Ауылшаруашылық дақылдарының суға, ауаға, жылуға, қоректік заттарға қоятын талаптары

Жоспар
Кіріспе

Жарыққа қойылатын талаптар.
Жылуға қойылатын талаптар.
Суға қойылатын талаптар.
Ауадағы көмір қышқыл газы мен оттегіне қойылатын талаптар.
ӨСІМДІКТІҢ МИНЕРАЛДЫҚ ҚОРЕКТЕНУІ

Ауылшаруашылық дақылдарынан тұрақты жоғары өнім алу үшін, оларды мезгілінде қажетті мөлшерде, барлық тіршілік факторларымен қамтамасыз ету керек. Дақылдардың тіршілік жағдайларын білу - олардың өсуі мен өнуін басқару, негізгі және қолайлы жағдай жасау егіншіліктің маңызды міндеті. Бұл факторларға жататындар - жарық, жылу, су, ауа және қоректік заттар.
Өсімдік тұқымының уақытында бөртуі мен бүрін жаруына, көктеуіне, өсімдіктің су мен қоректік заттарды сіңіруіне, органикалық заттардың пайда болуына, өсімдіктің түрлі мүшелерінің қалыптасуына және олардың әрбір өсу кезеңінен ойдағыдай өтуіне жылу өте қажет.
Өсімдік пен қоршаған айналадағы ортаның өзара қарым-қатынасы, әсіресе өсімдіктің өніп, өсуінің мәні мен олардың тіршілік ету факторларын егіншілік пәні арқылы оқып, білуге болады. Өсімдік¬тердің бірқалыпты өсіп, тіршілік етуі үшін қажетті факторлардың маңызы зор.
Жарыққа қойылатын талаптар. Күн сәулесінің өсімдікке түсу дәрежесі аса маңызды роль атқарады. Хлорофилдің қатысуымен өсім¬дік күн энергиясын бойына сіңіріп, оны химиялық қосылыстар энергиясына айналдырады. Сонымен, күн сәулесін сіңіріп, бос оттегін бөліп шығару арқасында жасыл өсімдіктер жер бетіндегі тіршіліктің қалыпты дамуына зор үлес қосады. Жарық күші - көмір қышқыл газының ыдырауына, судың булануына жұмсалады. Пайда болған бос оттегі ауаға бөлінеді, ал сутегінің көмір қышқыл газының көміртегіне қосылуынан (углеводтар) көмірсутегілер, белоктар, қышқылдар, витаминдер және басқа органикалық заттар пайда болады.
Жарық өсімдіктің өсу және даму кезеңдеріне әртүрлі әсер етеді.
Өсімдіктің түптену кезеңінде жарық жақсы түссе, алғашқы сабағындағы буын аралығы қысқа, әрі берік болады.

Пән: Ауыл шаруашылығы
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

АУЫЛШАРУАШЫЛЫҚ ДАҚЫЛДАРЫНЫҢ СУҒА, АУАҒА, ЖЫЛУҒА, ҚОРЕКТІК ЗАТТАРҒА ҚОЯТЫН
ТАЛАПТАРЫ

Ауылшаруашылық дақылдарынан тұрақты жоғары өнім алу үшін, оларды
мезгілінде қажетті мөлшерде, барлық тіршілік факторларымен қамтамасыз ету
керек. Дақылдардың тіршілік жағдайларын білу - олардың өсуі мен өнуін
басқару, негізгі және қолайлы жағдай жасау егіншіліктің маңызды міндеті.
Бұл факторларға жататындар - жарық, жылу, су, ауа және қоректік заттар.
Өсімдік тұқымының уақытында бөртуі мен бүрін жаруына, көктеуіне,
өсімдіктің су мен қоректік заттарды сіңіруіне, органикалық заттардың пайда
болуына, өсімдіктің түрлі мүшелерінің қалыптасуына және олардың әрбір өсу
кезеңінен ойдағыдай өтуіне жылу өте қажет.
Өсімдік пен қоршаған айналадағы ортаның өзара қарым-қатынасы, әсіресе
өсімдіктің өніп, өсуінің мәні мен олардың тіршілік ету факторларын
егіншілік пәні арқылы оқып, білуге болады. Өсімдіктердің бірқалыпты өсіп,
тіршілік етуі үшін қажетті факторлардың маңызы зор.
Жарыққа қойылатын талаптар. Күн сәулесінің өсімдікке түсу дәрежесі аса
маңызды роль атқарады. Хлорофилдің қатысуымен өсімдік күн энергиясын бойына
сіңіріп, оны химиялық қосылыстар энергиясына айналдырады. Сонымен, күн
сәулесін сіңіріп, бос оттегін бөліп шығару арқасында жасыл өсімдіктер жер
бетіндегі тіршіліктің қалыпты дамуына зор үлес қосады. Жарық күші - көмір
қышқыл газының ыдырауына, судың булануына жұмсалады. Пайда болған бос
оттегі ауаға бөлінеді, ал сутегінің көмір қышқыл газының көміртегіне
қосылуынан (углеводтар) көмірсутегілер, белоктар, қышқылдар, витаминдер
және басқа органикалық заттар пайда болады.
Жарық өсімдіктің өсу және даму кезеңдеріне әртүрлі әсер етеді.
Өсімдіктің түптену кезеңінде жарық жақсы түссе, алғашқы сабағындағы
буын аралығы қысқа, әрі берік болады. Әлсіз және күн жарығы кем, үнемі
көлеңкеде өскен өсімдіктердің бірінші буын аралықтары тым ұзарып кетеді де,
кейін өсе келе жатып қалады. Өсімдікке жарықтың толық түсуіне арнайы
тәсілдер қолданылады. Дақыл тұқымын белгілі бір жиілікте себу, жүйектерді
солтүстіктен оңтүстік беткейге қарай орналастыру арқылы өсімдіктерге
түсетін жарық шамасы өзгереді. Бойы аласа және жапырақтары көлбей өсетін
өсімдіктерді құрылымы тиімсіз өсімдіктер деп атайды, салат, қыша, үрме
бұршақ солардың қатарына жатады. Жапырақтары тік, өзі биік болып өсетін күн
сәулесін жақсы қабылдайтын өсімдіктер тобына жүгері, басқа дәнді дақылдар
мен қант қызылшасы кіреді.
Сонымен фотосинтез процесінің барысында СО2 сіңіріліп, С2 бөлініп
шығады, ал тыныс алу процесінің нәтижесінде оттегі сіңіріліп, көмір қышқыл
газы бөлініп шығады. Тыныс алу кезінде өсімдік жылу бөліп отырады.
Жылуға қойылатын талаптар. Өсімдіктерде фотосинтез басталуы үшін ауаның
жылулығы 0°С-ден жоғары болуы қажет. Өсімдік жылулықтың белгілі бір
мөлшерімен қамтамасыз етілгенде рана ойдағыдай өсіп, дамиды. Өсімдіктің
өсуіне қажетті температураны минимум, оптимум және максимум деп бөледі.
Мұның ішінде өсімдіктерге барынша қолайлысы - оптимум температурасы – 25-
35°С шегінде болады. Өсімдіктердің жер бетіндегі және топырақ қабатындағы
мүшелерінің өсуіне қажетті оптимум температураның едәуір айырмашылығы
болады. Мысалы, зығыр, қара құмық, бидай, арпа, сұлы, шалғам жәнө пияздың
жер бетіндегі (органдары) мүшелері 20-25°С температурада қалыпты өседі, ал
олардың тамырының жақсы өсуіне бұдан 8-10°С төмен температура қажет.
Өсімдікке қажетті температураны білудің екпе дақылдардың қолайлы себу
мерзімін белгілеуге, тұқым себердің алдында арамшөптермен күрес жүргізуге
пайдасы тиеді. Егер өсімдіктерге қолайлы (оптималды) температура 20-30°С
аралығында фотосинтездің түзілу қарқыны жоғары болса, ал температурасы 40-
45°С болған кезінде бұл процесс мүлдем тоқтайды.
Өсімдіктердің биологиялық ерекшеліктеріне қарай тыныс алуы жағымсыз
температурада да жүреді, оның төменгі шегі - 10°С, ал қыстайтын
өсімдіктердің, мәселен, ағаш бүршіктерінің тыныс алуы - 20°, -30°С
шамасында да байқалады.
Орталық бойлықтағы ауа райы жағдайында бұрыннан қалыптасқан өсімдіктер,
айталық, бидай, қара бидай, арпа, сұлы, қыша, бұршақ, зығыр және басқалары
жылудың төменгі шегінде, яғни 1-ден 5°С кезінде де өсе береді, орташа
температурасы 10-12°С шегінде де гүлдеп, піседі. Суыққа төзімділігі сондай
– 6-10°С-ге дейінгі суыққа шыдайды. Күздік дақылдар мұнан да төзімді
келеді. Суыққа төзімді өсімдіктердің көпшілігі солтүстікке жақындаған сайын
дамуын жылдамдата түседі, оларды ұзақ күнді өсімдіктер дейміз .
Жылу сүйгіш өсімдіктерге күріш, жүгері, лобия, тары, қарбыз, қауын,
мақта сияқты дақылдары жатады, олардың өсіп-өнуіне 8-15°С, ал гүлденуіне 15-
20°С температура керек. Мұндай дақылдар суыққа төзімсіз де, ыстыққа төзімді
болады.
Сондықтан да еліміздегі егіншілікте сол аймаққа қалыптасқай
өсімдіктерді, сорттарды егіп өсіру ңажет, әрине, бұл реттерде олардары
маусымның ұзақтығы мен жылуды қажетсінуі жөнінен алуан түрлі екендігі есте
болуы шарт. Қазақстанның оңтүстік және оңтүстік-шығысындағы суармалы
аймақтарда жүргізілген кеп жылдық зерттеулердің нәтижесінде 5°С-дан жоғары
жылы күндер саны 204-247-ге дейін, ал осы кездегі жылылық температура
қосындысы 3438-4616° жетеді. Бұл көрсеткіштер Қызылорда облысында - 207-212
күн, 3798-3876° жылылық, Оңтүстік Қазақстан облысында - 244-247 күн, 4385-
4616° жылылың, Жамбыл облысында – 207-222 күн, 3760-3770° жылылық,
Талдықорған облысында - 204—-223 күн, 3438-3879° жылылық, Алматы облысында
- 212-223 күп, 3674—3867° жылылық. Күн көзінің жылылырын өсімдіктер толық
пайдалану үшін оларды жан-жақты ойластырып іріктеп алу қажет.
Суға қойылатын талаптар. Су - табиғатта ең көп таралған, сонымен бірге
нағыз ерекше зат. Өсімдік пен топырақ арасында үздіксіз су байланысы
болады. Судың өсімдік тіршілігінде әсері сан алуан. Су дегеніміз өсімдікті
қоректі ортамен жалғастыратын буын. Өсімдік организміндегі заттардың
түзілуіне, ыдырауына әсерін тигізеді. Судың жеткілікті мөлшерде болуы -
клеткалардың тарамдары мен тұтас мүшенің тіршілік әрекетінің ең негізгі
маңызды шарты. Организмнің құрамында кездесетін мөлшері - жөнінен су
бірінші орын алады, барлық тірі организмдердің жалпы салмағының 50-90
процентке дейінгі мөлшерін су құрайды. Өсімдіктердің көбінің жапырақ-
тарында 80-90 процент, тамырларында 70-90 процент, тұқымдарында 10-15
процент су кездеседі. Өсімдіктің клеткалары мен тарамдарында судың көп
болуы оның организмде атқаратын зор роліне байланысты.
Өсімдіктердің суды буландыруы транспирация деп аталады. Транспирация -
өсімдіктердегі су алмасу процесінің негізгі көрсеткішінің бірі. Өсімдіктер
транспирация жолымен өте көп мөлшерде су жұмсайды. Өсімдік бойына сіңірген
1000 г судың небары 1-2 грамын ғана пайдаланады, судың қалған 998 граммы
өсімдік арқылы өзгермей өтеді. Қатаң ауа райы жағдайында өсімдіктер суды
сіңіруден гөрі транспирацияра көп жұмсайды. Соның нәтижесінде су ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.