Жер салығының теориялық аспкетілері

Пән: Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 63 бет
Таңдаулыға:

ЖОСПАР

КІРІСПЕ

КІРІСПЕ: 1. Жер салығының теориялық аспектілері

КІРІСПЕ: 1. 1 Жер салығының экономикалық мәні және мазмұны

6: 8

КІРІСПЕ: 1. 2 жер салығының даму кезеңдері

6: 12

КІРІСПЕ: 1. 3 Шет мемлекеттердегі жер салығын есептеу механизмі

6: 22

КІРІСПЕ: 2. Жер салығының есептелу механизмін талдау және Әуезов ауданындағы бюджет табыстарын толтырудағы орны

КІРІСПЕ: 2. 1 Жер салығының есептелу механизмін талдау

6: 31

КІРІСПЕ: 2. 2 Әуезов ауданындағы бюджет табыстарын толтырудағы орны

6: 40

КІРІСПЕ: 3. Жер салығының қызмет етуінің мәселелері

6: 48

КІРІСПЕ: ҚОРЫТЫНДЫ

6: 61

КІРІСПЕ: ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР

6: 63

КІРІСПЕ

Қазақстан Республикасының Президентінің Қазақстан халқына 2006 жылға арналған жолдауында: “Салық және кеден саясатын реформалау күллі экономикалық жаңару саясатының маңызды құралы болуы керек.

Эканомикамыздың жаңа салаларын әртараптандыру мен дамытуды ынталандыру, бұл салаларға шетел капиталы мен сол ілімді тарту мақсатында икемді салық және бюджет саясатын пайдалану маңызды.

Өндірісті дамыту мен кеңейту мақсатында қосымша құн салығының мөлшерлемесін төмендету қажет деп санаймыз.

Ірі салық төлеушілерден түскен салық түсімдерін жинауды тексеру үшін Қаржы министрлігінің Салық комитетінде арнаулы бөлім құруды ойластыру керек.

Қатаң бюджет және салық тәртібі сақталуға тиіс”. [1]

Салықтар - мемлекет біржақты тәртіппен заң жүзінде белгілеген, белгілі бір мөлшерде жүргізетін, қайтарымсыз және өтеусіз сипатта болатын бюджетке төленетін міндетті ақшалай төлемдер. Салықтар - мемлекеттік бюджетке заңды және жеке тұлғалардан белгілі бір мөлшерде және мерзімде түсетін міндетті төлемдер болып табылады.

Жер салығын енгізудегі ең бастысы жерді және басқада ресурстарды ұтымды пайдалана отырып, ауыл шаруашылық өндірісінің тиімділігін арттыру және шығынға қарсы механизмді құру. Сонымен қатар ол жерде әртүрлі шаруашылықты жүргізуге мүмкіндік беруі қажет. Рентаны төлеу бұл жер үлесін пайдалануға төлем емес, ол жақсы учаскесі барлардың ерекше монополиясы мен артықшылықтарын пайдалануына төлем. Бұл барлық азаматтардың жерге деген құқықтарын теңестіру құралы болып табылады.

Жер салығын енгізу және өндіріп алу жөніндегі мәселелермен шетелдік, ресейлік және қазақстандық ғалым экономистер айналысқан. Қазақстандық авторларды атап өтсек: Ілиясов Қ. Қ., Аубакиров Я. А., Махмудов Ф. О., Алиев Р., Нұрғалиева Г. К., Мухитдинов М. Т., Ермекбаева Б. Ж.

Қазақстан Республикасында жер салығы 1992 жылы енгізілді. Жерге салынатын салықты енгізу мынандай мақсаттарды көздеген: экономикалық әдістермен жерді ұтымды пайдалану және жерге орналастыру, жердің құнарлығын арттыру, оны қорғау жөніндегі шараларды жүргізу үшін, сонымен бірге аумақтың әлеуметтік-мәдени дамуы үшін бюджет кірістерін қалыптастыру. Жер салығын төлеу барлық жер иелері үшін (бірқатар жағдайларды қоспағанда) міндетті болды.

Қазақстан тәуелсіздік алғанынан бері жаңа құқықтық-нормативтік заңнамалар қабылданып, жаңа өзгерістер өріс ала бастады. Оның ішінде жер мәселесі, оның экономикалық әдістермен жерді ұтымды пайдалану, жерге орналастыру, жердің құнарлығын арттыру, оны қорғау шараларын т. б. ары қарай зерттеуді талап етеді. Осы мәселелер тақырыптың өзектілігін көрсетеді

Дипломдық жұмыстың мақсаты - “Жер салығы және жер қатынастарын реттеудегі рөлін” ашу, теорияны практикамен ұштастыру.

Дипломдық жұмыстың міндеті - салықтардың мәні мен мазмұнын, атқаратын негізгі қызметтері мен қағидаттарын кеңінен ашу, Алматы қаласы Әуезов ауданы бойынша салық комитетіне соңғы жылдардағы түскен жер салығының түрленуіне талдау жасау мен оның жергілікті бюджеттегі атқаратын рөлін анықтау, теориялық білімді бекіту мен кеңейту болып табылды. Жалпы жер және жер ресурстары экономикада өзінің мазмұнына қарай маңызды қызмет атқарады. Жер әр мемлекеттің негізгі байлығы, соның ішінде еліміздің қазіргі жағдайында үлкен рөл атқарады. Міне осы сияқты мәселелерді қарастыру болып табылады.

Дипломдық жұмыс кіріспеден, үш бөлімнен, қорытындыдан, қолданылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

Бірінші бөлімде салықтардың экономикалық мәні мен мазмұны, жер салығының даму кезеңдері, шет мемлекеттердегі жер салығын есептеу жөніндегі мәселелер қарастырылған.

Екінші бөлімінде жер салығының есептелу механизмін талдау және Әуезов аудунындағы бюджет табыстарын толтырудағы орны.

Үшінші бөлімде Қазақстан Республикасының жер салығының қызмет етуінің есептелуінің мәселелері.

ЖЕР САЛЫҒЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ АСПКЕТІЛЕРІ1. 1 ЖЕР САЛЫҒЫНЫҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ МӘНІ МЕН МАЗМҰНЫ

Салықтар дегеніміз - мемлекеттік бюджетке заңды және жеке тұлғалардан белгілі бір мөлшерде және мерзімде түсетін міндетті төлемдер болып табылады. Салықтар - шаруашылық жүргізуші субъектілердің, жеке тұлғалардың мемлекетпен екі арадағы мемлекеттік орталықтандырылған қаржы көздерін құруға байланысты туындайтын қаржылық қатынастарды сипаттайтын экономикалық категория. [6]

Салықтардың экономикалық мәні мынада:

біріншіден, салықтар шаруашылық жүргізуші субъектілер мен халық табысының қалыптасуындағы қаржылық қатынастардың бір бөлігін көрсетеді;
екіншіден, шаруашылық жүргізуші субъектілер мен халық табысының белгілі бір мөлшерін мемлекет үлесіне жинақтап, жиынтықтаудың қаржылық қатынастарын көрсетеді.

Салықтар - мемлекет қаржысының тұрақты қайнар көзі.

Қазақстан Республикасында салықтардың мынадай негізгі қызметтері бар:

фискалдық қызметі;
реттеушілік қызметі;

- бақылаушылық қызметі.

Фискалдық қызмет арқылы мемлекеттік бюджеттің кіріс бөлімі құрылып, салықтардың қоғамдық міндеті артады. Себебі, салықтар мемлекеттік бюджеттің кірісін топтастыра отырып, әлеуметтік, әскери, қорғаныс, тағы басқа да шаралардың іске асуын қамтамасыз етеді.

Реттеушілік қызметі салық механизмі арқылы іске асырылады. Оның ішіндегі негізгі тетіктер салық ставкалары мен салық жеңілдіктері. Салықтық реттеудің тетіктері тек қана өндірістің дамуын реттеп қана қоймай, сонымен қатар ақша және баға саясаты, шетелдік инвесторларды ынталандыру, шағын және кіші кәсіпкерлікті дамыту жұмыстарын жүзеге асыруы қажет. әрине салықтық реттеу тетіктері тиімді қызмет атқару үшін олардың басқа да экономикалық тетіктерімен тығыз байланыста болуы керек.

Салықтардың келесі негізгі қызметі ол бақылаушылық қызметі, яғни салықтық бақылау. Салықтардың бақылаушылық қызметі арқылы салық механизмінің қызмет етуінің тиімділігі бағаланады, қаржы ресурстарының қимылына бақылау ісі жүргізіледі, салық жүйесі мен бюджет саясатын жетілдіру жолдары қарастырылады.

Салық механизмінің қызметі белгілі қағидаларға сүйеніп іске асырылады. Қазақстан Республикасының Салық Кодексі салық ісін мынадай қағидаларға негізделіп жүргізілуін талап етеді:

міндеттілік қағидасы бойынша салық төлеуші салықтық міндетін толық және белгіленген мерзімде орындауы тиіс;
нақтылық қағидасы бойынша Қазақстан Республикасындағы бюджетке төленетін төлемдер мен салықтар нақты болуы тиіс;
әділеттілік қағидасы бойынша Қазақстан Республикасында салық салу жалпыға бірдей және міндетті болады, жеке түрдегі жеңілдік жасауға рұқсат етілмейді;
біртұтастылық қағидасы бойынша Қазақстан Республикасы аумағында жалпыға бірдей салық жүйесі қолданылады;
жариялылық қағидасы бойынша салықты реттеуші нормативтік құқықтық кесімдер ресми басылымдарда жарық көреді.

Салық ісін тиімді ұйымдастыру мақсатында салықтарды белгілі топтарға бөліп жіктейміз.

Салықтарды мынадай ерекшелік белгілері бойынша жіктейміз:

салық салу объектісіне байланысты;
қолдануына қарай;
салық салу органына байланысты;
экономикалық ерекшелігіне байланысты;
салық салу объектісін бағалау дәрежесіне қарай.

Салық салу объектісіне қарай салықтар тікелей және жанама салықтар болып жіктеледі.

Тікелей салықтар тікелей табысқа немесе мүлікке салынады.

Тікелей салықтарға мынадай салықтар жатады:

корпорациялық табыс салығы;
жеке табыс салығы;
жер салығы;
көлік құралдарына салынатын салық және тағы басқа.

Жанама салықтарды тұтынушы төлейді. Тауар немесе қызмет бағасына алдын ала салық енгізілгендіктен, іс жүзінде оны бюджетке сатушы аударады. Жанама салықтарға мыналар жатады:

қосылған құнға салынатын салық;
акциздер.

Салық Кодексінде Қазақстан Республикасында қолданылатын салықтар мен бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер, атап айтқанда 9 салық, 13 алым, 9 төлем, 1 мемлекеттік баж, 4 кедендік алым белгіленген. [6]

Дамыған елдерде жер салығының екі түрі қарастырылған:

құрылыстан алынатын жер салығы;
жер салығы.

Құрылыстан алынатын жер салығы елдің аумағында жатқан барлық құрылыстардан алынады. Салық қоғамдық меншіктегі ғимараттардан алынбайды. Құрылыстан алынатын жер салығының ставкасы меншікті, сақтандыруды, амортизацияны, күтім және жөндеуді басқару шығындарының есебімен кадастарлық құн негізінде орнатылады.

Ал жер салығы мемлекеттің аумағында жатқан және құрылыстан алынатын жер салығын салуға жатпайтын меншіктің барлық түрлерінен жыл сайын алынады. Жер салығынан дамыған елдердің бюджет кірісінің түсімдер мөлшері біршама төмен. Қазақстан Республикасына келетін болсақ, біздің елде жер салығы 1992 жылы енгізілген. Жер салығының енгізілуінің негізгі мақсаты жерді оңтайландырылған экономикалық әдістерді және жер құрылғылары бойынша шараларды жүзеге асыру үшін бюджет кірістерін қалыптастыруды, жердің құнарлылығының жоғарылауын, олардың қорғаныстарын, сонымен қатар аумақтың әлеуметтік-мәдени дамуын қамтамасыз ету.

Республикадағы жер қатынастары саласындағы өзгерістер Қазақстан Республикасының жер реформасы жөніндегі заңдарында, Жер Кодексінде бейнеленеді. Қазақстанның Жер Кодексінде жер Республиканың айрықша меншігі деп айтылған. Жерді иелену және пайдалану үшін төленетін ақы жер салығы ретінде қарастырылады. Бұл салықтың мақсаты - жерді ұтымды пайдалануды қамтамасыз ету және жерді сақтау, құнарлығын арттыру, жергілікті аймақтардың әлеуметтік-мәдени дамуы үшін қажетті шараларды іске асыру үшін бюджетке түсетін табыстарды құру. Жер салығы толығымен жергілікті бюджетке түседі, сондықтан бұл жергілікті өкімет органдарының аталған салықты жинауға мүдделерін арттырады.

Мемлекеттің қоғамдық пайдасына Жалпы Ішкі өнімнің (ЖІө) белгіленген жарғы түрінде алуы салықтың мәнін құрайды.

Жарналарды ЖІӨ-ң негізгі қатысушылары іске асырады:

1. Материалды және материалды емес құндылықтарды өз еңбегін өндіретін және осыдан белгілі табыс алатын жұмыскерлер.

2. Кәсіпкерлік салада қызмет ететін шаруашылық субъектілері, капитал иелері.

Салық жарналары, алымдар, баждар және басқа да төлемдерден мемлекеттің қаржы ресурстары қалыптасады. Салықтардың экономикалық мазмұны, бір жақынан шаруашылық субъектілер мен азаматтардың, екінші жақынан мемлекеттік қаржыларының қалыптасуы бойынша мемлекетпен өзара қатынасында.

Салықтар дауды түрде белгіленген мөлшерлеме бойынша азаматтар мен шаруашылық субъектілерін мемлекет алатын міндетті алымдар. Мемлекет пайда болғаннан бері салықтар экономикалық қатынастардың қажетті звеносы болып табылады. Мемлекеттің құрылым түрлерінің дамуы мен өзгеруі ылғи да салық жүйесінде жаңартуларға алғышарт болады. Қазіргі өркениетті қоғамда салықтар - мемлекеттік табыстардың негізгі түрі болып табылады. Бұл өте-мөте қаржылық функциясынан басқа салық механизмі қоғамдық өндіріске, оның динамикасы мен құрылымына, ғылыми Техникалық Прогресстің жағдайына мемлекеттің әсер етуі үшін де пайдаланылады. [8]

Енді, осы салықтардың ішіндегі жер салығына тоқталайық. Жер салығы - жер рентасы төлемдерінің бір түрі 18-ғасырдың аяғы мен 19-ғасыр бойы дамып келе жатқан саяси экономияның өкілдері жер меншігі уақыт өте табыс әкеле алатыны мүмкін болса, онда ол жалпы мемлекеттің байлықтарының негізі болып табылады деп тұжырымдаған. Елді басқару үшін керек мемлекеттік табыстар осы байлық көзіне салық салу жолымен, яғни жерге салық салудан алынады. [9]

Жер - белгілі бір өлшемдегі пайдалану мүмкіндігі орасан зор табиғи байлық. Адамзат жерді пайдалану арқылы өзінің қажеттіліктерін қанағаттандырып келеді. [8]

Бұл салық жер учаскелерін нақты пайдалануды есептеу табысына негізделеді. Жер салығын енгізумен байланысты мәселелер ерекше қиынтықтарға, ең алдымен, өйткені оны белгілеуге әдістемелік тәжірибенің бір тұтас жүйеге көшу тұрғысынан туып отыр.

Ренталық салудың мәнін сипаттай келе ол: “Бұл мәселе екіге бөлінеді: біріншіден- жер рентасын салық түрінде қандай жолмен алуға болады, екіншіден-қандай үлгіде рентаны қоғамдық қажеттіліктерге жарату керек”, яғни қандай жолмен оны бөлу керек-деп белгілеп кеткен.

Жер салығын енгізу ең алдымен жерді және басқа да ресурстарды неғұрлым рационалды пайдалану есебінен ауыл шаруашылық өнімдерінің тиімділігін көтеру қажеттіліктерін, нақты антишығындық механизмді құрумен туып отыр. Ол сол сияқты жерге қожалықтың теңдік мүмкіндігін қамтамасыз ету керек. Н. Суханов: “Монополиялар мен жекелеген топ жер иеленушілердің, басқалардың басқаларға ауыстыруы тек жерге салық салу арқылы ғана жоюға болады”-деп жазған сияқты.

Рентаны төлеу жер үлесін пайдалану үшін төлем емес, ол артықшылыққа, ең жақсы жер учаскелерін ұстаудың ерекше пайдалануына монополдік иелік ету үшін төлем. Бұл дегеніміз жерге деген азаматтардың құқықтарын теңестіру құралы.

ТМД мемлекеттері мен дамыған елдерде қолданылатын жер салықтарының түрін зерттеу негізінде Н. Зенец оның жекелеген элементтерінің нақты әртүрлі мемлекеттерде болатын әлеуметтік-экономикалық жағдайлардың есебін келесі сыныптамадан ұсынады:

-жер салығының функциялары - жер салығының кәсіпорындарға, фермерлік шаруашылықтарға нақты әсер ету нысан деңгейі (фискалдық, реттеуші) ;

- салық төлеушілердің қайнар көздері - салық төлеушілердің шаруашылық табыстарының ана немесе басқа бөлігі;

- салық көлемін белгілеу-салық салу ауыртпалықтарын анықтау әдістері;

- салық салу объектілері-салық салуға жататын жерлердің құрамы;

- салық салуды анықтау үшін база-мысалы: баға, рента көлемі, жердің бағалық баллы;

- салықты алушылар - қай бюджетке (республикалық, жергілікті) бұл салықтың түсетіндігі;

- басқа салықтармен өзара байланысы - салық салудың жалпы жүйесінде жер салығының және басқа салықтардың функцияларын өзара бөлу;

- жер салығын төлеушілер категориясы-кооперативтік кәсіпорындар, акционерлік қоғамдар және тағы басқалары;

Біріншіден, жер салығының функциясы және оны төлеудің қайнар көздерінің өзара байланысы ТМД елдерінің барлығында жерді рационалды пайдалану функциясы арнайы болып келеді. Сондықтан жер салығын төлеудің қайнар көзі ретінде жер рентасы шығады деп болжануда. Европалық Одақта бұл функция жақсы атқарылатын ауыл шаруашылығы кәсіпкерліктің жанұялық жүйесіндегі жеке меншік жағдайында арнайы ынталандыруды талап етпейді. Екіншіден, жер салығы функциясын салық салу жүйесіндегі басқада элементтерінің арасында өзара байланыс бар. Жер салығы жалғыз болған жағдайда, ал қайта бөлуді де қоса алғандағы барлық функцияны орындайтын еді. Үшіншіден, жер салығының мөлшерлемелерін анықтау үшін база оның функцияларын және оның жерді ақылы пайдалану жүйесінің дамығандығына байланысты. Жердің бағасы жоқ болғанда салық мөлшерлемері бағалық жер баллымен немесе ренталық көлемімен байланыстырылады.

Соңғы нәтижеде жер салығы түрінде алынған қаржылар халықтың өмірлік деңгейін көтеру, ауыр аграрлық дағдарысты бастан кешіруді қамтамасыз етуі қажет. Н. Суханов осыған байланысты: “Ренталық салу қоғамның және мемлекеттің міндеттерінің бірі, елдің бар халқына жер рентасын тең бөлікпен бөлуді мақсат етуі қажет” - деп белгілеген. Ал тәжірибе жүзінде бұл дегеніміз, жер салығы орталық бюджеттің толықтырылуына кетпей толығымен жергілікті билік органдарының бюджетіне аударылуы қажет дегенді білдіреді. [9]

“Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы” кодексінде жер үшін төлемді белгілеу тәртібі мен алуы белгіленген осыған сәйкес жер салығының мөлшері жер иеленушілер мен жер пайдаланушылардың шаруашылық қызметіне байланысты болмай, жыл сайын жер көлемінің бірлігіне бекітілген төлемдер арқылы белгіленеді. [1]

1. 2 ЖЕР САЛЫҒЫНЫҢ ДАМУ КЕЗЕҢДЕРІ

Салықтар адамзаттың пайда болуынан бері дамып, өсіп келеді. Олардың пайда болуы ең бірінші қоғамдық қажеттіліктермен байланыста болды. Салық жүйесі мемлекетпен бірге дамып келеді. Мемлекеттік ұйымдардың алғашқы сатыларында салық салудың түрі болып құрбандық шалу табылды. Ол әр кезде еркін бастамада болмады. Құрбандық шалу жазылмаған заң болды. Сонымен қатар жердегі өсетін өсімдіктер, ағаштар, жемістер, мал-жай осылардың барлығынан десятина (оброк- барлық табыстардың 10% көлемінде) салығы салынды.

Мемлекеттің дамуымен қатар «святая десятина» пайда болды. Ол билігі бар князьдар пайдасына шіркеулікпен қатар алынып отырды. Осы тәжірибе әр түрлі елдерде көптеген жылдар бойы жүзеге асырылды: Ежелгі Мысыр мен Ортағасырлық Еуропаға шейін. Осылайша б. з. д. Ежелгі Грецияда 7-6 ғасырларда мемлекеттің негізін қалаған шонжар өкілдері барлық табыстарға 1/10 немесе 1/20 көлемінде салықтарды енгізген. Бұл мемлекетке жалданушы әскерді асырауға кеткен шығындарын жабуға және оны шоғырландыруға, қала-мемлекеттердің айналасына бекіністер, жолдар, су құбырларын, храмдар салуға, мереке өткізуге, кедейлерді азқ- түлікпен, ақшамен жабдықтауға және басқа да қоғамдық мақсаттарға мүмкіндік береді.

Сондай-ақ Ежелгі әлемде салық салуға едәуір басым қарама-қарсы әрекеттер де болды. Мысалы: Афинада бостандығы бар адамдар салық төлеуге міндетті еместігімен ерекшеленеді деп есептеген. Өзі еркімен құрбандық шалу ол өзіне бөлек. Бірақ ірі шығындар алда тұрғанда кеңес немесе қалалық халық жиналысы табыстардан пайыздық төлемдерін белгілеген.

Қазіргі заманғы мемлекеттердің көптеген жақтарының қайнар көзі Ежелгі Римнен бастау алады. Сондағы салық жүйесіне шолу жасап көрелік. Алғашқы уақытта барлық мемлекет Рим қаласынан және оған қосылатын қосымша жерлерден тұрды. Бейбітшілік кезінде салықтар болмады. Мемлекет пен қаланы басқаруға кететін шығындар минималды болды, өйткені сайланған магистраттар өз міндеттерінқайтарусыз атқарды, кейде олар тіпті өз қаражаттарын да мемлекет ісіне арнап отырды, ал ол өз кезегінде олардың атағын көтерді. Шығындардың негізгі бөлігін қоғамдық ғимараттар салу қарады. Мұндай шығындарды әдете қоғамдық жерлерді жалға беру арқылы жауып отырды. Бірақ соғыс қимылдары кезінде Рим азаматтарына өз жетістіктеріне қарай салық салынды. Б. з. д. 5-3 ғасырларда Рим мемлекеті өсіп өркендеді, жаңа қала-колониялар жауланып алынды немесе қаланды. Колонияларда коммуналды (жергілікті) салықтар мен борыштар енгізілді. Римдегі сияқты олардың көлемі азаматтардың жағдайларының мөлшеріне байланысты болды. [9]

Салық сомаларын анықтау әр бес жылда бір рет болып отырды. Римнің сыртында тұратын Рим азаматары мемлекетік пен қоса жергілікті салықтарды да төлеуге мәжбүр болды. Жеңіспен аяқталған соғыстардан кейін салықтар төмендетілді, кейде мемлекеттік салық мүлдем алынып тасталынды. Қажетті шығындар жаулап алынған жерлердің контрибуциясымен қамтамасыз етілді. Комуналдық салықтар болса Римнен тыс жерлерде тұратындардан әрқашан алынып отырды.

Мемлекет өмірлік қызметтің әр саласында қоғамның мүдделерін мәнерлей келе сәйкесінше - экономикалық, әлеуметік, экологиялық, демографиялық және басқа да саясаттарды жасап шығарып, жүзеге асырды. Мұны жүргізуде әлеуметтік - экономикалық процестерді мемлекеттік реттеудің өзара әсер ету құралының объектісі мен субъектісі ретінде қаржы-несиелік және баға механизмі қолданылады.

XIX ғ. соңындағы Қазақстанның салық салу жүйесіне көз салсақ - барлық территория Ресей империясының құрамына кіру, тарихта маңызды және көп жағдайларда түбірлі өзгеріс кезеңі болды. /XIX ғ. 60 ж. ортасы/

1822-1824 жж. Империяның «Жарғысы» бойынша халық жылына 1 рет мал басынан 1% көлемінде ясак төледі. 1837 ж. Орынбор ведомствасында кибиткалық жарна деп аталатын-әр киіз үйден жылына 1см 50 тиын күліс түрінде подать төлеу енгізілді. 1867-1868 жж. жағдайлар кибиткалық жарнаны төлеуден хандарды босатып, оның мөлшерін әр киіз үйден - 3 сомға дейін көтерді. (Уәли, Бөкей, Айшуақ сұлтан) . Подать төлеуден лауазымды тұлғалар да ақсақалдар, шекаралық емшілік қызметіндегі сұлтандар, сонымен қатар молдалар босатылды. Бірқатар жер айыптамалары болды. Аулалық-50 тиын көлемінде. Воластық басқарманың, іс жүргізушінің, ауыл ақсақалдарының және олардың таратушыларының мазмұны - жылына волостьқа 300 сом көлемінде ауруханаларды ұстауға, медреселерді салуға, көпірлерді жөндетуге және тағы басқаларына алынды.

Қазақстанның оңтүстігінде отырықшы халық астық бағасының 10% көлемінде харадж-зекет (тауар салығы, оның базасының 1 /40 бөлімі) танап податі (салықтар заттай жинала алмайтын жерлерден ақшалай) төледі. Салықтар мен жиналымдардың барлық түрлері үнемі өскенін айта кеткен жөн.

Салықтар өз күшімен қиянатшылық жасаған волость басшылары мен рулық ақсақалдар жинады. Кейде олар жылына бірнеше рет алынды. Кейбіреулері өз руын босатуды көздеп салықтардың барлық ауыртпалығын «бөтен ру» өкілдіктеріне жүктеген. Салық көлемі мүліктік дәрежеге байланысты болды. Салық жинаушылар малы жоқ тең көлемде бай мен кедейлерден алынатын «қара подать» жинау арқасында байыған1. [9]

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.