Ұлан шаруа қожалығы

Жоспар
Кіріспе

1. Жалпы мәліметтер 1
1.1. Кәсіпорын жайлы жалпы мәліметтер
1.2. Кәсіпорын реквизиттері мен мекен.жайы
1.3. Қызмет көрсету саласы
1.4. Ұйымдастырушылық.құқықтық формасы
1.5. Жобаның мақсаттары
1.6. Өндірілуі тиіс өнімнің техника экономикалық деңгейі
1.7. Бәсекелестік қабілеттілігі
1.8. Өткізу мүмкіндіктері
1.9. Инвестициялық шығындардың параметрлері
2. Резюме 10
3. «Кәсіпорынның және саланың сипаттамасы» 11
3.1. Саланың ағымдық жағдайы жайлы сипаттама
3.2. Кәсіпорынның саладағы басқа кәсіпорындар арасындағы орны
3.3. Шығарылатын өнім нарығындағы мүмкін болатын бәсекелестер
3.4. Сатылым динамикасы
3.5. Өнімге деген қажеттілік деңгейі
4. Инвестициялық жобаның мәні 16
4.1. Өндірілетін өнімнің жалпы сипаттамасы
4.2. Функционалдық қажеттілігі
4.3 Технологиялық сипаттамасы
4.4. Стандарттарға сай келуі
4.5. Жобаның даму кезеңдері
5. Өткізу нарығы мен бәсекелестерді бағалау 21
5.1. Нарық сиымдылығын бағалау
5.2. Шығарылуы тиіс өнімнің өткізу көлемін анықтау
5.3. Тауар қозғалысының сызба.нұсқасы
5.4. Мүмкін болатын бәсекелестер қызметінің жалпы сипаттамасы
5.5. Өнімге деген сұраныс пен ұсынысқа мүмкін болатын бағалар
6. Маркетинг жоспары 26
6.1. Нарық үлесі
6.2. Баға белгілеу саясаты
6.3. Потенциалды клиенттер
6.4. ФОССТИС. сұранысты қалыптастыру, өткізуді ынталандыру шаралары
7. Өндірістік жоспар 30
7.1. Өндірістің технологиясы мен ұйымдастырылуына деген талаптар
7.2. Өндірістің техникасы мен технологиясы
7.3. Өндірістің көлемі мен өндірістік база
7.4. Шикізаттар мен энергияға деген қажеттілік
7.5. Өнім және қызмет өндірісіне кеткен шығындар
8. Қаржылық жоспар 41
8.1. Табыс пен шығыс жоспары
8.2. Ақшалай түсімдер мен төлемдер жоспары
8.3. Актив пен пассивтің салыстырмалы балансы
8.4. Қаржыландыру стратегиясы
9. Тәуекелдердің талдамасы 46
9.1. Жобаның жүзеге асуы барысындағы мүмкін болатын тәуекелдердің түрлері
9.2. Тәуекелдердің алып келуі мүмкін нәтижелері
9.3. Тәуекелдердің себептері
9.4. Осы тәуекелдердің алдын.алу шаралары мен болдырмау
мүмкіндіктері
Заңдық жоспар 50
10. Қорытындылар мен ұсыныстар 51

«ҰЛАН» шаруа қожалығы 2004 жылы құрылған. Шаруашылықтың есебінде 1153 га жер көлемі бар. Шаруа қожалығы Алматы облысында орналасқан. Негізгі өндіріс бағыты мал шаруашылығы, тікелей өндірісте қой өсірумен айналысады.
Шаруашылықта 516 ірі қара бар. «ҰЛАН» шаруа қожалығының тікелей өнімі ет және сүт өндіріп, сатудан түскен пайда болып табылады.
Шаруа қожалығында шаруашылық техникалары жайылымдарды толық пайдалану үшін тұрмыстық жайлар және қоралар бар.
Келешекте кәсіпорын ет және сүт сатуды, мал санын арттыруды жоспарлап отыр.

Пән: Ауыл шаруашылығы
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 36 бет
Таңдаулыға:

БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ АГРАРЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
ҚАРЖЫ ЖӘНЕ БАНК ІСІ КАФЕДРАСЫ

шаруа қожалығы

Орындаған:
Тексерген:

Алматы 2008 ж.

1. Жалпы мәліметтер
1
1.1. Кәсіпорын жайлы жалпы мәліметтер
1.2. Кәсіпорын реквизиттері мен мекен-жайы
1.3. Қызмет көрсету саласы
1.4. Ұйымдастырушылық-құқықтық формасы
1.5. Жобаның мақсаттары
1.6. Өндірілуі тиіс өнімнің техника экономикалық деңгейі
1.7. Бәсекелестік қабілеттілігі
1.8. Өткізу мүмкіндіктері
1.9. Инвестициялық шығындардың параметрлері
2. Резюме
10
3. Кәсіпорынның және саланың сипаттамасы
11
3.1. Саланың ағымдық жағдайы жайлы сипаттама
3.2. Кәсіпорынның саладағы басқа кәсіпорындар арасындағы орны
3.3. Шығарылатын өнім нарығындағы мүмкін болатын бәсекелестер
3.4. Сатылым динамикасы
3.5. Өнімге деген қажеттілік деңгейі
4. Инвестициялық жобаның мәні
16
4.1. Өндірілетін өнімнің жалпы сипаттамасы
4.2. Функционалдық қажеттілігі
4.3 Технологиялық сипаттамасы
4.4. Стандарттарға сай келуі
4.5. Жобаның даму кезеңдері
5. Өткізу нарығы мен бәсекелестерді бағалау
21
5.1. Нарық сиымдылығын бағалау
5.2. Шығарылуы тиіс өнімнің өткізу көлемін анықтау
5.3. Тауар қозғалысының сызба-нұсқасы
5.4. Мүмкін болатын бәсекелестер қызметінің жалпы сипаттамасы
5.5. Өнімге деген сұраныс пен ұсынысқа мүмкін болатын бағалар
6. Маркетинг жоспары
26
6.1. Нарық үлесі
6.2. Баға белгілеу саясаты
6.3. Потенциалды клиенттер
6.4. ФОССТИС- сұранысты қалыптастыру, өткізуді ынталандыру шаралары
7. Өндірістік жоспар
30
7.1. Өндірістің технологиясы мен ұйымдастырылуына деген талаптар
7.2. Өндірістің техникасы мен технологиясы
7.3. Өндірістің көлемі мен өндірістік база
7.4. Шикізаттар мен энергияға деген қажеттілік
7.5. Өнім және қызмет өндірісіне кеткен шығындар
8. Қаржылық жоспар
41
8.1. Табыс пен шығыс жоспары
8.2. Ақшалай түсімдер мен төлемдер жоспары
8.3. Актив пен пассивтің салыстырмалы балансы
8.4. Қаржыландыру стратегиясы
9. Тәуекелдердің талдамасы
46
9.1. Жобаның жүзеге асуы барысындағы мүмкін болатын тәуекелдердің
түрлері
9.2. Тәуекелдердің алып келуі мүмкін нәтижелері
9.3. Тәуекелдердің себептері
9.4. Осы тәуекелдердің алдын-алу шаралары мен болдырмау
мүмкіндіктері
Заңдық жоспар
50
10. Қорытындылар мен ұсыныстар
51

1. Жалпы мәліметтер
1.1. Кәсіпорын жайлы жалпы мәліметтер

ҰЛАН шаруа қожалығы 2004 жылы құрылған. Шаруашылықтың есебінде 1153
га жер көлемі бар. Шаруа қожалығы Алматы облысында орналасқан. Негізгі
өндіріс бағыты мал шаруашылығы, тікелей өндірісте қой өсірумен айналысады.
Шаруашылықта 516 ірі қара бар. ҰЛАН шаруа қожалығының тікелей өнімі
ет және сүт өндіріп, сатудан түскен пайда болып табылады.
Шаруа қожалығында шаруашылық техникалары жайылымдарды толық пайдалану
үшін тұрмыстық жайлар және қоралар бар.
Келешекте кәсіпорын ет және сүт сатуды, мал санын арттыруды жоспарлап
отыр.

1

1.2. Кәсіпорын реквизиттері
мен мекен-жайы

Алматы облысы
Балқаш ауданы
Ақдала ауылы
Тел: 8-773-93-5-84

Шаруашылық жетекшісі: Омарбаев Аманжол
Омарбайұлы

2

1.3. Қызмет көрсету саласы

Шаруашылық Балқаш ауданының территориясында орналасқан, жеке меншік болып
саналады. Оның иесі Омарбаев Аманжол, бұрын осы шаруашылықта жұмыс істеген.
2004 жылы 1153 га ауылшаруашылығында пайдаланатын жер бөлінген, оның
ішінде: 340га егістік алқап, 348 га шабындық, 465га жайылым. Шаруашылықта
516 ірі қара, 11 отар бар. Тұрғын үйлер, малдар үшін қоралар т.б.
шаруашылық құрылыстар (қора-қопсылар) бар.
Шаруашылыққа табысты ет, сүт өнімдерін береді.

3

1.4. Ұйымдастырушылық-құқықтық формасы

Бұл бөлімде біз ҰЛАН шаруа қожалығының әкімшілік аппаратын
қарастырамыз. Шаруашылықта 17 адам жұмыс істейді. Әкімшілік аппараты 4
адамнан тұрады.
Басқарушы, мал дәрігері, бухгалтер, басқарма көмекшісі.
Барлық мамандық қзметтеріне сай білімдері, жұмыс шеберліктері бар. Біздің
жұмысшылар барлық қаржы, өндіріс мәселелері бойынша шешім шығаруға қатысуға
құқығы бар.

Шаруа қожалығының ұжымдық схемасы

Басқарушы

Мал дәрігері

Басқарма

көмекшісі

Бухгалтер Жұмысшылар

4

1.5. Жобаның мақсаттары

Біздің мақсатымыз Алматы облысы және облыстың бірқатар аудандарын ет және
сүт өнімдерімен қамтамасыз ету. Сонымен қатар шаруашылықтың қызметінің
көлемін ұлғайтуды қалаймыз және Қазақстан экономикасының аграрлық
секторының дамуына жағдай туғызуды, жақсы атаққа ілігуге әрекет етеміз.

5

1.6. Өндірілуі тиіс өнімнің техника
экономикалық деңгейі

ҰЛАН шаруа қожалығына жер өндірістік кооператив тараған кезде иелікке
келген. Барлық ауылшаруашылық техникасы пай бөлген кезде тиген.
Шаруашылықтың мынадай ресурстары бар:
Материалдық ресурс – шаруашылықта мал қоралары, тұрмыстық жайлар, төл алу
қоралары, өндірістік бағыттағы құрылыстар, құралдар бар.
Су – барлық қажетті су коммуникациялары бар. Судың сапасы жоғары және
жеткілікті мөлшерде.
Электрлендіру – электр жүйелері барлық өндіріс және тұрмыстық жайларды
қамтамасыз етеді.
Транспорт жүйесі – қарамағында құм және асфальттелген жолдар бар.
Көмекшілер өнімдерді тұтынушыларға уақытында жеткізеді.
Кәсіптік қызметтер – қалада барлық мамандықтармен қамтамасыз ететін
фирмалар бар. Электриктер, сантехниктер, автомеханиктер, трактористер,
малшылар, мал дәрігерлері және т.б.

6

1.7. Бәсекелестік қабілеттілігі

Біздің шаруа қожалық бірінші кезекте сатып алушылардың ықылас тілектерін
және қажеттілігін ойлайды. Олар әр кезде сапалы, артықшылығы және бағасы
өздерінің қажеттілігіне жауап беретін өнімді алады. Ол дегеніміз өз
бәсекелесімізден жоғары болуымыз керек. Сондықтан біз оларды жақсы
білуіміз қажет: олар немен айналысады, олардың өнімдері қандай, өнім
сипаттары, артықшылықтары, бағасы қалай. Егер бәсекелестерімізді елемесек,
анық банкротқа ұшырауымыз анық.

7

1.8. Өткізу мүмкіндіктері

Біздің өнімімізді оның сапасының жоғарылығына, бағасының төмендігіне,
жеткізу ыңғайлығына, алушыларға қызмет етуіне немесе басқа айтарлықтай
ерекшеліктеріне байланысты ауыл тұрғындары және базардағы алып сатарлар
сатып алады.

8

1.9. Инвестициялық шығындардың
параметрлері

Біздің шаруа қожалықта көп шығын еңбекақы мен мал азығына кетеді. Негізгі
малға еңбекақы 568 мың тг, мал азығына 15017 мың тг, барлық шығын 22117,39
мың теңгені құрады. Ал жас малға еңбекақы 825 мың тг, мал азығына 6923 мың
тг, барлық шығын 10759,5 мың теңгені құрады. Барлық шығындардың
параметрлерін 9 кестеден көре аласыздар.

9

Резюме

Түйіннің мақсаты – кәсіпорын жайында мәлімет беру.
ҰЛАН шаруа қожалығы 2004 жылы құрылған. Алматы
облысында орналасқан. Табиғи климаттық жағдайы мал жайылатын аймақ.
Шаруашылықтың қожалығында 516 сиыр бар. Шаруашылықта 17 адам жұмыс істейді.
Әкімшілік аппараты 4 адамнан тұрады. Барлық ауылшаруашылық
техникасын шаруа қожалығының иесі Омарбаев Аманжол пай бөлген кезде өз
иелігіне алған. Шаруа қожалықтың негізгі өндіріс бағыты мал шаруашылығы
болғандықтан, кірісті ет және сүт сатудан алады.
Алдағы бес жылда ет өндіруді және сатуды біз 1,5 есеге арттыруды көздеп
отырмыз. Ол үшін бізге қаржы жағынан қолдау керек. Мал қораларды қайта салу
қажет және мал азығын дайындайтын техника алу керек.
Біз шаруашылық қызметінің көлемін ұлғайтуды қалаймыз және Қазақстан
экономикасының аграрлы секторының дамуына жағдай туғызуды ойластырудамыз.
Біз, әркезде сапалы өнімдерді сататын жақсы шаруа қожалығы деген атаққа
ілігуге әрекет етеміз.

10

3. Кәсіпорынның және саланың сипаттамасы

3.1. Саланың ағымдық жағдайы
жайлы сипаттама

ҰЛАН шаруа қожалығының қазіргі кезде біз айтып кеткендей шаруа
қожалықта, басқарушы, мал дәрігері, бухгалтер, басқарма көмекшісі және
өзгеде қызметкерлер жұмыс істейді. Осы жұмыскерлердің жұмысты жақсы
істеулерінің арқасында жыл басындағы мал санының қаншалықты көбейіп олардың
қаншасы етке, басқа топқа ауыстырылғанына, нешеуі шығынға кеткенін 3
кестеден көруге болады.

11

3.2. Кәсіпорынның саладағы басқа кәсіпорындар
арасындағы орны

ҰЛАН шаруа қожалығы басқа шаруа қожалықтарына қарағанда мына
жағдайлармен ерекшеленеді:
Біріншіден, басқа шаруашылықтар мал азығын сатып алса, бізде
өзімізге тиесілі 1153 га жердің 340га жер көлемінде бір жылдық, көп жылдық
және дәндік, сүрлемдік жүгері өсіріледі.
Екіншіден, басқа шаруашылыққа қарағанда біздің өніміміз сапалы, әрі
арзан бағамен сатылады.

12

3.3. Шығарылатын өнім нарығындағы мүмкін
болатын бәсекелестер

Өнім ет және сүт болғандықтан біздің бәсекелестеріміздің жоқ болуы мүмкін
емес. Себебі бұл тұрмысқа қажетті ең негізгі өнім болып табылады, әрі
тұтынушылар өнімінің сапасына көп көңіл бөледі. Біз бәсекелестерімізден
жоғары болуымыз керек. Белгілі бір шаруашылық біздегідей өнім өндірумен
айналысуы мүмкін, алайда біз тұтынушыларымыздың қажеттілігін
қанағаттандыратын болғандықтан, бізбен келісім шартқа отырған кәсіпорындар
өздерінің көңілінен шыққан өнімді алады, яғни біздің өніміміздің сапалы
екенін білген тұтынушы басқа шаруашылықтан емес біздің өнімізді сатып
алады. Бұл дегеніміз бәсекелестерімізден алдыңғы қатарда тұрғанымызды
көрсетеді.

13

3.4. Сатылым динамикасы

60%
50%

38%

2006 2007
2008

14

3.5. Өнімге деген қажеттілік деңгейі

100 бас саулықтан алған бұзау (бас)

Етке тапсырылған ірі қараның орта
салмағы (кг)

Бір бас ірі қараның сүттілігі (л)

15

4. Инвестициялық жобаның мәні

4.1. Өндірілетін өнімнің жалпы
сипаттамасы

1. Жобаның қысқаша мінездемесі
1.1. Біздің негізгі мақсатымыз алдағы уақытта өз шаруашылғымызды
ұлғайтуды қалаймыз.
1.2. Алдағы бес жылда ет өндіруді және сатуды біз 1,5 есе арттыруды
көздеп отырмыз. Ол үшін бізге қаржы жағынан қолдау керек, мал қораларды
қайта салу қажет және мал азығын дайындайтын техника алу керек.
1.3. Жоспарланған шаруашылығымыздың орналасқан жері Алматы облысы,
Балқаш ауданы, Ақдала ауылы болып табылады. Себебі бұрынғы шаруашылық осы
жерде орналасқан. Өзімізге тиесілі жер көлемін үлкейтіп, қосымша жылқы
шаруашылығымен айналысу жоспарланып отыр.

16

4.2. Функционалдық қажеттілігі

Біздің өніміміз тұрмысқа қажетті әрі денсаулыққа пайдалы болғандықтан
нарықта өз орнын табады деген сенімдеміз.
• Біздің қызметіміз ет және сүт өнімін кәсіпорындарға өткізу және мал басын
арттыру;
• Біздің өнімнің ең маңызды ерекшелігі, яғни артықшылығы сапасының жоғары
болуына қарамастан, арзан бағамен сатылуда;
• Біздің өнім тұтынушылардың тілектері мен қажеттілігіне жауап береді,
бәсекелестер өнімдерімен салыстырғанда жоғары;
• Сатып алушыларға өз тауарымыздың сапалы екеніне кепілдік береміз, өйткені
өніміміз тұтынушыларға белгіленген уақыттан кешіктірілмей жеткізіледі
• Біздің өніміміздің сапалы екеніне күмәнданбаңыз, себебі бүгін өткізілуі
тиіс тауар уақытында өткізіліп, келесі күнге қалмайды.

17

4.3. Технологиялық сипаттамасы

• Орналасатын жер Алматы облысы және жобаның мақсаты жер көлемін
ұлғайту мен мал санын көбейту
• Орналасқан жердің қолайлығы мал өсіруге өте тиімді. Мал
қоректенетін жайылым жерлер бар, су мәселесі тапшы емес.
• Біздегі бір қиыншылық техниканың ескіріп, жұмыс істеу қабілетінің
төмендеуі. Осы себепті бізге жаңа қосымша техника алу керек,

18

4.4. Стандарттарға сай келуі

Біздің өніміміздің бәсекеге қабілеттілігі ISO 9000 және 14000
серияларының талаптарына сай болуы тиіс. Оны жобалау, өндіру, жасау және
өткізу сияқты сапа ілгегінің барлық сатысында мақсатты және жүйелі түрде
жүзеге асыра отырып анықтау қажет.

19

4.5. Жобаның даму кезеңдері

Тұтынушылар біздің өнімімізді жақсы біліп, сатып ала бастағандықтан
біздің өніміміздің өткізу көлемі жылдам өсе бастады. Өндіріс толық қуатпен
жұмыс істейді. Тауар шығару көлемінің өсуіне байланысты шығындар
төмендейді, бірақ бәсекелестер саны өсе түседі. Біз бәсекелестеріміздің
алдыңғы қатарына шығып, өніміздің сапасын түсірмей нарықта өз деңгейімізді
ұстап тұрамыз.

Тауарымыздың өмірлік циклы классикалық қисық болып табылады. Өйткені бұл
ұзақ уақыт мерзімінде тұрақты өтетін ерекше танымал тауарды сипаттайды.

20

5. Өткізу нарығы мен бәсекелестерді бағалау

5.1. Нарық сыйымдылығын бағалау

Нарық сыйымдылығы өткізу көлемін бюджет аралықтарындағы байланысты үш
түрлі тәсілмен анықтауға болады.
• Нарық пен өткізу болжамы дегеніміз нақт тауар мен қызметтің заттай
түрінде болашақта өткізілуі (өткізудің сандық көрсеткіштің болжамы)
және нақты әрі потенциялды клиенттердің белгілі бір уақыт
аралығында (қысқа, орташа, ұзақ мерзімді) тауарды өткізуден түскен
пайда құнының болжамы
• Бюджет жгеніміз табыстардың, шығындардың және белгілі бір уақыт
кезеңінде сатылған өнім санының болжамы (мүмкіндігі) туралы қаржы
құжаты
• Нарық сиымдылығы мен өткізу көлемінің болжамы сол уақытта бюджет
болады. Егер оны шаруашылқтағы жалпы қызметке жауаптылар қарап
бекітетін болса.

21

5.2. Шығарылуы тиіс өнімнің
өткізу көлемін анықтау

Біздің шаруашылықта тұрмысқа қажетті ет және сүт өнімі жылдан жылға өсу
үстінде. Атап айтсақ бір бас ірі қараның сүттілігі 2006 жылмен
салыстырғанда 2008 жылы 152 литр өскен. Ал етке тапсырылған малдың тірідей
салмағы өткен жылға қарағанда 27 кг өскенін көреміз. Алдағы уақыттада
өткізу көлемін жоғары дәрежеге жеткізуді жоспарлап отырмыз.

22

5.3. Тауар қозғалысының сызба-нұсқасы

2010ж 70-80%

2008ж 20-30%

2009 ж 45-55%

23

5.4. Мүмкін болатын бәсекелестер
қызметінің жалпы сипаттамасы

Біздің шаруа қожалықтың ең басты бәсекелесі ӨТЕС шаруа қожалығы болып
табылады. Бұл шаруа қожалық бізден бұрын құрылған болатын. Ол шаруашылықтың
бізден артықшылығы жер көлемінің үлкендігі, мал санының көптігі, ет және
сүт мөлшерін көп мөлшерде өндіретінінде. Алайда біздің бәселесімізден
артықшылығымыз малға қажетті ресурстардың өзіміздің жер көлемінде
өсірілуінде.

24

5.5. Өнімге деген сұраныс пен ұсынысқа
мүмкін болатын бағалар

Р

Q

P

Q

25

6. Маркетинг жоспары

6.1. Нарық үлесі

Ет өнімдерін өндіру республика көлемінде өте үлкен сегментті қамтиды. Бұл
жағдайда оны дәстүрлі экономика жүргізу үрдісіне жатқызуға болады. Соған
орай шаруашылықты жүргізуге байланысты көптеген қиыншылықтар кезігеді.
Дегенмен, қожалық қой етін, жүнін өндіретін аудан шетіндегі ең ірі
шаруашылықтың бірі. Ауылдық жерде орналасқандықтан өз қолында мал асырау
сұраныстың азая түсуіне үлкен әсерін тигізеді. Бізге негізінен жаз
айларында арнайы бордақыланған малды жазда сату көп тиімділік береді.
Соларды талдау жергілікті нарықтың сатып алу көлемі шаруашылық өндірістің
жалпы өнімінен 20-22 есе үлкен. Соған орай қаншалықты мөлшерде өнім
өндіріске өтпейді.
Алайда бұл жерде бәсекелестерді де есептеген жөн. Барлық бәсекелестердің
жалпы өнімі 80-82% үлесті құрайды. Сонда шаруашылыққа тиетін бөлік 18-20%.
Қожалық өнімін сатып алушы тұтынушылармен базардағы алып сатарларға да
өткізеді. Халықтың әлеуметтік тұрмысы жақсарса нарықтағы сұраныс көлемі де
өседі. Кейінгі жылдардағы сұраныс оның кепілі болып табылады.

26

6.2. Баға белгілеу саясаты

Біздің тауармызға баға тағайындау ең бір күрделі маселе. Оны біз дұрыс
шешуіміз керек себебі біздің табысымызға тікелей әсер етеді, клиент көңіл
аударатын ең бірінші ерекшелігі де осы баға. Оның үстіне баға тағайындау
өте күрделі және ауыртпалықты процесс. Бағаны клиенттің қанша төлейтіні
анықтайды. Біздің қойған бағамыз клиент қойған бағадан жоғары болмауы керек
бұл қағиданы есте ұстамасақ клиент біздің бәсекелесіміздің тауарын алады.
Шаруашылық иесі клиент беретін бағамен өз шығындарын салыстыра отырып,
пайда алатынын немесе зиян шегетінін анықтау керек. Шаруашылықтың қаржы
жетістіктері осы бағаны дұрыс қоюға тікелей байланысты болмақ.

27

6.3. Потенциалды клиенттер

Біздің тұрақты тұтынушыларымыз ет және сүт өнімін өңдеуші кәсіпорындар,
базардағы алып сатарлар. Күнделікті өмірге қажетті өнім болғандықтан,
біздің өнімге деген сұраныс әр уақытта жоғары деңгейде.

28

6.4. ФОССТИС- сұранысты қалыптастыру, өткізуді
ынталандыру шаралары

Жарнама
Жеке адамдарға сату. Бұл бөлім біздің елдің шаруаларына өте қарапайым
мәселе болып көрінуі мүмкін. Дегенмен кейбіреулерге ол пайдалы болады.
Кейде біздің потенциалды клиенттеріміздің ықыласын біз шығарып отырған өнім
туралы хабардар етуге, оны осы өнімді алуға бетін бұруға қиындық туатыны
бар. Біздің шаруашылық қызметі ойдағыдай жүру үшін ол өте қажет екенін еске
ала отырып, жан жақты ойластыруымыз қажет. Бұл ақпарат біздің
клиенттерімізге жетуі қажет.

Өткізуді ынталандыру
Біздің шаруашылықта өткізуді ынталандыру әдістеріне мыналар жатады:
1. Өзіміздің сауда қызметкерлерімізді ынталандыру;
2. Базардағы алып сатарларды ынталандыру;
3. Тұтынушыларды ынталандыру.
Сауда қызметкерлерін ынталандыру үшін оларға ақшалай сыйлықтар және
қосымша демалыс беріледі.
Базардағы алып сатарларды ынталандыру мыналардан тұрады:
• өніміміздің белгілі бір мөлшерін тегін беру;
• арнайы жеңілдіктер;
• өткізуді ұймдастыру бойынша байқаулар;
• бірлесіп жарнама жүргізу.

29

7. Өндірістік жоспар
Жиналатын мал азығының көлемін
және құрылымын анықтау
1-кесте
Егістік Көлемі ТүсімділігіБарлық 1ц азықтығыБарлық Мал
түрлері га цга өнім, ц азық өнім цазық азығының
өлшемі өлшемі
1. Егістік 340
Оның ішінде
Егістік алқап
Арпа
Көп жылдық шөп85 250 21250 0,17 3612,5 15,6
Бір жылдық шөп85 280 23800 0,19 4522 19,54
Дәнді жүгері 85 380 32300 0,18 5814 25,15
Сүрлемді 85 65 5525 1,14 6298,5 27,21
жүгері
2. Шабындық 348 22 176 1,4 70,4 0,3
3. Жайылым 465 38 17670 0,16 2827,2 12,2
Барлығы: 1153 23144,6

Шаруашылықтың есебінде 1153 га жер көлемі бар. Шаруашылық бойынша
барлық мал азығының көлемі 23144,6 ц болып отыр. Ең көп жер көлемін жайылым
465 га алып жатыр, егістік жер көлемі 340 га. Бізде барлы өнімнің көлемі
және түсімділігі, 1 ц азық өнімділігі бізде есептеліп көрсетілген.

Мал шаруашылығы
құрылымын белгілеу
2-кесте
Мал түрлері Мал азығының көлемі 1 жылда орта Мал саны, бас
есеппен 1 малға
берілетін азық
өлшемі, ц

Ірі қара 98,09 22704,6 44 516
Қой
Жылқы 1,9 440 ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.