және банк мекемелері» негізгі заң актілері Алматы 2002
4) «Қазақстан Республикасы екінші деңгейлі банктердегі жеке тұлғалардың салымдарын міндетті түрде ұжымды сақтандыру Ережесі»
1. «Екінші деңгейлі банктеріедегі бухгалтерлік есеп» Оқу құралы / Қалғұлова Р.Ж. Алматы 2005 65-66 б.
2. «Коммерциялық банктер операциялары» Оқу құралы / Мақыш С.Б. Алматы 2004 81-91 б.
3. «Банковский учет в Республике Казахстан» Учебное пособие / Миржакыпов С.Т. Алматы 2002 стр. 212-230
4. «Бухгалтерский учет и отчетность в банках» Учебное пособие / Сейткасимов Алматы 2000 стр. 244-250
5. «Банковское дело» Учебное пособие / Лаврушин О.И. стр. 96-99
6. Жамаубаева Е.К. «Где выгодно хранить деньги населению?» // Экономическое обозрение №1 стр. 36-39 2001г.
7. Жамаубаева Е.К. «Елдің депозит нарығының ахуалы туралы» // Экономикалық шолу №2 19-23 б. 2003ж.
8. Маженова Б.М. «Банк секторының тұрақтылық факторы ретіеде салымдарды сақтандыру жүйесі» // Экономикалық шолу №2 12-19 б. 2003ж.
9. Рысбек А.Д. «Построение прогнозныз оценок депозитов резидентов с учетом особенностей экономики Казахстана» // Экономическое обозрение №1 стр. 45-49 2003г.
10. Нукина Г.К. «Аймақтық депозиттік нарықты дамытудың кейбір аспектілері» // Экономикалық шолу №4 39-42б. 2005ж.
11. «Қазақстан жеке тұлғалардың салымдарына кепілдік беру қоры жұмысының тәжірибесі» // Экономикалық шолу №3 14б. 2002ж.
12. «Депозиты как показатель доверия банковской системы» // Экономикалық шолу №2 132б. 2001ж.
13. «Фонд гарантирует надежность вкладов» // Банки Казахстана №2 стр.35 2004г.
14. «Мировой опыт системы гарантирования банковских вкладов» // Банки Казахстана №6 стр.15 2005г.
15. «Экономическая сущность системы гарантирования банковских вкладов» // Аль Пари №2 52б. 2005ж.
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ
БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
Курстық жұмыс
Тақырыбы: Банктердің депозиттік саясаты
Орындаған: _________________
_____________________________
Тексерген: ___________________
_____________________________
Мазмұны
Кіріспе
3
1 Бөлім Банктердің депозиттік саясаты және оны құру тәртібі
5
1.1 Банктердің депозиттік саясаты және оның депозиттер
нарығын жетілдірудегі маңызы
5
1.2 Депозиттік нарық түсінігі және оның мәні
16
1.3 Жеке тұлғалардың депозиттерін сақтандыру жүйесі,
оның қызметі
18
2 Бөлім Салым операцияларының есебі
22
2.1 Талап ету салымдарының есебі
22
2.2 Мерзімді салымдардың есебі
24
2.3 Шетел валютасындағы депозиттік операциялардың есебі 26
3 Бөлім Депозиттік саясаттың даму перспективалары мен мәселелері 28
Қорытынды
30
Қолданылған әдебиеттер тізімі
33
Қосымшалар
35
Кіріспе
Қазақстан банктерінің депозиттік операциялары пассивтік операциялардың
ең басты және негізгі бағыты болғандықтан банктің ресурстарының көп бөлігі
осы депозиттік агенттер есебін қамтиды. Сондықтан Қазақстан банктері
депозиттермен айналыспас бұрын депозиттік саясат құрып қалыптсатырып отыруы
керек. Депозиттік саясат дегеніміз- коммерциялық банктердің нарықтық ортада
сырттан қаржат тарту мақсатында және өзінің қалыптасқан депозиттік
портфелін тиімді басқару үшін ұйымдастырылған іс-әрекеттердің жиынтығы.
Бнк жүйесінің капиталдануы дамып отырса да, әлі де көптеген
кемшіліктердің бар екндігін атап айтуға болады. Бұл жіберіліп отырған
кемшіліктер Қазақстан Республикасының Нарықтық экономика жолына түскеніне
онша көп бола қоймағандығымен түсіндіріледі.
Осы тақырыптың ең бір өзекті проблемалы мәселенің бірі - ол банктік
жүйенің халық пен кәсіпорындар алдындағы міндеттемелерін, яғни депозиттік
салымдарын қайтарып беру бойынша кейбір жағдайларда өз міндеттемелерін
мезгілінде орындай алмай қалып отыруында болып тұр.
Негізінен депозиттік саясаттың мақсаты - олардың активтері мен
пассивтерінің үйлесімділігі мен тиімділігін қолдану үшін жеке және заңды
тұлғалардың ақшалай қаражаттарын тартуды оңтайлы басқару болып табылады.
Коммерциялық банктердің негізгі қызметі – салымдарды тартумен
байланысты салым операциялар болғандықтан, осы операцияларды жүргізуде
банктер өз кәсіби шеберліктерін, заңдық, әдістемелік, техникалық
негіздерін және тағы басқа тұстарды әр уақытта жетілдіріп отыруы қажет.
Егер банк жүйесінде салым ретінде салынған 1000 теңгенің
мультипликациялануы нәтижесінде 20000 теңгеге дейін артатынын ескерсек ,
онда халық қолындағы экономикаға тартылмай отырған қаражаттардың біз үшін
қаншалықты маңызының бар екенін көруге болады. Бұл қаражат иелерінің өз
қолдарындағы ақша қорларын тиімсіз сақтап отыруы ол банк жүйесінің 90-
жылдардың басындағы экономика дағдарысына байланысты халық сенімінен шығып
қалуының салдарынан болып отыр.
Қалай болған жағдайда банк жүйесіне деген ел сенімін арттырып, олардың
мүдделерін жан-жақты қорғап, экономикаға қызмет етпей бос жатқан ақшалай
қаражаттарын әрбір атқан күннің басты мәселесі болып қала береді.
Банктердің депозиттік саясаты және оны құру тәртібі
1.1 Банктердің депозиттік саясаты және оның депозиттерді жетілдірудегі
маңызы
Депозиттік саясат зерттеу жұмысында салымшылар мен баска да
кредиторлардың тартылған қаражаты бойынша банктің стратегиясы мен тактикасы
ретінде қарастырылып отыр және қаражат көздерінің ең тиімді комбинациясын
аньқтауға мүмкіндік береді. Бұндай тәсідеме банк ресурстарының тиімді,
оңтайлы комбинациясын аньқтауды болжайды. Банктің депозиттік саясатын
оңтайландыру - бұл күрделі көп факторлы міндет, оның шешімінің негізі
біздің ойымызша елдің экономикальқ кызығушылығын тұтасымен коммерцияльқ
банк экономиканың субъектісі peтiндe банктің клиенті және мамандары
табылады. Олардың ынталары әрқашан 6ipiнe сай келмейтіндігі айқын.
Сондьқтан оңтайлы депозиттік саясат, ең алдымен, олардың мүдделерінің
келісуін болжайды. Бұдан басқа депозиттік саясат коммерциялық банктің
несиелік саясатының 6ip бөлігі ретінде, несиелік саясат үшін тиімділіктің,
оңтайлылықтың жалпы талабына бағынады - бұл өтімділік, табыстылық және
тәуекелдің оңтайлы ара қатынасы.
Банктердің депозиттік саясатының мақсаты - олардың активтері мен
пассивтерінің үйлесімділігі мен тиімділігін қолдау үшін жеке және заңды
тұлғалардың ақшалай қаражаттарын тартуды оңтайлы басқару болып табылады.
Банктің депозиттік саясатының негізгі міндеттері:
- халықтың қысқа мерзімді депозиттеріне қарағанда ұзақ мерзімді
депозиттерді дамыту және осының неізінде қаражаттардың тұрақты көздерін
қалыптастыру;
- талап еткенге дейінгі депозиттердің баламасы ретінде карточкальқ
шоттарды (пластикальқ карточкаларды) кезеңдер бойынша көбейту;
- клиенттерге көрсетілетін депозиттік және онымен байланысты
банктік қызметтер ауқымын кеңейту;
- қаржылық және қаржылық емес салалардың клиенттерінің
депозиттерін арттыру.
Банктердің депозиттік саясаты олардың тарифтік, мүдделік саясаттарымен
өзара байланысты болады және келесі мәселелерді шешуге бағытталады:
барынша аз қаржылық шығындарды жұмсап, жеке және заңды
тұлғалардың бос ақшалай қаражаттарын тарту;
ақшалай қаражаттарды шоғырландыру үшін депозиттердің жаңа
түрлерін дайындау және енгізу;
инвестицияны қаржыландыру мен несиелеу үшін депозиттердің
жеткіліктілігін қамтамасыз ету;
депозиттерге қызмет көрсету бойынша банктің шығындарын азайту және
т.б.
Депозиттік саясаттың қағидалары:
- ақшалай қаражаттарды депозиттерге орналастырудың еріктіліп және
оларды қабылданған номиналдары бойынша қайтарымдылығы;
- нарықтьқ конъюктура тұрғысына қарағанда депозиттік өнімдердің бәсекеге
қабілеттілігі;
- жинақтарды жинақтау үшін депозиттердің шартының қолайлылығы;
ақшаларды пайдалануға
және тартуға бақылау жасау.
Депозитік саясат депозиттер бойынша сый-ақы ставкаларын, жинақтарды
тарту әдістерін, депозиттерді сақтау мерзімдерін оңтайландыру, қызмет
көрсету аясын кеңейтуді, клиенттерге қызмет көрсету технологиялық үрдісін
өзгертуді икемді реттеу жолымен жүзеге асырылады.
Банктің депозиттік портфелінің оңтайлылығы және диверсификациясы
өтімділікті ойдағыдай басқаруға қажетті шарт болып табылады. Банктің
негізделген және заңды клиенттерінің қажеттіліктерінің қабілетсіздігі
тиімді келісім-шарттардың тез арада жоғарылауына, оның бәсекелік
позициясыньң әлсіздігіне және ақырында, нарықтық қатынастың өміршең
қабілетті cyбъектici ретінде банктің күйреуіне әкeлeдi. Банк қызметінің
мақсаты (басқа да экономикалық қызметтер сияқты) — минималды тәуекелділікте
максималды мүмкін пайда (табыс) алу. Басқаша айтқанда, бұл анықтама –
тәуекелдің табысқа немесе табыстың тәуекелге қатынасы. Табыстылық пен
тәуекелдің оңтайлы комбинациясы тәуекелдің табысқа қатынасы үшін минимумға
жету немесе эквивалентті бөлу табыстың тәуекелге қатынасы үшін максимумға
жету болып табылады. Табыстылық пен тәуекелдің оптималды комбинациясын
Морковиц-Шарп моделіндегі бағалы қағаздар портфелінің оңтайлы 6ip уақытта
ұштастырылуы мынадай екі шартты орындайды:
• бұдан басқа eшбip табыстылық пен тәуекелдің бұдан басқа eшбip
комбинациясы берілген табыстылықтың көп немесе тәуекелдің аз
деңгейінде қамтамасыз етілмейді;
• табыстылық пен тәуекелдің бұдан басқа eшбіp комбинациясы берілген
аз немесе табыстылықтың жоғары деңгейінде қамтамасыз етіле
алмайды.
Мұндай комбинация тәуекелдің бip түрі ғана қабылданғанда және табыс
кездерін баламасыздығын тек бipey ғана болған кезде қалыптасады. Көп
қабылданған тәуекел және сараланған табыс көздерін қолдану кезінде мұндай
оптимумдар бірнешеу болуы мүмкін, ол тәжірибеде ереже болып табылады.
Бұндай жағдайда табыстылық пен тәуекелдің ара қатынасының оңтайлылығын
iздey кезеңі бойынша өткізіледі, тәжірибеде жүзеге асыру жолында
тізбектілік итерацияда негізгі бағыттарды байқай отырып "градиент" сияқты
кеңестік ықтималдық жоғары жағдайында.
Дегенмен, саналы тәуекелді қабылдаудан басқа, оны минимизациялауды банк
өзінің қызметін мынадай түрде: минимумды жоғарылытуды өзіне анықталған
табысты қамтамасыз етуде icкe асыру керек. Мұндай минималды табыс деңгейі
деп табыстылықтың жеткіліктілігін айтамыз. Онда табыстылықтық тәуекелдігін
бірнеше аймаққа бөлуге болады, оның әрқайсысы қызметтің айрықша жағдайымен
сипатталады.
Болашақтағы сұраныстың анықталмаған жағдайында өтімділіктің қалыпты
мөлшерін анықтау қиын. Коммерциялық банктердің өтімділік жағдайын нақты
бағалау үшін анықталған кезеңде қолма-қол ақшаның түcyi және қолма-қол
қаражаттарының қажеттілігі күтілген деңгейде өтімді активтердің нақты
болжамдары қажет.
Несиелік саясатты әзірлеу кезінде:
1.базистік кезең деңгейімен салыстырғанда салымдар мен ссудалардың
әр күтілген өзгерістеріне сүйенуі мүмкін.
2. банктің өтімділік ресурстарының қажеттілігін есептегенде.
Коммерциялық банктердің несиелік саясатын анықтайтын өтімділік
динамикасына мынадай үш негізгі фактор әсер етеді:
А) салым сомасының азаюына немесе көбеюіне байланысты қаражаттарды
сатып алу немесе жоғалту;
Ә) инвестиция және ссуда сомаларының қысқаруы мен өсуіне байланысты
қаражаттардың түcyi немесе жылыстауы;
Б) салым сомасының қысқаруынан немесе өсуінен міндетті резервтік
мөлшерінің төмендеуі немесе өcyi.
Коммерциялық банктердің депозиттік саясатын анықтауда нарықтық
ерекшеліктерін талдауға сүйенеді, сондай-ақ банктің ресурстарының оңтайлы
комбинациясының критерийлерін, негізгі талаптарын жасауға болады. Сонымен
бipгe біздің көзқарасымыз бойынша, жеке таңдаулы банктің депозиттік
саясатының ерекшелігі айырықша көрінеді және барлық банктер үшін жалпы
критерийлер болуы керек.
Қазақстан банктерінің депозиттік саясатының жалпы оңтайлы
критерийлері мыналар:
- банктің қаржылық тұрақтылығы, оның сенімділі, тұрақтылықты ұстап
тұру үшін қажетті банктің депозиттік, несиелік және басқа да
операцияларының өзара қатынасы. Жекелей алғанда, активтер мен пассивтердің
келісуі қажет (сомасы, мерзімі, өтімділігі тәуекелдік және табыстылық
дәрежесі бойынша), яғни банктің депозиттік саясатты жүргізгенде депозиттер
портфелінің оңтайлылығын банкке деген салымшылар (заңды және жеке тұлғалар)
талабының жиынтығы ретінше ең артынан қарауының өтімділіктің және
табыстылықтың, тәуекелдің дәрежесін анықтайтын критерийлердің негізінде
жіктелінуінің (несиелік ұйымның берілген ресурс түрінің айналымы мен
мepзiмi, талап ету дәрежесіне, пайызд ық ставка деңгейі және т.б.)
қалыптасуына үлкен көңіл бөлу қажет.
- банк ресурсының тәуекелдігін минимизациялау мақсатында
диверсификациялау;
- депозиттік портфельді сегменттеу (клиент, өнім және нарық бойынша);
- әр түрлі клиенттер тобына саралау тәсілдемесі
(тұрғындардың жоғарғы
депозитіндегілер, байлар, кедейлер үшін әр түрлі өнімді жинақтау);
- банктің өнімі және қызмет көрсетуі басқа бәсекелес банктің
өнімінен өзгешеленуі керек (сапасы, бағасы бойынша және т.б.);
- жоғары тәуекел жағдайында банктің депозиттік портфеліндегі тұрақты
ресурстарының үлесі жоғарылағанда тұрақты және "ұшпалы" ресурстардың
оңтайлы үйлесуші қамтамасыз етуде ресурстардың тиімді комбинациясының
қажеттігі сонымен қатар депозиттік операциялар бойынша да;
- депозиттік портфель мен салымдардың гаммасын тұтасымен
қалыптастыру процесінде өміршендік кезеңде есепке алу концепциясы.
Депозиттік саясаттың оңтайлы критерийлерін ерекшелігі әр банкте жеке-жеке
анықталады (банктің мөлшеріне оның персоналдарының квалификациясына,
олардың орындаған операциялары және қызмет керсетулерінің өзіндік құны және
т.б.) Мысалы, әлеумметік бағытталған саясатты жүргізуде (халықтың тұрмысы
төмен жіктері үшін; VIP-клиенттерүшін; халықтың тұрмысы жоғары жіктегілер
үшін) нақты аймақта өзінің операцияларын дамыта отырып немесе
операцияларымен қызмет көрсетудің анықталған түрлеріне арналған нарықтық
стратегияны банк таңдайды, оның оңтайлы көpiніci біршама дәрежеде сәйкес
келеді.
Халыққа банктік қызмет көрсету нарығын маркетингтік зерттеу нәтижесі
жоғарыда айтылғандай, сонымен қатар шетелдік банк тәжірибесін зерделеу
мынадай қорытындағы әкеледі, банк қызметінің түбегейлі бағыты депозитке
қаражаттарды тарту, бұл - салымдар гаммасының кеңеюі берілген жағдайды
негіздеу үшін депозиттер нарығының қaзipгi жағдайын және жекелей алғанда
Қазақстандағы банктердің салымдар жүйесі зерттеу өте қажет.
Халықтың ақшалай жинақтарын талдау қазipгi кездегі Ресей жинақтау
жүйесінің үш негізгі элементтен қалыптасқанын көрсетеді банк шотында салым
түрідегі жинақ ақша сақтандыру полисі түрінде және бағалы қағаздар түрінде.
Ең маңызды рөлі банк шотындағы салым түріндегі жинақ ақша алады, және
жоғарыда көрсеткендей жинақ банктегі салымдар тарихи басымды.
Салымдар бойынша операциялар несиелік айналымның және халықтың жинақ
ақшаларын оңтайлы ұйымдастыру мәселесіне тікелей байланысына қарамастан осы
уақытқа дейін "депозит" жинақ iciнiң теориясы мен тәжірибесінде салым
түсінінің біржақты анықтамасы жоқ.
Осы зерттеу жұмысында депозиттер - банк кітабындағы келісім және шарт
бойынша қаражаты немесе банкке анықталған талабының бар екені куәләндыратын
тіркеу ретінде қарастырылады. Сондықтан, бағалы қағаздарды жатқызуға болады
және банктерге клиенттердің ақшалай қаражаттарын тартуға қызмет көрсетеді.
Депозиттерді әр түрлі белгілері бойынша жіктеуге болады. Бірақ бағалы
қағаздарды жіктеу мәселесі экономикалық әдебиеттерде жеткілікті дәрежеде
өңделген, ал салымдардың жүктелуі - пікірталас тудырып отырған мәселе.
Депозиттік операцияларды жүргізген кезде, әр банк онымен жасаған
депозиттік саясатты ұстанады. Оның ережелері:
1) депозиттік операциялар банктік пайданы алуға немесе болашақта
пайда
алу үшін жағдай жасауға әсер етуге болатындай ұйымдастырылады;
ұйымдастыру процесінде депозиттік операциялар субъектілерінің әр
түрлілігін және әр формадағы депозиттердің сәйкестігіне қамтамасыз ету
керек;
банктік операцияларды жүзеге асырған кезде депозиттік операциялар
мен депозиттер және несие салымдарының сомалары мен мерзімдері бойынша
карыздарды беру операциялары және депозиттік операциялар арасындағы өзара
байланыстылығы мен өзара келіспеушіліктер қамтамасыз ету қажет;
депозиттік операцияларды ұйымдастыру процесінде банк балансының өтімділігін
сақтауды ең жоғары дәрежеде камтамасыз ететін мерзімді
депозиттерге ерекше көңіл бөлінеді;
5) депозиттік операцияларды ұйымдастыру кезінде банк
депозиттік
шоттардағы бес (активті операцияларды тартылмаған) қаражаттардың
резервтері минималды болдыруына тырысу керек.
6) банктің қызметтерін дамытуы және клиенттерге қызмет етуге,
мәдениеті
мен сапасын арттыруы шараларын қолдану керек. Бұл депозиттерді тартуға
әсер етеді
Депозиттік саясаттың маңызды тeтiгi - банктің салымшыларына тартылатын
ресурстар үшін төлейтін пайызы. Депозиттер бойынша пайызды орнатуға әсер
ететін бірқатар факторлар болады. Шартты түрде оларды сыртқы (олар
объективті және банктің қызметінен және оның контактілік аудиторияларына
тәуелді емес) және iшкi (олар банктің iшкі саясатының және контрагенттерің
әсерінен қалыптасады) деп бөледі.
Сыртқыларға:
- елдің орталық банк анықтайтын пайыздық есептік ставкасы;
- қорлану нормасы;
- ақпараттың деңгейі;
- банктік қызмет нарығындағы сұраныс пен ұсыныстың қатынасы;
- әлемдік қаржы нарығындағы пайыздық ставкалардың деңгейі. Ішкілерге:
- операцияның мазмұны, яғни депозиттің түpi, мерзімі сомасы және
т.с.с.
- клиенттің сипаттамасы;
- берілген банкте қолданылатын баға белгілеудің әдістері
неғұрлым өз экономикалық мазмұны бойынша әр түрлі болса, соғұрлым ол
бойынша әр түрлі пайыз ставкалар орнатылады. Банктің депозиттің әр түpi
бойынша операцияларынан кipicтep мен шығыстары әр түрлі болады. Төменде
шығындарды функционалды талдау беріледі.
Ең арзан депозиттер- бұл чектік депозиттер, соның ішінде кәдімгі
пайызсыз мерзімді депозиттер. Чектерді жасау мен есептеуге байланысты
шығындар, шығындардың ең үлкен бабын құрап тұрғанмен, кәдімгі чектік
депозиттер бойынша салымшылар шамалас пайыздық табыс алады, бұл банктің
қаражаттарының басқа көздеріне қарағанда шығындарды азайтуға мүмкіндік
береді.
Коммерциялық фирмалар үшін ашылатын чектік шоттар орташа мәнде
азаматтарға ұсынылатын чектік шоттар сияқты банктер үшін онша қымбат емес.
Коммерциялық фирмалардың депозиттеріне түсетін қаражаттардың долларға
кететін щығындары азаматтардың чектік шоттарды жүргізуі мен байланысты
шығындарының жартысынан аз бөлігі құрады. Жеке чектік шоттың орташа мөлшері
коммерциялық шоттың орташа мөлшерінінің 13 бөлігінен аспайды, сондықтан
банк өзі инвестициялайтын қаражаттардың ең көп бөлігін коммерциялық
салымдардан алады.
Мерзімді депозиттер (әсіресе ақшалай нарықтық шоттар) жинақ салымдары
ранг бойынша жалпы талап еткенге дейінгі депозиттерден кeйін жүреді, ceбeбi
банк үшін ең арзан емес болады. Жинақ салымдары банк үшін төмен пайыздық
ставкасына байланысты, ал көп жағдайда салымшылар үшін шоттардан айлық
көшірмесінің жоқтығына байланысты операциялардың үлкен саны жүргізіледі
көптеген салымшылар оларды чектік шоттар ретінде қолданады. Көптеген
банктер өз жинақ; депозиттерінің ағымдылығын болдырмау үшін шоттардан
қаражаттарды алуға шектеулер қояды және қызметтері үшін төлем мөлшерін
орнатады.
Жалпы, мерзімді депозиттер, депозиттік сертификаттар және ақшалай
нарықтық шоттардың қаражаттарды салу және алуды жүргізу тұрғысынан
жинақ шоттарына қарағанда қозғалмалылығы аздау. Мерзімді депозиттер мен
ақшалай нарықтағы шоттардың көбici бойынша ең жоғары пайыздық ставкалар
жинақ салымдарымен салыстырғанда олардың артықшылығын кемітеді. Үлкен емес
банктердің ipi банктерге қарағанда жинақ депозиттер және ақшалай нарықтың
шоттарға қызмет ету бойынша жоғары шығындары жиі болады, бірақ олардың
басқа банктерге қарағанда мерзімді депозиттер бойынша шығындары орташа
төмендеу болады. Сонда да ipi банктер депозиттердің орташа мөлшерінің
көптігіне байланысты чектік және жинақ депозиттері операциялардан ең жоғары
мөлшерде табыс алады.
Депозиттерді ұстау бойынша қызметтердің бағаларына катысты мәселелерді
шешкенде банктің басқармасы ecкi дилеммаға тап болады банктер клиенттердің
салымдарын тарту мен сақтау үшін жеткілікті мөлшерде жоғары пайыздық
табыстарды қамтамасыз ету керек, бірақ депозиттерден алынатын қаражаттарды
пайдаланудан алатын пайдадан асатын шектен тыс пайыздық ставкалардан
жалтару керек. Депозиттер үшін қатаң бәсекелестік күрес бұл мәселенің
шешуін күрделіндіреді, ceбeбi бәсеке депозиттер бойынша пайыздық
шығыстардың өcyiнe әкеледі және бip уақытта тартылған қаражаттар
айналымынан күітілетін пайдаларды төмендетеді.
Қазақстан Республикасының коммерциялық банктері қызметті тәжірибесінде
депозиттер бойынша сый-ақы(мудде) пайыздық ставкасын белгілеу банктердің
Басқармасының қаулысымен бекітілген пайыздық саясатына сай жүзеге
асырылады.
Клиенттердің депозиттері бойынша сый-ақы пайыздық ставкасының мөлшерін
банктер келесі факторларды басшылыққа алады:
- қаржы нарығының конъюктурасын;
- депозиттер нарығындағы пайыздық ставкалар деңгейін;
- банкаралық ресурстардың құнын;
- мемлекеттік бағалы қағаздардың табыстылық деңгейін;
- инфляция деңгейін;
- қайта қаржыландыру ставкасы мөлшерін;
- депозиттердің құрылымын;
- халықтың табысының өсу қарқынын.
Сонымен, банк басқармасының алдында депозит бойынша пайыздық ставканы
барынша нақты анықтау мен баға белгілеу әдісін таңдауда курделі проблема
туады. Баға белгілеу бұл маркетингтік қызметтің құрамдас бөлігі. Банк
басқармасы банктік тәжірибеде бар пайыздық ставканы анықтаудың әр түрлі
әдістерін қолдана алады. Олардың негізгілері мыналар: Шығындарды анықтауға
негізделген әдістер:
1. "Шығындар+пайда" әдісі. "Ш+п" әдісі бойынша баға белгілеу депозиттер
бойынша қызметтердің әр түрінің құнының есептеудің қажет етеді. Мұны қалай
істеуге болады? Кең түрде қолданылатын әдістердің бipeyi — банктің
шығындарын бағалау негізінде депозиттің бағасын калькуляциялау болып
табылады. Банкке мына келесі мәселелерді шешуі қажет:
а) банктің қаражаттарының әр қайнар көзі бойынша үстеме шығындардың
ставкасын есептеу;
ә) үстеме шығындардың әр ставкасын әр көзінен түсетін банк
қаражаттарының салыстырмалы шамасына көбейту;
б) банктің қаражаттардың орташа салмақтығын құнын анықтау үшін барлық
алынған шамаларды қосу;
2. Депозиттерге пайыздық ставкаларды шекті шығындар бойынша бегілеу.
Көптеген каржы сарапшылары пайыздың ставкаларды белгілеу бойынша
өздерінің әртүрлі ой-пікірлер ортаға салады. Бұл депозиттер бағасын анықтау
үшін орташа салмақтанған құнды анықтау емес, шекті шығындарды анықтау, яғни
қаражаттарды тартумен байланысты қосымша шығындарды қолдану жөндеп
түсінеді.Ceбeбi, пайыздық ставкалардың жиі өзгерулері орташа шығындардың
сомасын депозиттерге баға белгілеу үшін сенімсіз және нақты базасы етпейді.
Мысалы, егер пайыздық ставкалар төмендесе, жаңа ақшалай қаражаттарды
тартудың қосымша (шекті) шығындардан төмендеуі мүмкін.
Орташа шығындармен салыстырғанда пайдасыз болып көрінетін кейбір
несиелер мен инвестициялар бүгінгі күні жаңа несиелер мен инвестицияларды
ұсыну үшін жүзеге асыру қажетті пайыздарды төлеуге кететін ең төмен шекті
шығындардың бағалағанда ең пайдалы болып көрінеді. Және керісінше, егер
пайыздық ставкалар өссе, бүгін жаңа ақшалай қаражаттарды шекті құны
қаражаттардың орташа құнынан едәуір асып кeтyi мумкін. Егер басқарма жаңа
қарыздарды орташа шығындар негізінде есептесе, олар бүгінгі күш нарықтағы
жаңа қаражаттарды алудың ең жоғарғы шекті шығындарын пайдаланумен
бағалағанда пайдасыз болып қалуы мүмкін. Депозиттерге белгіленетін пайыздық
ставкаларға қатысты сұраққа жауап беру үшін бізге ең құрғанда 2 негізгі
бапты білуіміз қажет: депозиттік ставкалардың бip деңгейінен екіншісіне
өту барысындағы шығындарын және банк алған қосымша қаражаттардың
салыстырмалы шамасы ретіндегі шекті шығындардың нормасын. Егер бiзгe шекті
шығындардың нормасы белгілі болса, бiз онда банктің жаңа салымдардың
қаражаттарды инвестициялаудан күтілетін қосымша кipicтepмeн салыстыра
аламыз.
Шекті шығындар әдici бойынша баға белгілеуді басқарушы банктерге
салымдарға белгіленген пайыздық ставкалар туралы ғана емес , депозиттердің
өсуінің қосымша шығындары қосымша табыстар мен жиынтық пайданың темендеуіне
әкелгенге дейін банк өз депозиттерінің базасын қай мерімге дейін ұлғайта
алатыны туралы бағалы ақпараттарды ұсынады. Пайда төмендей бастаған кезде
басқарма төмен шекті шығындары бар қаражаттардың жаңа көздерін іздeyi
немесе үлкен шекті табысын беретін жаңа қарыздар мен инвестицияларды жүзеге
асыруы қажет немесе соны да, басқасын да жасауы керек.
Нарыққа өтудің қамтамасыз ету үшін депозиттер бойынша пайызды орнату.
Банктің пайдасы мен шығынын шамаларын есепке алмауға мүмкіндік беретін баға
белгілеу әдісінің бipeyi - бұл нарыққа өтудің қамтамасыз ету үшін
депозиттер бойынша пайыздарды белгілеу. Мұның идеясы мынада: жаңа
клиенттерді неғұрлым көбірек тарту үшін комиссиондық алымдардың төмен
тарифтерін орнату және жоғары пайыздық ставкаларды ұсыну. Басқарма мұнда
салымдардың үлкен көлем және банктік несиелерден көп көлемі пайданың
төмендеуінің орнын толтыратынына сенеді. Нарыққа өту әдici бойынша баға
белгілеуі банктік нарықтың олардың көп бөлігін жаулап алуға үміт ететін
нарықтардың тез өсуі кезіндегі болатын стратегиясы болып табылады.
1.2 Депозиттік нарық түсінігі және оның мәні
Банктің жалпы депозиттерінің белгілі бір тұрақты бөлігі болып келетін
және нарықтық орта өзгерістеріне онша әсер етпейтін және сый-ақы мөлшері
төмен болып келетін немесе бнак үшін депозиттерді тарту шығындары төмен
болатын салымдар жиынтығы депозиттік база деп аталады. Ал депозиттік
портфель коммерциялық банктердің депозиттік саясаты нәтижесінде қалыптасқан
баланс пассивінде көрсетілген сырттан тартылған қаржылардың немесе банк
мідеттемелерінің жалпы жиынтығы.
Депозиттік портфельдің экономикалық мағынасы құрамымен құрылымын
анықтайтын бірнеше факторлар бар:
• Банктің көтерме сауда нарығындағы репутациясы;
• Банктің бөлшек сауда нарығындағы репутациясы;
• Банктің басқа банктермен корреспонденттік қатынастардың дамуы;
• Банктің клиентуралық нарығындағы стратегиясы мен тактикасы;
• Географиялық немесе аймақтық орналасуы;
• Жұмыспен қамтамасыз ету деңгейі және азаматтардың табысы;
• Депозиттік портфельді басқарудағы депозиттік портфельдің
диверсификациясы. Егер банктің депозиттік портфелінің
диверсификациясы жоғары болса, онда мұндай банк депозиттік базасы
да орнықты болады.
Депозиттік нарық дегеніміз – заңды және жеке тұлғалардың уақытша бос
ақша қаржыларын жинақтап оларды тиімді немесе табысты орналастыру мен
байланысты сұраныс пен ұсыныс пайда болатын ресми және бейресми
орналастырылған, ұйымдастырылған экономикалық орта. Депозиттік нарықтың
мынандай атрибуттары бар:
• Сауда-саттық контрагенттік, яғни ақшаға деген сұраныс пен
ұсынысты жасаушы тұлғалар;
• Сауда-саттық объектілері яғни заңды немесе жеке тұлғалардың бос
ақша тұлғалары;
• Сауда-саттық инструменттері яғни тауарға баға белгілеу, пайыздық
мөлшерлеме, депозиттік шарт ережелер;
• Нарықтық құрылым;
• Бәсекелестік.
Депозит бойынша пайыздық ставкалар.
Депозиттік пайыздық ставкалар сый-ақы ставкалар нарықтық ставкалардың
немесе нарықтық индекаторларының қатарына жатады. Депозиттік пайыздық
ставкалардың индекаторы деп – бұлардың мөлшері депозиттік нарықтағы сұраныс
пен ұсыныстың ара қатынасына байланысты, бұлардың мөлшері үнемі өзгеріп
отырады. Депозиттік пайыздық ставкалардың деңгейіне немесе ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
Курстық жұмыс
Тақырыбы: Банктердің депозиттік саясаты
Орындаған: _________________
_____________________________
Тексерген: ___________________
_____________________________
Мазмұны
Кіріспе
3
1 Бөлім Банктердің депозиттік саясаты және оны құру тәртібі
5
1.1 Банктердің депозиттік саясаты және оның депозиттер
нарығын жетілдірудегі маңызы
5
1.2 Депозиттік нарық түсінігі және оның мәні
16
1.3 Жеке тұлғалардың депозиттерін сақтандыру жүйесі,
оның қызметі
18
2 Бөлім Салым операцияларының есебі
22
2.1 Талап ету салымдарының есебі
22
2.2 Мерзімді салымдардың есебі
24
2.3 Шетел валютасындағы депозиттік операциялардың есебі 26
3 Бөлім Депозиттік саясаттың даму перспективалары мен мәселелері 28
Қорытынды
30
Қолданылған әдебиеттер тізімі
33
Қосымшалар
35
Кіріспе
Қазақстан банктерінің депозиттік операциялары пассивтік операциялардың
ең басты және негізгі бағыты болғандықтан банктің ресурстарының көп бөлігі
осы депозиттік агенттер есебін қамтиды. Сондықтан Қазақстан банктері
депозиттермен айналыспас бұрын депозиттік саясат құрып қалыптсатырып отыруы
керек. Депозиттік саясат дегеніміз- коммерциялық банктердің нарықтық ортада
сырттан қаржат тарту мақсатында және өзінің қалыптасқан депозиттік
портфелін тиімді басқару үшін ұйымдастырылған іс-әрекеттердің жиынтығы.
Бнк жүйесінің капиталдануы дамып отырса да, әлі де көптеген
кемшіліктердің бар екндігін атап айтуға болады. Бұл жіберіліп отырған
кемшіліктер Қазақстан Республикасының Нарықтық экономика жолына түскеніне
онша көп бола қоймағандығымен түсіндіріледі.
Осы тақырыптың ең бір өзекті проблемалы мәселенің бірі - ол банктік
жүйенің халық пен кәсіпорындар алдындағы міндеттемелерін, яғни депозиттік
салымдарын қайтарып беру бойынша кейбір жағдайларда өз міндеттемелерін
мезгілінде орындай алмай қалып отыруында болып тұр.
Негізінен депозиттік саясаттың мақсаты - олардың активтері мен
пассивтерінің үйлесімділігі мен тиімділігін қолдану үшін жеке және заңды
тұлғалардың ақшалай қаражаттарын тартуды оңтайлы басқару болып табылады.
Коммерциялық банктердің негізгі қызметі – салымдарды тартумен
байланысты салым операциялар болғандықтан, осы операцияларды жүргізуде
банктер өз кәсіби шеберліктерін, заңдық, әдістемелік, техникалық
негіздерін және тағы басқа тұстарды әр уақытта жетілдіріп отыруы қажет.
Егер банк жүйесінде салым ретінде салынған 1000 теңгенің
мультипликациялануы нәтижесінде 20000 теңгеге дейін артатынын ескерсек ,
онда халық қолындағы экономикаға тартылмай отырған қаражаттардың біз үшін
қаншалықты маңызының бар екенін көруге болады. Бұл қаражат иелерінің өз
қолдарындағы ақша қорларын тиімсіз сақтап отыруы ол банк жүйесінің 90-
жылдардың басындағы экономика дағдарысына байланысты халық сенімінен шығып
қалуының салдарынан болып отыр.
Қалай болған жағдайда банк жүйесіне деген ел сенімін арттырып, олардың
мүдделерін жан-жақты қорғап, экономикаға қызмет етпей бос жатқан ақшалай
қаражаттарын әрбір атқан күннің басты мәселесі болып қала береді.
Банктердің депозиттік саясаты және оны құру тәртібі
1.1 Банктердің депозиттік саясаты және оның депозиттерді жетілдірудегі
маңызы
Депозиттік саясат зерттеу жұмысында салымшылар мен баска да
кредиторлардың тартылған қаражаты бойынша банктің стратегиясы мен тактикасы
ретінде қарастырылып отыр және қаражат көздерінің ең тиімді комбинациясын
аньқтауға мүмкіндік береді. Бұндай тәсідеме банк ресурстарының тиімді,
оңтайлы комбинациясын аньқтауды болжайды. Банктің депозиттік саясатын
оңтайландыру - бұл күрделі көп факторлы міндет, оның шешімінің негізі
біздің ойымызша елдің экономикальқ кызығушылығын тұтасымен коммерцияльқ
банк экономиканың субъектісі peтiндe банктің клиенті және мамандары
табылады. Олардың ынталары әрқашан 6ipiнe сай келмейтіндігі айқын.
Сондьқтан оңтайлы депозиттік саясат, ең алдымен, олардың мүдделерінің
келісуін болжайды. Бұдан басқа депозиттік саясат коммерциялық банктің
несиелік саясатының 6ip бөлігі ретінде, несиелік саясат үшін тиімділіктің,
оңтайлылықтың жалпы талабына бағынады - бұл өтімділік, табыстылық және
тәуекелдің оңтайлы ара қатынасы.
Банктердің депозиттік саясатының мақсаты - олардың активтері мен
пассивтерінің үйлесімділігі мен тиімділігін қолдау үшін жеке және заңды
тұлғалардың ақшалай қаражаттарын тартуды оңтайлы басқару болып табылады.
Банктің депозиттік саясатының негізгі міндеттері:
- халықтың қысқа мерзімді депозиттеріне қарағанда ұзақ мерзімді
депозиттерді дамыту және осының неізінде қаражаттардың тұрақты көздерін
қалыптастыру;
- талап еткенге дейінгі депозиттердің баламасы ретінде карточкальқ
шоттарды (пластикальқ карточкаларды) кезеңдер бойынша көбейту;
- клиенттерге көрсетілетін депозиттік және онымен байланысты
банктік қызметтер ауқымын кеңейту;
- қаржылық және қаржылық емес салалардың клиенттерінің
депозиттерін арттыру.
Банктердің депозиттік саясаты олардың тарифтік, мүдделік саясаттарымен
өзара байланысты болады және келесі мәселелерді шешуге бағытталады:
барынша аз қаржылық шығындарды жұмсап, жеке және заңды
тұлғалардың бос ақшалай қаражаттарын тарту;
ақшалай қаражаттарды шоғырландыру үшін депозиттердің жаңа
түрлерін дайындау және енгізу;
инвестицияны қаржыландыру мен несиелеу үшін депозиттердің
жеткіліктілігін қамтамасыз ету;
депозиттерге қызмет көрсету бойынша банктің шығындарын азайту және
т.б.
Депозиттік саясаттың қағидалары:
- ақшалай қаражаттарды депозиттерге орналастырудың еріктіліп және
оларды қабылданған номиналдары бойынша қайтарымдылығы;
- нарықтьқ конъюктура тұрғысына қарағанда депозиттік өнімдердің бәсекеге
қабілеттілігі;
- жинақтарды жинақтау үшін депозиттердің шартының қолайлылығы;
ақшаларды пайдалануға
және тартуға бақылау жасау.
Депозитік саясат депозиттер бойынша сый-ақы ставкаларын, жинақтарды
тарту әдістерін, депозиттерді сақтау мерзімдерін оңтайландыру, қызмет
көрсету аясын кеңейтуді, клиенттерге қызмет көрсету технологиялық үрдісін
өзгертуді икемді реттеу жолымен жүзеге асырылады.
Банктің депозиттік портфелінің оңтайлылығы және диверсификациясы
өтімділікті ойдағыдай басқаруға қажетті шарт болып табылады. Банктің
негізделген және заңды клиенттерінің қажеттіліктерінің қабілетсіздігі
тиімді келісім-шарттардың тез арада жоғарылауына, оның бәсекелік
позициясыньң әлсіздігіне және ақырында, нарықтық қатынастың өміршең
қабілетті cyбъектici ретінде банктің күйреуіне әкeлeдi. Банк қызметінің
мақсаты (басқа да экономикалық қызметтер сияқты) — минималды тәуекелділікте
максималды мүмкін пайда (табыс) алу. Басқаша айтқанда, бұл анықтама –
тәуекелдің табысқа немесе табыстың тәуекелге қатынасы. Табыстылық пен
тәуекелдің оңтайлы комбинациясы тәуекелдің табысқа қатынасы үшін минимумға
жету немесе эквивалентті бөлу табыстың тәуекелге қатынасы үшін максимумға
жету болып табылады. Табыстылық пен тәуекелдің оптималды комбинациясын
Морковиц-Шарп моделіндегі бағалы қағаздар портфелінің оңтайлы 6ip уақытта
ұштастырылуы мынадай екі шартты орындайды:
• бұдан басқа eшбip табыстылық пен тәуекелдің бұдан басқа eшбip
комбинациясы берілген табыстылықтың көп немесе тәуекелдің аз
деңгейінде қамтамасыз етілмейді;
• табыстылық пен тәуекелдің бұдан басқа eшбіp комбинациясы берілген
аз немесе табыстылықтың жоғары деңгейінде қамтамасыз етіле
алмайды.
Мұндай комбинация тәуекелдің бip түрі ғана қабылданғанда және табыс
кездерін баламасыздығын тек бipey ғана болған кезде қалыптасады. Көп
қабылданған тәуекел және сараланған табыс көздерін қолдану кезінде мұндай
оптимумдар бірнешеу болуы мүмкін, ол тәжірибеде ереже болып табылады.
Бұндай жағдайда табыстылық пен тәуекелдің ара қатынасының оңтайлылығын
iздey кезеңі бойынша өткізіледі, тәжірибеде жүзеге асыру жолында
тізбектілік итерацияда негізгі бағыттарды байқай отырып "градиент" сияқты
кеңестік ықтималдық жоғары жағдайында.
Дегенмен, саналы тәуекелді қабылдаудан басқа, оны минимизациялауды банк
өзінің қызметін мынадай түрде: минимумды жоғарылытуды өзіне анықталған
табысты қамтамасыз етуде icкe асыру керек. Мұндай минималды табыс деңгейі
деп табыстылықтың жеткіліктілігін айтамыз. Онда табыстылықтық тәуекелдігін
бірнеше аймаққа бөлуге болады, оның әрқайсысы қызметтің айрықша жағдайымен
сипатталады.
Болашақтағы сұраныстың анықталмаған жағдайында өтімділіктің қалыпты
мөлшерін анықтау қиын. Коммерциялық банктердің өтімділік жағдайын нақты
бағалау үшін анықталған кезеңде қолма-қол ақшаның түcyi және қолма-қол
қаражаттарының қажеттілігі күтілген деңгейде өтімді активтердің нақты
болжамдары қажет.
Несиелік саясатты әзірлеу кезінде:
1.базистік кезең деңгейімен салыстырғанда салымдар мен ссудалардың
әр күтілген өзгерістеріне сүйенуі мүмкін.
2. банктің өтімділік ресурстарының қажеттілігін есептегенде.
Коммерциялық банктердің несиелік саясатын анықтайтын өтімділік
динамикасына мынадай үш негізгі фактор әсер етеді:
А) салым сомасының азаюына немесе көбеюіне байланысты қаражаттарды
сатып алу немесе жоғалту;
Ә) инвестиция және ссуда сомаларының қысқаруы мен өсуіне байланысты
қаражаттардың түcyi немесе жылыстауы;
Б) салым сомасының қысқаруынан немесе өсуінен міндетті резервтік
мөлшерінің төмендеуі немесе өcyi.
Коммерциялық банктердің депозиттік саясатын анықтауда нарықтық
ерекшеліктерін талдауға сүйенеді, сондай-ақ банктің ресурстарының оңтайлы
комбинациясының критерийлерін, негізгі талаптарын жасауға болады. Сонымен
бipгe біздің көзқарасымыз бойынша, жеке таңдаулы банктің депозиттік
саясатының ерекшелігі айырықша көрінеді және барлық банктер үшін жалпы
критерийлер болуы керек.
Қазақстан банктерінің депозиттік саясатының жалпы оңтайлы
критерийлері мыналар:
- банктің қаржылық тұрақтылығы, оның сенімділі, тұрақтылықты ұстап
тұру үшін қажетті банктің депозиттік, несиелік және басқа да
операцияларының өзара қатынасы. Жекелей алғанда, активтер мен пассивтердің
келісуі қажет (сомасы, мерзімі, өтімділігі тәуекелдік және табыстылық
дәрежесі бойынша), яғни банктің депозиттік саясатты жүргізгенде депозиттер
портфелінің оңтайлылығын банкке деген салымшылар (заңды және жеке тұлғалар)
талабының жиынтығы ретінше ең артынан қарауының өтімділіктің және
табыстылықтың, тәуекелдің дәрежесін анықтайтын критерийлердің негізінде
жіктелінуінің (несиелік ұйымның берілген ресурс түрінің айналымы мен
мepзiмi, талап ету дәрежесіне, пайызд ық ставка деңгейі және т.б.)
қалыптасуына үлкен көңіл бөлу қажет.
- банк ресурсының тәуекелдігін минимизациялау мақсатында
диверсификациялау;
- депозиттік портфельді сегменттеу (клиент, өнім және нарық бойынша);
- әр түрлі клиенттер тобына саралау тәсілдемесі
(тұрғындардың жоғарғы
депозитіндегілер, байлар, кедейлер үшін әр түрлі өнімді жинақтау);
- банктің өнімі және қызмет көрсетуі басқа бәсекелес банктің
өнімінен өзгешеленуі керек (сапасы, бағасы бойынша және т.б.);
- жоғары тәуекел жағдайында банктің депозиттік портфеліндегі тұрақты
ресурстарының үлесі жоғарылағанда тұрақты және "ұшпалы" ресурстардың
оңтайлы үйлесуші қамтамасыз етуде ресурстардың тиімді комбинациясының
қажеттігі сонымен қатар депозиттік операциялар бойынша да;
- депозиттік портфель мен салымдардың гаммасын тұтасымен
қалыптастыру процесінде өміршендік кезеңде есепке алу концепциясы.
Депозиттік саясаттың оңтайлы критерийлерін ерекшелігі әр банкте жеке-жеке
анықталады (банктің мөлшеріне оның персоналдарының квалификациясына,
олардың орындаған операциялары және қызмет керсетулерінің өзіндік құны және
т.б.) Мысалы, әлеумметік бағытталған саясатты жүргізуде (халықтың тұрмысы
төмен жіктері үшін; VIP-клиенттерүшін; халықтың тұрмысы жоғары жіктегілер
үшін) нақты аймақта өзінің операцияларын дамыта отырып немесе
операцияларымен қызмет көрсетудің анықталған түрлеріне арналған нарықтық
стратегияны банк таңдайды, оның оңтайлы көpiніci біршама дәрежеде сәйкес
келеді.
Халыққа банктік қызмет көрсету нарығын маркетингтік зерттеу нәтижесі
жоғарыда айтылғандай, сонымен қатар шетелдік банк тәжірибесін зерделеу
мынадай қорытындағы әкеледі, банк қызметінің түбегейлі бағыты депозитке
қаражаттарды тарту, бұл - салымдар гаммасының кеңеюі берілген жағдайды
негіздеу үшін депозиттер нарығының қaзipгi жағдайын және жекелей алғанда
Қазақстандағы банктердің салымдар жүйесі зерттеу өте қажет.
Халықтың ақшалай жинақтарын талдау қазipгi кездегі Ресей жинақтау
жүйесінің үш негізгі элементтен қалыптасқанын көрсетеді банк шотында салым
түрідегі жинақ ақша сақтандыру полисі түрінде және бағалы қағаздар түрінде.
Ең маңызды рөлі банк шотындағы салым түріндегі жинақ ақша алады, және
жоғарыда көрсеткендей жинақ банктегі салымдар тарихи басымды.
Салымдар бойынша операциялар несиелік айналымның және халықтың жинақ
ақшаларын оңтайлы ұйымдастыру мәселесіне тікелей байланысына қарамастан осы
уақытқа дейін "депозит" жинақ iciнiң теориясы мен тәжірибесінде салым
түсінінің біржақты анықтамасы жоқ.
Осы зерттеу жұмысында депозиттер - банк кітабындағы келісім және шарт
бойынша қаражаты немесе банкке анықталған талабының бар екені куәләндыратын
тіркеу ретінде қарастырылады. Сондықтан, бағалы қағаздарды жатқызуға болады
және банктерге клиенттердің ақшалай қаражаттарын тартуға қызмет көрсетеді.
Депозиттерді әр түрлі белгілері бойынша жіктеуге болады. Бірақ бағалы
қағаздарды жіктеу мәселесі экономикалық әдебиеттерде жеткілікті дәрежеде
өңделген, ал салымдардың жүктелуі - пікірталас тудырып отырған мәселе.
Депозиттік операцияларды жүргізген кезде, әр банк онымен жасаған
депозиттік саясатты ұстанады. Оның ережелері:
1) депозиттік операциялар банктік пайданы алуға немесе болашақта
пайда
алу үшін жағдай жасауға әсер етуге болатындай ұйымдастырылады;
ұйымдастыру процесінде депозиттік операциялар субъектілерінің әр
түрлілігін және әр формадағы депозиттердің сәйкестігіне қамтамасыз ету
керек;
банктік операцияларды жүзеге асырған кезде депозиттік операциялар
мен депозиттер және несие салымдарының сомалары мен мерзімдері бойынша
карыздарды беру операциялары және депозиттік операциялар арасындағы өзара
байланыстылығы мен өзара келіспеушіліктер қамтамасыз ету қажет;
депозиттік операцияларды ұйымдастыру процесінде банк балансының өтімділігін
сақтауды ең жоғары дәрежеде камтамасыз ететін мерзімді
депозиттерге ерекше көңіл бөлінеді;
5) депозиттік операцияларды ұйымдастыру кезінде банк
депозиттік
шоттардағы бес (активті операцияларды тартылмаған) қаражаттардың
резервтері минималды болдыруына тырысу керек.
6) банктің қызметтерін дамытуы және клиенттерге қызмет етуге,
мәдениеті
мен сапасын арттыруы шараларын қолдану керек. Бұл депозиттерді тартуға
әсер етеді
Депозиттік саясаттың маңызды тeтiгi - банктің салымшыларына тартылатын
ресурстар үшін төлейтін пайызы. Депозиттер бойынша пайызды орнатуға әсер
ететін бірқатар факторлар болады. Шартты түрде оларды сыртқы (олар
объективті және банктің қызметінен және оның контактілік аудиторияларына
тәуелді емес) және iшкi (олар банктің iшкі саясатының және контрагенттерің
әсерінен қалыптасады) деп бөледі.
Сыртқыларға:
- елдің орталық банк анықтайтын пайыздық есептік ставкасы;
- қорлану нормасы;
- ақпараттың деңгейі;
- банктік қызмет нарығындағы сұраныс пен ұсыныстың қатынасы;
- әлемдік қаржы нарығындағы пайыздық ставкалардың деңгейі. Ішкілерге:
- операцияның мазмұны, яғни депозиттің түpi, мерзімі сомасы және
т.с.с.
- клиенттің сипаттамасы;
- берілген банкте қолданылатын баға белгілеудің әдістері
неғұрлым өз экономикалық мазмұны бойынша әр түрлі болса, соғұрлым ол
бойынша әр түрлі пайыз ставкалар орнатылады. Банктің депозиттің әр түpi
бойынша операцияларынан кipicтep мен шығыстары әр түрлі болады. Төменде
шығындарды функционалды талдау беріледі.
Ең арзан депозиттер- бұл чектік депозиттер, соның ішінде кәдімгі
пайызсыз мерзімді депозиттер. Чектерді жасау мен есептеуге байланысты
шығындар, шығындардың ең үлкен бабын құрап тұрғанмен, кәдімгі чектік
депозиттер бойынша салымшылар шамалас пайыздық табыс алады, бұл банктің
қаражаттарының басқа көздеріне қарағанда шығындарды азайтуға мүмкіндік
береді.
Коммерциялық фирмалар үшін ашылатын чектік шоттар орташа мәнде
азаматтарға ұсынылатын чектік шоттар сияқты банктер үшін онша қымбат емес.
Коммерциялық фирмалардың депозиттеріне түсетін қаражаттардың долларға
кететін щығындары азаматтардың чектік шоттарды жүргізуі мен байланысты
шығындарының жартысынан аз бөлігі құрады. Жеке чектік шоттың орташа мөлшері
коммерциялық шоттың орташа мөлшерінінің 13 бөлігінен аспайды, сондықтан
банк өзі инвестициялайтын қаражаттардың ең көп бөлігін коммерциялық
салымдардан алады.
Мерзімді депозиттер (әсіресе ақшалай нарықтық шоттар) жинақ салымдары
ранг бойынша жалпы талап еткенге дейінгі депозиттерден кeйін жүреді, ceбeбi
банк үшін ең арзан емес болады. Жинақ салымдары банк үшін төмен пайыздық
ставкасына байланысты, ал көп жағдайда салымшылар үшін шоттардан айлық
көшірмесінің жоқтығына байланысты операциялардың үлкен саны жүргізіледі
көптеген салымшылар оларды чектік шоттар ретінде қолданады. Көптеген
банктер өз жинақ; депозиттерінің ағымдылығын болдырмау үшін шоттардан
қаражаттарды алуға шектеулер қояды және қызметтері үшін төлем мөлшерін
орнатады.
Жалпы, мерзімді депозиттер, депозиттік сертификаттар және ақшалай
нарықтық шоттардың қаражаттарды салу және алуды жүргізу тұрғысынан
жинақ шоттарына қарағанда қозғалмалылығы аздау. Мерзімді депозиттер мен
ақшалай нарықтағы шоттардың көбici бойынша ең жоғары пайыздық ставкалар
жинақ салымдарымен салыстырғанда олардың артықшылығын кемітеді. Үлкен емес
банктердің ipi банктерге қарағанда жинақ депозиттер және ақшалай нарықтың
шоттарға қызмет ету бойынша жоғары шығындары жиі болады, бірақ олардың
басқа банктерге қарағанда мерзімді депозиттер бойынша шығындары орташа
төмендеу болады. Сонда да ipi банктер депозиттердің орташа мөлшерінің
көптігіне байланысты чектік және жинақ депозиттері операциялардан ең жоғары
мөлшерде табыс алады.
Депозиттерді ұстау бойынша қызметтердің бағаларына катысты мәселелерді
шешкенде банктің басқармасы ecкi дилеммаға тап болады банктер клиенттердің
салымдарын тарту мен сақтау үшін жеткілікті мөлшерде жоғары пайыздық
табыстарды қамтамасыз ету керек, бірақ депозиттерден алынатын қаражаттарды
пайдаланудан алатын пайдадан асатын шектен тыс пайыздық ставкалардан
жалтару керек. Депозиттер үшін қатаң бәсекелестік күрес бұл мәселенің
шешуін күрделіндіреді, ceбeбi бәсеке депозиттер бойынша пайыздық
шығыстардың өcyiнe әкеледі және бip уақытта тартылған қаражаттар
айналымынан күітілетін пайдаларды төмендетеді.
Қазақстан Республикасының коммерциялық банктері қызметті тәжірибесінде
депозиттер бойынша сый-ақы(мудде) пайыздық ставкасын белгілеу банктердің
Басқармасының қаулысымен бекітілген пайыздық саясатына сай жүзеге
асырылады.
Клиенттердің депозиттері бойынша сый-ақы пайыздық ставкасының мөлшерін
банктер келесі факторларды басшылыққа алады:
- қаржы нарығының конъюктурасын;
- депозиттер нарығындағы пайыздық ставкалар деңгейін;
- банкаралық ресурстардың құнын;
- мемлекеттік бағалы қағаздардың табыстылық деңгейін;
- инфляция деңгейін;
- қайта қаржыландыру ставкасы мөлшерін;
- депозиттердің құрылымын;
- халықтың табысының өсу қарқынын.
Сонымен, банк басқармасының алдында депозит бойынша пайыздық ставканы
барынша нақты анықтау мен баға белгілеу әдісін таңдауда курделі проблема
туады. Баға белгілеу бұл маркетингтік қызметтің құрамдас бөлігі. Банк
басқармасы банктік тәжірибеде бар пайыздық ставканы анықтаудың әр түрлі
әдістерін қолдана алады. Олардың негізгілері мыналар: Шығындарды анықтауға
негізделген әдістер:
1. "Шығындар+пайда" әдісі. "Ш+п" әдісі бойынша баға белгілеу депозиттер
бойынша қызметтердің әр түрінің құнының есептеудің қажет етеді. Мұны қалай
істеуге болады? Кең түрде қолданылатын әдістердің бipeyi — банктің
шығындарын бағалау негізінде депозиттің бағасын калькуляциялау болып
табылады. Банкке мына келесі мәселелерді шешуі қажет:
а) банктің қаражаттарының әр қайнар көзі бойынша үстеме шығындардың
ставкасын есептеу;
ә) үстеме шығындардың әр ставкасын әр көзінен түсетін банк
қаражаттарының салыстырмалы шамасына көбейту;
б) банктің қаражаттардың орташа салмақтығын құнын анықтау үшін барлық
алынған шамаларды қосу;
2. Депозиттерге пайыздық ставкаларды шекті шығындар бойынша бегілеу.
Көптеген каржы сарапшылары пайыздың ставкаларды белгілеу бойынша
өздерінің әртүрлі ой-пікірлер ортаға салады. Бұл депозиттер бағасын анықтау
үшін орташа салмақтанған құнды анықтау емес, шекті шығындарды анықтау, яғни
қаражаттарды тартумен байланысты қосымша шығындарды қолдану жөндеп
түсінеді.Ceбeбi, пайыздық ставкалардың жиі өзгерулері орташа шығындардың
сомасын депозиттерге баға белгілеу үшін сенімсіз және нақты базасы етпейді.
Мысалы, егер пайыздық ставкалар төмендесе, жаңа ақшалай қаражаттарды
тартудың қосымша (шекті) шығындардан төмендеуі мүмкін.
Орташа шығындармен салыстырғанда пайдасыз болып көрінетін кейбір
несиелер мен инвестициялар бүгінгі күні жаңа несиелер мен инвестицияларды
ұсыну үшін жүзеге асыру қажетті пайыздарды төлеуге кететін ең төмен шекті
шығындардың бағалағанда ең пайдалы болып көрінеді. Және керісінше, егер
пайыздық ставкалар өссе, бүгін жаңа ақшалай қаражаттарды шекті құны
қаражаттардың орташа құнынан едәуір асып кeтyi мумкін. Егер басқарма жаңа
қарыздарды орташа шығындар негізінде есептесе, олар бүгінгі күш нарықтағы
жаңа қаражаттарды алудың ең жоғарғы шекті шығындарын пайдаланумен
бағалағанда пайдасыз болып қалуы мүмкін. Депозиттерге белгіленетін пайыздық
ставкаларға қатысты сұраққа жауап беру үшін бізге ең құрғанда 2 негізгі
бапты білуіміз қажет: депозиттік ставкалардың бip деңгейінен екіншісіне
өту барысындағы шығындарын және банк алған қосымша қаражаттардың
салыстырмалы шамасы ретіндегі шекті шығындардың нормасын. Егер бiзгe шекті
шығындардың нормасы белгілі болса, бiз онда банктің жаңа салымдардың
қаражаттарды инвестициялаудан күтілетін қосымша кipicтepмeн салыстыра
аламыз.
Шекті шығындар әдici бойынша баға белгілеуді басқарушы банктерге
салымдарға белгіленген пайыздық ставкалар туралы ғана емес , депозиттердің
өсуінің қосымша шығындары қосымша табыстар мен жиынтық пайданың темендеуіне
әкелгенге дейін банк өз депозиттерінің базасын қай мерімге дейін ұлғайта
алатыны туралы бағалы ақпараттарды ұсынады. Пайда төмендей бастаған кезде
басқарма төмен шекті шығындары бар қаражаттардың жаңа көздерін іздeyi
немесе үлкен шекті табысын беретін жаңа қарыздар мен инвестицияларды жүзеге
асыруы қажет немесе соны да, басқасын да жасауы керек.
Нарыққа өтудің қамтамасыз ету үшін депозиттер бойынша пайызды орнату.
Банктің пайдасы мен шығынын шамаларын есепке алмауға мүмкіндік беретін баға
белгілеу әдісінің бipeyi - бұл нарыққа өтудің қамтамасыз ету үшін
депозиттер бойынша пайыздарды белгілеу. Мұның идеясы мынада: жаңа
клиенттерді неғұрлым көбірек тарту үшін комиссиондық алымдардың төмен
тарифтерін орнату және жоғары пайыздық ставкаларды ұсыну. Басқарма мұнда
салымдардың үлкен көлем және банктік несиелерден көп көлемі пайданың
төмендеуінің орнын толтыратынына сенеді. Нарыққа өту әдici бойынша баға
белгілеуі банктік нарықтың олардың көп бөлігін жаулап алуға үміт ететін
нарықтардың тез өсуі кезіндегі болатын стратегиясы болып табылады.
1.2 Депозиттік нарық түсінігі және оның мәні
Банктің жалпы депозиттерінің белгілі бір тұрақты бөлігі болып келетін
және нарықтық орта өзгерістеріне онша әсер етпейтін және сый-ақы мөлшері
төмен болып келетін немесе бнак үшін депозиттерді тарту шығындары төмен
болатын салымдар жиынтығы депозиттік база деп аталады. Ал депозиттік
портфель коммерциялық банктердің депозиттік саясаты нәтижесінде қалыптасқан
баланс пассивінде көрсетілген сырттан тартылған қаржылардың немесе банк
мідеттемелерінің жалпы жиынтығы.
Депозиттік портфельдің экономикалық мағынасы құрамымен құрылымын
анықтайтын бірнеше факторлар бар:
• Банктің көтерме сауда нарығындағы репутациясы;
• Банктің бөлшек сауда нарығындағы репутациясы;
• Банктің басқа банктермен корреспонденттік қатынастардың дамуы;
• Банктің клиентуралық нарығындағы стратегиясы мен тактикасы;
• Географиялық немесе аймақтық орналасуы;
• Жұмыспен қамтамасыз ету деңгейі және азаматтардың табысы;
• Депозиттік портфельді басқарудағы депозиттік портфельдің
диверсификациясы. Егер банктің депозиттік портфелінің
диверсификациясы жоғары болса, онда мұндай банк депозиттік базасы
да орнықты болады.
Депозиттік нарық дегеніміз – заңды және жеке тұлғалардың уақытша бос
ақша қаржыларын жинақтап оларды тиімді немесе табысты орналастыру мен
байланысты сұраныс пен ұсыныс пайда болатын ресми және бейресми
орналастырылған, ұйымдастырылған экономикалық орта. Депозиттік нарықтың
мынандай атрибуттары бар:
• Сауда-саттық контрагенттік, яғни ақшаға деген сұраныс пен
ұсынысты жасаушы тұлғалар;
• Сауда-саттық объектілері яғни заңды немесе жеке тұлғалардың бос
ақша тұлғалары;
• Сауда-саттық инструменттері яғни тауарға баға белгілеу, пайыздық
мөлшерлеме, депозиттік шарт ережелер;
• Нарықтық құрылым;
• Бәсекелестік.
Депозит бойынша пайыздық ставкалар.
Депозиттік пайыздық ставкалар сый-ақы ставкалар нарықтық ставкалардың
немесе нарықтық индекаторларының қатарына жатады. Депозиттік пайыздық
ставкалардың индекаторы деп – бұлардың мөлшері депозиттік нарықтағы сұраныс
пен ұсыныстың ара қатынасына байланысты, бұлардың мөлшері үнемі өзгеріп
отырады. Депозиттік пайыздық ставкалардың деңгейіне немесе ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz