Лактация

I.Кіріспе
“Лактация дегеніміз не?”
II.Негізгі бөлім
2.1 Лактацияның жетіспеушілігі (гипогалактия).
2.2 Сүттену жайлы жалпы түсінік. Желін құрылымы
2.3 Сүттің химиялық қасиеттері
III.Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер

Сүттену (лактация) деп сүттің түзілуін, жиналуын жөне желіннен мезгіл-мезгіл бөлінуін айтады. Лактация деген латын сөзі, қазақ тіліне аударғанда сүт бөлу, емізу деген мағына береді. Бүл процесс желіннің күрделі қызметінің арқасында атқарылады, сондықтан желін сүт қоректі жануарлардың негізгі белгілерінің бірі. Онда жаңа туған төлдің жалғыз ғана қорегі болып табылатын сүйық зат — сүт түзіледі. Сүттің қүрамында организмнің өсіп-дамуына қажетті қоректік заттардың барлығы болады, сондықтан ол адам үшін де таптырмайтын тағам болып саналады.
Сүттену — күрделі физиологиялық процесс. Ол бүкіл организмнің көптеген функционалдық жүйелерінің (ас қорыту, қан айналым, тыныс алу т.б.) үйлесімді әрекетінің нәтижесінде атқарылады. Осымен байланысты малдың сүттілігі тек желінмен ғана емес, басқа да функционалдық жүйелердің даму деңгейімен байланысты. Мәселен, 1 л сүт түзілу үшін желін тамырларынан 500 л қан өту керек.
Аналық сүт қоректілерде төлдегеннен кейін желін қызметінің бастальп, сүт түзу процесі тоқтағанға дейінгі мерзім аралығын сүттену (лактация) кезеңі деп атайды. Жабайы аңдарда сүттену кезеңі ұзаққа созылмай, төлді емізу мерзімімен шектеледі. Жануарларда оның ұзақтығы әртүрлі. Мысалы, майда кемірушілерде бұл кезең 10—20 күнге созылса, кашолоттарда 25 айға жетеді. Малда сүттену кезеңінің ұзақтығы төлді өсірумен ғана байланысты емес, ол шаруашылық талаптарына сәйкес қальптасады. Мәселен, сиырда сүттену кезеңінің оптимальды ұзақтығы жылына 305, ешкіде 240-300, түйеде 300, қойда 120-150, биеде 180-210, мегежінде 60 күн. Қолдан сұрыптау, мақсатты селекциялық жүмыстар арқылы малдың сүттілігін арттырып, мол өнімді мал тұқымдарын өсіруге мүмкіндік бар. Казіргі кезде ірі қараның көптеген тұқымдарының сүттілігі бүзаудың сүтке деген мұқтаждығын толығымен қамтамасыз етіп қана қоймай, адамға қажетті маңызды өнім береді. Осымен байланысты сүттену физиологиясын негізінен сиыр организмінде жүретін процестерге сүйене отырып баяндаймыз.
Сиырларда сүттенудің 10-айынан кейін сауылатын сүт мөлшері күрт төмендейді, сондықтан оларды саууды тоқтатады. Мал жаңа басталған буаздық әсерінен организмнің гормондық статусының өзгеруімен байланысты суалады. Жаңа басталған буаздықтың 2-4 айынан бастап малдың сүттілігі төмендей бастайды. Ал малдың суалуы желіннің қызметінің толастап, кері даму (инволюция) процесінің жүруінің белгісі. Бұл кезде альвеолалар кішірейіп, кейбір майда сүт өзектері семеді де, желінді май баса бастайды.

1. «Жанурлар физиология» Несіпбаев Т., 2005 ж.
2. «АДАМ және жануарлар физиологиясы» Т. Несіпбаев
3. «Жануарлар морфологиясы» Жаңабеков К., 2005 ж.
4. «Ветеринарлық акушерлік, гинекология және көбею биотехникасы» Қалтаев Ш.Қ, Жукин Б.Д, Жоланов М.Н, Қойбағаров Қ.У Алматы,2011ж.