А.Байтұрсынов және халық педагогикасы
Ұлтының бақыты мен бостандығын, тілі мен дінін, әдебиеті мен мәдениетінің қызғыштай қорғаған ұлтжанды біртуар азамат, ғұлама ғалым Байтұрсыновтың есімі "қалың елі қазағымның" қамын ойлаған демократ, ағартушы Шоқан, Ыбырай, Абайлар қатарында құрметпен аталады.
Ол ұрпақ тәрбиесінің жолында бойындағы бар білім, қайратын, ақыл-парасатын аямай жұмсады. Бұл іске Ахмет Байтұрсынов ұлы Абай шығармалары мен ауыз әдебиеті үлгілерін пайдалануды орынды деп білді. Мысалы, "Қазақ" газетінің 1913 жылғы 39, 41, 43 сандарында Жарияланған "Қазақстың бас ақыны" атты мақаласында А.Байтұрсынов: "Абайды қазақ баласы тегіс танып, тегіс білуі керек. Абайды қолымыздан келгенше қадірлі жұртқа таныту үшін мұнан былай кейбір өнегелі, орчекті сөздсрін газетке басып көпке көрсетпекшіміз", - деп өзінің абайтану ғылымыы келер ұрпаққа насихаттауда жол салу керек 'деген ойын білдіреді. А.Байтұрсыновтың бұл мақсаты туралы М.Дулатов өзінің "Абай" атты мақаласында: "1904 жылы июнь айының басында Омскігс барғанымда Абай өлеңдерінің жазбасын алғаш А-Байтұрсыновтан көрдім. Сонда, А.Байтұрсынов айтты: "Естуімше, Абай өз өлендерінің басылып шығуын қаламайды, Һәм бастыруға ешкімге рұқсат бермейді екен, күз Қарқаралы қаласына барамын сонда әдейі бұрылып Абайға сәлем беремін, танысамын һәм өлеңдерін бастыру жайлы сөйлесемін" - деген Ахметке Абайды көруге нәсіп болмады. Абай күзге жетпей, сол жылы июннің 23-інде опат болды",-деп жазады. Сөйтіп, Абайды Ахмет көре алмағанын, бірақ Абай тағылымы алдында тағзым етіп, оны үлгі-өнеге тұтқанын дәлелдейді. Ахметтің Абай өлеңдерін бастырып шығаруда көздеген мақсаты "қалың елі қазағымның" теріс мінез, жат қылықтарын Абаймен бірге қосыла сынай отырып, келер ұрпақты қараңғылықтан, надандықтан құтқару, халқын мәдениетті өнерлі елдер қатарына жеткізу еді.
А.Байтұрсынов әдебиеттің, оның ішінде ауыз әдебиетінің тәлімдік мәніне ерекше көңіл бөлді. Мысалы, "Әдебиет танытқыш" атты еңбегінің "Асыл сөз" деген бөлімінде "Өнер түрлі-түрлі болады. Тіршілік үшін жұмсалатын - тірнек өнері, көркемшілік үшін көрнек өнері болады" - деп, көрнек өнерін төмендегідей 5 түрге жіктейді: сәулет өнері (европаша архитектура), сымбат өнері (скульптура), кескін өнері (орысша живопись), әуез өнері (европаша музыка), сөз өнері (қазақша – асыл сөз, арабша - әдебиет, европаша – литература). Ғұлама ғалым бұлардың бәрі адамды әсемдікке бөлеуге, табиғаттың тамаша сырларын танып білуге тәрбиелейтіндігіне тоқталады. "Әсемдікті танып білмеген, сезінбеген адам мылқау, кеще, жарым жан адам" дейді. Адам қиялына қанат бітірудегі, сана-сезімін есірудегі көркем әдебиеттің құдіретіне әлденеше мысалдар келтіре отырып, өз ойын дәлелдеп, сезімді тәрбиелеп жетілдірудің жолдарын қарастырады. "Көркем сөз арқылы адам ойын өсіруге, көңілін көкке көтеруге, қиялына қанат бітіруге де болады. Жігерін жермен жексен етіп, қайғы-қасіретке ұшыратып дерттендіруге де болады", - дейді.
Ол ұрпақ тәрбиесінің жолында бойындағы бар білім, қайратын, ақыл-парасатын аямай жұмсады. Бұл іске Ахмет Байтұрсынов ұлы Абай шығармалары мен ауыз әдебиеті үлгілерін пайдалануды орынды деп білді. Мысалы, "Қазақ" газетінің 1913 жылғы 39, 41, 43 сандарында Жарияланған "Қазақстың бас ақыны" атты мақаласында А.Байтұрсынов: "Абайды қазақ баласы тегіс танып, тегіс білуі керек. Абайды қолымыздан келгенше қадірлі жұртқа таныту үшін мұнан былай кейбір өнегелі, орчекті сөздсрін газетке басып көпке көрсетпекшіміз", - деп өзінің абайтану ғылымыы келер ұрпаққа насихаттауда жол салу керек 'деген ойын білдіреді. А.Байтұрсыновтың бұл мақсаты туралы М.Дулатов өзінің "Абай" атты мақаласында: "1904 жылы июнь айының басында Омскігс барғанымда Абай өлеңдерінің жазбасын алғаш А-Байтұрсыновтан көрдім. Сонда, А.Байтұрсынов айтты: "Естуімше, Абай өз өлендерінің басылып шығуын қаламайды, Һәм бастыруға ешкімге рұқсат бермейді екен, күз Қарқаралы қаласына барамын сонда әдейі бұрылып Абайға сәлем беремін, танысамын һәм өлеңдерін бастыру жайлы сөйлесемін" - деген Ахметке Абайды көруге нәсіп болмады. Абай күзге жетпей, сол жылы июннің 23-інде опат болды",-деп жазады. Сөйтіп, Абайды Ахмет көре алмағанын, бірақ Абай тағылымы алдында тағзым етіп, оны үлгі-өнеге тұтқанын дәлелдейді. Ахметтің Абай өлеңдерін бастырып шығаруда көздеген мақсаты "қалың елі қазағымның" теріс мінез, жат қылықтарын Абаймен бірге қосыла сынай отырып, келер ұрпақты қараңғылықтан, надандықтан құтқару, халқын мәдениетті өнерлі елдер қатарына жеткізу еді.
А.Байтұрсынов әдебиеттің, оның ішінде ауыз әдебиетінің тәлімдік мәніне ерекше көңіл бөлді. Мысалы, "Әдебиет танытқыш" атты еңбегінің "Асыл сөз" деген бөлімінде "Өнер түрлі-түрлі болады. Тіршілік үшін жұмсалатын - тірнек өнері, көркемшілік үшін көрнек өнері болады" - деп, көрнек өнерін төмендегідей 5 түрге жіктейді: сәулет өнері (европаша архитектура), сымбат өнері (скульптура), кескін өнері (орысша живопись), әуез өнері (европаша музыка), сөз өнері (қазақша – асыл сөз, арабша - әдебиет, европаша – литература). Ғұлама ғалым бұлардың бәрі адамды әсемдікке бөлеуге, табиғаттың тамаша сырларын танып білуге тәрбиелейтіндігіне тоқталады. "Әсемдікті танып білмеген, сезінбеген адам мылқау, кеще, жарым жан адам" дейді. Адам қиялына қанат бітірудегі, сана-сезімін есірудегі көркем әдебиеттің құдіретіне әлденеше мысалдар келтіре отырып, өз ойын дәлелдеп, сезімді тәрбиелеп жетілдірудің жолдарын қарастырады. "Көркем сөз арқылы адам ойын өсіруге, көңілін көкке көтеруге, қиялына қанат бітіруге де болады. Жігерін жермен жексен етіп, қайғы-қасіретке ұшыратып дерттендіруге де болады", - дейді.
А.Байтұрсынов және халық педагогикасы
Ұлтының бақыты мен бостандығын, тілі мен дінін, әдебиеті мен
мәдениетінің қызғыштай қорғаған ұлтжанды біртуар азамат, ғұлама ғалым
Байтұрсыновтың есімі "қалың елі қазағымның" қамын ойлаған демократ,
ағартушы Шоқан, Ыбырай, Абайлар қатарында құрметпен аталады.
Ол ұрпақ тәрбиесінің жолында бойындағы бар білім, қайратын, ақыл-
парасатын аямай жұмсады. Бұл іске Ахмет Байтұрсынов ұлы Абай шығармалары
мен ауыз әдебиеті үлгілерін пайдалануды орынды деп білді. Мысалы, "Қазақ"
газетінің 1913 жылғы 39, 41, 43 сандарында Жарияланған "Қазақстың бас
ақыны" атты мақаласында А.Байтұрсынов: "Абайды қазақ баласы тегіс танып,
тегіс білуі керек. Абайды қолымыздан келгенше қадірлі жұртқа таныту үшін
мұнан былай кейбір өнегелі, орчекті сөздсрін газетке басып көпке
көрсетпекшіміз", - деп өзінің абайтану ғылымыы келер ұрпаққа насихаттауда
жол салу керек 'деген ойын білдіреді. А.Байтұрсыновтың бұл мақсаты туралы
М.Дулатов өзінің "Абай" атты мақаласында: "1904 жылы июнь айының басында
Омскігс барғанымда Абай өлеңдерінің жазбасын алғаш А-Байтұрсыновтан көрдім.
Сонда, А.Байтұрсынов айтты: "Естуімше, Абай өз өлендерінің басылып шығуын
қаламайды, Һәм бастыруға ешкімге рұқсат бермейді екен, күз Қарқаралы
қаласына барамын сонда әдейі бұрылып Абайға сәлем беремін, танысамын һәм
өлеңдерін бастыру жайлы сөйлесемін" - деген Ахметке Абайды көруге нәсіп
болмады. Абай күзге жетпей, сол жылы июннің 23-інде опат болды",-деп
жазады. Сөйтіп, Абайды Ахмет көре алмағанын, бірақ Абай тағылымы алдында
тағзым етіп, оны үлгі-өнеге тұтқанын дәлелдейді. Ахметтің Абай өлеңдерін
бастырып шығаруда көздеген мақсаты "қалың елі қазағымның" теріс мінез, жат
қылықтарын Абаймен бірге қосыла сынай отырып, келер ұрпақты қараңғылықтан,
надандықтан құтқару, халқын мәдениетті өнерлі елдер қатарына жеткізу еді.
А.Байтұрсынов әдебиеттің, оның ішінде ауыз әдебиетінің тәлімдік
мәніне ерекше көңіл бөлді. Мысалы, "Әдебиет танытқыш" атты еңбегінің "Асыл
сөз" деген бөлімінде "Өнер түрлі-түрлі болады. Тіршілік үшін жұмсалатын -
тірнек өнері, көркемшілік үшін көрнек өнері болады" - деп, көрнек өнерін
төмендегідей 5 түрге жіктейді: сәулет өнері (европаша архитектура), сымбат
өнері (скульптура), кескін өнері (орысша живопись), әуез өнері (европаша
музыка), сөз өнері (қазақша – асыл сөз, арабша - әдебиет, европаша –
литература). Ғұлама ғалым бұлардың бәрі адамды әсемдікке бөлеуге,
табиғаттың тамаша сырларын танып білуге тәрбиелейтіндігіне тоқталады.
"Әсемдікті танып білмеген, сезінбеген адам мылқау, кеще, жарым жан адам"
дейді. Адам қиялына қанат бітірудегі, сана-сезімін есірудегі көркем
әдебиеттің құдіретіне әлденеше мысалдар келтіре отырып, өз ойын дәлелдеп,
сезімді тәрбиелеп жетілдірудің жолдарын қарастырады. "Көркем сөз арқылы
адам ойын өсіруге, көңілін көкке көтеруге, қиялына қанат бітіруге де
болады. Жігерін жермен жексен етіп, қайғы-қасіретке ұшыратып дерттендіруге
де болады", - дейді.
Ахмет "өнердің ең алды - сөз өнері" деп санады. "'Сөз өнері адам
санасының үш негізіне тіреледі: ақылға, қиялға, көңілге. Ақыл ісі -андау,
яғни нәрселердің жайын ұғыну, тану, ақылға салып ойлау; қиял ісі - меңзеу,
яғни ойдағы нәрселерді белгілі нәрселердің тұрпатына, бейнесіне ұқсату,
бейнелеу, суреттеп ойлау; көңіл ісі - түю, талғау. Тілдің міндеті - ақылдың
аңдауын аңдағанынша, қиялдың меңзеуін меңзегенінше, көңілдің түюін
түйгенінше айтуға жарау" - дейді.
Ол "Сөз өнерінен жасалып шығатын нәрсенің аты шыгарма сөз, оның аты
қысқартылып көбіне шығарма деп айтылады. Шығарманьш. түрі көп, жалпы
шумақгап айтқанда асьш сөз дейміз" - дейді. Мәселен, А.Байтұрсынов:
"Шығарма дегеніміз сөз шығару. Мұнан сөз өнері ғылымы туады. Оның екі түрі
болады: 1) шығарма тілінің ғылымы; 2) ақын-жазушы тілі. Шығарма тілінің
ғылымы тіл қисынымен тығыз байланысты. Шығарма сөзі ұнамды болу үшін: 1)
сөз дұрыстығы; 2) тіл тазалығы; 3) тіл анықтығы; 4) тіл дәлдігі; 5) тіл
көрнектілігі сақталуы тиіс", - дей келе, өз ойын тәрбиелік мәні зор Абай,
Мағжан, Нысанбан жырау шығармаларынан және "Қобыланды батыр", "Ер Тарғын",
"Ер Сайын" жырларынан мысалдар келтіре отырып дәлелдейді.
Оның жинақтаған ертегілері, мақал-мәтелдері, нақыл-өсиет сөздері,
жыр-жоқтаулары, қисса-дастандары бүгінгі жас ұрпақты халықтық педагогика
негізінде тәрбиелеуде аса қажетті тәрбие көздері болып табылады.
Ахмет өзінің осы еңбегінде арнау өлендерін: сұрай арнау, зарлай
арнау, жырлай арнау деп үш топқа бөліп қарастыра келіп, арнаудын мақсаты да
ойды баяндау, пікірді, көзқарасты білдіру дейді. Яғни, ақын-жазушылар
шығармаларын талдау арқылы жастардың дүниеге көзқарасын қалыптастыруға
болатынын дәлелдейді.
Аханның "Шешен сөз" туралы айтқан пікірі де аса құнды. Қазақтың
шешендік сөздерін мазмұны мен әлеуметтік мәніне қарай: саясат шешен сөзі,
билік шешен сөзі, қошемет шешен сөзі, білімдар шешендік сөз, діндар
шешендік сөз - деп, 5 топқа бөліп қарастырады. Шешендік сөздің мақсаты –
ұрпақты шындыққа, шешендік өнерге нандыру, сендіру, ұйыту, балқыту, иман
келтіру деп ой түйіндейді.
А.Байтұрсыновтың айтыс өнері туралы ой-пікірі де аса құнды деуге
болады. "Айтыс өнерінің мақсаты - адамның, елдің, жұрттың басындағы
келіссіз ғамалдарын, мінездерін айтып көрсету, халықтың құлқын түзеуге зор
пайдасын тигізу дей келе, оның қазақ-қырғыз халқына ғана тән өнер екенін,
жастарды тапқырлыққа, шешендікке, ақыл-ой парасатын өсіруге тигізетін
пайдасының орасан зор екендігін айқындай түседі.
А.Байтұрсынов мақал-мәтелдердің мәнін, оның тәлімдік-тәрбиелік
астарларын да жақсы зерттеген. Ол "Мақал да тақпаққа жақын халықтың салт-
санасына сәйкес айтылған пікірлер. Тапақтан гөрі мақал маңызды, шын
келеді", - дейді. Мысалы, "Мал - жанымның садағасы, жан - арымның садағасы"
деген мақал адамның ең жоғарғы рухани байлығы - ар екенін нақтылайды. "Әкім
адал болмаса, халық бұзылар, сауда адал болмаса, нарық бұзылар", - деген ой-
тұжырым бүгінгі нарықтың қағидасы іспетті. "Қатты жерге - қақ тұрар,
қайратты елге мал тұрар" деген мақал еңбектенген адам бейнетінің текке
кетпейтінін, ерінбей еңбек етудін қажеттілігін уағыздайды. Яғни, А-
Байтұрсынов мақал-мәтелдер арқылы оқушы бойында рухани құндылықтарды
қалыптастыруды, ізгі қасиеттер себуді көздеді. Ол "Мәтел дегеніміз - кезіне
келгенде кесегімен айтьшатын белгілі-белгілі сөздер. Мәтел макалға жақын
болады. Бірақ, мақал тәжірибеден шыққан ақиқат жағын қарамай, әдетті сөз
есебінде айтылады", - дейді. "Көппен көрген ұлы той" - деген мәтел жастарды
тәубашылыққа, бірлікке, көпшілдікке үндесе, "Бір теңге беріп жырлатып, мың
теңге беріп қойдыра алмадық", - деу, мылжыңдық сияқты қасиеттерден қашуға,
үйір болмауға шақырады.
Сондай-ақ, Ахмет мұрасында жас ұрпақ тәрбиесінің негізі болатын
халықтық қазынаның ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұлтының бақыты мен бостандығын, тілі мен дінін, әдебиеті мен
мәдениетінің қызғыштай қорғаған ұлтжанды біртуар азамат, ғұлама ғалым
Байтұрсыновтың есімі "қалың елі қазағымның" қамын ойлаған демократ,
ағартушы Шоқан, Ыбырай, Абайлар қатарында құрметпен аталады.
Ол ұрпақ тәрбиесінің жолында бойындағы бар білім, қайратын, ақыл-
парасатын аямай жұмсады. Бұл іске Ахмет Байтұрсынов ұлы Абай шығармалары
мен ауыз әдебиеті үлгілерін пайдалануды орынды деп білді. Мысалы, "Қазақ"
газетінің 1913 жылғы 39, 41, 43 сандарында Жарияланған "Қазақстың бас
ақыны" атты мақаласында А.Байтұрсынов: "Абайды қазақ баласы тегіс танып,
тегіс білуі керек. Абайды қолымыздан келгенше қадірлі жұртқа таныту үшін
мұнан былай кейбір өнегелі, орчекті сөздсрін газетке басып көпке
көрсетпекшіміз", - деп өзінің абайтану ғылымыы келер ұрпаққа насихаттауда
жол салу керек 'деген ойын білдіреді. А.Байтұрсыновтың бұл мақсаты туралы
М.Дулатов өзінің "Абай" атты мақаласында: "1904 жылы июнь айының басында
Омскігс барғанымда Абай өлеңдерінің жазбасын алғаш А-Байтұрсыновтан көрдім.
Сонда, А.Байтұрсынов айтты: "Естуімше, Абай өз өлендерінің басылып шығуын
қаламайды, Һәм бастыруға ешкімге рұқсат бермейді екен, күз Қарқаралы
қаласына барамын сонда әдейі бұрылып Абайға сәлем беремін, танысамын һәм
өлеңдерін бастыру жайлы сөйлесемін" - деген Ахметке Абайды көруге нәсіп
болмады. Абай күзге жетпей, сол жылы июннің 23-інде опат болды",-деп
жазады. Сөйтіп, Абайды Ахмет көре алмағанын, бірақ Абай тағылымы алдында
тағзым етіп, оны үлгі-өнеге тұтқанын дәлелдейді. Ахметтің Абай өлеңдерін
бастырып шығаруда көздеген мақсаты "қалың елі қазағымның" теріс мінез, жат
қылықтарын Абаймен бірге қосыла сынай отырып, келер ұрпақты қараңғылықтан,
надандықтан құтқару, халқын мәдениетті өнерлі елдер қатарына жеткізу еді.
А.Байтұрсынов әдебиеттің, оның ішінде ауыз әдебиетінің тәлімдік
мәніне ерекше көңіл бөлді. Мысалы, "Әдебиет танытқыш" атты еңбегінің "Асыл
сөз" деген бөлімінде "Өнер түрлі-түрлі болады. Тіршілік үшін жұмсалатын -
тірнек өнері, көркемшілік үшін көрнек өнері болады" - деп, көрнек өнерін
төмендегідей 5 түрге жіктейді: сәулет өнері (европаша архитектура), сымбат
өнері (скульптура), кескін өнері (орысша живопись), әуез өнері (европаша
музыка), сөз өнері (қазақша – асыл сөз, арабша - әдебиет, европаша –
литература). Ғұлама ғалым бұлардың бәрі адамды әсемдікке бөлеуге,
табиғаттың тамаша сырларын танып білуге тәрбиелейтіндігіне тоқталады.
"Әсемдікті танып білмеген, сезінбеген адам мылқау, кеще, жарым жан адам"
дейді. Адам қиялына қанат бітірудегі, сана-сезімін есірудегі көркем
әдебиеттің құдіретіне әлденеше мысалдар келтіре отырып, өз ойын дәлелдеп,
сезімді тәрбиелеп жетілдірудің жолдарын қарастырады. "Көркем сөз арқылы
адам ойын өсіруге, көңілін көкке көтеруге, қиялына қанат бітіруге де
болады. Жігерін жермен жексен етіп, қайғы-қасіретке ұшыратып дерттендіруге
де болады", - дейді.
Ахмет "өнердің ең алды - сөз өнері" деп санады. "'Сөз өнері адам
санасының үш негізіне тіреледі: ақылға, қиялға, көңілге. Ақыл ісі -андау,
яғни нәрселердің жайын ұғыну, тану, ақылға салып ойлау; қиял ісі - меңзеу,
яғни ойдағы нәрселерді белгілі нәрселердің тұрпатына, бейнесіне ұқсату,
бейнелеу, суреттеп ойлау; көңіл ісі - түю, талғау. Тілдің міндеті - ақылдың
аңдауын аңдағанынша, қиялдың меңзеуін меңзегенінше, көңілдің түюін
түйгенінше айтуға жарау" - дейді.
Ол "Сөз өнерінен жасалып шығатын нәрсенің аты шыгарма сөз, оның аты
қысқартылып көбіне шығарма деп айтылады. Шығарманьш. түрі көп, жалпы
шумақгап айтқанда асьш сөз дейміз" - дейді. Мәселен, А.Байтұрсынов:
"Шығарма дегеніміз сөз шығару. Мұнан сөз өнері ғылымы туады. Оның екі түрі
болады: 1) шығарма тілінің ғылымы; 2) ақын-жазушы тілі. Шығарма тілінің
ғылымы тіл қисынымен тығыз байланысты. Шығарма сөзі ұнамды болу үшін: 1)
сөз дұрыстығы; 2) тіл тазалығы; 3) тіл анықтығы; 4) тіл дәлдігі; 5) тіл
көрнектілігі сақталуы тиіс", - дей келе, өз ойын тәрбиелік мәні зор Абай,
Мағжан, Нысанбан жырау шығармаларынан және "Қобыланды батыр", "Ер Тарғын",
"Ер Сайын" жырларынан мысалдар келтіре отырып дәлелдейді.
Оның жинақтаған ертегілері, мақал-мәтелдері, нақыл-өсиет сөздері,
жыр-жоқтаулары, қисса-дастандары бүгінгі жас ұрпақты халықтық педагогика
негізінде тәрбиелеуде аса қажетті тәрбие көздері болып табылады.
Ахмет өзінің осы еңбегінде арнау өлендерін: сұрай арнау, зарлай
арнау, жырлай арнау деп үш топқа бөліп қарастыра келіп, арнаудын мақсаты да
ойды баяндау, пікірді, көзқарасты білдіру дейді. Яғни, ақын-жазушылар
шығармаларын талдау арқылы жастардың дүниеге көзқарасын қалыптастыруға
болатынын дәлелдейді.
Аханның "Шешен сөз" туралы айтқан пікірі де аса құнды. Қазақтың
шешендік сөздерін мазмұны мен әлеуметтік мәніне қарай: саясат шешен сөзі,
билік шешен сөзі, қошемет шешен сөзі, білімдар шешендік сөз, діндар
шешендік сөз - деп, 5 топқа бөліп қарастырады. Шешендік сөздің мақсаты –
ұрпақты шындыққа, шешендік өнерге нандыру, сендіру, ұйыту, балқыту, иман
келтіру деп ой түйіндейді.
А.Байтұрсыновтың айтыс өнері туралы ой-пікірі де аса құнды деуге
болады. "Айтыс өнерінің мақсаты - адамның, елдің, жұрттың басындағы
келіссіз ғамалдарын, мінездерін айтып көрсету, халықтың құлқын түзеуге зор
пайдасын тигізу дей келе, оның қазақ-қырғыз халқына ғана тән өнер екенін,
жастарды тапқырлыққа, шешендікке, ақыл-ой парасатын өсіруге тигізетін
пайдасының орасан зор екендігін айқындай түседі.
А.Байтұрсынов мақал-мәтелдердің мәнін, оның тәлімдік-тәрбиелік
астарларын да жақсы зерттеген. Ол "Мақал да тақпаққа жақын халықтың салт-
санасына сәйкес айтылған пікірлер. Тапақтан гөрі мақал маңызды, шын
келеді", - дейді. Мысалы, "Мал - жанымның садағасы, жан - арымның садағасы"
деген мақал адамның ең жоғарғы рухани байлығы - ар екенін нақтылайды. "Әкім
адал болмаса, халық бұзылар, сауда адал болмаса, нарық бұзылар", - деген ой-
тұжырым бүгінгі нарықтың қағидасы іспетті. "Қатты жерге - қақ тұрар,
қайратты елге мал тұрар" деген мақал еңбектенген адам бейнетінің текке
кетпейтінін, ерінбей еңбек етудін қажеттілігін уағыздайды. Яғни, А-
Байтұрсынов мақал-мәтелдер арқылы оқушы бойында рухани құндылықтарды
қалыптастыруды, ізгі қасиеттер себуді көздеді. Ол "Мәтел дегеніміз - кезіне
келгенде кесегімен айтьшатын белгілі-белгілі сөздер. Мәтел макалға жақын
болады. Бірақ, мақал тәжірибеден шыққан ақиқат жағын қарамай, әдетті сөз
есебінде айтылады", - дейді. "Көппен көрген ұлы той" - деген мәтел жастарды
тәубашылыққа, бірлікке, көпшілдікке үндесе, "Бір теңге беріп жырлатып, мың
теңге беріп қойдыра алмадық", - деу, мылжыңдық сияқты қасиеттерден қашуға,
үйір болмауға шақырады.
Сондай-ақ, Ахмет мұрасында жас ұрпақ тәрбиесінің негізі болатын
халықтық қазынаның ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz